POJAZDY WOJSKOWE

mae I due pojazdy taktyczne

cz. II

Mateusz J. Multarzyski ]

drugiej czci relacji z paryskiego salonu poza nowociami zaprezentowane zostan take, naszym zdaniem ciekawe, pojazdy oraz podzespoy i technologie, ktre wskazuj kierunki rozwoju oraz tendencje rynkowe.

zabezpieczenia technicznego, pojazd logistyczny/ transportowy czy nonik rnych systemw uzbrojenia. Jednoczenie, dziki unifikacji rozwiza konstrukcyjnych oraz podzespow z pojazdami Eagle 4x4 oraz Duro, koszty szkolenia kierowcw, mechanikw oraz eksploatacji s nisze, ni w przypadku zupenie nowej konstrukcji. Pojazdy Eagle 4x4/6x6

Przemierzajc hale oraz ekspozycj zewntrzn na tegorocznym paryskim salonie Eurosatory, mona byo zapozna si nie tylko z samymi pojazdami taktycznymi, reprezentujcymi rne koncepcje oraz poziom zaawansowania konstrukcji, ale rwnie z technologiami, podzespoami, czciami oraz wyposaeniem do ich budowy. Nie zabrako oczywicie w Paryu premier, zarwno w postaci zupenie nowych konstrukcji, jak te kolejnych wersji ju znanych pojazdw.
System Division oferujcym pojazd Valanx, do finalnej fazy rozwoju JLTV, ktra ma zakoczy si dostawami prototypw w konfiguracji seryjnej. Saratoga to wielozadaniowy pojazd taktyczny, ktrego zaog stanowi 4-5 onierzy, zajmujcych miejsca w opancerzonej kabinie-cytadeli typu monocoque, ktra jest zintegrowana z ram podwozia. Ukad napdowy wozu stanowi turbodoadowany silnik Diesla MaxxForce D6.0 V8, osigajcy maksymaln moc 242 kW/325 KM i maksymalny moment obrotowy 770 Nm, wsppracujcy z 6-biegow przekadni automatyczn. Stay napd na wszystkie, niezalenie zawieszone koa przenoszony jest za porednictwem 2-biegowej skrzyni rozdzielczej. Dziki zastosowaniu poduszek powietrznych wysoko zawieszenia oraz samego pojazdu moe by regulowana standardowo wynosi ona 2971 mm, a do transportu moe by obniona do 1930 mm. Pozostae wymiary pojazdu to: dugo 10 363 mm, szeroko 2591 mm, rozstaw osi 4013 mm. Masa cakowita Saratogi wynosi 9979 kg, a adowno 3266 kg. Pojazd moe m.in. pokonywa brody o gbokoci do 762 mm. Na Eurosatory 2012 swoj premier miaa take kolejna odsona pojazdu austriackiej firmy Achleitner RCV Survivor I 4x4 (NTW 12/2010). Pierwsza wersja tej konstrukcji bazowaa na podwoziu Toyoty LC 200, co w efekcie powodowao ograniczenia w moliwociach rozwoju konstrukcji, zwikszania jej moliwoci transportowych czy podnoszeniu poziomu ochrony. W przypadku Survivora I zademonstrowanego w Paryu, mamy do czynienia z zupenie now konstrukcj, stworzon od podstaw przez zesp inynie-

W obliczu redukcji zakupw pojazdw minoodpornych na potrzeby armii amerykaskiej oraz krytycznych uwag
zebranych od uytkownikw, Oshkosh poszukuje moliwoci eksportu M-ATV. Pierwszym odbiorc zagranicznym stay si Zjednoczone Emiraty Arabskie, ktre zakupiy cznie 800 wozw.

PArYSKiE tAKtYcZnE nOWOci

Swoj wiatow premier, zapowiadan ju zreszt na amach naszego miesicznika (NTW 3/2012), miaa nowa, 3-osiowa wersja szwajcarskiego Eaglea. Na stoisku General Dynamics European Land System prezentowany by pojazd w konfiguracji transportera piechoty dla 12 onierzy (2+10), uzbrojony w zdalnie sterowane stanowisko strzeleckie Protector norweskiego Kongsberga. Bazujc na tych samych podzespoach co model 4x4, nowy Eagle 6x6 oferuje adowno do 6300 kg (DMC do 15 000 kg) oraz moliwo zabudowy opancerzonego nadwozia o objtoci 16 m3. Na jego bazie mog powsta rne specjalistyczne wersje, jak: wz dowodzenia, transporter piechoty, pojazd rozpoznania chemicznego, wz

naley obecnie traktowa jako platform o szerokim spektrum moliwoci i zastosowa, ktra stanowi ciekaw alternatyw zarwno dla pojazdw lejszych, jak np. Iveco LMV czy Renault Sherpa Light, jak i ciszych np. KMW Dingo-2. Kolejn, tym razem tylko europejsk, premier bya prezentacja pojazdu International Saratoga firmy Navistar Defence, pokazanego po raz pierwszy podczas wystawy AUSA w padzierniku 2011 r. Jest to wasna konstrukcja Navistara, ktra pocztkowo stworzona bya z zamysem wypenienia luki pomidzy Humvee a przyszymi JLTV (Joint Light Tactical Vehicle). Ostatecznie jednak zostaa zgoszona samodzielnie przez Navistara, ktry wczeniej wystpowa w zespole z BAE Systems Land&Armaments-Grounds

34

POJAZDY WOJSKOWE
rw Achleitnera. Trzydrzwiowe, opancerzone nadwozie typu monocoque moe pomieci do 10 onierzy (2+8). Maksymalny poziom ochrony balistycznej to 3 wg STANAG 4569A, a przeciwminowej 2a/2b wg STANAG 4569B. W pojedzie zamontowany jest 6-cylindrowy silnik wysokoprny M16 firmy Steyr Motors, osigajcy moc 225 kW/306 KM oraz maksymalny moment obrotowy 680 Nm, poczony z automatyczn skrzyni biegw Allison. Stay napd wszystkich k realizowany jest za porednictwem 2-biegowej skrzyni rozdzielczo-redukcyjnej GHM. Zarwno mechanizmy rnicowe w sztywnych mostach (konstrukcja firmy Achleitner) oraz centralny dyferencja posiadaj100% blokady. Dopuszczalna masa cakowita pojazdu wynosi 10 250 kg, przy czym masa wozu gotowego do dziaa to 12 000 kg, w tym 1750 kg to adowno.

Eagle 6x6 moe by wyposaony m.in. w tyln skrtn o, dziki ktrej rednica zawracania tego niemaego pojazdu
(d. XXXX mm, szer. XXXX mm) wynosi XX m.

FrAncuSKi crAB
Na tegorocznym salonie zosta zaprezentowany zupenie nowy pojazd francuskiej firmy Panhard General Defence CRAB (Combat Reconnaissance Armoured Buggy). Bazujc na swoim dowiadczeniu w konstruowaniu i produkcji lekkich wozw opancerzonych, jak: VBL, AML, EBR czy ERC oraz analizach

postanowio zaoferowa jak najlejsz platform bojow, przystosowan jednoczenie do realizacji szerokiego spektrum zada. Zaoono trzy gwne kryteria, jakie musiaa speni nowa konstrukcja: moliwo transportu na pokadzie samolotu A400M trzech pojazdw w konfiguracji bojowej, moliwo montau systemu uzbrojenia o znacznej sile ognia oraz opancerzenie zapewniajce poziomy ochrony zgodne z rynkowy-

Saratoga tym razem Amerykanie stworzyli ciekawy wielozadaniowy pojazd o wysokiej mobilnoci taktycznej
oraz strategicznej, m.in. dziki rozsdnym rozmiarom i stosunkowo niewielkiej masie.

biecych operacji wojskowych i wynikajcych z tego obecnych, a take przyszych potrzeb Si Zbrojnych Republiki Francuskiej i innych tradycyjnych uytkownikw pojazdw marki Panhard, kierownictwo firmy

mi wymaganiami. Cele te osignito m.in. poprzez zastosowanie opancerzonego, samononego nadwozia typu monocoque, ktrego spd oraz boki zostay odpowiednio wyprofilowane w celu zwiksze-

nia skutecznoci ochrony. Poziom osony balistycznej odpowiada 3 wg STANAG 4569A, a przeciwminowej 3a/2b wg STANAG 4569B. Zachowano take niski profil pojazdu, ktrego wysoko bez zamontowanego systemu uzbrojenia wynosi 1800 mm, co w poczeniu z szerokoci wynoszc 2500 mm wpywa rwnie na stabilno podczas jazdy w terenie. Dodatkowo hydropneumatyczne niezalene zawieszenie k ma moliwo regulacji wysokoci. Pozostae wymiary to: dugo 5000 mm i rozstaw osi 3250 mm. Dopuszczalna masa cakowita siga 10 000 kg. Zaog wozu stanowi trzech onierzy, ktrych przeciwwybuchowe fotele zamocowane zostay do stropu kaduba. Kierowca zajmuje rodkowe siedzisko wysunite do przodu, a pozostali dwaj czonkowie zaogi (dowdca i celowniczy/operator uzbrojenia) siedz po jego obu stronach, mniej wicej w poowie dugoci pojazdu. Wszystkie stanowiska zostay wyposaone w monitory LCD (8 dla kierowcy i 10 dla dowdcy i celowniczego) i s spite wewntrzn sieci Systronique, opracowan przez Thaelsa. Pozwala ona na stosunkowo wysok wymienno zada realizowanych poprzez poszczeglnych czonkw zaogi, np. kierowca moe rwnie obsugiwa system uzbrojenia w sytuacji, gdy dowdca oraz celowniczy opuszcz pojazd. W ramach systemu Systronique dziaa rwnie wewntrzna czno, ktra zapewnia rwnie ko-

Achleitner konsekwentnie rozwija ofert opancerzonych pojazdw taktycznych,

tworzc nawet wasne konstrukcje, co wie si z duymi nakadami i ryzykiem.

Prezentowany na Eurosatory CRAB wyposaony by m.in. w zdalnie sterowan wie

firmy Cockerill, uzbrojon w 25-mm armat.

9/2012

35

POJAZDY WOJSKOWE

Produkowane obecnie
munikacj na krtkich dystansach z czonkiem zaogi operujcym na zewntrz wozu. CRAB charakteryzuje si wysok mobilnoci w terenie, zarwno dziki staemu napdowi wszystkich k (z oponami Michelin XZL o rozmiarze 365/85/R20), niezalenemu zawieszeniu, jak i wysokiemu wspczynnikowi mocy jednostkowej, wynoszcemu 37 KM/t (dla pojazdu z wie CMI). Jego moliwoci w terenie charakteryzuj m.in.: kt natarcia 66, kt zejcia 60, przewit 400 mm, pokonywanie wzniesie o nachyleniu do 60%, trawersowanie zboczy o nachyleniu do 30%, gboko brodzenia do 1000 mm.
Iveco LMV, rwnie w wersji Digital, maj szereg ulepsze, w tym jednoczciowy dach przystosowany do montau rnego rodzaju zdalnie sterowanych stanowisk strzeleckich. Foxhound, nastpca Land Roverw Snatch, ma nie tylko lepsze opancerzenie i obszerniejsze wntrze, ale jest rwnie lepiej przystosowany do dziaa na sieciocentrycznym polu walki.

Hawkei to konstrukcja w ktrej zastosowano ciekawe rozwizania, jak choby

szybkozcza do mocowania paneli dodatkowego opancerzenia (prawe dolne zdjcie), czy rozbudowana elektroniczna architektura pozwalajca na atw integracj wielu urzdze i wymian informacji pomidzy nimi.

Podobnie jak jego biologiczny odpowiednik, nowy pojazd Panharda jest w stanie porusza si w bok, dziki moliwoci skrcenia k obu osi w t sam stron. Skrtne osie pozwalaj take na zawrcenie wozu na przestrzeni 10 m. Podobnie jak EBR, CRAB moe rwnie szybko porusza si do tyu, cho nie ma drugiego stanowiska kierowcy obserwacj podczas jazdy wstecz zapewnia kamera zamontowana z tyu pojazdu. Kolejn ciekaw opcj CRAB-a jest moliwo poruszania si z wyczonym silnikiem, dziki wykorzystaniu rozrusznika-boostera penicego funkcj dodatkowego napdu elektrycznego. Moe on by take wykorzystany do okresowego zwikszenia moc podstawowego ukadu napdowego pojazdu, ktry skada si z silnika Steyer M16 o mocy 235 kW/320 KM i momencie obrotowym 630 Nm, poczonego z 6-biegow skrzyni automatyczn Mercedes-Benz oraz 2-biegowym reduktorem GHM. Maksymalna prdko CRAB-a wynosi 110 km/h, a jego zasig to 800 km. Wok nowego pojazdu tworzona jest take koncepcja uycia, w tym struktura nowej jednostki ekspedycyjnej/szybkiego reagowania, przystosowanej do przerzutu transportowcami A400M, wyposaonej take w inne pojazdy Panharda: PVP oraz TC54.

cYFrOWE LMV
Cho Iveco LMV jest konstrukcj produkowan seryjnie i o ugruntowanej pozycji (ponad 3000 szt. zakupionych przez armie 10 krajw), to cay czas wprowa-

36

POJAZDY WOJSKOWE
dzane s w nim rne modyfikacje, majce na celu zwikszenie funkcjonalnoci i przydatnoci pojazdu do rnorodnych zada. W tym roku w Paryu, poza wymienion w pierwszej czci artykuu (NTW 8/2012) wersj dla si specjalnych, prezentowana bya rwnie cyfrowa odmiana LMV Digital. Baz dla niej jest LMV w najnowszej konfiguracji, o zwikszonej do 7500 kg DMC, wzmocnionej kabinie-cytadeli, wyposaonej m.in. w nowy jednolity dach, nowe udoskonalone siedziska zaogi oraz dodatkowe, mocniejsze zawiasy drzwi, co ma zapewni lepsz ochron przed eksplozjami IED. Digitalizacja Iveco LMV polega na zastosowaniu w peni cyfrowej elektronicznej sieci pojazdu opartej na szynie CAN, ktra jest szybsza i bardziej wydajna od stosowanych wczeniej. Pozwala to na lepsz kontrol nad systemami pojazdu oraz dostp do informacji o ich dziaaniu w czasie rzeczywistym. LMV Digital wyposaony jest w systemy: rejestracji danych EDR (Event Data Recorder) oraz zaNa pocztku czerwca br. australijskie Ministerstwo Obrony podpisao kontrakt z Thalesem na budow szeciu prototypw przeznaczonych do testw, ktrych pozytywny wynik ostatecznie zadecyduje o wyborze Hawkei w 2015 roku. Prezentowany w Paryu prototyp wyposaony by m.in. w panele dodatkowego opancerzenia (B-kit) z systemem szybkozczy, ktry pozwala na dopancerzenie pojazdu w czasie krtszym ni 30 minut, bez uycia narzdzi. Konstrukcja kabiny-cytadeli oraz systemu dodatkowych oson jest dzieem izraelskiej firmy Plasan. Pojazd zosta przystosowany do instalacji bogatego wyposaenia elektronicznego, zintegrowanego i zarzdzanego za porednictwem wewntrznej sieci VEA (Vehicle Electronic Architecture). Pozwala ona m.in. na konfiguracj oraz wywietlanie na zamontowanych w wozie ekranach informacji z rnych systemw np. rozpoznawczych, cznoci czy wspomagania dowodzenia (BMS). Dodatkowo zaozw Foxhound LPPV (Light Protected Patrol Vehicle). W drugiej poowie maja br. pierwsze Foxhoundy trafiy do brytyjskiej bazy Camp Bastion w prowincji Helmand w Afganistanie. Na Eurosatory pokazany by wanie egzemplarz w konfiguracji, jaka jest dostarczana Armii Brytyjskiej. Pojazd zosta wyposaony m.in. w wewntrzn sie VSys-Net firmy Thales, ktra pozwala na integracj z pojazdem, w zalenoci od potrzeb, rnych urzdze elektronicznych. Na stoisku Renault Truck Defence prezentowana bya caa rodzina pojazdw Sherpa Light, rwnie pod mark Mack naleca do grupy francuskiego producenta. Jedn z wersji Sherpa Light Scout mona byo te oglda podczas codziennych pokazw dynamicznych, gdzie demonstrowane byy jej moliwoci pokonywania przeszkd terenowych oraz dynamicznej jazdy w terenie. Z kolei turecki Otokar, poza standardow Cobr (NTW 6/2010), pokaza rwnie wyduony (dugo

Po lewej: Bastion APC to oferta raczej dla klientw z Afryki czy Bliskiego Wschodu, tradycyjnych rynkw firmy ACMAT. Po prawej: Rozpoznawcza Cobra troch urosa i stracia
moliwo pywania. Co ciekawe, planowany nastpca naszych BRDM-w ma by lepiej opancerzony, uzbrojony i wyposaony, a jednoczenie ma pywa.

rzdzania informacj ADM (Advanced Distribution Management). Otrzyma rwnie now tablic przyrzdw z zegarowymi wskanikami oraz ciekokrystalicznym wywietlaczem, ktra jest o wiele mniejsza, ni stosowana w analogowym wariancie, za wykorzystanie otwartych interfejsw pozwala na szybk integracj (plug and play) rnych systemw, sensorw oraz innego specjalistycznego wyposaenia. Pierwszym odbiorc LMV Digital jest Austria, ktra podpisaa kontrakt z Iveco Defence Vehicles na dostaw 150 takich pojazdw w siedmiu rnych wersjach/konfiguracjach.

ga Hawkei moe korzysta z dotykowych ekranw, na ktrych prezentowane s informacje z systemu HUMS (Health and Usage Monitoring System), ktry kontroluje prac: ukadu napdowego, systemu zasilania w energi elektryczn, systemw uzbrojenia oraz sensorw i innych elementw wyposaenie zintegrowanych z pojazdem za porednictwem VEA. Caa elektroniczna architektura Hawkei jest oczywicie dzieem Thalesa.

KLASA LEKKA
Wymienione wczeniej konstrukcje stanowiy tylko niewielk cz prezentowanych na Eurosatory lekkich pojazdw taktycznych. Pozostae, to wozy prezentowane ju w latach ubiegych, cho w przypadku niektrych z nich ich status z demonstratorw, czy prototypw zmieni si na: wprowadzone do linii lub combat proven. Jednym z nich jest Ocelot (NTW 11/2010), prezentowany na stoisku GDLS/Force Protection, ktry zosta zakupiony w iloci 300 szt. przez Armi Brytyjsk i wprowadzone do uytku w 2011 roku pod na-

W Z AntYPODW
Koncern Thales na swoim stoisku zaprezentowa m.in. kolejny prototypowy egzemplarz pojazdu Hawkei, ktry w grudniu 2011 r. zosta wybrany (pokona wz GDELS Eagle), w ramach programu Land 121 faza 4 Light Protected Vehicle, jako preferowany nastpca czci z obecnie eksploatowanych nieopancerzonych Land Roverw 4x4 i 6x6. Docelowe zamwienia mog sign 1300 sztuk.

5700 mm), piciodrzwiowy model tego pojazdu w wersji rozpoznawczej, wyposaonej m.in. w wysuwany maszt z gowic optoelektroniczn. Na Eurosatory obecny by take amerykaski AM General, prezentujcy zarwno swoj ofert modernizacji Humvee do wersji Modernized Light Tactical Vehicles, jak rwnie nowy, 6-cylindrowy rzdowy silnik Optimizer 3200, bdcy tak naprawd zamerykanizowana jednostk napdowa Steyra serii M16, ktry zastosowany zosta w pojedzie AM-General BRV-O JLTV oraz automatyczn skrzyni biegw wasnej produkcji. Zgodnie z zapocztkowan przez Amerykanw w 2009 roku mod na niezalene zawieszenia w pojazdach minoodpornych, w tym roku na Eurosatory nie zabrako przykadw na jej kontynuacj. Dotara on rwnie do europejskich producentw wspomniana w pierwszej czci relacji firma ACMAT zaprezentowaa now wersj, o zwikszonej mobilnoci, wprowadzonego na rynek w 2010 r., opancerzonego transportera Bastion APC, bazujcego na podzespoach ciarwki VLRA 2. Bastion Extreme

9/2012

37

POJAZDY WOJSKOWE
Ukad napdowy
EC Steyr moe by stosowany w pojazdach o DMC nawet powyej 9 ton. Oferta Mercedesa skierowana jest do firm chccych zbudowa pojazd o DMC powyej 12,5 tony.

Moda na niezalene
zawieszenia bdzie zatacza co raz szersze krgi, zwaszcza, e rozwizanie to ma wicej zalet ni wad.

Na podwoziu Sherpy Light mona zbudowa

rodzin nieopancerzonych i opancerzonych pojazdw taktycznych o DMC do 11 i adownoci do 4,5 tony.

Mobility zosta wyposaony w niezalene zawieszenie wszystkich k, mocniejszy 320-konny, 6-cylindrowy silnik oraz automatyczn, 5-biegow skrzyni przekadniow. Pojazd moe by maksymalnie opancerzony do poziomu 3 wg STANAG 4569A oraz mie odporno na eksplozje min na poziomie 2a/2b wg STANAG 4569B. Bastion APC moe transportowa do 10 onierzy (2+8), masa cakowita wozu to 10 500 kg, bojowa 15 000 kg a adowno od 1000 kg do 2000 kg, w zalenoci od poziomu odpornoci balistycznej. Innym europejskim, opancerzonym pojazdem taktycznym z niezalenym zawieszeniem jest niemiecki AMPV, ktry na razie znajduje si w stadium pro-

Transparentna ceramika IDB to znaczcy postp

w zakresie obniania masy montowanego opancerzenia.

totypu gotowego do produkcji seryjnej. Jest to zwizane przede wszystkim z brakiem zamwie na ten wz, a nie z jego niedopracowaniem. Zreszt obie firmy promujce ten pojazd, czyli KMW i Rheinmetall, zgodnie twierdz, e jest on gotw do dziaania. Potencjalnym odbiorc, na ktrego gwnie licz obaj producenci, jest oczywicie Bundeshwera. Dowodem na dojrzao konstrukcji byy testy przeprowadzone na pustyni Acatama podczas ktrych AMPV przejecha 16 000 km. Na stoisku KMW mona byo zobaczy wanie ten egzemplarz. Przy okazji AMPV naley wspomnie o firmie Engineering Center Steyr GmbH, nalecej do Magna international Inc., ktra bya odpowiedzialna za skonstruowanie kompletnego ukadu napdowego, zawieszenia oraz przeprowadzenie testw prototypw. Produkty tej firm oraz rozwizania techniczne, podobnie zreszt jak silniki Steyr Motors GmbH, s stosowane w wielu pojazdach zarwno militarnych i komercyjnych. Z usug Engineering Center Steyr korzystaj nawet bardzo dowiadczone w projektowaniu i produkcji rnej kategorii pojazdw firmy, jak KMW, Iveco czy Volkswagen, co wie si z faktem, e etap konstruowania i budowania prototypw jest bardzo kosztowny, a przy tym obarczony duym ryzykiem niepowodzenia, wymaga take skomplikowanych narzdzi projektowych i zaplecza testowego oraz bardzo dowiadczonej kadry inynierskiej. Niestety, w naszym kraju konstruowanie i budowa prototypw pojazdw wojskowych czciej przypomina budow SAM-a w przydomowym garau. I nie chodzi tu o stosowanie kiepskiej jakoci podzespow, bo te polscy producenci czsto bior z naj-

wyszej pki, ale o filozofi i podejcie do procesu tworzenia nowych modeli pojazdw, ktre odbiorcy powinny by oferowane jako produkty dopracowane, skoczone, a nie pojedyncze prototypy, ktre wymagaj jeszcze wielu lat prac i bada. Niestety, na t swego rodzaju patologi skada si kilka czynnikw, poczynajc od powszechnego braku rodkw, poprzez nierealne wymagania i terminy przygotowywane przez przyszych gestorw, jak i projekty celowe finansowane zwykle ze rodkw spoza MON, ktre kocz si na budowie prototypu (a zwykle demonstratora technologii), a wic tak naprawd

Szyby kuloodporne Schott Resistant s cenione

na rynku i stosowane przez wielu producentw pojazdw militarnych oraz firmy opancerzajce samochody cywilne.

38

POJAZDY WOJSKOWE
na pocztku drogi, jak musi przej dana konstrukcja, aby sta si penowartociowym produktem gotowym do produkcji i wdroenia. podwozia FGA, tym razem nie jest to rama z zamontowanymi podzespoami, a jedynie zestaw samych elementw. Do wyboru klienta s rne silniki 4-, 6lub 8-cylindrowe (rzdowe i w ukadzie V) o mocach od 136 kW do 480 kW, skrzynia biegw manualna lub automatyczna, warto rozstawu oraz rodzaj (planetarne, portalowe lub hipoidalne) i ilo osi (od 2 do 3) oraz elektroniczna architektura. Dodatkowo mona dobra rwnie systemy (np. ukad hamulcowy, elementy zawieszenia), rne ukady peryferyjne (mechaniczne, elektryczne, hydrauliczne, czy pneumatyczne) speniajce wymagania norm STANAG. Cay zestaw pozwala na tworzenie pojazdw z opancerzonym, samononym nadwoziem typu monocoque o DMC od 12 500 kg do 45 000 kg. Co wane, poza samymi elementami, Mercedes-Benz zapewnia take wsparcie techniczne i know-how na etapie tworzenia pojazdu, jego testw (ktre mona przeprowadza w orodkach Mercedesa), w trakcie produkcji oraz podczas eksploatacji oferujc uytkownikowi dostp do swojego wiatowego systemu serwisowo-logistycznego. Rwnie Renault Truck Defence prezentowao podwozie Sherpa Light dedykowane pod rne zabudowy. Naley wspomnie, e wanie na takich podwoziach zbudowane zostay w AMZ Kutno dwa prototypy Tura 2. Deisenroth Engineering oraz Schott Technical Glass Solutions GmbH. Pierwsza z firm promowaa swoj kuloodporn transparentn ceramik, dziki ktrej jest moliwe zredukowanie masy okien w pojedzie o 60%. Dla przykadu: szko pancerne o odpornoci balistycznej na poziomie 3 wg STANAG 4569A ma mas ok. 200 kg/m2, a zastosowanie rozwizania IBD pozwoli na zredukowanie masy szyb zamontowanych w pojedzie o ok. 350 kg. Firma ta promowaa take inne swoje nowe rozwizanie nanokompozytowy laminat produkowany z zastosowaniem specjalnej technologii klejenia. Rwnie ten materia balistyczny oferuje wysok wytrzymao i ochron balistyczn przy zredukowanej masie. Moe by wykorzystany do produkcji wazw, dachw, drzwi, ramp, pokryw komory silnika, itp. Z kolei firma Schott prezentowaa swoje kuloodporne szyby serii Schott Resistant, wykonane ze szka technicznego, ktre rwnie s lejsze od klasycznych, cho rnice nie s a tak due, jak w przypadku rozwizania IDB. Jednak przewag Schotta jest fakt, ze jego szyby s ju produkowane i stosowane w pojazdach, jak np. Foxhoundzie czy Fenneku. W Paryu nie zabrako take producentw tradycyjnych materiaw balistycznych, jak stal pancerna, ze szwedzk SSAB na czele, ktra prezentowaa

uKADY nAPDOWE, ZAWiESZEniA i PODWOZiA

Prezentujc pojazdy taktyczne z niezalenym zawieszeniem nie mona pomin firm, ktre takie elementy dostarczaj. Poza wymienion wczeniej Engineering Center Steyr, w Paryu nie mogo zabrakn jednego ze wiatowych potentatw w dziedzinie zawiesze, osi napdowych oraz innych elementw ukadw napdowych i jezdnych firmy AxelTech International, nalecej do General Dynamics Corp. Oczywicie pojazdy wymagaj take innych elementw, std na Eurosatory mona byo zapozna si z ofert takich producentw, jak: Cummins Ltd., Caterpillar Defence Products, Allison Transmission Inc., ZF Friedrichshafen AG czy GHM Transmission GmbH. Swoje produkty prezentowaa rwnie firma Hutchinson bdca wiatowym potentatem w produkcji rnego typu wkadek do k, tzw. runflatw (systemy VFI, CRF i Wheelclip), aluminiowych obrczy k, oson chronicych opony (Tire Shield) czy bezpiecznych, samouszczelniajcych si zbiornikw paliw (Safetank). S to elementy, ktre rwnie maj wpyw na bezpieczestwo i przeywalno zag na

Po lewej: Aravis firmy Nexter to konstrukcja ju sprawdzona w warunkach bojowych, jednak na razie poza Francj i Arabia Saudyjsk - producent nie znalaz nabywcw na swj
pojazd. Po prawej: Osony systemu Ultra Flex Family zamontowane na pojedzie SandCat. System mocowania obejmuje elementy elastyczne pozwalajce na ugicie si stelay pod wpywem nacisku przeszkd terenowych, co zmniejsza ryzyko uszkodzenia w trakcie jazdy.

polu walki poprzez zapewnienie pojazdom zachowania ich mobilnoci w przypadku uszkodzenia. Nie kada jednak firma zamierzajca stworzy np. opancerzony, minoodporny pojazd taktyczny, chce zaczyna od zera i skada t ukadank z pojedynczych elementw, jak: silnik, skrzynia biegw, osie itd. Do nich swoj ofert kieruje m.in. Daimler AG, poprzez swj oddzia: Mercedes-Benz Special Trucks/FGA Special Chassis. W Paryu zosta zaprezentowany kompletny ukad napdowy (silnik, skrzynia biegw i redukcyjna, way napdowe oraz mosty) wraz systemem elektrycznym i elektronicznym opartym na szynie CAN-BUS oraz tablic rozdzielcz i ukadem kierowania z kierownic. W odrnieniu do wczeniej prezentowanego (np. na Eurosatory 2010)

MniEJ KiLOgrAMW, WicEJ OchrOnY

Omawiajc czci skadowe pojazdw nie mona zapomnie o tak istotnych elementach, jak opancerzenie, szyby kuloodporne czy fotele przeciwwybuchowe. W przypadku oson balistycznych i przeciwminowych prace skupiaj si przede wszystkim na obnieniu masy przy zachowaniu tej samej odpornoci. Szczeglne znaczenie ma to w przypadku szyb pancernych, ktrych masa jest istotnym czynnikiem wpywajcym na konstrukcj pojazdu, zwaywszy, e te kilogramy szka s umiejscowione do wysoko, powyej rodka cikoci, co ma istotny wpyw na zachowanie si wozu podczas jazdy. Na Eurosatory mona byo zobaczy dwa konkurencyjne rozwizania tego problemu, prezentowane przez IBD

swoje stale pancerne serii Armox oraz technologie ich spawania, cicia, gicia i wiercenia. Ciekaw ofert, z ktrej korzysta m.in. wielu producentw pojazdw opancerzonych, jest technologia formowania na gorco stali pancernej firmy Deform AB, ktra pozwala na produkcj trjwymiarowych do skomplikowanych elementw. Jest to alternatywa dla produkcji elementw metod spawania, ktra ma negatywny wpyw na parametry stali, jest pracochonna i wymaga dowiadczonych pracownikw oraz zaawansowanych technologii. Wspomniana przy okazji Hawkeia izraelska firma Plasan pokaza po raz pierwszy swoje najnowsze rozwizanie Ultra Flex Family chronice przed gowicami granatnikw przeciwpancernych. W jego skad

8/2012

39

POJAZDY WOJSKOWE
oraz modeli chiskiego producenta firmy Shaaxin Baoji Special Vehicles Manufacturing Co. Ltd. Oczywicie, poszczeglne konstrukcje prezentuj rny poziom zaawansowania technicznego i rozwiza, choby z zakresu ergonomii i zastosowanych materiaw balistycznych. Generalnie mona wyrni dwa trendy jeden to odejcie od duych i cikich MRAP-w na korzy pojazdw mniejszych o DMC do 12 ton, ktre lepiej sprawdz si w roli nastpcw nieopancerzonych samochodw osobowoterenowych, take w odmianach specjalistycznych (dowodzenia, rozpoznawczej, ambulansu, nonika systemw uzbrojenia). Pojazdom ciszym przypisywane za to s coraz czciej bardziej wyspecjalizowane role, jak: wozw ewakuacji medycznej, mobilnych obiektw dowodzenia, warsztatw, wozw ewakuacji technicznej czy elementw skadowych zespou saperskiego/rozminowania drg. Ma to sens zwaywszy, e swoje pi minut klasyczne MRAP-y ju maj za sob. By to dobry produkt w sytuacji, gdy brakowao w ogle jakiego sensownego rozwizania zapewniajcego odpowiedni poziom ochrony dla onierzy. Obecnie moliwoci jest znacznie wicej od systemw pasywnych, po aktywne, ktre mog by montowane na rnych pojazdach, niekoniecznie tak duych i cikich, jak wspomniane MRAP-y. Mniejsze pojazdy, klasy AMPV, Hawkeia, Sherpy czy PVP, daj te wicej moliwoci ich zastosowania, zarwno na zrnicowanym polu walki, jak i w czasie pokoju. Pojawiaj si te nowe pomysy, czasami diametralnie rne, jak francuski CRAB i RG-35 RPU, cho w ich przypadku podstawow kwesti jest pytanie: czy kto to kupi? Z drugiej strony bez innowacyjnoci nie ma postpu, take w dziedzinie pojazdw taktycznych i ten kto nie pracuje nad nowymi konstrukcjami, najczciej finansujc te dziaania z wasnego budetu, przestaje si z czasem liczy na rynku. Najciekawsze wozy prezentowane na Eurosatory 2012 to efekt wasnych prac badawczo-rozwojowych producentw. I warto o tym pamita rwnie w kontekcie polskiego rynku, gdy o potdze danej gospodarki wiadczy wanie innowacyjno. Fotografie w artykule: Mateusz J. Multarzyski, Andrzej Kiski.

Prezentowany w Paryu Nimr 6x6 w wersji Armored Patrol Vehicle jest jednym z modeli rodziny pojazdw
w ukadzie 4x4 i 6x6, ktre s rozwiniciem rosyjskiej konstrukcji: GAZ-2330 Tigr.

wchodz trzy elementy: FlexFence w postaci paneli specjalnego materiau o gruboci 50 mm chronicych pancerz pojazdu, LightFence przeznaczony do ochrony bocznych i tylnych okien, a take wiate oraz SlatFence, ktry jest jeszcze w fazie opracowywania (planowane jest osigniecie masy 1112 kg/m2) i bdzie dostpny w wersji stalowej oraz kompozytowej. Sam zasadniczy pancerz, czyli FlexFence, ma mas 810 kg/m2 i zdolno absorpcji oraz neutralizacji do czterech gowic na 1 m2 zabezpieczonej powierzchni.

KLASA ciKA
Na Eurosatory 2012 nie zabrako oczywicie take i duych pojazdw taktycznych, w tym klasy MRAP. Poza staymi bywalcami, jak Aravis firmy Nexter, Dingo 2 (w rnych wersjach) i GFF4 6x6 z KMW, Iveco MPV (w odmianie ambulansu oraz zespou jednego z pojazdw rozminowania drg) czy M-ATV Oshkosha, ktrego w wersji ambulansu mona byo oglda podczas pokazw dynamicznych, nie zabrako kilku debiutantw. Najwikszym beniaminkiem, take pod wzgldem rozmiarw (zaoga 2 + 12) i masy wynoszcej 24 tony, by Ura ZA, prezentowany do skromnie przez Awtomobilnyj Zawod Ura z Czelabiska. Jest to jeden z dwch prototypw, ktre obecnie poddawane s prbom i na razie trudno jest stwierdzi, czy pojazd trafi kiedykolwiek do produkcji seryjnej. Drugim, rwnie sporych rozmiarw (DMC do 21 ton), debiutantem by RG 35 RPU (Reconnaissance Patrol Utility) (NTW ??/2011), szykowany m.in. na nastpc kanadyjskich RG-31 w ramach programu Tactical Armored Patrol Vehicle. Niestety, BAE Systems nie ma ostatnio szczcia i przegrywa wikszo pojazdowych kontraktw, tak te stao si w Kanadzie, gdzie zwyciy Textron Systems Canada Inc. (nalecy do Textron Marine&Land Systems) z pojazdem TAPV (notabene bazujcym na leciwej konstrukcji M1117 ASV). Czy RG-35 bdcy, jak go promuje BAE Systems, przedstawicielem nowej kategorii pojazdw XCV (Crossover Combat Vehicle) powtrzy sukces swoich poprzednikw z rodziny RG? Teoretycznie szanse ma spore, zwaszcza e pojazd ten charakte-

ryzuje si wysok mobilnoci m.in. dziki niezalenemu zawieszeniu AxelTech 5000 ISAS, 450-konnemu silnikowi Cummins ISL9 wsppracujcemu z automatyczn skrzyni biegw ZF 6HP602 oraz zapewnia satysfakcjonujca ochron do poziomu 3 wg STANAG 4569A oraz 4a/4b wg STANAG 4569B. Patrzc jednak na obecne tendencje rynkowe oraz ogromne iloci uywanych obecnie MRAP-w, jakie wkrtce mog zosta zaoferowane przez pastwa koczce misj w Afganistanie, naley stwierdzi, e szanse na sukces s niewielkie i wymaga bdzie on sporych nakadw czasu i pienidzy na promocj. Z kronikarskiego obowizku naley wspomnie take o tureckich MRAP-ach firmy BMC (NTW 8/2010), ktre prezentowane byy tym razem pod hasem Combat Proven oraz czeskim ATLV firmy SVOS (NTW /2011). Zwiedzajc tereny wystawowe paryskiego centrum wystawienniczego Paris Nord Villepinte nie odczuwao si kryzysu, zwaszcza e swoje konstrukcje promuj take nowi rynkowi gracze. W tym roku na Eurosatory mona byo zobaczy m.in. pojazd NIMR na stoisku konsorcjum Tawazun z ZEA, szereg pojazdw opancerzonych, w tym minoodporne, prezentowanych przez Streit Group, czy w postaci ulotek

Wedug informacji BAE Systems rozwj rodziny pojazdw RG-35 zosta zakoczony i s one gotowe do produkcji
seryjnej. Teraz kluczowym problemem jest pozyskanie zamwie na te wozy, a to moe by trudniejsze zadanie ni ich skonstruowanie i dopracowanie.

40