Opium w historycznejnej perspektywie

Uywki towarzysz czowiekowi od niepamitnych czasw, moe nawet od samego pocztku istnienia istoty nazwanego homo sapiens. rda pisane informuj o nich na przestrzeni ostatnich trzech tysicleci. Badania archeologiczne pozostaoci cywilizacyjnych cofaj nasz wiedz o nastpne kilka tysicy lat, malowida (co prawda nieliczne na ten temat) na cianach jaski pozwlaj nam wej jeszcze gbiej w przeszo. Nie tak dawno dowiedzielimy si o istnieniu Sumerw zamieszkujcych dolin midzy Tygrysem i Eufratem przez prawie 3 tysiclecia, poczwszy od okoo roku 4000 p.n.e. To genialny nard ktremu zawdziczamy wiele wynalazkw. Produkowali i pili wino i piwo, zaprawiali si produktami z mleczka niedojrzaych makwek maku zwanego dzisiaj makiem medycznym, aciska nazwa to papaver somniferum, czyli mak usypiajcy. Ale chyba nie oni odkryli te odywki - najnowsze badania rzucaj nowe wiato i pozwalaj domniema e ich pocztki sIgaj wczeniejszych cywilizacji, a niektre z nich pochodz z obszarw Kaukazu, Opium, mniej dostpne ni alkohole, bo te niekiedy same powstaway bez udziau czowieka w procesie gnicia owocw czy zboa, a t uywk trzeba byo podukowa stosujc do skomplikowane metody. Bya wyjtkowo ceniona, bo poza zapewnianiem dobrego samopoczucia i relaksu to silny rodek antyblowy i lekarstwo na pewne choroby. Upraw maku medycznego znali nie tylko Sumerowie, ale i Assyryjczycy, Egipcjanie, Grecy, Rzymianie, Persowie, Hindusi, Arabowie. Jeden z nich Pers Awicenna (980-1037), czowiek renesansu w okresie gdy Europa tkwia jeszcze w tak zwanym ciemnym okresie redniowiecza, napisa pierwszy naukowy traktat o opium jako o jednym spord ponad tysica rodkw leczniczych jakie zna i opisa. Temat podj pniej nasynniejszy ydowski mdrzec redniowiecza Mojesz Majmonides znajcy osignicia medycyny arabskiej, bo yjcy na terenie obecnej Hiszpanii, za jego ycia bdcej jednym z trzech kalifatw muzumaskich. Opium, jak powiedziaem, to produkt z niedojrzaych makwek maku lekarskiego; mona go take uzyska, ale w niewielkich ilociach, z wysuszonych pdw tej roliny zebranych najlepiej razem z jej kwieciem lub dojrzaymi nasionami. Dzisiejsza produkcja wiatowa opium to okoo 7 tysicy ton, to pi razy mniej ni 100 lat temu, ale dzisiaj mamy cay arsena rnych innych rodkw bdcych bardziej aktywnymi biologicznie i bardziej niebezpiecznymi dla organizmu ludzkiego. Dzi tradycyjne opium stao si bardziej niebezpieczne dla organizmu, bo wzbogacono je innymi substancjami psychogennymi, podwojono jego moc - to heroina.

Naturalne rodki chemiczne w opium aktywne w organimie to alkaloidy, czyli zasadowe zwizki zawierajce azot. Znanych jest obecnie okoo 6500 alkaloidw, w maku lekarskim jest ich 40, a z nich 25 ma zastosowanie w medycynie. Najbardziej znanym alkaloidem w opium jest morfina, take i dzisiaj powszechnie uywana w umierzaniu blu oraz jako rodek uspakajajcy i nasenny. Narkotyna i kodeina ma zastosowanie przede wszystkim w znoszeniu odruchw kaszlu, a papeweryna jest skutecznym rodkiem przeciw kolce rnych organw jak jelit i wtroby. Najbardziej znany i popularny rodek antyblowy w obecnych czasach tylanol (nazwa chemiczna acetaminofen) w poczeniu z kodein jest rodkiem skuteczniejszym i szybciej likwidujcym ble. Gwnym producentem opium na przestrzeni chyba ok. 3000 lat , zanim Afganistan zawaszczy sobie jego produkcj, byy Indie. Eksportowali ten produkt przewanie do Chinna przetrzeni czasowej ich dwch ostatnich dynastii Ming i Qing , czyli od poowy XIV wieku do koca wieku XIX. Pocztkowo by to produkt elit, nikt nie podejrzewa jego ujemnych skutkw ubocznych dla organizmu. Pacono Hindusom za opium przewanie metalami szlachetnymi, a poniewa obrt tym towarem by tak intensywny, e Chiny pozbyy si tych metali i musiay produkowa sw waltut z metali nieszlachetnych, co byo powodem czstej jej dewaluacji, a Indie do dzisiaj maj wicej srebra, ni jest go w caej reszcie wiata. Wiek XIX to wiek najbardziej intensywnego "zaprawiania si" tym rodkiem. Oczywicie "wstrtni Brytole" graj pierwsze skrzypce w uprawianiu tego procederu. Handel opium by jednym z najbardziej dochodowych biznesw, najszybszym rodkiem dorobienia si milionw i jednym z najwikszych rde przychodw do skarbu Wielkiej Brytanii. Opanowawszy produkcj opium w Indiach, Anglicy rozprowadzili je najpierw w swym kraju i koloniach, potem w krajach Europy Zachodniej i Stanach Zjednoczonych,ale najwiksze interesy robili cigle w Chinach. Do pno zauwaono skutki destrukcyjne tego naogu nie tylko u poszczeglnych ludzi, ale na caych spoeczestwach. Zaczy si ograniczenia uywalnoci tego rodka, do czsto tylko na papierze, bo ludzie uzalenieni znajdowali sposoby omijania zakazw. W Chinach, szczeglnie w miastach portowych, Brytyjczycy mieli wiele magazynw opium. Poczwszy od drugiej poowy XIX w. powikszyli liczb swych dostawcw, teraz za grosze wykupywali je od chiskich chopw, ktrzy widzc ogromne zapotrzebowanie spoeczne na opium nauczyli si sami jego produkcji. Im wikszy by popyt na opium, tym bardziej powikszano poda i by nady za wymaganiami rynku robiono to najczciej przez tworznie produktu mniej oczyszczonego czy z dodatkiem tanich wypeniaczy. To oczywicie odbijao si jeszcze bardziej na stanie zdrowotnym spoeczestw. W 1838 r. komisarz Kantonu Lin Tsehsu

opracowa dla cesarza szczegowy raport o stanie zdrowotnym ludnoci pod jego zarzdem, zaleci leczy uzalenionych i zamkn handel opium. Brytyjczycy kpili sobie z tych zakazw do momenu, gdy ich magazyny zostay zamknite i ok. 350 handlarzy zostao uwizionych. Cesarz Daoguang popar swego urzdnika i wyda edykt zaprzestania wszelkiego handlu z Angli. Anglia najechaa Chiny, Chiny ustpiy, zesano Lina w gb kraju. Nastpn wojn opiumow prowadzon ju nie tylko z Brytyjczykami ale i z Francuzami, Rosjanami i Amerykanami Chiny przegray z kretesem, bo i te narody doczyy do uprawiania tego bardzo intratnego interesu na tych terenach. Wtedy zacza si prawdziwa wolnoamerykanka otpiania Chiczykw tym produktem. Opium zaczli ju pali nie tylko elity, ale dosownie cay nard, najwicej jego producenci chopi i robotnicy rolni (ok. 60%), a aktorzy, prostytutki i zodzieje prawie wszyscy. Najniszy procent uzalenionych znaleziono wrd onierzy i ludzi uczonych, bo tylko 30 procent. Na pocztku XX wieku Chiny przejy monopol produkcji opium, produkoway go tyle co dzisiaj Afganistan. Proceder rozprowadzania opium powizano z hazardem i prostytucj. W Szanghaju wyliczono, e na jedn zarejestrowan prostytutk przypada 137 mieszkacw miasta, gdy w np. w Paryu, Berlinie i Chicago ten stosunek by zbliony jeden do piciuset, a Londynie prawie jeden do tysica. W pierwszej poowie XX wieku Chiny, ju nie casarstwo lecz republika, zapaday w coraz wikszy marazm opiumowy, z czego skorzystaa Japonia najedajc ten kraj. Opium w Chinach, podobnie jak w Rosji wdka sta si jedn z gwnych przyczyn rewolucji komunistycznych w tych krajach. Mao zdawa sobie spraw z tego biologicznego zagroenia, postanowi pozby si prostytutek jako pierwszy krok w walce z naogiem. Wyapano prawie wszystkie panie lejszych obyczajw w najbardziej skorumpowanym miecie Chin w Szanghaju, zaadowano na statki i na morzu statki te z ich "ywym towarem" zatopiono. Ten gest nowego wadcy niczego w narodzie nie uzdrowi, bo nie prostytutki produkoway opium, a one nie wyrzeky si swego zawodu, zeszy do podziemi. Obecnie wychodz znowu na ulice ofiarowujc szybk podr, nawet w cigu kilkanastu minut w wiat nierzeczywisty, bajeczny a wic to oferta nie tylko ciaa ale i uywek. Najczstszym sposobem zaywania opium, szczeglnie w Azji i w krajach arabskich, byo palenie go w fajkach, dym przechodzi przez warstw wody zanim dostawa si puc ; woda miaa czyci ten dym z niepodanych substancji, ile w tym prawdy nie wiem, przypuszczam e niewiele. Kulturalne panie Europy zaprawiay si herbatk opiumow, czyli e zamiast prawdziwej herbaty piy herbat "zielon", ale nie t znan dzisiaj, ale robion z makwek. Jednym z bardzo populanych sposobw zaywania opium byo picie go rozpuszczonego w alkoholu. Wspomniany

Majmonides by pierwszym,ktry odkry, e alkohol jest duo lepszym rozpuszczalnikiem opium ni woda. Napj ten nosi do fantazyjn nazw laudatum, podejrzewam e to skrt tytuu jednego z najpopularniejszych hymnw kocielnych Laudate Dominum (chwalcie Pana). To do mocny narkotyk cigle dostpny w aptekach niektrych krajw. Podaje go si najczciej przy ciszych stanach biegunki, oczywicie moe rwniez suy jako rodek antyblowy i nasenny. Do niedawna znane byo extra lux wydanie laudatum: dodawao si do pynu cukier, szafran i eugenol, czyli olejek, ktrego najwicej jest w godzikach. Smakowa lepiej, pachnia i mia agodzi skutki uboczne narkotyku. Sowo opium uy Karol Marks w swej ksice zawierajcej krytyk teorii prawa Hegla. Oto jedno zdanie z tej ksiki w moim tumaczeniu: "Religia to westchnienie uciemionej istoty, serca w nieczuym wiecie, tak jak jest nim i dzi w bezdusznej sytuacji - jest opium ludu". T rol religii otumaniajcej lud rozwin z jeszcze wikszym polotem literackim Lenin. Uy te tego samego wyraenia co Marks: "opium ludu". W Sowieckiej Rosji, pastwie "ludowych mas", wyraenie stao si troch niezrczne, bo to nie lud zaprawia si tym duchowym opium, ale karmiy go nim kocioy, by atwiej otpiaych utrzyma w posuszestwie. Bez rozgosu w pniejszych wydaniach ich dzie wymieniono to powiedzenie na "opium dla ludu". Zrobiono to po cichu, by nie gorszy maluczkich tym, e ich pbogowie wyrazili si w pimie niezbyt precyzyjnie. Dzi w kraju bdcym pozostaoci Wielkiego Brata nie tylko lud, ale i jego przywdcy wprost nurzaj si w tym opium. Ci drudzy nie nawrceni, bo trudno z ywego wilka zdj skr, udajcy osoby religijne wicz zapomniany przed dziesiciolecia znak krzya witego, przyklkanie czy inne zewntrzne widoczne zachowania religijne, bo nastaa moda uczestniczenia w cerkiewnych naboestwach, trzeba wic przyuczy si odpowiednich ruchw by nie wyglda na przedpotopowcw, by nie zwraca na siebie uwagi gawiedzi - wadza musi by sprawna teraz i w tej dziedzinie!
(Opium, Producwenci opium, Opium w Chinach, Wadysaw Pomaraski)