Professional Documents
Culture Documents
W roku 2010 Polska, Francja i wiele krajw na wiecie obchodziy pamitk dwusetnej rocznicy urodzin najwikszego polskiego kompozytora i wirtuoza Fryderyka Chopina. y niedugo, tylko 39 i p roku (1810-1849). Nieuleczalna choroba, frustracje, wygnanie, tsknota za Polsk i rodzin, niespenione mioci nie pozwoliy mu rozwin si w peni jako kompozytor - jest twrc krtkich kompozycji i to na jeden instrument (poza dwoma duszymi dzieami - dwoma koncertami fortepianowymi ii nielicznymi kompozycjami na kilka instrumentw), mimo to przez muzykologw i mionikw muzyki klasycznej uznany jest za kompozytora nalecego do czowki wiatowej. Nikt tak jak on nie stworzy tak rnorodnych wspaniaych kompozycji fortepianowych. W jego utworach pod palcami wirtuoza fortepian pacze, tskni, potrafi by tryumfalnym, ale take czuym i rozkosznym jak najwspanialszy kochanek. Nie ma chyba ludzkich emocji i nastrojw ktrych nie byoby w tych kompozycjach. Uprzedzajc te uroczystoci we wrzeniu 2010 r. oddaem swj pokon Chopinowi w czasie mego krtkiego pobytu w Warszawie koncentrujc si na dwch obiektach z nim zwizanych: kociele, a od niedawna bazylice w. Krzya i na ssiednim budynku - rokokowym paacu Czapskich. W aneksie tego paacu mieszka Chopin razem z rodzin przed emigracj z Polski tu przed wybuchem Powstania Listopadowego w 1830 r. Wspomniany paac usytuowany jest na Krakowskim Przedmieciu pod nr. 5 naprzeciwko Uniwersytetu Warszawskiego. W czasie Sejmu Czteroletniego bya to rezydencja Stanisawa Maachowskiego marszaka Sejmu. Paac przechodzi w posiadanie rodziny Krasiskich i tu rodzi si jeden z trzech wielkich poetw romantycznych Polski - Zygmunt Krasiski. Tu zamieszkiwa przez jaki czas poeta Norwid i kilku innych notabli. W pierwszej poowie XX w. jest to posiado pniejszego Prezydenta Polski na Obczynie Edwarda Raczyskiego. Dzi to siedziba Akademii Sztuk Piknych. Pod numerem 3 na tej ulicy znajduje si barokowa bazylika w. Krzya. To jedna z waniejszych budowli historycznych Polski zbudowana w latach 1679-1696, zburzona w czasie Powstania Warszawskiego, odbudowana po wojnie w tym samym stylu. Jan Pawe II nie tylko nada tej wityni tytu bazyliki, ale nazwa j Otarzem Ojczyzny, a w swej synnej homilii na placu Zwycistwa w czasie swej pierwszej pielgrzymki do Polski w 1978 roku powiedzia o niej: Nie sposb zrozumier tego miasta, Warszawy ... jeli si nie pamita, e pod tymi gruzami [w czasie Powstania
Warszawskiego] leg rwnie Chrystus-Zbawiciel ze swym krzyem sprzed kocioa na Krakowskim Przedmieciu. Chodzi o figur Chrystusa z brzu ktra zostaa pniej spowrotem ustawiona na swym miejscu przed gwnym wejciem do kocioa. Wczc si po Nowym wiecie i Krakowskim Przedmieciu instyktownie wszedem schodami na podwyszon platform przed wejciem do kocioa i nagle mnie owiecio, e to najbardziej udokumentowane kamerami filmowymi miejsce, ktre wielokrotnie ogldaem w polskiej telewizji,miejsce paowania studentw przez ubranych po cywilnemu milicjantw i ezekw w czasie synnego powstania studentw w 1968 r. To wana data w historii powojennej Polski, bo chyba od tej daty zaczo si powszechne zrozumienie w narodzie, e rzd jest wrogiem narodu, bo od tej daty zaczynaj si coraz to odwaniejsze protesty i opr obywateli przeciw narzuconemu ssytemowi i jego urzdnikom namaszczanym na stanowiska przez Wielkiego Brata w Moskwie. Koci ten by wiadkiem innych wanych wydarze historycznych. Odbyo si w nim uroczyste posiedzenie Sejmu w jeszcze wolnej cho okrojonej Rzeczpospolitej w pierwsz rocznic uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Tu by chrzczony Kazimierz Puaski marszaek Konfederacji Barskiej i bohater USA polegy za niepodlego tego kraju pod Savannah w 1779 r. Tu poleci Bogu Ojczyzn Jan Sobieski przed wypraw pod Wiede, tu corocznie poczwszy od roku 1765 krl Stanisaw August Poniatowski 8 maja w dzie swoich imienin odznacza orderem w. Stanisawa osoby zasuone dla kraju. W tym kociele znajduj si epitafia tak znakomitych Polakw jak B. Prusa, J. I. Kraszewskiego. J. Sowackiego, W. Sikorskiego, a epitafia Wadysawa Reymonta i Fryderyka Chopina osaniaj ich serca pochowane w tym kociele. Psychologowie twierdz e prawdziwa sztuka powstaje wtedy gdy artysta nie ma atwego ycia, gdy cierpi, tskni, rozpacza, walczy z chorob. ycie Chopina jest idealn ilustracj tej tezy. O Chopinie napisano dziesitki monografii, niektre wielotomowe. Prawe kady dzie w jego yciu, prawie kade wydarzenie czy dowiadczenie jest tam udokumentowane. Wystarczy jednak pobieny rzut oka na to ycie, by dojrze ten wpyw cierpienia na twrczo. Dziecistwo mia Chopin sielskie anielskie, ale nie do koca. Kochajca rodzina, coroczny wyjazd z Warszawy na wie w czasie lata, kontakt z natur, suchanie piewek ludowych, co ma odbicie w jego wczesnej twrczoci, kontakt z ulubionym instrumentem fortepianem ju od szstego roku ycia. Chopin przebywa na wsi przede wszystkim dlatego, e jest chorowity, dla poprawy zdrowia. Dzisiaj ju wiemy prawie z pewnoci, e to nie chorowito, to straszna genetyczna choroba ktra towarzyszy mu cae ycie i wreszcie zabija w modym wieku. W sidmym roku ycia ju jest
kompozytorem dwch polonezw, od smego daje koncerty i jest uwielbiany przez publiczno warszawsk. Ale wiele razy w nocy jest budzony, w popiechu ubierany i dowoony do paacu Namiestnika cara, rzdcy Polski pod zaborem rosyjskim, by sw muzyk przeamywa atak furii i szalestwa tego czowieka. By bardzo upokarzany tymi nocnymi eskapadami, bo ju nawet wtedy ten modziutki patriota polski nienawidzi caratu i niewoli moskiewskiej. Jednym z powodw wyjazdu do Wiednia na studia muzyczne bya prba uwolnienia si od tego obowizku. Jak wiadomo po dziecistwie przychodzi wiek modzieczy. Chopin jest teraz czowiekiem impulsywnym, wraliwym, bardzo potrzebuje ciepa kochajcej kobiety. Wszystkie jego mioci i miostki to niewypay. Chyba po raz pierwszy zakocha si po uszy w modej adeptce piewu Konstancji Gadkowskiej po powrocie z Wiednia w 1829 r. T mio mona zauway w jego twrczoci z tego czasu, w jego fascynacji i zachwycie nad czystoci i melodyjnoci gosu ludzkiego, szczeglnie gdy tym czowiekiem jest kobieta. Chopin by wtedy przystojnym, inteligentnym, wraliwym, pocigajcym modziecem. Jego blada fizjonomia naznaczona chorob odpowiadaa wczesnemu romantycznemu wyobraeniu geniusza skazanego na beznadziejn walk z przeznaczeniem. Panienki z dobrych domw lgny do niego jak pszczoy do miodu, niestety do niskie pochodzenie spoeczne i choroba udaremniay jakie stae zwizki. Gdy zwyka znajomo zacza si przeobraa w zafascynowanie modych sob, rodzice panienek wchodzili do akcji, wywozili cr w daleki wiat, lub zabraniali jej spotyka si z nim. Dla wielu w owych czasach muzykowanie i komponowanie to praca rzemielnicza, nie chcieli mie w rodzinie rzemielnika. Drugie wielkie, chyba najwiksze zakochanie Chopina w 1835 r. w szesnastolatce Marii Wodziskiej te skoczyo si dla niego tragicznie. Jedyn dobra stron tego byo to, e jego kompozycje z tego czasu s jeszcze bardziej uduchowione, emocjonalne, jeszcze bardziej cudowne. Chopin spdzi z zaprzyjanion wczeniej rodzin Wodziskich wiele miesicy na terenach obecnych Niemiec i Republice Czeskiej midzy innymi w modnym wczas uzdrowisku, u wd, w Marienbadzie. Rodzice Marii widzc prawdziw mio w oczach obojga modych pozwolili im by w nieoficjalnym narzeczestwie przez rok czasu, bo chcieli lepiej przyjrze si swemu ewentualnemu ziciowi. Chopin nie zda egzaminu w ich oczach: silne nawroty choroby, szczeglnie w czasie zimy, jego nieuregulowny tryb ycia (musia podrowa, by koncertami zarabia na ycie), przekreliy jego kandydatur. Co zostao z tego wszystkiego to jego i narzeczonej zamane serca i plik listw od Wodziskich przewizany wstk, podpisanych rk kompozytora Moja bida. Widziaem ten pakiecik w muzeum
Chopina w Valdemosa, w budynku pozakonnym na szczycie gry w pobliu stolicy Balearw Palma de Mayorca. Byo to dawno temu, byem modym czowiekiem wtedy, rozumiaem i wspczuem temu czowiekowi, rozbolao mnie serce patrzc na t bid. Dziesicioletni zwizek z Auror Dudevant, skandalist, feministk, powieciopisark o niezbyt wysokich lotach nie on zainicjowa. Poniewa bya bardzo zaborcza, a on saby wobec pci piknej, uleg jej. Kreowaa si na mczyzn, ubieraa si czsto po msku, przyja nawet mski pseudonim literacki George Sand. Jej wydawao si e ten zwzek z jej wspania osobowoci uskrzydli muzyka i przyniesie mu saw. Stao si na odwrt: dzisiaj znana jest na wiecie nie jako pisarka, lecz jako towarzyszka Chopina. To pseudomaestwo byo do burzliwe, gwnym powodem tego byy dzieci pani Sand. Syn Maurice, absolutne beztalencie jako malarz, czu si podle w towarzystwie sawnej mamy i czowieka, ktrego ju za jego ycia uwaano za geniusza. By poza tym bardzo zazdrosny o matk. Crce, jeszcze dziecku potem mode panience Chopin prbowa tatusiowa, j interesowao co innego. Ta moda lolitka pchaa mu si do ka. Chopin ile mg przegania j, tumaczy o niestosownoci tego. To u papienki Solange nie bya mio, moe nieco zafascynowanie, a przede wszystkim akcja skierowana na zo mamie. Dobr stron tego zwizku byo to, e Chopin pod kuratel tej kobiety nie musia myle o sprawach ycia codziennego, mia czas na pisanie i dokoczenie zacztych utworw. Uwidocznio si to w utworach z tego czasu: s bardzo dopracowane, sigaj gbi jego geniuszu, bo Chopin komponujc mg si w peni skupi. Dziki pani Dudevant y duej. Ta przebojowa kobieta w okresach jego kryzysw zdrowotnych umiaa poruszy niebo i ziemi, by mu zapewni najlepsz pomoc osigaln w owych czasach. I tak, na przykad, wracajc z Valdemosy z czowiekiem umierajcym, w porcie w Barcelonie wprost wdara si na francuski statek wojenny i lekarz z tego statku przywrci Chopina do wiata yjcych. Osoba pani Sand bya bardzo nietypowa nie tylko w owych czasach, ale i dzi byaby w mediach kobiet do bicia. Nie bya adna: maa, przysadzista, prosta twarz, may podbrdek. Niejakiemu Edwardowi Garnier podobay si jedynie jej czarne oczy, ale nie do koca, bo: byy zbyt blisko siebie osadzone, oczy bardzo czarne, ale nie lnice, podobne do kawaka nieoszlifowanego marmuru. Pisaa pompatyczne powieci ktrych prawie nikt nie czyta w jej i naszych czasach. Ta kobiet bya kochank czy bardzo intymn przyjacik wielu znakomitoci jak choby Liszta, malarza Delacroix, dwch chyba najwikszych poetw Francji Musseta i Flauberta i wielu innych. Musset o mao nie zamordowa jej w ataku szau. Na muzyce si nie znaa. Przyja pod swoje skrzyda Chopina, ju uchodzcego za geniusza, by mu
matkowa. Chopin chory i przeciony prac twrcz, prywatnymi lekcjami muzyki, koncertami bywa kapryny i utyskliwy - takie due dziecko, ktremu trzeba byo powica duo czasu To pseudomaestwo wypalio si po 10 latach. George Sand bya zazdrosna o crk, a gdy Chopin przej nad Solange pen kuratel szukajc dla niej ma i odrzucajc przynajmniej jednego kandydata, trzeba si byo poegna z rodzin pisarki na zawsze. Nie umia ju y bez kobiety u swego boku, szybko znalaz sobie inn, by uczennic Jane Sterling. Za jej namow jedzie do Anglii tam koncertuje w w Londynie, a take w Szkocji. Poniewa Anglikom nie bardzo podobaa si jego muzykowanie - byo zbyt subtelne i uduchowione - musia tych koncertw dawa duo, by mie jaki taki dochd. Wiemy e na jednym z koncertw zarobi tylko 60 funtw, gdy na przykad Paganini inkasowa za swj koncert 1200 funtw. Kompletnie wyczerpany wraca do Parya by umrze, bo ju nie byo dla niego ratunku. Kilka miesicy przed mierci przyjeda z Polski jego starsza siostra Ludwika Jdrzejewiczowa. Opiekuje si nim do dnia mierci, do 17 padziernika 1849 roku. Przekaza jej swoje dwa ostatnie ycznie, by ciao pozostao w Paryu, lecz serce znalazo si w Polsce, oraz by na jego pogrzebie zagrano mu Requiem Mozarta. Chopin tskni za Polsk, do ktrej nie mg wrci, tskni za mam, rodzin Nie trzeba by ekspertem, by t nutk tsknoty wyczu w wielu jego kompozycjach. Nienawidzi carat i zniewolenie Polski. Gdy w czasie podry z Wiednia do Parya, w Niemczech, dowiaduje si o upadku Powstania Listopadowego w jego notaktach zachowa si tego lad. To uczucie nienawici te kreuje jego twrczo, niektre utwory sw intensywnoci. Niech t intensywno duszy kompozytora zilustruje pisany w gorczce i roztroju nerwowym po otrzymaniu tej wiadoci ten krtki cytat: Wrg w domu - o boe ...Jeste i nie mcisz si! Czy jeszcze ci nie do zbrodni moskiewskich - albo - albo sam Moskal! Pogrzeb Chopina by prawdziwym witem narodowym Francji. W owych czasach prawie kady Francuz (a i dzi wielu) uwaa go za wsprodaka, choby dlatego, e nosi nazwisko francuskie. Uroczysto odbya si w reprezentacyjnym, odreligijnionym jeszcze przez Napoleona kociele Madelaine, trumn niosy takie znakomitoci jak Pleyel, Delacroix, Franchomme i Meyerbeer, odegrano mu nie tylko Requiem ale i jego marsz aobny rozpisany na orkiestr przez Henryka Rebera i dwa jego preludia wykonane na organach. Ciao pochowano z wielkimi honorami na gwym i najbardziej znanym cmentarzu Francji takich francuskich Powzkach - cmentarzu Pre Lachaise, gdzie do dzisiaj spoczywa. Miaem okazj razem z on odwiedzi jego grb zaraz po otwarciu bram cmentarza. Na otwarcie cmentarza nie czeka nikt przy bramie tylko my i tylko kilka wycieczek z Polski,
wszyscy spotkalimy si przy jego grobie. Dzi jego grb razem z nagrobkami Abelarda i Heloizy oraz piewaka kultowego Jima Morrisona s najczciej odwiedzanymi mogiami na cmentarzu. Fryderyk Chopin zmar 17 padziernika 1849 r., a ju 30 padziernika tego roku jego serce byo w drodze do Polski. Powiedzenie Roberta Schumanna o Chopinie, e "dusza muzyka przeleciaa nad wiatem" mona poszerzy o stwierdzenie, e nie tylko dusza, ale i cz jego ciaa. Siostra kompozytora woya je do pojemnika z koniakiem, nie tylko dlatego e to wietny rodek konserwujcy, ale by zmyli wszechobecn Ochran. Dodatkowym zabezpieczeniem przed ciekawskim okiem carskiej suby byo umieszczenie pojemnika pod baskink. Nie znam si na damskiej garderobie, chodzi chyba o bluzk poszerzon od pasa do bioder. Kochane Polki w trudnych czasach nie traciy gowy, umiay sobie radzi. Przypomn tylko doywianie Warszawy w czasie ostatniej wojny przez kobiety kursujce pocigami midzy miastem a wioskami, obadowane jak wielbdy "sonina i schab spod serca kap, kap..."), lub nowsze czasy PRL-ej biedy, gdy panie poykay piercionki, by po ich odzyskaniu, zamieni je za granic na kiecki czy buty. Wmurowano to serce po przeszmuglowwaniu do Polski w filar bazyliki w. Krzya na Krakowskim Przedmieciu w Warszawie. Znajduje si w dbowej urnie, w niej umieszczona jest druga urna mahoniowa. W wieko urny jest wbudowana blaszka srebrna z nazwiskiem i datami urodzenia i mierci kompozytora. W tych urnach znajduje si sj krysztaowy hermetycznie zamknity, w nim spoczywa serce w przezroczystym alkoholu. Serce jest wyjtkowo due jak na czowieka redniego wzrostu. Spoczywao ono nie niepokojone a do czasw Powstania Warszawskiego. 7 wrzenia 1944 r. hitlerowcy obrabowali koci w. Krzya i usiowali wysadzi go w powietrze. Serce Chopina znalazo si w rkach czowieka odpowiedzialnego za niszczenie Warszawy, Ten wspczesny barbarzyca nie by a na tyle barbarzyski, eby relikwi geniusza zniszczy. Odda j potajemnie arcybiskupowi Antoniemu Szlagowskiemu, ten przechowywa je w swojej prywatnej kaplicy w Milanwku, pniej, dla wikszego bezpieczestwa, przechowywano je w kilku domach prywatnych by 17 padziernika 1945 r. wrci mogo na swoje miejsce w filarze wspomnianego kocioa. Uroczysto z racji dwustolecia od urodzin Chopina bya okazj nie tylko ronorodnych uroczystoci upamitniajcych t rocznic, ale wzbudzia ch dowiedzenia si czego nowego o Chopinie poprzez analiz jego szcztkw. Ciao pochowane w Paryu w glebie kwanej prawdopodobnie ulego cakowitemu zniszczeniu, a na pewno uczynio jego DNA bezuytecznym do badania genetycznego. Poza tym zamknity od dawna cmentarz Pre
Lachaise jest jedn z wikszych atrakcji turystycznych Parya; trudno sobie nawet wyobrazi, by mona byoby dosta pozwolenie na ekshumacj ciaa. Najbardziej intrygujcym problemem jest choroba Chopina. Poniewa kaszla i plu krwi przyjto e choruje na grulic puc. Dziwnym jest, e te same objawy miay dwie siostry Chopina i to od wczesnej modoci, jedna z nich, najmodsza Emilka, zmara na t chorob w wieku 15 lat. Ju w czasie wyjmowania serca z ciaa kompozytora powstay wtpliwoci odnonie grulicy. Prbowano mu przypisa jak rzadk odmian astmy, pniej nowotwr. W ostatnich latach zrodzio si podejrzenie, e Chopin chorowa i zmar na jedn z najczstszych chorb genetycznych, na mukowiscydoz ( jzyku angielskim cystic fibrosis). Do dzisiaj nie ma lekw na t chorob, jej nosiciele poykajc cae garcie drogich piguek kilka razy dziennie mog tylko nieco zmniejszy jej dokuczliwe skutki. Za mukowiscydoz u Chopina przemawiaj takie fakty e mia beczkowat klatk piersiow, paeczkowate palce, guzki na sercu, nie mia potomstwa, bo flegma u takich ludzi gromadzi si nie tylko w pucach ale i w innych organach ciaa czynic je mniej sprawnymi w ich funkcjach. Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu pod kierownictwem profesora Wojciecha Cichego przenalizowali DNA jednej z sistr Chopina pochowanej na Powzkach. Doszli do wniosku, e nie byo ta grulica lecz wanie mukowiscydoza, Naukowcy z wrocawskiej Akademii Medycyny Sdowej zwrcili si do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o pozwolenie zbadania serca Chopina i zakonserwowanie go, bo w ich opinii bez tego zabiegu moe wyschn lub rozpa si. Poddane byoby ono badaniu kodu DNA, co ostatecznie rozwizaoby tajemnic choroby kompozytora, a tomografia komputerowa tego serca mogaby wyjawi jakie inne szczegy o Chopinie. Profesor Tadeusz Dobosz kierownik zespou ktry miaby si zaj sercem Chopina powiedzia e jestemy Chopinowi to winni. Informacja o jego mierci na grulic ma charakter legendarny, nie potwierdzony adnymi badaniami naukowymi. Minister Bogdan Zdrojewski po konsultacji wielu ekspertw i skontaktowaniu si z rodzin Chopina nie pozwoli na naruszenie serca, nie wykluczy jednak moliwoci dokonania takich bada w przyszoci. Nie wiadomo w jakim stanie jest obecnie serce kompozytora i czy i kiedy dojdzie do tych bada, jedna rzecz jest dzi prawie pewna, e nie grulica puc zabia Chopina w tak modym wieku. (Fryderyk Chopin, Choroba Chopina, Przyczyna mierci Chopina. Chopin-biografia, Wadysaw Pomaraski)