You are on page 1of 74

Polski rynek kanaw zdelokalizowanych analiza zjawiska i rekomendacje (grudzie 2012 r.

)
Departament Strategii KRRiT oraz dr Tomasz Gackowski i mgr Marcin czyski wraz z zespoem badawczym MTResearch

Warszawa, grudzie 2012 r.


1

Spis treci:
I. II. III. IV. V. VI. VII. Problem badawczy Procedura badawcza (metodologia) Najwaniejsze dokumenty w Polsce kontekst delokalizacji Typologia polski rynek kanaw zdelokalizowanych Charakterystyka wybranych kanaw zdelokalizowanych (profil, tematyka, krg kulturowy, tendencje telemetryczne) Analiza jakociowa wybranych kanaw zdelokalizowanych i ich programw Analiza dziaa organw regulujcych rynek audiowizualnych przekazw w wybranych krajach UE VIII. Wnioski i rekomendacje
Zaczniki: 1. Bazy danych (pyta CD) MS Excel 2007 zawierajce: a. Opracowana baza MAVISE i LYNGSAT dla Polski; b. Opracowana lista programw cyfrowych dla Polski; c. Opracowany rejestr programw rozprowadzanych w Polsce; d. Kompletna i aktualna lista wszystkich programw zdelokalizowanych w Polsce zakodowanych zgodnie z opracowan na potrzeby badania - typologia; e. Opracowane dane dot. delokalizacji na podstawie Rocznika Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego za 2011 r.; f. Opracowane dane telemetryczne dla kanaw zdelokalizowanych w Polsce (III kwarta 2010, 2011, 2012 r.); g. Zrekodowana baza danych do analizy jakociowej wybranych kanaw i programw zdelokalizowanych w Polsce o najwyszych udziaach (20 proc.) wraz z wykresem radarowym (dwa arkusze); h. Baza kompetencji regulatorw rynku audiowizualnych usug medialnych w wybranych krajach UE; i. Charakterystyka koncernw midzynarodowych, kierujcych kanay zdelokalizowane do Polski (rdo: MAVISE siedem arkuszy).

I.

Problem badawczy

W wietle rozlicznych analiz i konsultacji Departament Strategii KRRiT oraz firma badawcza MTResearch wsplnie ustalili, i istotnym problemem polskiego rynku linearnych audiowizualnych usug medialnych jest aktywno (jej skala, zakres oraz charakter) tzw. kanaw zdelokalizowanych. Okazuje si bowiem, i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, stojc na stray pluralizmu (treci i pluralizmu wacicielskiego)1, rnorodnoci oraz wysokiej jakoci oferty audiowizualnych usug medialnych nadawcw, kierujcych swoje audycje do polskiego widza, rozpoznaje w obecnej sytuacji narastajcy problem delokalizacji treci, stanowicej produkt nadawcw zarejestrowanych w innych krajach Unii Europejskiej, lecz kierujcych swoje audycje do polskiej widowni. W sprawozdaniu za rok 2011 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji w podrozdziale powiconym implementacji Dyrektywy o Audiowizualnych Usugach Medialnych (D. A. U. M., zwanej w dalszej czci artykuu Dyrektyw)2 stwierdzia, i istotnym zadaniem do wykonania w 2012 r. jest zanalizowanie sytuacji prawnej programw polskojzycznych rozpowszechnianych z terytorium innych pastw, a skierowanych na rynek polski3. Chodzi o tzw. kanay zdelokalizowane. Zagadnienie to byo poruszane w ostatnich latach take na forach organizacji takich jak EPRA czy CERF. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji w swojej Strategii regulacyjnej na lata 2011-2013 stwierdza, e programy ponadgraniczne mona podzieli na zdelokalizowane i inne4. Pojcie delokalizacji okrela art. 4. ust. 3 pkt b Dyrektywy: jest to sytuacja, w ktrej dostawca medialnej usugi audiowizualnej celowo ustanowi swoj siedzib w innym pastwie czonkowskim sprawujcym jurysdykcj w celu ominicia surowszych przepisw. Jeli za chodzi o kategori inne, to s to kanay dostpne w wielu krajach w rnych wersjach jzykowych. Autorzy jednej z

KRRiT, Sprawozdanie roczne za 2011 r., Warszawa, marzec 2012 r., s. 10. Zob. KRRiT, Strategia regulacyjna na lata 2011-2013, Warszawa, 1 marca 2011 r., s. 12. 2 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektrych przepisw ustawowych, wykonawczych i administracyjnych pastw czonkowskich dotyczcych wiadczenia audiowizualnych usug medialnych (w dalszej czci artykuu cytowana jako Dyrektywa). 3 KRRiT, Sprawozdanie roczne za 2011 r., Warszawa, marzec 2012 r., s. 12 i n. 4 KRRiT, Strategia regulacyjna na lata 2011-2013, Warszawa, 1 marca 2011 r., s. 17, 23-24.
1

ekspertyz Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego w 2004 r. 5, w toku analiz europejskiego rynku telewizyjnego, zidentyfikowali pi typw kanaw nadawanych w Europie w sposb ponadgraniczny: I. Kanay w oryginalnych jzykach, jednak z przeznaczeniem paneuropejskim. Takie kanay zaczy powstawa w poowie lat 80-tych. Pionierami byli m. in. Sky Channel, Music Box, ale take publiczne TV5 czy 3-sat. Dzisiaj kanaami tego typu s TV5Monde Europe, BBC World, BBC Prime, 3sat, BVN czy MTV Europe. II. Paneuropejscy nadawcy z rnymi wersjami jzykowymi, kierujcy swoj ofert na rynki rne pod wzgldem jzykowym, na terenie UE oraz poza ni, w szczeglnoci w rodkowej oraz wschodniej Europie np. Eurosport, Eurosport News, Euronews. Podobn praktyk realizuj Canal Digital oraz Viasat, zarejestrowane w Szwecji, jednak kierujce swoj ofert (dostosowan jzykowo) take do Danii, Finlandii i Norwegii. Ten typ aktywnoci nadawczej (funkcjonujcy w myl zasady COPE Create Once, Present Everywhere jeden produkt, sprzedawany w wielu miejscach) jest najczciej wykorzystywany przez amerykaskie grupy nadawcze, ktre kieruj na rynek europejski kanay tematyczne zarejestrowane w znacznej mierze w Wielkiej Brytanii albo Holandii, a take, od paru lat, w Republice Czeskiej, np. Turner Broadcasting (TCM, Cartoon Network), Discovery Networks Europe (np. Discovery Channel, Animal Planet Europe), NBC Universal Inc. (13th Street [wczeniej Hallmark]) czy National Geographic lub Viacom (MTV, Nickelodeon). III. Kanay zdelokalizowane zarejestrowane w kraju A, jednak skierowane na rynek kraju B, np. RTL4 i RTL5 (zarejestrowane w Luksemburgu, skierowane do Holandii), RTL9 (zarejestrowany w Luksemburgu, skierowany do Francji i Szwajcarii), TMC (zarejestrowany w Monako, skierowany do Francji), TV3 i ITV3+1 (zarejestrowane w Wielkiej Brytanii, skierowane do krajw nordyckich), Channel5 (zarejestrowany w Wielkiej Brytanii, skierowany do Szwecji). IV. Kana nadawany na rynek kraju A, jednak zawierajcy w sobie dodawane ad hoc okna reklamowe i/lub okna programowe skierowane rwnie do innych krajw lub wikszej liczby ssiadujcych rynkw telewizyjnych, np. szwajcarskie i austriackie okna reklamowe w niemieckich, prywatnych kanaach (np. SAT1, RTL, Pro7) niektre kanay posiadaj rwnie licencje krajw, do ktrych kierowane s dane okna reklamowe SAT1 sterreich, SAT1 Schweiz;
Transfrontier television in the European Union: Market impact and selected legal aspects, [Session 3: The Impact of Transfrontier Broadcasting Services on Television Markets in Individual Member States], Dublin & Drogheda, 1-3 March 2004, s. 1 i n.
5

V.

Kanay niezarejestrowane w Europie, jednak rozprowadzane za porednictwem W wietle obecnej sytuacji polskiego rynku linearnych audiowizualnych usug

europejskich satelitw, np. TV Globo International. medialnych mamy do czynienia przede wszystkim z sytuacj scharakteryzowan w punkcie II oraz III. Warto w tym kontekcie doda, i sytuacja delokalizacji treci ma nierzadko na celu ominicie surowszych przepisw regulacyjnych obowizujcych na polskim rynku telewizyjnym. Trzeba nadmieni, i Dyrektywa dopuszcza surowsze regulacje dla nadawcw zarejestrowanych na terytorium danego kraju, jednak cilejsze przepisy mog by zastosowane w przypadku zagranicznych nadawcw tylko w tym zakresie, w ktrym nie zostay uregulowane przez Dyrektyw. Wynikaoby z tego, i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie jest w tym wypadku bezbronna. Przykadowo w sprawie TV10 SA vs. Commissariaat voor de Media6, gdzie prywatny nadawca TV10 SA wybra Luksemburg jako miejsce rejestracji swojej dziaalnoci w celu uniknicia surowszych regulacji wynikajcych z holenderskiego prawa, holenderski regulator rynku audiowizualnego (Commissariaat voor de Media) zakaza dystrybucji tego kanau holenderskim operatorom kablowym. Europejski Trybuna Sprawiedliwoci orzek, e jeli nadawca rejestruje swoj dziaalno w innym kraju z intencj omijania regulacji kraju, do ktrego kieruje swoje usugi audiowizualne, i tak musi stosowa si do zasad tego pastwa. Tak wic wspar duskiego regulatora, rwnolegle przecie stojc na stray rozwijania zgodnie z Dyrektyw wsplnego, swobodnego, europejskiego rynku audiowizualnych usug medialnych. Niestety sama Dyrektywa w swej otwartoci nastrcza pastwom UE wiele dylematw7. W wielu wypadkach to wanie rnice kulturowe utrudniaj skuteczne wykonanie Dyrektywy odnonie do harmonizacji usug audiowizualnych na rynku europejskim. Dylematy te najlepiej oddaje zdanie jednego z sdziw Pottera Stewarta w sprawie Jacobellis v. Ohio8, ktry, podsumowujc kwestie definicji pornografii, stwierdzi: Zapewne nigdy nie bd w stanie z sukcesem zaproponowa adekwatnej definicji pornografii, jednak wiem dokadnie, kiedy z ni mam do czynienia, gdy j zobacz. W tym kontekcie polski regulator ma ze dowiadczenia choby z takim zdelokalizowanym kanaem jak MTV Polska (zarejestrowanym w Czechach), ktry np. emitowa program pt. Z pamitnika dziewicy" majcy form opowieci o grupie
Case C-23/93, TV 10 SA v. Commissariaat voor de Media [1994], Judgment of 5 October 1994, ECR I4795. 7 Transfrontier television in the European Union: Market impact and selected legal aspects, [Session 3: The Impact of Transfrontier Broadcasting Services on Television Markets in Individual Member States], Dublin & Drogheda, 1-3 March 2004, s. 28 i n. 8 378 U. S. 184 (1964) http://www.aegis.com/law/SCt/Decisions/1964/378US184.html.
6

omiu nastolatkw, ktrzy przeywaj przed kamerami swj pierwszy raz". Najmodszy z nich mia 16 lat. Po interwencji KRRiT nadawca stwierdzi, i program ma charakter edukacyjny i nie wycofa go z oferty9. Na zjawisko delokalizacji treci warto rwnie spojrze w sposb systemowy z drugiej strony z perspektywy tych, ktrzy dokonuj delokalizacji treci na polskim rynku audiowizualnych usug medialnych. Badacze Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego wyrniaj trzy moliwe typy sytuacji funkcjonowania zagranicznych kanaw na rynkach, zwaszcza mniejszych, krajw europejskich10: I. W czci maych rynkw telewizyjnych (takich jak Luksemburg, Belgia, Irlandia czy Cypr) wano kanaw zagranicznych w znacznej mierze zaley od sukcesu narodowych kanaw wikszych krajw ssiedzkich; II. W czci pastw europejskich (takich jak: Dania, Szwecja, Norwegia czy Holandia), wano udziaw w widowni zagranicznych kanaw zaley w znacznym stopniu od powodzenia kanaw zarejestrowanych w innych krajach, jednak dostosowanych do specyfiki rynku, stanowicego cel nadawcy. Przykadem moe by kana TV3, zarejestrowany w Wielkiej Brytanii i rwnolegle skierowany do krajw nordyckich; III. Ostatnia moliwa sytuacja przewiduje kontekst, w ktrym narodowe kanay pochodzce z wikszych krajw transmituj mniejszym, ssiedzkim krajom swoje dedykowane wersje ze sprofilowanymi pod nie oknami reklamowymi, jak np. niemieckie kanay prywatne (SAT1, RTL, Pro7), ktre stworzyy swoje austriackie i szwajcarskie mutacje. Biorc pod uwag powysze zagroenia, a take ograniczone moliwoci produkcyjne i kapitaowe polskich nadawcw tworzenia audycji o wysokiej jakoci, mogcych przykuwa uwag milionw Polakw, naley rwnie w niniejszej analizie rozway moliw polityk zacht i stymulacji, mogcych wspomaga KRRiT w budowie jak najszerszego, pluralistycznego i dobrego jakociowo rynku audiowizualnych usug medialnych. W zwizku z powyszym autorzy niniejszej analizy postawili przed sob nastpujce zadania:

Np. Audycja Z pamitnika dziewicy http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/z-pamietnikadziewicy-w-mtv-bezradna-krrit (Odczyt: 10.12.2012 r.), Audycja Jackass albo Dirty Sanchez http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,2069857.html (Odczyt: 10.12.2012 r.) 10 Transfrontier television in the European Union: Market impact and selected legal aspects, [Session 3: The Impact of Transfrontier Broadcasting Services on Television Markets in Individual Member States], Dublin & Drogheda, 1-3 March 2004, s. 12 i n.
9

a) Okrelenie charakteru i skali zjawiska delokalizacji treci na polskim rynku audiowizualnych usug medialnych; b) Stworzenie aktualnej listy kanaw zdelokalizowanych dostpnych na rynku polskim oraz wskazanie samych podmiotw wacicielskich (nadawcw) i miejsca ich zarejestrowania; c) Stworzenie kompletnej typologii kanaw zdelokalizowanych na polskim rynku ze wzgldu na miejsce ich zarejestrowania, waciciela (nadawc), sposb dystrybucji, krg kulturowy oraz tematyk (gatunek); d) Dokonanie analizy 20 proc. kanaw zdelokalizowanych o najwikszych udziaach w polskim rynku telewizyjnym pod ktem ich jakoci, poruszanej tematyki oraz projektowanej widowni (wydwiku programu i sposobu jego postrzegania). e) Dokonanie analizy dostpnej, anglojzycznej dokumentacji dotyczcej sposobu funkcjonowania rynku linearnych, audiowizualnych usug medialnych oraz aktywnoci regulatorw w zakresie m. in. pluralizacji oferty programowej, podnoszenia jej jakoci oraz zachcania nadawcw do stara o koncesj (ograniczanie efektu delokalizacji) w wybranych krajach Unii Europejskiej istotnych z polskiej perspektywy Republika Czeska, Wielka Brytania, Szwecja, Niemcy oraz Francja; f) Przygotowanie rekomendacji dziaa, majcych na celu ograniczenie negatywnych efektw zjawiska delokalizacji treci na polskim rynku linearnych audiowizualnym usug medialnych i zachcenie zagranicznych nadawcw do rejestrowania swoich programw w Polsce.

II.

Procedura badawcza (metodologia)

Przeprowadzona analiza zostaa podzielona na osiem etapw, w trakcie ktrych zebrane zostay materiay i dane niezbdne do sformuowania rekomendacji, dotyczcych kwestii nadawcw zdelokalizowanych, dostarczajcych treci programowe na rynek polski. Etapy te obejmoway nastpujce dziaania: Etap 1. Wstpna analiza desk research Na tym etapie zebrana zostaa bogata baza rde zastanych, obejmujca midzy innymi: Krajowe i europejskie regulacje prawne (m. in. treci ustaw medialnych w analizowanych krajach, rozporzdzenia, dyrektywy unijne, w tym kluczow dyrektyw o audiowizualnych usugach medialnych); Raporty badawcze z projektw krajowych i midzynarodowych powiconych kwestii nadawcw zdelokalizowanych, regulacji rynku medialnego, a take procedur rejestracji i kontroli treci programw na poszczeglnych rynkach; Bazy danych obejmujce spisy programw nadawanych drog cyfrow (m. in. baza MAVISE, rejestry programw prowadzone przez UKE, baza programw na platformach satelitarnych Lyngsat); Opracowania tworzone przez KRRiT, a take sprawozdania roczne i dokumenty programowe Krajowej Rady w zakresie tematyki badania; Dokumenty programowe i odnoniki do stron internetowych poszczeglnych nadawcw zdelokalizowanych; Dane telemetryczne udostpnione przez KRRiT. W oparciu o ten materia rdowy przygotowana zostaa wstpna koncepcja realizacji badania, ktra nastpnie w toku dyskusji i konsultacji w zespole pracujcym nad projektem zostaa przeksztacona w konkretny plan badawczy. Etap 2. Analiza rde Na etapie drugim skupiono si na stworzeniu mapy narzdzi regulacyjnych w poszczeglnych krajach, a take na zidentyfikowaniu podstawowych czynnikw instytucjonalnych, finansowych oraz wynikajcych z praktyki stosowania prawa, ktre rnicuj badane kraje w kwestii podejcia do nadawcw zdelokalizowanych. 8

Etap 3. Typologizacja i segmentacja rynku nadawcw zdelokalizowanych Na tym etapie konieczne okazao si dokonanie triangulacji11 baz danych zawierajcych spisy programw zdelokalizowanych, w celu uspjnienia obrazu rynku tych programw w Polsce, jaki wyania si z tych danych. Konieczno triangulacji (poczonej z uzupenieniem o zewntrzne rda informacji m. in. strony internetowe nadawcw i dokumenty spek) wynikaa z faktu niekompletnoci informacji w dostpnych bazach, a take wzajemnych midzy nimi rnic12. Po dokonaniu triangulacji i ustaleniu najdokadniejszej, dostpnej listy nadawcw zdelokalizowanych parametry takie jak: forma prawna instytucji; tematyka nadawanych programw; model dystrybucji treci; krg kulturowy, z jakiego wywodzi si nadawca. dostpne programy zdelokalizowane, ktre zostay posugujc si kryterium analizie stworzona zostaa typologia tych nadawcw obejmujca

Dodatkowo, z racji faktu, e do badania treci programw zakwalifikowane zostay nie wszystkie programw jakociowej. Etap 4. Stworzenie narzdzia analitycznego do badania jakoci treci prezentowanych w programach okrelonych nadawcw Tworzc operacjonalizacj kwestii jakoci treci w programach nadawcw zdelokalizowanych, opracowano klucz kategoryzacyjny pozwalajcy analizowa tre audycji w programach wybranych do analizy pod ktem ich jakoci z perspektywy odbiorcy (analiza wsparta na czterech wymiarach), a take z perspektywy regulatora (indeks wartoci programowych). Taka operacjonalizacja bya pomocna w uzasadnieniu oceny poszczeglnych badanych programw zdelokalizowanych. ogldalnoci poszczeglnych programw wybrano jedenacie najpopularniejszych zdelokalizowanych, poddane pogbionej

Czyli wykorzystania kilku rnych rde danych opisujcych to samo zjawisko, po to, aby uzyska jego maksymalnie zobiektywizowany obraz. 12 Wskaza naley zwaszcza na due rozbienoci midzy baz MAVISE, a rejestrem programw rozprowadzanych w zakresie formy prawnej spek kontrolujcych poszczeglne stacje telewizyjne, a take miejsca formalnej rejestracji tych spek.
11

Etap 5. Opracowanie metodologii analizy danych programowych i zestawienia ich z danymi z analizy desk research Na tym etapie opracowana zostaa procedura pracy koderw analizujcych tre programw13, a klucz kodowy uzupeniony zosta o dane o programach pochodzce z etapu desk research. Etap 6. Analiza danych na rynku nadawcw zdelokalizowanych Na kolejnym etapie, dane z baz nadawcw zdelokalizowanych zostay poddane obrbce w taki sposb, aby oszacowa kluczowe parametry rynku nadawcw zdelokalizowanych, a mianowicie: Struktur rynku firm nadawczych, z uwzgldnieniem typologii z etapu trzeciego; Wielko i struktur widowni dla wybranych kanaw (dane uzyskane od KRRiT AGB Nielsen III kwarta 2010, 2011 i 2012 r.); Najwaniejsze trendy (wzrosty, spadki) ksztatujce widowni poszczeglnych kategorii programw oraz specyfik ich oferty programowej. Etap 7. Analiza rozwiza instytucjonalnych i prawnych w zakresie wsparcia rodzimej produkcji treci w krajach UE Na tym etapie skupiono si na zestawieniu kluczowych rynkw telewizyjnych w Unii Europejskiej i na prbie odpowiedzi na pytanie o czynniki decydujce o przewadze jednych krajw (gwnie Czechy i Wielka Brytania) w zakresie pozyskiwania nadawcw zdelokalizowanych zarejestrowanych na ich terytorium. Etap 8. Syntetyczna prezentacja caociowych wynikw badania Kocowym etapem projektu byo opracowanie niniejszego raportu

podsumowujcego analiz rynku nadawcw zdelokalizowanych, bazy danych (vide: zacznik pyta CD), a take stworzenie listy rekomendacji dotyczcych moliwych do
Analiza zostaa przeprowadzona przez czterosobowy zesp przeszkolonych koderw, ktrzy przez okres tygodnia prowadzili monitoring programw telewizyjnych zakwalifikowanych do badania. Monitoring ten obejmowa analiz pasma programowego (tytuy audycji, kraj pochodzenia, tematyka, gatunek), oraz analiz jakociow wybranych odcinkw poszczeglnych audycji.
13

10

podjcia natychmiast, a take bardziej zoonych, systemowych dziaa w zakresie regulacji produkcji i dystrybucji zdelokalizowanych treci skierowanych na rynek polski. Dodatkowo w trakcie badania poza samym raportem powstao kilka aneksw prezentujcych poszczeglne aspekty analizowanej tematyki (CD).

11

III. Najwaniejsze delokalizacji


Najwaniejszym

dokumenty

Polsce

kontekst

dokumentem

regulujcym

funkcjonowanie

rynku

audiowizualnych usug medialnych w Polsce oraz samej Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji jest ustawa o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 r. (z pn. zm.) (Dz. U. z 2012 r. poz. 1209) nowelizowana jeszcze w tym roku, w celu cakowitej implementacji zapisw Dyrektywy Warto zauway, i ustawa nie podaje w art. 4. definicji nadawcy zdelokalizowanego, co w znacznej mierze uatwioby funkcjonowanie regulatora w tym aspekcie. W zakresie delokalizacji treci ustawa nie wyraa si wprost. Jednake stawia przed audycjami kierowanymi do polskiego widza bardzo szczegowe wymagania, nad realizacj ktrych trzyma piecz KRRiT. Mianowicie, w art. 18 czytamy, e adne audycje lub inne przekazy nie mog propagowa dziaa sprzecznych z prawem, z polsk racj stanu oraz postaw i pogldw sprzecznych z moralnoci i dobrem spoecznym, w szczeglnoci nie mog zawiera treci nawoujcych do nienawici lub dyskryminujcych ze wzgldu na ras, niepenosprawno, pe, wyznanie lub narodowo. Przekazy winny szanowa przekonania religijne odbiorcw, a zwaszcza chrzecijaski system wartoci. Nie mog sprzyja zachowaniom zagraajcym zdrowiu lub bezpieczestwu oraz zachowaniom zagraajcym rodowisku naturalnemu. Nie mog zagraa fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi maoletnich, w szczeglnoci zawiera treci pornograficznych lub w sposb nieuzasadniony eksponujcych przemoc. Naley doda, i podobne zapisy funkcjonuj niemal we wszystkich krajach UE . Najistotniejszym zapisem ze wzgldu na temat niniejszej analizy jest art. 46, w ktrym napisano: Jeeli nadawca programu, o ktrym mowa w art. 45 ust. 3 pkt 1 [chodzi o program kierowany do polskiego widza, w ktrym w okresie 12 miesicy, co najmniej dwukrotnie zostay zamieszczone treci powanie naruszajce przepisy przytaczanego ju art. 18], jest ustanowiony w innym pastwie czonkowskim Unii Europejskiej, Krajowa Rada zawiadamia tego nadawc i Komisj Europejsk o stwierdzonych naruszeniach oraz o zamiarze wykrelenia rozprowadzanego programu z rejestru. Program jest wykrelany z rejestru, jeeli w cigu dwch miesicy od zawiadomienia, w wyniku konsultacji prowadzonych przez Krajow Rad z pastwem, w ktrym jest ustanowiony nadawca, i z Komisj Europejsk, nie nastpi zaniechanie narusze. Zapowiadane w ust. 1 art. 46 dziaania s moliwe tylko wtedy, gdy 12

zgodnie z ust. 2 art. 46 byy obiektywnie niezbdne, stosowane w sposb niedyskryminacyjny i proporcjonalne do zmierzonych celw. Ponadto KRRiT ma obowizek powiadomi Komisj Europejsk oraz kraj czonkowski, ktry udzieli koncesji danemu nadawcy, o zamiarze podjcia takich dziaa wraz z uzasadnieniem. KRRiT moe posun si do realizacji rzeczonych dziaa tylko wtedy, gdy Komisja Europejska stwierdzi, e owe rodki s zgodne z prawem unijnym. Chodzi tu o Dyrektyw, ktra stoi na stray swobodnego rynku audiowizualnych usug medialnych. Nic wicej o kwestii delokalizacji treci ustawa nie mwi. W dokumencie zatytuowanym Strategia regulacyjna na lata 2011-2013, nie bdcym aktem prawa, lecz niezwykle istotnym dokumentem programowym dla polskiego rynku audiowizualnych usug medialnych, mona znale bardzo wiele kluczowych informacji na temat interesujcego nas zjawiska. W punkcie I.6 na stronie 17 KRRiT, bazujc na bazie MAVISE, zarysowaa skal zjawiska delokalizacji treci w Polsce. Rada przypomniaa take, i w Unii Europejskiej dziki Dyrektywie obowizuje zasada pastwa pochodzenia jako podstawy ustanawiania jurysdykcji (a wic tego pastwa, ktre przyznaje koncesje na nadawanie, w tym wypadku satelitarne). Kraj, do ktrego kierowany jest program zdelokalizowany, ma w wietle art. 3 Dyrektywy obowizek zapewni swobod odbioru tej usugi i nie ogranicza jej retransmisji. KRRiT przypomina take, e nadawcy zdelokalizowani, nie podlegaj polskiej jurysdykcji, lecz wadzy kraju, ktry przyzna im koncesje (w przypadku Polski chodzi przede wszystkim o Wielk Brytani (raj dla nadawcw zdelokalizowanych dziaajcych na terenie Europy14) i Czechy. KRRiT stwierdza take w Strategii, e Dyrektywa dopuszcza trzy moliwoci ewentualnych dziaa w sytuacji amania przez kana zdelokalizowany przepisw kraju, do ktrego okrelone audiowizualne usugi medialne s kierowane15: a) Na podstawie art. 3 ust. 2-3 D. A. U. M pastwo takie moe podj dziaania przeciwko programom ponadgranicznym pochodzcym z pastw czonkowskich UE (zarwno zdelokalizowanym, jak i innym, niezalenie od jzyka, w ktrym s nadawane), jeeli s niezgodne z art. 6 D. A. U. M (zakaz zawierania treci nawoujcych do nienawici ze wzgldu na ras, pe, religi lub narodowo) bd z art. 27 ust. 1 i 2 (zakaz rozpowszechniania treci
The United Kingdom is still a major Home of television channels of EU (). Considering the origin of European Union channels, the UK still is on the top with with 1359 established in the end of 2011. More than a half is established in UK (54 proc.) () Rocznik Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego za 2011 r.,, t. 1., s. 123. 15 KRRiT, Strategia regulacyjna na lata 2011-2013, Warszawa, 1 marca 2011 r., s. 18.
14

13

mogcych powanie zaszkodzi rozwojowi fizycznemu, umysowemu lub moralnemu maoletnich, w szczeglnoci programw zawierajcych pornografi lub nieuzasadnion przemoc); b) Na podstawie art. 4 ust. 2-5 D. A. U. M mona na warunkach okrelonych w tych przepisach podj dziaania w sprawie programu zdelokalizowanego. Jeeli efekty tych dziaa nie s satysfakcjonujce, pastwo odbierajce program zdelokalizowany moe przyj odpowiednie rodki przeciwko takiemu nadawcy (po wyczerpaniu procedur okrelonych przez dyrektyw). c) Na podstawie art. 3 ust. 4 dyrektywy pastwo moe na warunkach okrelonych w dyrektywie podj rodki w odniesieniu do audiowizualnych usug medialnych na danie. Dyrektywa dopuszcza ewentualne dziaanie tego typu ze wzgldu na konieczno ochrony: (1) porzdku publicznego (a zwaszcza zapobiegania przestpstwom, ich wykrywania, cigania i karania, w tym ochrony maoletnich oraz zwalczania wszelkich przypadkw nawoywania do nienawici z powodu rasy, pci, religii czy narodowoci oraz przypadkw naruszenia godnoci ludzkiej w stosunku do konkretnych osb); (2) zdrowia publicznego; (3) bezpieczestwa publicznego (w tym ochrony obrony kraju); (4) konsumentw, w tym inwestorw. Ponadto na 52 stronie Strategii regulacyjnej na lata 2011-2013 KRRiT zauwaa, i na podstawie Dyrektywy moe wymaga od organw regulacyjnych innych krajw informacji o przyznaniu koncesji na program skierowany do Polski, co w praktyce realizowane jest np. we wsppracy z regulatorem z Czech. Idea wsppracy midzypastwowej opiera si z jednej strony na budowaniu swobodnego rynku audiowizualnych usug medialnych, z drugiej za zabezpieczaniu prawnych i kulturowych interesw poszczeglnych pastw naraonych na negatywny wpyw treci zdelokalizowanych. Istotnymi dokumentami s doroczne sprawozdania KRRiT. W sprawozdaniu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji za 2011 r., obok informacji na temat polskiego rynku radiofonii i telewizji, mona znale podsumowanie dotychczasowych dziaa regulacyjnych, konsultacji oraz prac projektowych. Na stronach 35-36 KRRiT podaje, e w 2011 r. funkcjonowao na polskim rynku linearnych audiowizualnych usug medialnych 87 kanaw satelitarnych (dziaajcych na podstawie koncesji KRRiT) oraz 94 kanay polskojzyczne (dziaajce na podstawie koncesji zagranicznych). Dzisiaj grudzie 2012 r. wiemy, e dziaa na polskim rynku ju 106 kanaw zdelokalizowanych ostatni, ktry doczy do tego grona to Stars.tv, kana 14 bezpieczestwa pastwa i

muzyczny, dziaajcy na podstawie 12-letniej koncesji na nadawanie satelitarne przyznanej 22 listopada br. przez Republik Czesk. Naley take podkreli, i najwaniejszym instrumentem sprawowania regulacji, jaki posiada KRRiT, s rozporzdzenia, ktre wspomniana wczeniej ustawa o radiofonii i telewizji dzieli na obligatoryjne (Krajowa Rada okreli) oraz fakultatywne (Krajowa Rada moe okreli). Stanowi one dookrelenie zapisw rzeczonej ustawy, bdcej regulacj wyszego rzdu. Z dotychczas wydanych rozporzdze z perspektywy opracowanego tematu najwaniejsze s przede wszystkim te najnowsze, a mianowicie, Rozporzdzenie KRRiT z dn. 6 grudnia 2012 r. w sprawie niszego udziau w programie telewizyjnym audycji wytworzonych pierwotnie w jzyku polskim i audycji europejskich oraz w programie radiowym utworw sowno-muzycznych wykonywanych w jzyku polskim, a take Rozporzdzenie KRRiT z dn. 4 grudnia 2012 r. w sprawie wysokoci opat za udzielenie koncesji na rozpowszechnienie programw radiowych i telewizyjnych oraz sposobu ich wyliczenia. Rwnie wane jest wczeniejsze Rozporzdzenie KRRiT z dn. 4 stycznia 2007 r. w sprawie zawartoci wniosku o udzielenie koncesji oraz szczegowego trybu postpowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programw radiofonicznych i telewizyjnych16. Kolejnym dokumentem majcym wpyw na rne aspekty kwestii poruszanych w niniejszym raporcie, jest Rozporzdzenie KRRiT z dn. 12 lipca 2011 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez nadawc ewidencji czasu nadawania audycji wytworzonych pierwotnie w jzyku polskim, audycji europejskich i audycji europejskich wytworzonych przez producentw niezalenych oraz czasu jej przechowywania. Analiz powyszych rozporzdze ze wzgldu na cele, jakie postawiono przed niniejszym opracowaniem, przeprowadzono na dalszych stronach, porwnujc ich znaczenie przez pryzmat choby rozwiza czeskich czy brytyjskich (patrz: roz. VI). Bardzo ciekawymi oraz przydatnymi z perspektywy tematu niniejszej analizy s doroczne dokumenty pt. Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ju w dokumencie Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji, Warszawa, marzec 1999 zauwaa, e programy nadawane z zagranicy przez satelit do Polski mona podzieli na dwie kategorie programy adresowane wycznie do polskiego widza oraz programy bdce polsk wersj programw europejskich. Pierwszym programem nadawanym z

Rozporzdzenie to znowelizowane zostao w grudniu 2012 roku, ju po okresie objtym tym badaniem, zauway natomiast naley, e nowelizacja ta nie wpyna znaczco na przedmiot niniejszej analizy.
16

15

zagranicy, adresowanym wycznie do polskiego widza by program Polonia 1 nadawany z Woch przez satelit uruchomiono po wyczeniu nadajnikw naziemnych. Nastpnie pojawiay si programy filmowe: Filmnet (przejty potem przez Canal+) i HBO, ktre chciay konkurowa z Canal+ na rynku telewizji patnej. W 1997 roku rozpoczto nadawanie programu muzycznego Atomic TV z Anglii, programu RTL 7 z Luksemburga, a ostatnio (pod koniec 1998 r.) programu Super 1 z Wgier. Rwnolegle cz nadawcw programw europejskich rozpocza nadawanie polskiej wersji jzykowej (Eurosport, Planete, Animal Planet, Discovery, Cartoon Network, Travel, National Geographic, Fox Kids, QuesTV, Bet on Jazz, Hallmark, TCM). () Nadawcy zagraniczni nadajcy przez satelit programy przeznaczone wycznie dla odbiorcw w Polsce (np. RTL 7, HBO, Polonia 1, Super 1, Atomic TV, programy Wizji TV) lub tworzcy polskie wersje jzykowe programw europejskich (np. Eurosport, Planete, Animal Planet, Discovery, TNT, Cartoon Network) maj moliwo dotarcia do okoo 1,5-2 mln posiadaczy anten satelitarnych oraz do 3-3,5 mln abonentw sieci kablowych (cznie do okoo 40% gospodarstw domowych)17. Z kolei np. w Informacji za rok 2010 r. pisano m. in., e w ostatnich latach obserwowany by dynamiczny rozwj sektora telewizji satelitarno-kablowych, ktry w stosunku do 2005 roku podwoi swoje udziay zbliajc si do 30%, przy czym ponad jedn trzeci wrd wszystkich programw w tej grupie stanowi tzw. programy zdelokalizowane. Wzrost tego sektora dokonywa si przede wszystkim kosztem programw uniwersalnych, dla ktrych 2010 rok by kontynuacj spadkowej tendencji widocznej dla TVP 1 od 2003 roku, dla TVP 2 od 2005 roku, dla Polsatu od 2007, a dla TVN od 2008 roku. Zob. poniszy wykres18.

Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 1998 roku, Warszawa, marzec 1999, s. 12. 18 Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2010 roku, Warszawa, marzec 2011, s. 31-32.
17

16

Powysze zestawienie pokazuje, jak wana dla KRRiT jest problematyka zdelokalizowanych nadawcw, ktrzy, bdc w gronie nadawcw satelitarnokablowych, ujtych na powyszym wykresie, najwicej zyskuj nieprzerwanie od 2005 r. Dalej mona przeczyta w sprawozdaniu m. in. o tym, i wzrost tych udziaw przekada si wprost na wysz dochodowo prowadzonej przez nich dziaalnoci a wic rosn coraz bardziej w si: () Osobn grup wrd nadawcw telewizyjnych stanowi 8 niezalenych stacji satelitarnych. Nadawcy ci wypracowali ogem 1,4 % rocznych przychodw ze sprzeday osignitych przez wszystkich nadawcw telewizyjnych. Omawiana grupa koncesjonariuszy odnotowaa w 2009 roku wzrost o ponad 33 % cznych przychodw ze sprzeday i wzrost kosztw tylko o 4 %. Pozwolio to, po raz pierwszy od wielu lat, na koniec 2009 roku odnotowa zysk z dziaalnoci podstawowej19.

19

KRRiT, Informacja o problemach radiofonii i telewizji w 2010 r., Warszawa 2011 r., s. 31.

17

Jeli za chodzi o ostatni dokument Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2011 r. to warto przytoczy jak si wydaje najbardziej istotny z perspektywy problematyki delokalizacyjnej passus, w szczeglnoci jeli chodzi o poszukiwanie rozwiza regulacyjnych, ktre pomogyby KRRiT skuteczniej zachca zagranicznych nadawcw do rejestrowania swojej dziaalnoci w Polsce i starania si o polsk koncesj nadawcz. Na 81 stronie dokumentu mona przeczyta, e20: Liberalizacja zasad przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programu w sieciach telekomunikacyjnych innych ni wykorzystywane do rozpowszechniania rozsiewczego naziemnego (w tym take rozpowszechniania rozsiewczego satelitarnego) jest uzasadniona, poniewa ten rodzaj rozpowszechniania programu nie jest zwizany z wykorzystaniem dobra rzadkiego. (wicej o konkretnych rozwizaniach w ostatnim rozdziale: wnioski i rekomendacje). Na koniec tego rozdziau warto przypomnie, i wanym dokumentem mniej moe z perspektywy problematyki delokalizacyjnej, wicej w przypadku budowania pluralistycznej i jakociowo dobrej oferty programowej na polskim rynku audiowizualnych usug medialnych jest Strategia pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych na lata 2005-2010 z sierpnia 2005 r. (wicej o niej w ostatnim rozdziale).

Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2011 roku, Warszawa, marzec 2012, s. 81.
20

18

19

IV. Typologia polski rynek kanaw zdelokalizowanych


W tej czci raportu znajd si wyniki dotyczce typologii nadawcw zdelokalizowanych, a take najwaniejsze informacje o strukturze rynku tych nadawcw dostpnych na terenie Polski. Dane te pochodz z bazy kanaw zdelokalizowanych dostpnych na rynku polskim, jak zesp opracowujcy ten raport przygotowa w oparciu o dostpne dane z platform satelitarnych, bazy MAVISE zawierajcej spis wszystkich programw dostpnych w danym kraju, a take rejestru programw rozprowadzanych prowadzonego przez UKE. Kwesti kluczow wobec braku jasno okrelonej, skoczonej definicji nadawcy zdelokalizowanego, jest operacjonalizacja tego pojcia na potrzeby badania. W trakcie prac nad tym raportem przyjlimy, e za nadawc zdelokalizowanego bdziemy uwaa program telewizyjny, ktry spenia nastpujce wymogi: Jest formalnie zarejestrowany w innym kraju ni Polska; Jest skierowany na rynek polski, czego wskanikiem mog by nastpujce cechy programu: o tumaczenie na jzyk polski; o modyfikacja standardowej ramwki w celu dopasowania do potrzeb polskiego widza (np. polskie teledyski w stacji VH1); o reklamy skierowane do polskiego konsumenta. Dodatkowo, w sytuacji wtpliwoci z kodowaniem danego kanau sigano po wskazwki pomocnicze, ktre mogy wskazywa na zdelokalizowany charakter nadawania: zagraniczna osoba prawna jako waciciel spki; zagraniczna siedziba. Zastrzeenie to jest o tyle istotne, e w zalenoci od przyjcia okrelonej definicji nadawcy zdelokalizowanego, liczba podmiotw speniajcych t definicj moe by rna. Brak jasnej definicji jest mankamentem np. danych z opracowania Rocznik Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego za 2011 r., ktre podaje co prawda liczb kanaw zdelokalizowanych docierajcych na dany rynek, ale nie precyzuje kryterium kwalifikacji tych kanaw jako zdelokalizowanych. Drugim problemem metodologicznym zwizanym z liczeniem kanaw zdelokalizowanych jest kwestia duych rnic w bazach danych zawierajcych informacje o poszczeglnych kanaach (m. in. sygnalizowana w rozdziale 2 tego raportu rozbieno midzy rejestrem programw rozprowadzanych a baz MAVISE). 20

Pamitajc o tych zastrzeeniach metodologicznych, w kolejnej czci tego rozdziau zaprezentowana zostanie typologia nadawcw zdelokalizowanych. Dla tak okrelonej definicji zidentyfikowano w trakcie badania 106 kanaw zdelokalizowanych. Typologia nadawcw zdelokalizowanych Na wymiary to: Kraj zarejestrowania; Model dystrybucji programu; Krg kulturowy, z ktrego pochodzi przewaajca cz produkcji obecnej w ramwce; Dominujca tematyka audycji w danym programie. Programy byy kwalifikowane do poszczeglnych kategorii na podstawie nastpujcych wskanikw: 1. Kraj zarejestrowania: za pomoc bazy danych MAVISE, pomocniczo take uzupenianej rejestrem programw rozprowadzanych oraz danymi ze stron internetowych programw; 2. Model dystrybucji programu: za pomoc bazy danych MAVISE, pomocniczo uzupenianej informacjami z dokumentw waciciela stacji; 3. Krg kulturowy: za pomoc analizy ramwki programu pod ktem krajw, w jakich wyprodukowano poszczeglne audycje; 4. Dominujca tematyka audycji: jak w punkcie 3. Co wane, typologia zastosowana na potrzeby tego raportu ma charakter w przewaajcej czci empiryczny, a nie modelowy to znaczy zawiera wycznie kategorie, ktre uznano za pozwalajce w istotny sposb rozrni badane programy. Typologia ta nie zawiera (poza typologi tematyczn) kategorii pustych, a wynikajcych z modelu teoretycznego, dla ktrych nie mona byo znale adnego empirycznie potwierdzonego przykadu. (Typologia idealna pena zostaa zamieszczona w bazie danych zaczonej do raportu). potrzeby tego raportu opracowana zostaa typologia nadawcw

zdelokalizowanych, obejmujca cztery kluczowe wymiary rnicujce te podmioty. Te

21

Typologia kraj zarejestrowania W przypadku pierwszej typologii nadawcw zdelokalizowanych podzia na kategorie by prosty i wynika w jednoznaczny sposb z tego, w ktrym kraju zarejestrowany jest okrelony kana. Bazujca na dostpnych bazach danych, struktura krajw, z ktrych pochodz programy zdelokalizowane wyglda nastpujco:

Typologia: kraj zarejestrowania


12 Belgia 23 Czechy Francja Holandia Niemcy 5 63 2 2 4 1 3 Rumunia Szwajcaria USA Wielka Brytania Wochy

Wykres ten pokazuje wyran dominacj Wielkiej Brytanii, jako kraju, z ktrego pochodzi najwicej programw zdelokalizowanych dostepnych na polskim rynku. Drugim co do frekwencji pastwem s Czechy, z ktrych nadaje do Polski blisko 1/5 nadawcw zdelokalizowanych. W przypadku pozostaych krajw tylko Francja, Niemcy i Szwajcaria maj wicej ni dwa kanay zdelokalizowane skierowane do Polski. Co ciekawe due grupy nadawcze (majce po kilka kanaw zdelokalizowanych) lokuj si praktycznie wycznie w Wielkiej Brytanii i, w mniejszym stopniu, w Czechach. Jedyne dwie grupy ulokowane poza granicami tych krajw to grupa programw Eurosport (nadajca z Francji) oraz grupa Fox, co do ktrej istnieje znaczca rozbieno w bazach danych dotyczca faktycznej jurysdykcji ktrej podlega cz rde wskazuje na Luksemburg, cz na Szwajcari, za cz na Wochy, std te przypadek ten naley potraktowa jako nietypowy.

22

Typologia model dystrybucji Kolejnym poziomem typologii jest okrelenie sposobu dystrybucji programu zdelokalizowanego. W tej typologii, bazujc na informacjach o dostpnoci programw w poszczeglnych krajach, udao si uchwyci dwie wane informacje. Po pierwsze, pozwala ona odrni nadawcw paneuropejskich (czy te rozproszonych jak nazywamy ich w tym modelu) od nadawcw adresujcych swoje programy na wsze, w sensie geograficznym, rynki, po drugie za pozwala uchwyci proporcje pomidzy rznymi strategiami nadawania programu obecnymi na rynku. Typologia ta obejmuje nastepujce, rozczne i okrelone w sposb empiryczny kategorie: Dystrybucja rozproszona: program dociera do przynajmniej czterech krajw europejskich, przy czym nie pochodz one z tego samego krgu kulturowego; Dystrybucja na rynek Europy Centralnej i Wschodniej: program dociera w przewaajcej mierze do krajw tego regionu (Polska, Czechy, Sowacja, Wgry, Rumunia, Bugaria, kraje batyckie); Dystrybucja na rynek Europy Poudniowej: program dociera gwnie do Woch, Grecji, Hiszpanii, Portugalii i na Bakany; Dystrybucja czona: progam dociera do Polski i jeszcze do jednego-dwch innych krajw; Dystrybucja do Polski: program dociera wycznie na rynek polski. Naley jeszcze zauway, e lokalne mutacje kanau, ktry pod t sam mark dociera do wielu krajw, byy w tej analizie kodowane jako dystrybucje rozproszone. Moe si to wydawa nieintuicyjne np. w przypadku programw muzycznych, ktre modyfikuj ramwk do warunkw lokalnych, nadajc dalej pod t sam mark. Jednak na potrzeby raportu uznano, e dominujacym komponentem ich pasma programowego pozostaj audycje przygotowywane poza granicami Polski, nadawane do wszystkich krajw, do ktrych dociera program. Pierwszym interesujcym zestawieniem, jakie mona zaprezentowa w oparciu o przedstawion powyej typologi, jest porwnanie liczby nadawcw rozproszonych (paneuropejskich) nadajcych na rynek polski z liczb nadawcw, dla ktrych Polska jest jedynym rynkiem lub czci jakiego okrelonego rynku geograficznego.

23

Typologia: rozproszenie

40 66

Rozproszony Inny

zestawienia

tego

wynika

jasno,

na

polskim

rynku

dominuj

zdelokalizowane programy paneuropejskie, ktre na polski rynek docieraj jedynie po zmianie wersji jzykowej lub po drobnej korekcie ramwki o programy dotyczce lokalnego kontekstu. Stacje skierowane na konkrente rynki geograficzne stanowi poniej 40% caej populacji. Drugim zestawieniem, jakie warto zaprezentowa, jest wykres pokazujcy czstotliwo wystpowania wszystkich strategii nadawczych. Pokazuje on zrnicowanie sposobu, w jaki stacje okrelaj swoje rynki w sensie geograficznym i jako cz ktrego z tych rynkw pozycjonuj Polsk.

Typologia: model nadawania


1 11 Rozproszony 9 Europa centr. i wsch. Europa poudniowa Europa centr. i wsch. + poudniowa Polska i Rosja 21 66 Polska i Turcja Polska i Wgry Polska i Niemcy Polska

2 1 4

24

Jak wynika z tego wykresu, jedynie dla dziewiciu stacji zdelokalizowanych Polska jest wycznym rynkiem, na jaki kieruj swj program. A dla 21 nadawcw Polska stanowi cz segmentu rodkowo- i Wschodnioeuropejskiego, dodatkowo w czterech przypadkach czonego z rynkiem poudniowym. Z wykresu tego wynika, podobnie jak i z poprzedniego, e dominujc strategi nadawcz jest strategia rozproszona. W praktyce taki ksztat wykresu moe by pochodn dwch zjawisk. Z jednej strony pokazuje on denie nadawcw do pokrywania zasigiem swojego kanau jak najbardziej zrnicowanych rynkw w Europie (np. strategia programu Discovery), z drugiej za moe wskazywa na to, e istnieje grupa nadawcw, ktrzy, nie majc mozliwoci ekspansji na rynek paneuropejski, staraj si opanowa przynajmniej jedn z nisz geograficznych. Wykres ten pokazuje take, e stosunkowo nieliczni s nadawcy kierujcy swj przekaz wycznie na rynek polski, ale bdc pod zagraniczn jurysdykcj z racji miejsca rejestracji. Te 9 programw mogoby by najszybciej obiektem dziaa ze stron regulatora, ktre miayby na celu zachcenie do rejestracji w Polsce. Typologia - krg kulturowy Jako trzeci wymiar analizy zostaa w tym badaniu uyta typologia klasyfikujca badane programy ze wzgldu na krg kulturowy, z ktrego pochodz audycje nadawane przez stacj. Wyrniono tu nastpujce kategorie: Krg europejski bya to najbardziej oglna kategoria, wskazujca, e nie da si wyrni jednego dominujcego krgu kulturowego, a programy w zblionych proporcjach pochodz z rnych krajw europejskich; Krg anglosaski ze wzgldu na specyfik jzykow zostay do niego zaliczone wszystkie kanay, w ktrych dominuje wyranie produkcja powstajca oryginalnie w jzyku angielskim.; Dodatkowo wyrnione zostay nastepujce krgi narodowe wystpujce wrd badanych programw: francuski niemiecki rosyjski woski 25

Typologia: krg kulturowy


1 3 2 1 13 Anglosaski Europejski Niemiecki Rosyjski Francuski Woski 86

Jak wynika z tego wykresu, nadal, mimo korzystnego trendu zmian w kierunku zwikszania udziau produkcji europejskiej w rynku, dominujce liczebnie s programy, ktre tworz swoj ramwk w przewaajcym stopniu z produkcji tworzonych oryginalnie w jzyku angielskim. Typologia tematyka Ostatnim telewizyjnych wymiarem, tematyka ktry posuy do opisu badanych przez programw

bya

programw

emitowanych

poszczeglnych

nadawcw. Aby unikn tworzenia typologii sztucznej i nieprzystajcej do danych o programach posuylimy si typologi empiryczn, dopasowan do analizowanych baz danych. W trakcie badania zostay wyrnione nastepujce typy programw: Programy dziecice: nadajce gwnie kreskwki, i w mniejszym stopniu programy edukacyjne. Programy dziecice zostay podzielone wedug wieku dzieci na trzy kategorie: o Do 7 lat; o Do 14 lat; o Nastolatki (14 18 lat); Programy edukacyjne: nadajce gwnie filmy dokumentalne, programy powicone konkretnym obszarom wiedzy i reportae. Wsrd nich wyrniono: 26

o Programy oglnoedukacyjne (zrnicowana tematyka); o Historyczne; o Powicone naukom cisym i technicznym; o Podrnicze; o Przyrodnicze; Programy filmowe: nadajce gownie filmy i seriale. Podzielone zostay na podkategorie: o Oglnofilmowe (zrnicowana mieszanka filmw i seriali); o Kryminalne; o Science-Fiction; o Serialowe; Informacyjne: nadajce wiadomoci biece i reportae; Kryminalne: przestepstw; Kanay lifestylowe: nadajce gwnie porady dotyczce rnych sfer ycia, takich jak moda, uroda, urzdzanie wntrz, zdrowie; Muzyczne: emitujce gwnie teledyski; Religijne: emitujce programy o zrnicowanej formie gatunkowej, ale powicone religii lub jej wpywowi na ycie; Rozrywkowe: nadajce gwnie programy typu talent-show, formaty takie jak docu-drama czy docu-soap oraz teleturnieje; Sportowe: nadajace transmisje sportowe, wyrzniono dwie ich podkategorie: o Oglnosportowe (zrnicowana tematyka) o Tematyczne (poswicone jednej dyscyplinie sportu) Poniszy wykres prezentuje zestawienie tych typw: nadajce materiay dokumentalne i reportae dotyczce

27

Typologia: tematyka
Sportowy: tematyczny Sportowy Rozrywkowy Religijny Muzyczny Lifestyle Kryminalny Informacyjny Filmowy: seriale Filmowy: Sci-Fi Filmowy: kryminalny Oglnofilmowy Edukacyjny: Przyrodniczy/Historyczny Edukacyjny: Przyrodniczy Edukacyjny: Podrniczy Edukacyjny: cise Edukacyjny: Historyczny Oglnoedukacyjny Dzieci: Nastolatki Dzieci do 14 lat Dzieci do 7 lat 0 2 7 5 1 3 6 2 4 13 2 2 24 1 5 7 1 4 5 6 1 5 5 10 15 20 25 30

Jak wida, w ofercie kanaw zdelokalizowanych dominuje wyranie tematyka filmowa oraz edukacyjna, a take sport i programy dla dzieci. Pozostae kategorie reprezentowane s w mniejszym stopniu, co pokazuje, e dominujca funkcj, jak speniaj kanay zdelokalizowane jest dostarczanie rozrywki (kanay filmowe, sportowe, dla dzieci) oraz edukacja rozumiana w sensie poznawczym, jako rdo wiedzy o wiecie (kanay edukacyjne). W mniejszym stopniu programy te su budowaniu postaw wiatopogldowych (niska frekwencja kanaw religijnych) czy obywatelskich (tylko cztery kanay informacyjne).

28

V.

Charakterystyka zdelokalizowanych

wybranych (profil,

kanaw krg

tematyka,

kulturowy, tendencje telemetryczne)

W tej czci raportu znajduj si krtkie notatki podsumowujce wyniki monitoringu treci 20 proc. programw zdelokalizowanych w Polsce, cechujcych si najwysz ogldalnoci w III kwartale 2012 roku. W ramach monitoringu zbadane zostay nastpujce parametry dla kadego z kanaw: Dane Liczba unikalnych programw w badanym dniu Gatunek i tematyka programu Oglna struktura ramwki te zostay zestawione z wynikami kodowania programw wedug

zaproponowanych typologii, a take z danymi telemetrycznymi za analogiczne okresy dla lat 2010, 2011 i 2012 (III kwarta kadego roku). Disney Channel Kana dla dzieci skierowany do szerokiej grupy wiekowej - od programw dla dzieci w wieku 5-7 lat (np. "Klinika dla pluszakw") a po seriale przeznaczone dla nastolatkw (np. serial "Do dzwonka Cafe"). Stacja niemal w caoci bazuje na produkcji amerykaskiej, z niewielkim odsetkiem programw tworzonych w innych krajach (np. serial "Stitch" powstajcy w koprodukcji chisko-japoskiej). Stacja cechuje si umiarkowanie urozmaiconym doborem programw do ramwki - prezentuje ok. 25 rnych programw w cigu dnia i unika dugich serii tych samych programw (np. kolejne odcinki serialu). Ramwka skada si gwnie z seriali animowanych i fabularnych dla dzieci i modziey, z okazjonaln domieszk filmw skierowanych do tej samej grupy wiekowej. Stacja nadaje przez ca dob, w godzinach nocnych emitujc powtrki seriali wywietlanych w cigu dnia. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

29

Disney Channel
1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 Disney Channel III kw. 2012

AXN Kana z serialami skierowanymi w przewaajcym stopniu do grupy wiekowej 16+. Prezentuje w zasadzie wycznie produkcje amerykaskie, czsto majce status seriali "kultowych", posiadajce szerokie grupy fanw - m. in. "Star Trek Enterprise" czy "CSI: Kryminalne zagadki Nowego Jorku". W ramwce widoczna jest niewielka przewaga seriali kryminalnych nad innymi produkcjami, ale nie jest to przewaga na tyle dua, by zaklasyfikowa kana do podkategorii kanaw kryminalnych. Stacja posiada relatywnie mao urozmaicon ramwk (ok. 11 rnych seriali w cigu dnia) i czsto emituje kilka odcinkw danego serialu pod rzd. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

AXN
1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 AXN III kw. 2012

30

Eurosport Najwiksza europejska stacja nadajca transmisje sportowe na ywo oraz powtrki najwaniejszych wydarze sportowych. W okresie badania daa zauway si wyrana sezonowo w ramwce, zwizana z porami roku - obecnie stacja nadaje waciwie wycznie transmisje z zawodw Pucharu wiata w sportach zimowych (m. in. popularne w Polsce skoki czy biegi narciarskie). W programie stacji dominuj transmisje na ywo, w godzinach nocnych prezentowane s przewanie powtrki transmisji z dnia poprzedniego. W ramwce znajduje si niewiele programw publicystycznych czy majcych form magazynow (np. "Magazyn wycigw konnych"). Ukad ramwki stacji zaleny jest od pory organizacji zawodw sportowych i w praktyce najczciej skada si z dugich 2 lub trzygodzinnych transmisji przerywanych reklamami. Stacja nadaje w przewaajcym stopniu transmisje z zawodw w sportach popularnych w Europie, ktrych dua cz odbywa si na naszym kontynencie, std te w ramwce dominuje produkcja europejska. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

Eurosport
1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 Eurosport III kw. 2012

Cartoon Network Kana z serialami animowanymi i fabularnymi skierowanymi do nastolatkw. Bazuje w caoci na produkcji amerykaskiej, emitujc m. in. cieszce si du poplarnoci seriale takie jak "Ben 10", kultowe kreskwki z koca lat 90-tych (np. "Laboratorim Dextera"), a take klasyczne kreskwki ("Tom i Jerry" wytwrni Metro Goldwyn Mayer). Stacja ma urozmaicon ramwk (ok. 29 unikalnych programw w cigu dnia) 31

i bazuje na krtkich blokach z kreskwkami (od 15 do 40 minut). Stacja nadaje obecnie przez ca dob. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

Cartoon Network
1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 Cartoon Network III kw. 2012

Disney XD Kana dla dzieci i nastolatkw emitujcy seriale rysunkowe i fabularne, a take w mniejszym stopniu filmy oraz programy rozrywkowe (m. in. program "Fort Boyard"). Stacja prawie w caoci bazuje na treciach produkcji amerykaskiej. W ramwce zauway mona m. in. bardzo popularne serie rysunkowe, takie jak "Ultimate Spiderman" czy filmy rysunkowe (np. "Krl lew II: Czas Simby"). Stacja nadaje przez ca dob, a jej ramwka jest umiarkowanie urozmaicona - ok. 22 unikatowych programw w cigu doby. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

Disney XD
1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 Disney XD III kw. 2012

32

Discovery Discovery jest obecnie najpopularniejszym na rynku polskim kanaem edukacyjnodokumentalnym, emitujcym m. in. filmy i seriale dokumentalne powicone odkryciom naukowym, wynalazkom, technice czy inynierii. Cech charakterystyczn programw stacji jest prezentowanie zoonych zagadnie (konstrukcja maszyn, eksperymenty naukowe) w innowacyjnej i angaujcej widza formie. Ramwka Discovery jest umiarkowanie urozmaicona (ok. 18 unikatowych programw) i skada si z duszych, trwajcych ok. godziny programw. Maa cz programw jest powtarzana w cigu doby, sporadycznie emitowane s take dwa odcinki tego samego programu pod rzd. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

Discovery
0,80% 0,70% 0,60% 0,50% 0,40% 0,30% 0,20% 0,10% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 Discovery III kw. 2012

TLC TLC jest stacj emitujc gwnie programy produkcji amerykaskiej w formacie docudrama i docu-soap, czyli tzw. paradokumenty. S one powicone szerokiemu spektrum tematw zwizanych ze stylem ycia i obyczajami, a z racji specyfiki gatunkowej programy te s przewanie oparte o historie konkretnych osb prezentowane w formie paradokumentalnej. Poza paradokumentami w ramwce stacji znale mona take programy rozrywkowe (talent shows) oraz poradnikowe (np. powicone gotowaniu). Ramwka stacji jest umiarkowanie urozmaicona, a w programie znajduje si sporo powtrek. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

33

TLC
0,006 0,005 0,004 0,003 0,002 0,001 0 III kw.2010 III kw.2011 TLC III kw. 2012

Disney Junior Program z serialami skierowanymi do dzieci, zwaszcza do modszej grupy wiekowej do lat 7. Bazuje w caoci na produkcji amerykaskiej, a cz ramwki zajmuj programy emitowane take w innych stacjach nadajcych pod logo Disneya. Stacj wyrnia obecno jednego z niewielu programw edukacyjnych skierowanych do dzieci powiconego sztuce "Art Attack". Ramwka programu jest relatywnie najmniej urozmaicona spord programw dla dzieci (tylko 18 unikatowych programw), a stacja nadaje duo powtrek. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

Disney Junior
0,006 0,005 0,004 0,003 0,002 0,001 0 III kw.2010 III kw.2011 Disney Junior III kw. 2012

34

National Geographic Program emitujcy filmy i seriale dokumentalne o tematyce podrniczej, spoecznej, a take powicone m. in. niewyjanionym zjawiskom (UFO) czy katastrofom. Cechuje si bardzo zrnicowanym poziomem i form programw - poczwszy od bazujcych na do prostych emocjach i sensacji formatw docu-drama czy docu-soap, a po reportae stawiajce na pogbion analiz poruszanej problematyki. Ramwka stacji jest umiarkowanie urozmaicona (ok. 17 programw unikalnych), a nadawane programy s do dugie (1 - 1,5h). Stacja emituje sporo powtrek filmw dokumentalnych. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

National Geographic
0,60% 0,50% 0,40% 0,30% 0,20% 0,10% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 National Geographic III kw. 2012

Comedy Central Comedy Central jest stacj emitujc niemal wycznie seriale komediowe, w tym bardzo popularne tytuy, takie jak "Teoria Wielkiego Podrywu" czy "Futurama". Stacja prezentuje take polskie komedie (m. in. "Graczykowie" i "Rodzina zastpcza"). Ramwka stacji jest mao urozmaicona - ok. 12 unikatowych seriali, a ponadto wypeniaj j due bloki poszczeglnych seriali (3-4 odcinki pod rzd). Stacja nadaje przez ca dob, w godzinach nocnych wywietlajc powtrki oraz archiwalne odcinki polskich seriali. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

35

Comedy Central
0,60% 0,50% 0,40% 0,30% 0,20% 0,10% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 Comedy Central III kw. 2012

VIVA Polska VIVA Polska jest jedyn w zestawieniu stacj muzyczn. Emituje gownie teledyski, listy przebojw, a take programy rozrywkowe (m. in. "VIVA Pudelek" czy "Mio w rytmie kasy"). Stacja ma najmniej zrnicowan ramwk - tylko dziewi pasm tematycznych lub programw, ale do jej specyfiki naley emitowanie duej liczby zrnicowanych teledyskw. Stacja nadaje przez caa dob i posiada wydzielone pasmo dla muzyki polskiej w cigu dnia, a take list polskich przebojw "Poland top 50". Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

VIVA Polska
1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 VIVA Polska III kw. 2012

36

Polsat JimJam Polsat JimJam jest nadawanym z Wielkiej Brytanii kanaem zdelokalizowanym skierowanym do modszych dzieci - do 7 lat. W ramwce stacji wystpuj liczne kreskwki i seriale dla dzieci, w tym znane produkcje, takie jak brytyjskie "Bob Budowniczy" czy "Tomek i przyjaciele". W grupie kanaw dla dzieci stacja ta prezentuje program zdecydowanie najbardziej zrnicowany pod wzgldem kraju produkcji, emitujc zarwno bajki amerykaskie, polskie jak te europejskie (m. in. brytyjskie). Stacja nadaje przez ca dob. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

Polsat JimJam
0,40% 0,35% 0,30% 0,25% 0,20% 0,15% 0,10% 0,05% 0,00% III kw.2010 III kw.2011 Polsat JimJam III kw. 2012

13th Street Universal 13-th Street, ktre powstao na miejsce dawnej stacji Hallmark, jest kanaem emitujcym gwnie seriale sensacyjne i kryminalne produkcji amerykaskiej, w tym bardzo popularne serie takie jak "CSI: Kryminalne zagadki Miami" lub "Haven". Stacja ma bardzo mao urozmaicon ramwk (ok. 9 unikatowych seriali) i bardzo czsto emituje po kilka odcinkw tego samego serialu, a take powtrki. Spord stacji z serialami, 13-th Street ma obok Comedy Central najbardziej jednolit tematycznie ramwk. Ogldalno stacji w latach 2010 - 2012 ksztatuje si w nastpujcy sposb:

37

13th Street Universal


0,37% 0,36% 0,35% 0,34% 0,33% 0,32% 0,31% III kw.2010 III kw.2011 13th Street Universal III kw. 2012

Wykres zbiorczy Ostatni wykres w tym rozdziale podsumowuje zestawienie danych o ogldalnoci poszczeglnych kanaw w badanych okresach (3 kwartay 2010, 2011 i 2012). Z zestawienia tego wynika, e najwaniejszym trendem jaki mona zauway wrd wszystkich badanych programw jest wyrane zmniejszenie rnic w poziomach ogldalnoci midzy poszczeglnymi kanaami. Najatwiejszym do zidentyfikowania rdem takiego trendu moe by rosnca oferta kanaw tematycznych, ktra powoduje fragmentacj widowni na coraz mniejsze segmenty.

czne zestawienie ogldalnoci (dane AGB Nielsen)


1,60% 1,40% 1,20% 1,00% 0,80% 0,60% 0,40% 0,20% 0,00% III kw.2010 Disney Channel Disney XD National Geographic 13th Street Universal AXN Discovery Comedy Central III kw.2011 Eurosport TLC VIVA Polska III kw. 2012 Cartoon Network Disney Junior Polsat JimJam

38

VI.

Analiza

jakociowa

wybranych

kanaw

zdelokalizowanych i ich programw

W analizie szczegowej 20 proc. (tj. 11) kanaw zdelokalizowanych o najwyszych udziaach na polskim rynku telewizyjnym (wg danych telemetrycznych za III kwarta 2012 r. AGB Nielsen) chcielimy naszkicowa jakociowy profil nastpujcych stacji: Disney Channel, AXN, Eurosport, Cartoon Network, Disney XD, Discovery, TLC, Disney Junior (Playhouse Disney), Viva Polska, Polsat JimJam oraz 13th Street Universal [Hallmark]. Okres monitoringu analizy jakociowej to 10 16 grudnia 2012 r. Poszukujc teoretycznych ram na potrzeby stworzenia narzdzia do badania jakoci programw rzeczonych kanaw telewizyjnych oraz realizacji samego procesu kodowania tyche audycji, skorzystalimy z ustale socjologw, psychologw, wreszcie medioznawcw z Eliottem Aronsonem na czele21. Zaoylimy, i media masowe, obok rodziny, bliskich oraz przyjaci i znajomych maj przemony wpyw na postawy i wartoci, jakimi kieruj si ludzie. Przyjlimy za Aronsonem i postawa, bdca zawsze czyja i wobec czego, skada si z trzech komponentw uczuciowooceniajcego, poznawczego oraz behawioralnego. Na postaw skadaj si przede wszystkim emocje, przekonania oraz zachowania. Te z kolei prowadz kolejno do reakcji, sdw/ocen/decyzji, wreszcie dziaa wzgldem czego/kogo. Ponadto czowiek przede wszystkim kieruje si w swoim yciu okrelonymi wartociami, ktre obok postaw, w sposb decydujcy warunkuj postrzeganie przez czowieka siebie, wiata oraz wasnej w nim roli. Wartoci dzielimy na autoteliczne, a wic te, ktre s wartociami per se, powiedzielibymy aksjomatycznymi (np. ycie, wolno, zdrowie); oraz na instrumentalne, a wic takie, ktre su czowiekowi do uzyskania wartoci autotelicznych (np. pienidze, status spoeczny, pozycja zawodowa). Biorc pod uwag powysz perspektyw teoretyczn, zdecydowalimy si wyrni cztery paszczyzny kategoryzacji poszczeglnych programw, stanowicych zawarto (content) analizowanych kanaw tematycznych, zdelokalizowanych, o najwyszych udziaach w Polsce. Pierwsza paszczyzna dotyczy sposobu postrzegania rzeczywistoci. Zaoylimy, i audycja moe odwoywa si w tym wzgldzie albo do rozumu (poznanie, zrozumienie, racjonalno), albo do emocji
21 Zob.

np. E. Aronson, Czowiek istota spoeczna, przek. J. Radzicki, Warszawa 2009.

39

(uczu, wraliwoci). Koder kwalifikowa audycj jako racjonaln wtedy, kiedy przewaay w niej komponenty przypisane poznaniu jako takiemu, zrozumieniu otaczajcej rzeczywistoci. Innymi sowy program odpowiada na pytanie Kto to jest? Co to jest? Skd? Dlaczego? Po co? Jak? W przypadku audycji emocjonalnej koder przede wszystkim odkrywa, i program w przewaajcym stopniu dotyczy uczu, wraliwoci jego bohaterw odpowiada na pytanie Jak si kto czuje? Czego pragnie? Czego si obawia? Kogo kocha? Kogo unika? itd. Druga paszczyzna dotyczy tematyki programu na ile jest ona ciekawa, unikatowa, niespodziewana, rnorodna, wieloaspektowa, a na ile jest zwyczajna, powtarzalna, przewidywalna, jednowtkowa. Koder kwalifikowa audycj jako ciekaw wtedy, kiedy stwierdza, i podejmuje ona problematyk nieoczywist, a wic unikatow. Punktem odniesienia dla kodera s inne znane mu na polskim rynku audycje telewizyjne, nalece do tego samego lub porwnywalnego gatunku. Chodzio o to, by wychwyci innowacyjno autorw programw, emitowanych przez tematyczne kanay zdelokalizowane. Trzecia paszczyzna dotyczy wydwiku analizowanych audycji. Chodzi o to, aby zakodowa czy program przede wszystkim naucza (buduje wiedz) oraz wprost modeluje okrelone postawy i zachowania, czy te moe raczej zachca do oceniania rzeczywistoci oraz innych ludzi, wyraania opinii na rne tematy, patrzenia na wiat w sposb ocenny i krytyczny (program nie proponuje prostych rozwiza, prowokuje, stawia problemy, zadaje pytania, porusza kwestie kontrowersyjne). Wreszcie czwarta paszczyzna dotyczy formy programu (ujcia, realizacji). Koder mia zdecydowa, czy jest ona atrakcyjna, oryginalna, przykuwajca oko, nowoczesna, sowem fascynujca, czy te moe raczej sztampowa, nieoryginalna, schematyczna, powielajca znane rozwizania. Oczywicie punktem odniesienia dla kodera byy inne programy telewizyjne, nalece do tego samego lub porwnywalnego gatunku audycji. Naley nadmieni, i w kadej z czterech paszczyzn koder musia podj decyzj binarn (0/1) odnonie do tego, ktre ujcie lepiej pasuje do okrelonej audycji telewizyjnej. Innymi sowy chodzi o to, i koder musia kadorazowo zdecydowa czy program jest raczej racjonalny, czy te raczej emocjonalny, raczej niespodziewany czy te raczej przewidywalny, raczej nauczajcy czy te oceniajcy, wreszcie fascynujcy czy te moe raczej schematyczny. Warto podkreli, i proponowane miary oraz narzdzie nie ma charakteru ilociowego. Jest narzdziem stricte jakociowym, ktre pozwala w sposb panoramiczny uporzdkowa jakociowe profile badanych kanaw zdelokalizowanych. Dlatego te wanym elementem teje analizy jest charakterystyka kadego z badanych kanaw z osobna, umoliwiajca rozpoznanie adresatw 40

okrelonych programw i stacji. To za winno by pomocne w diagnozowaniu saboci polskiego rynku audiowizualnego, ktry zdaje si by rynkiem nadawcw i to zdelokalizowanych ktrzy dysponuj znacznie wikszymi rodkami finansowymi, anieli polscy nadawcy. Paszczyzny analizy jakoci programw w badanych kanaach zdelokalizowanych
Paszczyzna sposobu percypowania rzeczywistoci

Paszczyzna tematyki programu

Paszczyzna wydwiku analizowanych programw

Paszczyzna formy programu (ujcie, realizacja)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny)

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy)

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny)

Ocena / Opinia (Oceniajcy)

Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny)

Jako uzupenienie kategorii do badania jakoci programu, bazujc na treci Dyrektywy i innych dokumentw Komisji Europejskiej, opracowalimy take indeks pozwalajcy na kodowanie tego, czy programy zawieraj promocj lub naruszenie najbardziej kluczowych wartoci istotnych z punktu widzenia autorw dyrektywy. W operacjonalizacji tych wartoci posuylimy si dwoma rodzajami wskanikw. Cz warto kodowana jest w sposb pozytywny (jako wystpienie ich wyranej promocji), cz za w sposb negatywny (kodowane s ich naruszenia). Decyzja ta motywowana jest charakterem poszczeglnych wartoci i porednio ich wanoci. Wartoci kluczowe, takie jak: 1. Pluralizm polityczny i wiatopogldowy narodowo) 3. Ochrona maoletnich s kodowane w sposb negatywny tzn. za alarmujce uznajemy jakiekolwiek ich naruszenie w treci audycji. Ma to te odzwierciedlenie w treci Dyrektywy, ktra wspomniane wartoci traktuje priorytetowo, nakadajc obowizek ich ochrony na wszystkich krajowych regulatorw. Kolejne cztery wartoci: 41 2. Ochrona przed dyskryminacj (ze wzgldu na pe, wiek, wyznanie,

1. Lokalizm 2. Ekologia 3. Zdrowy tryb ycia 4. Kultura europejska maj charakter uzupeniajcy kodowane s w sposb pozytywny (koder zaznacza ich wyran obecno w treci audycji). Odzwierciedla to relatywnie rzadk frekwencj audycji bardzo mocno sprofilowanych na promocj wartoci tego typu, a take ich opcjonalny charakter oraz denie autorw Dyrektywy do promocji tych wartoci. Efektem analizy jakociowej jest wykres prezentujcy porwnanie specyfiki

programowej analizowanych programw22.

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny) 80% 60% 40% 20% Ocena / Opinia (Oceniajcy) 0% Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy) Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny) Disney Channel Eurosport Disney XD TLC Viva Polska 13th Street Universal [Hallmark] AXN

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Cartoon Network Discovery Disney Junior (Playhouse Disney) Polsat JimJam

Dziki tego typu wykresowi moemy szybko wychwyci specyfik gwnego klastra programw zdelokalizowanych jak wida na wykresie, w wikszoci s to
Pen specyfik analizy jakociowej zawieraj tabele w arkuszu Analiza jakociowa programw zdelokalizowanych w aneksie do niniejszego raportu.
22

42

kanay lokujce si do wysoko na osiach Emocjonalno, Przewidywalno oraz Ocena. W praktyce taki wynik oddaje dobrze intuicyjn obserwacj, ktr potwierdza take zestawienie tematyki kanaw zdelokalizowanych, i w grupie tej dominuj programy rozrywkowe (wrd najczciej ogldanych programw nawet bardziej ni w caej ich populacji), a nie opiniotwrcze. Indeks wartoci pokaza take tylko sporadyczne odchylenia, jakie wystpuj w zakresie analizowanych norm. Jedyne przypadki warte odnotowania w okresie objtym badaniem to program Cyganie w wielkim miecie na kanale National Geographic, ktry moe by potraktowany jako zawierajcy treci dyskryminujce ze wzgldu na grup etniczn, a take seriale 1000 zych uczynkw na kanale Comedy Central i Doktor seks, ktre zawieraj treci nieodpowiednie ze wzgldu na ochron maoletnich (sceny przemocy i odniesienia seksualne), ktre zostay wyemitowane w godzinach nieprzeznaczonych dla tego typu produkcji (przed godzin 22). Jednoczenie przytaczajca wikszo programw jest transparentna z punktu widzenia wartoci zapisanych w Dyrektywy nie naruszaj w znaczcym stopniu adnych norm, ale te nie przyczyniaj si te w wyrany sposb do promocji kultury europejskiej czy innych wartoci wskazywanych jako podane przez autorw dyrektywy. Relatywnie najbardziej rzucajce si w oczy naruszenia dotyczce ochrony maoletnich, odzwierciedlaj praktyk polsk, ale i widoczn w innych krajach europejskich23, a odnoszc si do priorytetowego charakteru ochrony maoletnich. Narusze tej normy dotyczy take najwicej skarg kierowanych do KRRiT, ktra w przypadku nadawcw zdelokalizowanych kieruje je do odpowiednich instytucji regulacyjnych w krajach, pod ktrych jurysdykcj znajduj si nadawcy oskarani o naruszenia. Wykresy dla poszczeglnych stacji Na zakoczenie tego rozdziau warto pokrtce omwi specyfik programow poszczeglnych stacji, wedug metodologii zaproponowanej w jakociowej czci tej analizy.

Np. Rozbudowany opis rozwiza prawnych i instytucjonalnych w Szwecji w tym zakresie zawiera artyku Leny Olsen zatytuowany Children and Advertising - Some Perspectives on the Relevant Legal Arguments z 2010 roku
23

43

Disney Channel
Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Ocena / Opinia (Oceniajcy)

Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

przypadku

kanau

Disney

Channel

jako

kluczowe

najbardziej

charakterystyczne okazay si wymiary Emocjonalny Racjonalny oraz Oceniajcy Nauczajcy. Jak wynika z analizy, programy tej stacji maj przede wszystkim charakter rozrywkowy, tworzony bez intencji edukacyjnych.

AXN
Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny)

Ocena / Opinia (Oceniajcy)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

AXN jest programem bazujcym gwnie na treciach rozrywkowych, bez programw edukacyjnych, czy publicystycznych, akcentujcych racjonalne podejcie do prezentowanej rzeczywistoci.

44

Eurosport
Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny)

Ocena / Opinia (Oceniajcy)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Programy Eurosport zostay zaklasyfikowane jako zorientowane na wiedz (informacje sportowe), a take bardzo wyranie okrelone za pomoc wymiaru Emocjonalnoci i Przewidywalnoci. Oddaje to bardzo mocn formalizacj i powtarzalno programu (stay schemat narracji w transmisjach sportowych), ale take atrakcyjno i emocje, jakie budzi prezentowana rywalizacja sportowa.

Cartoon Network

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% Sztampowo / Unikalno / Ciekawo 80% Nieoryginalno (Niespodziewany) 60% (Schematyczny) 40% 20% Wiedza / Dydaktyzm Ocena / Opinia (Oceniajcy) 0% (Nauczajcy)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny)

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Podobnie jak inne kanay z kreskwkami program Cartoon Network zosta zaklasyfikowany jako Emocjonalny i Oceniajcy, a dodatkowo, z racji duej iloci nietypowych, niepowtarzalnych i innych ni w pozostaych stacjach kreskwek otrzyma take wysok ocen na wymiarze Atrakcyjno.

45

Disney XD
Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Ocena / Opinia (Oceniajcy)

Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Kana Disney XD prezentuje schemat

podobny do pozostaych stacji z

kreskwkami, z wysokimi wynikami na wymiarach Ocena i Uczuciowo.

Discovery
Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny) Ocena / Opinia (Oceniajcy) Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany) Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy) Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Kana Discovery prezentuje specyfik wyranie odmienn od innych badanych programw. Uzyska on wysokie wyniki na wymiarach Wiedza i Atrakcyjno, a take relatywnie wysoki na tle innych programw wynik na wymiarze Racjonalno. Analiza programw potwierdza w tym przypadku obserwacj, e jest to jedyny w badanej prbce program edukacyjny.

46

TLC
Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Ocena / Opinia (Oceniajcy)

Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy)

Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Kana TLC uzyska w badaniu wyniki zblione do innych programw rozrywkowych, z wysokimi wartociami na wymiarach Ocena oraz Emocjonalno. Program ten zosta oceniony take do wysoko na wymiarze Oryginalno, z racji sporego zrnicowania w tematyce programw (cho wystpujcego w ramach do przewidywalnej konwencji gatunkowej docu drama).

Disney Junior (Playhouse Disney)


Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny) Ocena / Opinia (Oceniajcy) Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny)

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% 80% 60% 40% 20% 0%

Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany) Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy) Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Program Disney Junior zosta zakodowany jako zbliony do schematu charakterystycznego dla programw z kreskwkami i filmowych z wysok wartoci na wymiarach Ocena i Emocjonalno. 47

Viva Polska

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% Sztampowo / Unikalno / Ciekawo 80% Nieoryginalno (Niespodziewany) 60% (Schematyczny) 40% 20% Ocena / Opinia Wiedza / Dydaktyzm 0% (Oceniajcy) (Nauczajcy) Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny) Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Jedyny spord badanych programw muzycznych uzyska bardzo wysokie wyniki na wymiarach Ocena i Emocjonalno, a take do wysoki wynik na wymiarze Przewidywalno (zwizany z bardzo schematycznym ukadem ramwki, skadajcej si w przewaajcej mierze z teledyskw).

Polsat Jim Jam

Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) 100% Sztampowo / Unikalno / Ciekawo 80% Nieoryginalno (Niespodziewany) 60% (Schematyczny) 40% 20% Ocena / Opinia Wiedza / Dydaktyzm 0% (Oceniajcy) (Nauczajcy) Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny) Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny) Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Pogram Polsat Jim Jam jest stacj relatywnie najbardziej wyrniajc si spord emitujcych kreskwki programy dla dzieci. Uzyskuje podobnie jak one do wysokie wartoci wskanikw Oceny i Emocjonalnoci, ale posiada te najwyszy w tym segmencie udzia programw edukacyjnych. Pasmo programowe stacji cechuje te dua przewidywalno i powtarzalno emitowanych programw (co moe wynika ze specyfiki modszej grup docelowej programu). 48

13th Street Universal Poznanie / Zrozumienie (Racjonalny) [Hallmark] 100%


Sztampowo / Nieoryginalno (Schematyczny) 80% 60% 40% 20% 0% Unikalno / Ciekawo (Niespodziewany)

Ocena / Opinia (Oceniajcy) Zwyczajno / Powtarzalno (Przewidywalny)

Wiedza / Dydaktyzm (Nauczajcy) Atrakcyjno / Oryginalno (Fascynujcy)

Uczuciowo / Wraliwo (Emocjonalny)

Program 13th Street Universal uzyska wysoki wynik na wymiarach Ocena i Emocjonalno, podobnie jak pozostae programy filmowo-rozrywkowe. Podsumowanie Analiza tematyki 20 proc. najpopularniejszych programw zdelokalizowanych pokazaa istnienie kilku wyranych segmentw programw tego typu:
Programw rozrywkowych, obejmujcych filmy, seriale, kreskwki oraz stacje muzyczne, ktre z perspektywy widza dostarczaj emocjonujcych przey pozbawionych kontekstu dydaktycznego lub publicystycznego; Programw informacyjnych, obejmujcych gwnie wiadomoci sportowe; Programw edukacyjnych, nastawionych na prezentacj wiedzy w formie filmw dokumentalnych, reportay i innych programw pomagajcych rozumie rnego rodzaju zjawiska oraz dajcych wiedz o otaczajcym wiecie.

49

VII. Analiza

dziaa

organw

regulujcych

rynek

audiowizualnych przekazw w wybranych krajach UE

W rozdziale tym zaprezentowane zostan dane, dotyczce specyfiki regulacji obejmujcych stacje telewizyjne na poszczeglnych badanych rynkach. W opracowaniu tym wychodzimy od szeciu badanych rynkw medialnych: polskiego, niemieckiego, szwedzkiego, francuskiego, czeskiego i brytyjskiego, analizujc stan prawny na koniec 2011 roku (analiza prowadzona w oparciu o dokumenty dostpne w jzyku angielskim). Nastpnie, w dalszej czci tego opracowania skupiamy si na rynkach czeskim i brytyjskim, jako e s to dwa kraje, w ktrych rejestruje si najwiksza liczba podmiotw nadajcych na polski rynek jako nadawcy zdelokalizowani. Tabela 1: Odpowiedzialno regulatora
Kraj Wielka Brytania Szwecja Francja Czechy Niemcy Polska Instytucja OFCOM Myndigheten fr radio och tv Conseil Suprieur de lAudiovisuel Rada pro rozhlasov a televizn vysln Urzdy ds. Mediw (Medienansalt) poszczeglnych landw Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Parlamentem Tak Nie Tak Tak Nie Tak Odpowiada przed Rzdem jako Okrelonym caoci ministrem Nie Tak Tak Nie Nie Nie Tak Nie Nie Nie Tak Nie Obywatelami Tak Nie Nie Nie Tak Nie

Tabela 2: Formy sprawozdawczoci


Kraj Wielka Brytania Szwecja Instytucja OFCOM Myndigheten fr radio och tv Conseil Suprieur de lAudiovisuel Rada pro rozhlasov a televizn vysln Urzdy ds. Mediw (Medienansalt) poszczeglnych landw Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Parlament Doroczny raport finansowy; Doroczne sprawozdanie dla parlamentu; Ustne sprawozdanie przewodniczcego dla komitetw Izby Gmin Nie Doroczne sprawozdanie z dziaalnoci oraz informacja na temat sektora medialnego Doroczny raport na temat stanu sektora medialnego oraz dziaalnoci Rady Rzd Nie Doroczne i specjalne raporty z prac Doroczne sprawozdanie z dziaalnoci oraz informacja na temat sektora medialnego Nie Minister Sprawozdania dla Sekretarza Stanu (merytoryczne i finansowe) Nie Obywatele Szeroki zakres konsultacji spoecznych; Nie

Francja

Nie

Nie

Czechy

Nie Raporty i biecy nadzr ze strony waciwego ministra w danym landzie

Nie

Niemcy

Nie

Nie

Raporty

Polska

Doroczne sprawozdanie z dziaalnoci oraz informacja na temat sektora medialnego (take dla Prezydenta RP)

Nie

Nie

Nie

50

Tabela 3: Skad i powoywanie organu regulacyjnego


Skad i powoywanie Kraj Instytucja Liczba czonkw Kto powouje Przewodniczcy i czonkowie powoywani przez Sekretarza Stanu ds. Biznesu, Przedsibiorczoci i Reformy Regulacji oraz Sekretarza Stanu ds. Kultury, Mediw i Sportu. Gwny Dyrektor Wykonawczy powoywany przez Komitet Nominacyjny Rady OFCOM, Dyrektorzy Wykonawczy powoywani przez Gwnego Dyrektora Wykonawczego i zatwierdzani przez pozostaych czonkw rady. Przewodniczcy i czonkowie nominowani przez rzd Prezydent nominuje 3 czonkw, Przewodniczcy Zgromadzenia Narodowego nominuje 3 czonkw, Przewodniczcy Senatu nominuje 3 czonkw, Prezydent nominuje Przewodniczcego Czonkowie powoywani przez Parlament, przewodniczcy wybierany przez czonkw Rady Kadencja Przewodniczcy rady - zwyczajowo ok. 5 lat, czonkowie rady zwyczajowo ok. 3-4 lat (nieuregulowane ustawowo) 3 lata 6 lat Przewodniczcy 2 lata, czonkowie 6 lat

Wielka Brytania

OFCOM

Szwecja Francja

Czechy

Myndigheten fr radio och tv Conseil Suprieur de lAudiovisuel Rada pro rozhlasov a televizn vysln

11 9

13

Niemcy

Polska

Zrnicowana Urzdy ds. liczba Mediw czonkw - od (Medienansalt) 5 (Saksonia) poszczeglnych do ponad 70, landw w zalenoci od landu Krajowa Rada Radiofonii i 5 Telewizji

Zrnicowana procedura powoywania i skad osobowy w zalenoci od landu

od 4 do 9 lat w zalenoci od landu

Czonkowie powoywani przez Sejm, Senat i Prezydenta, przewodniczcy wybierany przez Rad ze z grona jej czonkw

6 lat

Powysze zestawienie daje wstpny obraz tego, jak ksztatuje si pozycja poszczeglnych regulatorw w odpowiednich systemach medialnych. W praktyce, jak wida z tego syntetycznego zestawienia, regulatorem cieszcym si relatywnie najwiksz niezalenoci jest czeska Rada pro rozhlasov a televizn vysln, ktrej jedyna sprawozdawczo polega na przedoeniu parlamentowi sprawozdania z jej prac, a przy tym sama rada jest powoywana na dug, bo a 6-letni kadencj. Kolejni regulatorzy, jeli chodzi o niezaleno, to regulator szwedzki i polski. W Szwecji organ nadzorujcy ma odpowiednio krtsz kadencj ni regulator czeski przy maej bezporedniej kontroli, w Polsce za regulator ma podobne obowizki sprawozdawcze (rozszerzone take o sprawozdanie dla Prezydenta RP) i podobnej dugoci kadencj (z wyczeniem przewodniczcego, ktry w Polsce wybierany jest na 6 lat a w Czechach na 2) Najsilniej kontrolowanymi przez rzdy s regulatorzy brytyjski, francuski i niemiecki. W kadym z tych krajw regulatorzy podlegaj bezporednio wadzy wykonawczej (w Niemczech kady lokalny regulator na poziomie landu), a w Wielkiej Brytanii dodatkowo czonkowie OFCOM-u nie maj ustawowo wyznaczonej kadencji i mog by powoywani przez odpowiednich ministrw jak kady urzdnik. Jak wida, rnice w systemowej pozycji poszczeglnych regulatorw nie s dobrym wskanikiem tego, czy dany system regulacyjny sprzyja czy nie nadawcom zdelokalizowanym, poniewa dwch regulatorw funkcjonujcych w zupenie innych 51

systemach prawnych (brytyjski i czeski) jest w stanie prowadzi polityk sprzyjajc delokalizacji na swoim terytorium. Analiza konkretnych regulacji zwizanych z implementacj Dyrektywy take nie daje odpowiedzi na pytanie o rnice midzy systemami polskim a brytyjskim i czeskim. Jeli spojrzymy na tabele, to okae si, e wszystkie kraje wdroyy w mniejszym lub wikszym stopniu postanowienia dyrektywy do swojego systemu prawnego. Tabela 4: Sankcje za niedotrzymywanie kwot
Sankcje za niedotrzymywanie kwot Obowizkowa publikacja Cofnicie Grzywna informacji o licencji karze przez ukaranego Nie przekraczajca 305.000 tys. euro lub 5% obrotw Tak Tak nadawcy Nie Tak Nie do 3% obrotw (do 5% przy Tak Tak ponownym naruszeniu) od 390 euro do 198.000 euro Nie Tak Tak Nie Nie Nie Nie Tak Dodatkowe sankcje za niestosowanie si do decyzji Tak Nie

Kraj

Instytucja

Ostrzeenie

Wielka Brytania

OFCOM

Tak Nie Tak Tak Tak Tak

Szwecja Myndigheten fr radio och tv Conseil Suprieur de Francja lAudiovisuel Rada pro rozhlasov a Czechy televizn vysln Urzdy ds. Mediw Niemcy (Medienansalt) poszczeglnych landw Krajowa Rada Radiofonii i Polska Telewizji

Nie Nie Nie

Tabela 5: Sankcje zwizane z treci reklam


Sankcje zwizane z treci reklam Obowizkowa publikacja Cofnicie Grzywna informacji o licencji karze przez ukaranego Nie przekraczajca 305.000 tys. euro lub 5% obrotw Tak Tak nadawcy Nie Tak Nie do 3% obrotw (do 5% przy Tak Tak ponownym naruszeniu) od 195 euro do 97.000 euro od 5.000 euro do 500.000 euro Tak Tak Tak Nie Nie Tak Tak Dodatkowe sankcje za niestosowanie si do decyzji Tak Tak

Kraj

Instytucja

Ostrzeenie

Wielka Brytania

OFCOM

Tak Tak Tak Tak Tak Tak

Szwecja Myndigheten fr radio och tv Conseil Suprieur de Francja lAudiovisuel Rada pro rozhlasov a Czechy televizn vysln Urzdy ds. Mediw Niemcy (Medienansalt) poszczeglnych landw Krajowa Rada Radiofonii i Polska Telewizji

Nie Tak Nie

Tabela 6: Sankcje zwizane z ochron maoletnich


Sankcje zwizane z ochron nieletnich Obowizkowa publikacja Cofnicie Grzywna informacji o licencji karze przez ukaranego Nie przekraczajca 305.000 tys. euro lub 5% obrotw Tak Tak nadawcy Dodatkowe sankcje za niestosowanie si do decyzji Tak

Kraj

Instytucja

Ostrzeenie

Wielka Brytania

OFCOM

Tak

52

Szwecja Myndigheten fr radio och tv Conseil Suprieur de Francja lAudiovisuel Rada pro rozhlasov a Czechy televizn vysln Urzdy ds. Mediw Niemcy (Medienansalt) poszczeglnych landw Krajowa Rada Radiofonii i Polska Telewizji

Tak Tak Tak Tak Tak

Nie do 3% obrotw (do 5% przy ponownym naruszeniu) od 790 euro do 390.000 euro do 500.000 euro Tak

Tak Tak Tak Tak Nie

Nie Tak Tak Tak Tak

Nie Nie Nie Tak Nie

W praktyce jednak, jak pokazuje choby przeprowadzony na potrzeby tego badania monitoring treci programw zdelokalizowanych, aden z nadawanych z Wielkiej Brytanii programw nie respektuje w peni zasady zachowania kwoty produkcji europejskiej. W tej sytuacji wida wyranie, e sama analiza stanu de iure w poszczeglnych krajach nie daje odpowiedzi, a co za tym idzie, take moliwoci sformuowania rekomendacji w odpowiedzi na pytanie o to, jakie praktyki regulacyjne sprzyjaj rejestracji nadawcw zdelokalizowanych. W tej sytuacji potrzebna jest bardziej zoona analiza, obejmujca nie tylko stan prawny, ale take praktyk stosowania tego prawa i uwarunkowania rynkowe. W dalszej czci raportu przeprowadzimy tak analiz dla najwaniejszych z perspektywy badania krajach: Polsce, Czechach i Wielkiej Brytanii. Patrzc na rozwj europejskiego rynku audiowizualnych usug medialnych eksperci zauwayli ju w 2002 r., e rynek satelitarnych nadawcw osiga nie wicej ni 1 proc. w udziaach widowni takich krajw jak Wielka Brytania, Francja, Wochy i Hiszpania. Jednak w tym samym czasie w Luksemburgu osiga ju wynik 84 proc. udziaw w widowni, w Irlandii 46 proc., a ponad 1/3 udziaw w Austrii, francuskojzycznej czci Belgii oraz Szwecji24. W Polsce co pokazay wykresy przytoczone w rozdziale trzecim nadawcy satelitarni konsekwentnie powikszaj rok do roku swoje udziay w rynku. Z danych opublikowanych przez Europejskie Obserwatorium Audiowizualne wynika, i kanay zagraniczne (rwnie te zdelokalizowane) ciesz si coraz wiksz popularnoci w Polsce25. W 2006 r. udziay w cigu dnia sigay wyniku 3,4 proc., za w 2010 r. ju 11,5 proc. Jeli chodzi o prime time, to w 2006 r. udziay wynosiy 2,3 proc., za w 2010 r. take trzykrotnie wicej bo a 8,3 proc. Rzeczon tendencj prezentuje rwnie poniszy wykres26.
Transfrontier television in the European Union: Market impact and selected legal aspects, [Session 3: The Impact of Transfrontier Broadcasting Services on Television Markets in Individual Member States], Dublin & Drogheda, 1-3 March 2004, s. 1 i n. 25 Rocznik Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego za 2011 r.,. Television in 37 European States, volume 1, 2012 r., s. 278 26 KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2011 roku, Warszawa marzec 2012 r., s. 6.
24

53

W ostatnim czasie szczeglny wzrost liczby aplikacji koncesyjnych odnotowuj Czechy. Cay czas jednak bezapelacyjnym liderem w liczbie przyznawanych koncesji jest Wielka Brytania. W czym tkwi ich sukces? W przypadku Wielkiej Brytanii to przede wszystkim ogromna atwo nawigacji po stronie www (bez kopotu mona od razu odnale formularz rejestracyjny oraz przewodnik po nim) uproszczony formularz rejestracyjny (cay liczy 18 stron, w tym zawarta zostaa rwnie instrukcja jego wypenienia oraz pozostawiono sporo wiata i miejsca), czas oczekiwania na zgod (przy zaoeniu, e wniosek zosta wypeniony poprawnie) 25 dni roboczych, a wic niespena 1,5 miesica27. Do tego relatywnie niskie opaty. Opata administracyjna za zoenie wniosku to 2 5oo , za interesujca nas roczna opata koncesyjna za nadawanie satelitarne zalena jest od dochodw i wynosi ich promil (nie mniej jednak ni 1000 w cigu roku)28. Jest jeszcze inny aspekt, ktry czyni z Wielkiej Brytanii centrum nadawcw ponadgranicznych, a mianowicie relatywnie niskie kary dla nadawcw zob. dalej. Utrudnieniem moe by stanowisko OFCOM-u opublikowane przed dwoma laty, w ktrym regulator brytyjski stwierdzi w wydanym przewodniku po koncesjach, e jeli dany nadawca rnicuje ofert zawarto danego kanau ze wzgldu na to, do jakiego kraju jest on

Zob. http://licensing.ofcom.org.uk/binaries/tv/tlcs_guidance.pdf (Odczyt 16.12.2012 r.) http://stakeholders.ofcom.org.uk/binaries/research/Tariff_Tables_2001112.pdf (Odczyt 16.12.2012 r.)


27 28

54

kierowany, to za kadym razem taka modyfikacja, mutacja, musi zosta oddzielnie zarejestrowana przez brytyjskiego regulatora, ktry musi wyda kolejn koncesj29. Naley pamita, i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ma zupenie inn struktur i umocowanie prawne, anieli OFCOM, ktry skupia w sobie kompetencje wszystkich organw zwizanych z sektorem medialnym i telekomunikacyjnym. W tym zapewne tkwi te odpowied na pytanie, dlaczego tak szybko podmiot ten rozpatruje wnioski o koncesje. W Polsce przecitnie trwa to od 2 do 3, a czasem 4 miesicy. Dlatego te warto w szczegle pochyli si nad rozwizaniami funkcjonujcymi u naszych poudniowych ssiadw Czechw ktrzy w ostatnich latach wydaj coraz wicej koncesji na nadawanie programw adresowanych do polskiej widowni. Ponadto struktura RRTV i zakres kompetencyjny jest niemal identyczny jak w przypadku KRRiT. Na pocztku warto przyjrze si ustawodawstwu medialnemu Republiki Czech. W wietle czeskiej ustawy o radiofonii i telewizji30 dostosowanej do wymogw Dyrektywy w czci IV, poczynajc od sekcji nr 26, dowiadujemy si, i podmiot nadawczy musi zoy do urzdu regulacyjnego aplikacj rejestracyjn w terminie nie krtszym ni na trzy miesice przed planowanym rozpoczciem dziaalnoci nadawczej. Na samym pocztku warto wspomnie, i w wietle sekcji nr 25 czeskiej ustawy o radiofonii i telewizji31 regulator ma ograniczon moliwo odmwienia przyznania licencji na nadawanie satelitarne. Ustawodawca w punkcie nr 5 stwierdza, e Rada tylko wtedy moe odmwi przyznania licencji, jeli podmiot ubiegajcy si o ni nie wypeni podstawowych warunkw wynikajcych z sekcji nr 13, a wic: zostaa ogoszona upado podmiotu aplikujcego, nadawca zalega z podatkami czy te w przecigu ostatnich piciu lat nadawca zosta pozbawiony licencji, albo odrzucono jego wniosek o jej przydzielenie, dalej, adna z osb fizycznych, ani te przedstawicieli wadz pomiotu prawnego, ubiegajcego si o koncesj nie zostaa skazana prawomocnym wyrokiem za umylne przestpstwo, wreszcie, adna z tych osb nie jest czonkiem organw regulacyjnych, ani spek zalenych od regulatora. Drugim powodem odmwienia przyznania koncesji jest struktura proponowanego programu, ktra nie spenia podstawowych kryteriw zapisanych w sekcji nr 32 (te zapisy niemal niczym nie rni si od art. 18 polskiej ustawy o radiofonii i telewizji).
http://www.broadbandtvnews.com/2010/11/02/cee-licences-rush-follows-ofcom-clarification/ (Odczyt: 10.12.2012 r.) 30 Czech Republic, ACT No. 231/2001 of 17 May 2001, On Radio and Television Broadcasting and on Amendment to Other Acts. 31 Czech Republic, ACT No. 231/2001 of 17 May 2001, On Radio and Television Broadcasting and on Amendment to Other Acts.
29

55

W ustawie o radiofonii i telewizji Czesi okrelili w sekcjach nr 42-46 stopie promocji europejskiej produkcji. Ustawodawca rekomenduje nadawcom, jeli jest to moliwe, aby nie mniej ni 50 proc. caego czasu emisji zajmoway produkcje europejskie. Ponadto nie mniej ni 10 proc. czasu antenowego, albo nie mniej ni 10 proc. caego budetu produkcyjnego danego nadawcy, jeli to moliwe, winny stanowi produkcje europejskie niezalenych producentw. W tych zapisach Czesi wychodz wprost naprzeciw oczekiwaniom Dyrektywy. Warto jednak dookreli, i w sekcji nr 45 ustawodawca zastrzeg, i powysze zapisy nie dotycz lokalnych nadawcw nie majcych oglnokrajowego zasigu oraz nadawcw, ktrych program nadawany jest wycznie w jzyku innym ni czeski lub innym ni te, ktre obowizuj w pastwach czonkowskich Wsplnoty Europejskiej. Aczkolwiek, jeli tylko znaczna cz programu nadawana jest w jzyku innym ni czeski lub w jzyku innym ni jeden z jzykw pastw czonkowskich Wsplnot Europejskich, to moliwo niestosowania zapisw wynikajcych z sekcji 42-44 dotyczy tylko tych fragmentw. Ponadto ustawodawca stwierdza w kolejnym punkcie: obowizki nadawcy telewizyjnego okrelone w sekcjach od 42 do 44 niniejszego paragrafu nie stosuje si do nadawcw telewizyjnych, ktrych nadawanie jest przeznaczone wycznie do odbioru poza Czechami i poza terytorium pastw czonkowskich Wsplnoty Europejskiej, ktrego programy telewizyjne nie s bezporednio lub porednio odbierane przez Czechw lub inne z pastw czonkowskich Wsplnoty Europejskiej. Wynika z tego, i kanay polskie zdelokalizowane w Czechach, kierujce swoje audycje do polskich widzw nie podlegaj regulacji dotyczcej promowania europejskiej produkcji oraz wymogu 10 proc. czasu antenowego przeznaczanego na rzecz niezalenych producentw europejskiej produkcji. Wydaje si, e jest to jeden z kluczowych wymiarw tumaczcych popularno Republiki Czeskiej jako rodkowoeuropejskiego centrum kanaw zdelokalizowanych. Ponadto w sekcji nr 47, dotyczcej kwestii monitorowania przez regulatora rynku oraz realizowania kwot produkcji europejskiej przez nadawcw, kierujcych swoj ofert do czeskiej widowni, mona odnale zapis, e w przypadku niezrealizowania przez danego nadawc w danym roku kalendarzowym wymogw dotyczcych udziau produkcji europejskiej oraz produkcji niezalenej w czasie antenowym, podmiot nadawczy winien zoy regulatorowi wyjanienie z niewypenienia rzeczonych zobowiza. Ustawodawca przewidzia w sekcji powiconej grzywnom (nr 60-62) kary za nierealizowanie kwot (od 5 000 do 2 500 000 CZK, a wic od 810,50 z po nieco ponad 405 tys. z maksymalnej kary). 56

Jednake z zapisw wynika, i bardziej naganne jest nie tyle niezrealizowanie oczekiwanych udziaw produkcji europejskiej oraz niezalenej, lecz niezoenie w tej kwestii stosownych wyjanie do regulatora rynku przez danego nadawc. Warto podkreli, i w sekcji nr 59 ustawodawca zastrzeg, e w przypadku dostosowania si nadawcy do uwag i zalece Rady w przewidzianym przez ni czasie, regulator nie moe naoy kary na podmiot nadawczy. Wynika z tego, i grzywny stanowi w wietle ustawy sankcj ostateczn, majc pomc regulatorowi w podporzdkowaniu podmiotw niesubordynowanych, ktre uporczywie ignorowayby zastrzeenia, uwagi i zalecenia RRTV. Naley rwnie zauway, e w sekcji 42 czeskiej ustawy o radiofonii i telewizji mona znale zapis, z ktrego wynika, e regulator rekomenduje kademu nadawcy powicenie wicej, ni poow caego czasu nadawania na rzecz europejskiej produkcji. Trzeba jednak doda, e zapis zawiera stwierdzenie jeli jest to moliwe. Warto wrci jeszcze do kwestii samego ubiegania si o koncesje, a wic do procedur licencyjnych. Te elementy szczegowo okrela czeska ustawa medialna w sekcji 13 i kolejnych. Znajduj si tam zapisy oczywiste, m. in. to, e podmiot starajcy si o koncesj nie moe by w stanie bankructwa, nie moe by nic duny organom podatkowym oraz czeskiemu zakadowi ubezpiecze spoecznych oraz, e w cigu ostatnich piciu lat podmiot ubiegajcy si o koncesj nie uzyska odmownej decyzji od RRTV. W kolejnej 14 sekcji znajduje si spis informacji, jakie winien zawiera wniosek. S to podstawowe dane identyfikacyjne. Potrzebne s rwnie informacje o harmonogramie nadawania i sposobie dystrybuowania programu, deklaracja o odsetku cakowitego czasu nadawania zarezerwowanym dla utworw europejskich oraz produkcji wytworzonych przez producentw niezalenych, nastpnie biznesplan oraz dokumenty potwierdzajce posiadanie funduszy, ktre nadawca bdzie mg spoytkowa na produkcj i emisj programu. Nic ponad to. W przypadku polskich regulacji, przede wszystkim rozporzdzenia w sprawie uzyskania koncesji, sytuacja wyglda zupenie inaczej. Wystarczy wymieni tylko niektre zapisy, ktre obowizuj rwnie nadawcw satelitarnych. Przyszy nadawca satelitarny wrd wielu podstawowych dokumentw musi przekaza Krajowej Radzie rwnie dokumenty ekonomiczno-finansowe takie jak: sprawozdanie finansowe sporzdzane na podstawie ustawy z dnia 29 wrzenia 1994 r. o rachunkowoci (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694, z pn. zm.) za ostatnie dwa lata albo roczne rozliczenia podatkowe za ostatnie dwa lata wraz z dowodem przyjcia przez urzd skarbowy lub powiadczone przez audytora, albo z dowodem nadania do urzdu skarbowego, take 57

udokumentowane informacje o bazie technicznej, a w przypadku jej posiadania, w szczeglnoci wycig z ksigi rodkw trwaych w zakresie sprztu technicznego, akty wasnoci, umowy dzierawy, faktury zakupu. Ponadto musi wylegitymowa si zaoeniami do trzyletniego planu finansowego, w tym z: opisu sposobu wylicze planowanych przychodw, opisu sposobu wylicze planowanych kosztw, programu inwestycyjnego dotyczcego planowanego przedsiwzicia, z wyszczeglnieniem typw sprztu, jego wartoci, czasu realizacji inwestycji wraz z oszacowaniem opaty koncesyjnej. Nastpnie podmiot musi okreli specyfikacj rde finansowania planowanego przedsiwzicia w przypadku finansowania kapitaem wasnym wskaza czy kapita bdzie pochodzi z nadwyki finansowej, planowanego podniesienia kapitau zakadowego czy planowanych dopat do kapitau. W przypadku finansowania z kredytw i poyczek okreli warunki spaty i stop procentow oraz dokumentacj potwierdzajc rda finansowania planowanego przedsiwzicia. Ponadto niezbdna dla KRRiT jest rwnie mapka z naniesion lokalizacj stacji nadawczej, wstpna zgoda waciciela obiektu lub wadz lokalnych oraz opis wasnej, dzierawionej lub planowanej bazy technicznej, w tym wyposaenia: emisyjnego, produkcyjnego, reporterskiego, informatycznego i oprogramowania, transmisji i dosyu programu oraz telekomunikacyjnego. Wreszcie take potrzeba specyfikacji spodziewanych dodatkowych rocznych przychodw z tytuu planowanego zwikszenia zasigu, specyfikacji dodatkowych rocznych kosztw koniecznych do poniesienia w zwizku z planowanym zwikszeniem zasigu oraz programu inwestycyjnego dotyczcego wnioskowanego rozszerzenia dziaalnoci, z wyszczeglnieniem typw sprztu, jego wartoci i czasu realizacji inwestycji oraz z uwzgldnieniem opaty koncesyjnej. Ponadto KRRiT przewidziaa szczeglny zapis dla osb zagranicznych paragraf 14: 14. 1. Wnioskodawca bdcy osob zagraniczn, o ktrym mowa w art. 35 ust. 3 ustawy, skada dokumenty bdce odpowiednikami dokumentw, o ktrych mowa w 5-12, wystawione w kraju, w ktrym ma siedzib lub miejsce zamieszkania. 2. Jeeli w kraju, w ktrym osoba zagraniczna ma siedzib lub stae miejsce zamieszkania, nie wydaje si dokumentw, o ktrych mowa w ust. 1, zastpuje si je dokumentem zawierajcym owiadczenie zoone przed notariuszem, waciwym organem sdowym lub administracyjnym. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje si do dokumentw osb zagranicznych, zaczonych do wniosku skadanego przez wnioskodawc niebdcego osob zagraniczn.

58

Nie ulega wtpliwoci, e te zapisy powinny zosta uproszczone, a wymogi zliberalizowane, zwaszcza dla nadawcw satelitarnych. Zapowied tych zmian mona dostrzec w Informacji o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2011 roku, Warszawa, marzec 2012, na stronie 81: ograniczenie koniecznoci przeprowadzania analizy ekonomicznofinansowej w przypadku wnioskodawcw ubiegajcych si o udzielenie koncesji innej ni dla rozpowszechniania rozsiewczego naziemnego; ograniczenie obowizkw programowych nadawcw nie nadajcych naziemnie do zadeklarowanego charakteru programu bez okrelania jego struktury; rezygnacj z ustalania warunkw technicznych rozpowszechniania programw ze wzgldu na fakt, e nie s one objte Planem Zagospodarowania Czstotliwoci i ulegaj zmianom niezalenie od nadawcw tylko od operatorw satelitarnych; zdjcie z nadawcw obowizku rozpoczcia wykonywania koncesji w ustalonym terminie (nadawca nie blokuje miejsca innym uczestnikom rynku). Propozycje te w najbliszym czasie zostan przedoone do konsultacji spoecznych, na podstawie ktrych KRRiT opracuje projekt odpowiednich zmian w ustawie o radiofonii i telewizji. Wracajc do czeskiej ustawy o radiofonii i telewizji, warto odnotowa, i ustawodawca przewidzia szczegowy opis kryteriw, jakie brane s pod uwag przy podejmowaniu decyzji. Ponadto ustawodawca tak formuuje te zapisy, aby regulatorowi przy spenieniu okrelonych wymogw byo niezwykle trudno nie przyzna koncesji. Jest to ustawa wyranie pronadawcza. Naley te odnotowa, i na stronie RRTV s podane dokadne informacje o praktyce realizacji ustawy, dotyczce tego, jak proceduje czeski regulator. S wskazane kryteria czstkowe, ktre dokadnie pokazuj tok mylenia regulatora. Dziki tak drobiazgowej informacji nadawca, kierujc si tymi wskazwkami szybko nabiera przewiadczenia, i jego wniosek zostanie na pewno rozpatrzony pozytywnie, a ryzyko odrzucenia jest minimalne. Tego rozwizania jak do tej pory brakuje w polskiej praktyce procedowania wnioskw o koncesje. Na czeskiej stronie mona znale wspomniany opis rwnie w jzyku angielskim. Przytoczmy fragment dla przykadu: () [kryterium] Ekonomiczna gotowo (przygotowanie): Przede wszystkim Rada ocenia, czy Wnioskodawca posiada wystarczajc ilo rodkw na dziaania nadawcze. W odniesieniu do tej perspektywy prawnej, istotnej przy podejmowaniu decyzji, Rada wyznaczya podstawowe kryteria czstkowe (w tym zakresie moliwe w ocenie punktowej): finansow niezawodno wnioskodawcy (0-1 pkt); wiarygodno finansow wacicieli wnioskodawcy, (0-1 pkt); sposb finansowania nadawcy (rda 59

dochodu) (0-1 pkt)32. Niestety takich informacji brakuje na stronie polskiego regulatora po polsku, a tym bardziej po angielsku. Z tej perspektywy polski regulator jest mniej przewidywalny, ni czeski, ktry tak drobiazgowo okrelajc wszystkie kryteria oceny, daje wyrany sygna, i jest przede wszystkim zainteresowany przyznawaniem koncesji dawaniem szansy, aby nadawca mg sprawdzi si na rynku. Tak naley te rozumie instytucj krtkoterminowej licencji, znajdujcej si w ustawie pod numerem sekcji 22. (W polskim ustawodawstwie rzecz niespotykana). czeski ustawodawca zapisa w akcie: (1) Poprzez swoj decyzj, Rada moe udzieli krtkoterminowej licencji, w tym licencji na nadawanie pilotaowe, na okres nie duszy ni 180 dni. Wniosek o wydanie pozwolenia krtkoterminowego winien zawiera informacje okrelone w punkcie 14 [czyli takie, jak w przypadku normalnej procedury od aut]. (2) Rada podejmuje decyzj w sprawie udzielenia krtkoterminowej licencji w terminie 60 dni od dnia dorczenia wniosku. Warto rwnie wspomnie o do surowym zapisie w polskim ustawodawstwie medialnym (tego typu zapisw nie ma w czeskiej ustawie o radiofonii i telewizji). Mianowicie w art. 38 polski ustawodawca stwierdza, e cofnicie koncesji nastpuje, wtedy, kiedy 1) wydano prawomocne orzeczenie zakazujce nadawcy wykonywania dziaalnoci gospodarczej objtej koncesj; 2) nadawca raco narusza warunki okrelone w ustawie lub w koncesji; 3) dziaalno objta koncesj jest wykonywana w sposb sprzeczny z ustaw lub z warunkami okrelonymi w koncesji, a nadawca, pomimo wezwania Przewodniczcego Krajowej Rady, w wyznaczonym terminie nie usun stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami okrelonymi w koncesji lub w ustawie; 4) nadawca, pomimo wezwania Przewodniczcego Krajowej Rady, nie rozpocz rozpowszechniania programu w terminie ustalonym w koncesji lub trwale zaprzesta wykonywania rozpowszechniania programu za pomoc wszystkich lub niektrych stacji nadawczych - chyba e nadawca wykae, e opnienie rozpoczcia rozpowszechniania programu lub zaprzestanie rozpowszechniania programu zostay spowodowane okolicznociami od niego niezalenymi. (). Powysze zapisy nie mog budzi zastrzee oraz obaw przyszych nadawcw, jednak te w punkcie 2 zwaszcza 1, ju tak: 2. Koncesja moe by cofnita, jeeli: 1) rozpowszechnianie programu powoduje zagroenie interesw kultury narodowej, bezpieczestwa i obronnoci pastwa lub narusza normy dobrego obyczaju; 2) nastpi ogoszenie upadoci nadawcy; 3) rozpowszechnianie programu powoduje osignicie
32

http://www.rrtv.cz/en/static/licensing/obtaining-a-license/index.htm (Odczyt: 12.12.2012 r.)

60

przez nadawc pozycji dominujcej w dziedzinie rodkw masowego przekazu na danym rynku waciwym w rozumieniu przepisw o ochronie konkurencji i konsumentw; 4) nastpi przejcie bezporedniej lub poredniej kontroli nad dziaalnoci nadawcy przez inn osob. 3. Przewodniczcy Krajowej Rady podaje do publicznej wiadomoci informacje o wszczciu postpowania w sprawie cofnicia koncesji. 4. W przypadku uprawomocnienia si decyzji w sprawie cofnicia koncesji Przewodniczcy Krajowej Rady niezwocznie ogasza o moliwoci uzyskania koncesji w zakresie objtym cofnit koncesj. W wietle czeskiej ustawy o radiofonii i telewizji33 dostosowanej do wymogw Dyrektywy w sekcji nr 61 mona przeczyta, e urzd regulacyjny moe naoy kar w okresie roku, ale nie duej ni w cigu trzech lat, od powzicia informacji o naruszeniu prawa przez danego nadawc. Wysoko kary finansowej uzaleniona jest od charakteru nadawanego programu, pozycji danej stacji na rynku medialnym oraz odpowiedzialnoci informacyjnej, edukacyjnej, rozrywkowej i kulturalnej, jaka ciy na nim przed jego widowni. Urzd bierze rwnie pod uwag istotno naruszenia, stopie winy, skal, zakres oraz ekspozycj zakwestionowanej audycji oraz korzyci pynce z jej emisji. Ponadto ustawa zobowizuje urzd regulacyjny do wzicia pod uwag, przy wymierzaniu kary, stanowiska organizacji samoregulacyjnej, ktra winna przedstawi swoj opini urzdowi w cigu dziesiciu dni od rozpoczcia postpowania administracyjnego w sprawie okrelonego naruszenia. Grzywna musi zosta uiszczona w nieprzekraczalnym terminie 30 dni od podjcia ostatecznej decyzji o ukaraniu danego podmiotu. Istotne jest to, i podmiot ukarany moe zoy skarg na decyzj regulatora, przez co wymierzenie kary zostaje zawieszone do czasu wydania orzeczenia przez waciwy sd (ma na to 90 dni). W polskim ustawodawstwie medialnym nie ma mowy o zawieszalnoci wykonania kary w momencie odwoania od decyzji KRRiT zob. art. 46 ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 r. z pn. zm. Jeli chodzi o wysoko kary, to wahaj si one midzy 5 000 CZK a 10 000 000 CZK. Przewag Polski jest zapis, i Przewodniczcy KRRiT moe naoy kar w cigu roku od przekroczenia uprawnie przez nadawc, za czeska RRTV moe naoy kar w cigu roku, ale nie pniej ni po 3 latach. Niestety polskie kary s znacznie wysze z roz. 8 polskiej ustawy o radiofonii i telewizji wynika, i Przewodniczcy KRRiT za okrelone naruszenia prawa moe ukara kwot stanowic 50 proc. rocznej opaty za koncesje albo te kwot w wysokoci nawet 10 proc. rocznych przychodw nadawcy (!),

Czech Republic, ACT No. 231/2001 of 17 May 2001, On Radio and Television Broadcasting and on Amendment to Other Acts.
33

61

Nie mona rwnie nie wspomnie o tym, i Czesi przyznaj koncesje na 12 lat, z moliwoci pniej przeduenia na kolejne 8 lat. Polski regulator przyznaje koncesje 10-letnie. Warto rwnie nadmieni, i ustawowo zapisana komunikacja midzy czeskim RRTV a Prezesem Urzdu Komunikacji Elektronicznej trwa u naszych poudniowych ssiadw 15 dni, za w Polsce 45 dni. Ponadto decyzja o koncesji zapada nie pniej ni po 90 dniach (skomplikowane sprawy), ale zazwyczaj znacznie szybciej po 30 dniach. W przypadku KRRiT standardem s 3-4 miesice. Warty odnotowania jest rwnie fakt, i czeska ustawa przewiduje tzw. skrcon procedur przyznania koncesji bez normalnego, rozbudowanego procedowania nad ni. Ustawodawca wymienia trzy wypadki: a) przeduenie wanoci koncesji zgodnie z przepisami sekcji 12 (8) do 12 (12), b) zatwierdzenie zmiany formy prawnej spki, c) udzielenia krtkoterminowej licencji jednemu wnioskodawcy. W polskim prawie w ogle nie ma nic na ten temat. Warto byoby rozway tak zmian w polskiej ustawie medialnej. Nie mona rwnie abstrahowa od opat koncesyjnych, ktre s w Czechach znacznie nisze. W przypadku interesujcej nas koncesji satelitarnej, Czesi s tasi o 1/5 kosztuje ona nie wicej ni 50 000 CZK, czyli ok. 8 100 z. W Polsce nadawca satelitarny zapaci 10 000 z. Powysze ustalenia stanowi pomocne podoe pod wnioski i rekomendacje, stanowice ostatni rozdzia niniejszego opracowania.

62

VIII. Wnioski i rekomendacje

Podsumowujc, mona odwoa si do ustale KRRiT opublikowanych w jednym z dokumentw o charakterze informacyjnym, rekapitulujcym rok 2010. Mianowicie, w dotychczasowych dziaaniach regulacyjnych polski regulator kierowa si przede wszystkim regulacj ingerujc w rynek, ksztatujc rynek oraz korygujc mechanizmy rynkowe. Zgodnie z ponisz klasyfikacj34: Regulacja minimalna Regulacja otwierajca rynek Samoregulacja podmiotw gospodarczych Regulacja korygujca mechanizmy rynkowe Regulacja ksztatujca rynek Regulacja ingerujca w rynek Wynika z wiary w mechanizmy rynkowe i zmierza gwnie do ochrony konkurencji Liberalizacja, prywatyzacja, deregulacja zmierzajce do obalenia monopoli i uruchomienia konkurencji Samoregulacja i wspregulacja (czca formy regulacji pastwowej z samoregulacj) zachcaj podmioty gospodarcze do odpowiedzialnoci i samoograniczania si Regulacja wymagana jest, by skorygowa dziaanie rynku przez ustanawianie wsplnych standardw technicznych, zapobieganie monopolom czy naduywaniu pozycji dominujcej, ochron konkurencji Rynek sam nie zaspokoi wszystkich potrzeb spoecznych, std potrzeba ingerencji pastwa, take przez tworzenie nowych podmiotw rynkowych (jak np. Channel Four w Anglii) Realizowanie celw polityki kulturalnej, zapewnianie dostpu do treci, ktrych rynek sam nie wytworzy, lub nie zapewni w dostatecznej iloci ("kwoty" produkcji krajowej czy europejskiej, ograniczenie reklamy, subsydia lub ulgi podatkowe)

W wietle wyzwa, przed ktrymi stoi polska radiofonia i telewizja, zwaszcza w erze cyfryzacji oraz postpujcej globalizacji, KRRiT bdzie musiaa czciej korzysta z arsenau rodkw przyporzdkowanych zgodnie z powysz klasyfikacj regulacji minimalnej, zwaszcza regulacji otwierajcej rynek, a take samoregulacji podmiotw gospodarczych. Ta aktywno wie si przede wszystkim z tworzeniem warunkw i motywacji do inwestowania w media elektroniczne, w ramach caego, europejskiego, integrujcego si kompleksu medialno-gospodarczego, m.in. poprzez ograniczenie ingerencji pastwa, redukcj wymogw programowych i innych. Wydaje si wic, e krlujcy do niedawna model regulacji pionowej, obejmujcej wszystkie etapy
Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2010 roku, Warszawa, marzec 2011, s. 132-133.
34

63

tworzenia i rozpowszechniania zawartoci, wraz z charakterystyczn dla mediw elektronicznych technologi, czekaj powane perturbacje i przemiany. Jednym z kluczowych czynnikw wymuszajcych te zmiany bdzie wanie rosncy dynamicznie rynek kanaw zdelokalizowanych. Kolejnym wyzwaniem jest rnicowanie rynku produkcji audiowizualnej. W Polsce cay czas, ze wzgldu na ograniczenia przede wszystkim kapitaowe, mamy do czynienia z rynkiem producenta, w znacznej mierze zagranicznego (sprzedajcego do Polski zagraniczne programy). T przewag wyranie wida w poniszej tabeli35:

Analiza przepisw dotyczcych dyrektywy O telewizji bez granic 36 w 28 krajach pokazuje, e niemal poowa dokadnie 11 pastw ograniczyo si do minimalnej kwoty 10 proc. czasu antenowego na audycje producentw niezalenych37. Dziewi pastw dopucio moliwo wyboru przez nadawc midzy kwot ujt jako odsetek czasu antenowego albo budetu. Niektre za kraje np. Francja, Wochy
Biaa ksiga Studium w ramach projektu PHARE PL 2001/IB/OT01, Zaoenia strategiczne do nowej ustawy o mediach elektronicznych, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, s. 31. 36 Dyrektywa Rady 89/552/EEC z 3 padziernika 1989 r., zmieniona Dyrektywa 97/36Dyrektyw Rady i Parlamentu Europejskiego 97/36/EC z 30 czerwca 1997 r. w sprawie koordynacji okrelonych przepisw prawa, ustawodawstwa lub dziaa administracyjnych w pastwach czonkowskich w zakresie emisji programw telewizyjnych 37 Biaa ksiga Studium w ramach projektu PHARE PL 2001/IB/OT01, Zaoenia strategiczne do nowej ustawy o mediach elektronicznych, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, s. 36.
35

64

dopuciy obowizywanie obu kwot. Wreszcie osiem krajw dokonao transpozycji przepisw dyrektywy w taki sposb, i zaoyo zrnicowanie kwot dla nadawcw komercyjnych i publicznych, nakadajc na tych drugich wysze wymagania co do produkcji niezalenej. W Polsce w wietle ustawy z dn. 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (z pn. zm.) (Dz. U. z 2012 r. poz. 1209) obowizuje kwota udziau w czasie antenowym audycji producentw niezalenych ustalona na poziomie 10 proc. (art. 15a. pkt 1.). Autorzy Biaej ksigi38 zwrcili rwnie uwag na fakt, i np. w Niemczech nie ma okrelonej kwoty, a wystpuje jedynie zapis o znaczcej wikszoci czasu na produkcj wasn, zamwion i koprodukcj z krajw niemieckojzycznych i europejskich. W Wielkiej Brytanii ta kwota wynosi 25 proc. (powtrki audycji nie s wliczane w t kwot ). We Woszech 20 proc. dla nadawcy publicznego, za w Holandii 25 proc. W Polsce obserwowana jest od lat nastpujca sytuacja na rynku audiowizualnych usug medialnych39: a) Nadmierna koncentracja producentw niezalenych w stolicy; b) Przejmowanie przez nadawcw wszystkich praw do produkcji zleconej producentom niezalenym; c) Dominacja producentw, bdcych oddziaami midzynarodowych firm producenckich (np. Rochstar, Endemol, Frementle); d) Ograniczenia w rozwoju polskich firm producenckich (m. in. kwestia finansowania, pozyskiwania rodkw (notowania na giedzie case ATM Grupa), ograniczone moliwoci twrcze producentw, posugujcych si sprawdzonymi, zagranicznymi formatami, ktre przede wszystkim znajduj zainteresowanie wrd nadawcw); e) Nieprzejrzysto procedur wyaniania firm producenckich przez nadawcw do produkcji okrelonych audycji kwestia konkurencyjnoci, relacji na linii producent nadawca oraz zalenoci personalnych. Analizujc opracowanie Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji 2011 r. naley zauway take o tym, i rok do roku spada udzia produkcji polskiej w rynku w przypadku dziaalnoci kinematograficznej z 41,2 proc. w 2007 r.

Biaa ksiga Studium w ramach projektu PHARE PL 2001/IB/OT01, Zaoenia strategiczne do nowej ustawy o mediach elektronicznych, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, s. 36 i n. 39 Por. Biaa ksiga Studium w ramach projektu PHARE PL 2001/IB/OT01, Zaoenia strategiczne do nowej ustawy o mediach elektronicznych, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, s. 40 i n.
38

65

do 30,5 proc. w 2009 r.40. W 2009 r. wywietlono w ogle w Polsce 299 filmw, z czego zaledwie 35 byo filmami polskimi (liczba ok. 35 40 produkcji krajowych jest zreszt stosunkowo niezmienna od lat). Dlatego te m. in. w wietle dokumentu Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji 2011 r. najwaniejszymi celami dziaalnoci KRRiT powinna by przede wszystkim: deregulacja, uproszczenie procedur oraz przeniesienie w sfer wspodpowiedzialnoci nadawcw niektrych wanych elementw kontroli nad treci przekazw medialnych w ramach systemw samo- i wspregulacji41. W Strategii pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych na lata 2005-202042 czytamy, i istotnym punktem rozwoju mediw elektronicznych w Polsce s dziaania na rzecz rozwoju produkcji audiowizualnej w Polsce a wic tej wytworzonej pierwotnie w jzyku polskim. W Strategii przewiduje si zapewnienie w budecie rodkw niezbdnych na wkad wasny do programw europejskich w sferze produkcji i dystrybucji audiowizualnej, stworzenie systemu uatwie bankowych dla podmiotw finansujcych produkcj telewizyjn (formy wsparcia przez pastwo finansowanie odsetek, gwarancje dla kredytw bankowych, promocja wrd producentw niezalenych oraz instytucji bankowych i finansowych w ramach programu wsplnotowego MEDIA PLUS43). Innym rozwizaniem jest promocja dziaa proeksportowych w zakresie produkcji telewizyjnej (usunicie barier w istniejcych przepisach gospodarczo-podatkowych, ktre nie uwzgldniaj specyfiki audiowizualnej, pierwszestwo dla koprodukcji midzynarodowych z udziaem polskim w ubieganiu si o wspfinansowanie ze rodkw PISF, wreszcie wspieranie dystrybucji polskich produkcji, dubbingu/napisw, marketingu i promocji na festiwalach, targach i innych imprezach w UE). Nie mona zapomnie rwnie o dziaaniach na rzecz budowania platformy samoregulacji w zakresie audiowizualnych usug medialnych, a wic kodeksw dobrych praktyk na linii nadawcy niezaleni producenci. W swojej Strategii 44 KRRiT zauwaa, e w celu ochrony strategii polskich producentw niezalenych i stymulowania wartoci rynkowej winno zosta ustalone, i
KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2011 roku, Warszawa marzec 2012 r., s. 27. 41 KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2011 roku, Warszawa marzec 2012 r., s. 6. 42 KRRiT, Strategia pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych na lata 2005-2020, Warszawa, sierpie 2005 r., s 58 i n. 43 Program ten bdzie dziaa do koca 2013 roku, po czym rozpocznie si nowy program Creative Europe, obejmujcy znacznie szersze obszary twrczoci kulturalnej, artystycznej i medialnej. 44 KRRiT, Strategia pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych na lata 2005-2020, Warszawa, sierpie 2005 r., s 63.
40

66

udzia produkcji niezalenej w kwocie produkcji pierwotnie wytworzonej w jzyku polskim dla wszystkich nadawcw bdzie wynosi 50 proc. (w wypadku telewizji publicznej promowane maj by przede wszystkim gatunki fabularne, artystyczne, owiatowe oraz dokumenty). Krajowa Rada deklaruje ch stymulowania terytorialnego zrnicowania rozwoju sektora produkcji, ktry w sposb naturalny ciy w stron stolicy, dlatego te naleaoby stworzy regulacje, ktre promowayby producentw spoza wojewdztwa mazowieckiego. Strategia przewiduje rwnie wprowadzenie zapisw, ktra maj na celu promowanie produkcji wytworzonej pierwotnie w jzyku polskim poprzez ustawowy obowizek nadawania okrelonego odsetka produkcji (np. 30 proc.) w godz. 17.00 23.00 co najmniej 1/3 kwartalnego czasu nadawania. Strategia pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych na lata 2005-202045 zauwaa, i koniecznym elementem umiejtnego stymulowania pluralizmu w polskiej radiofonii i telewizji jest przestrzeganie przez nadawcw obowizku niezwocznego informowania KRRiT o jakichkolwiek zmianach wacicielskich, utrzymywaniu okrelonego poziomu udziaw lub akcji przez pierwotnych udziaowcw. To ma w wietle ustawy o radiofonii i telewizji istotne znaczenie w kwestiach koncesyjnych. Wspomniany dokument KRRiT deklaruje promocj dziaa proeksportowych w zakresie produkcji telewizyjnej poprzez usunicie barier istniejcych w przepisach gospodarczo-podatkowych, nie uwzgldniajcych specyfiki audiowizualnej. Warto w tym wzgldzie rozway rozpoczcie poprzez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, cyklu konsultacji, majcych na celu wskazanie kluczowych barier, mogcych zniechca rwnie zewntrznych inwestorw i producentw. Wanym elementem wspierania proeksportowych dziaa jest premiowanie koprodukcji midzynarodowych w staraniach o wspfinansowanie ich ze rodkw PISF oraz wspieranie dystrybucji, dubbingu/napisw, marketingu i promocji polskiej produkcji za granic na festiwalach, targach oraz innych imprezach midzynarodowych. W wietle na przeprowadzonej analizy SWOT polskiego rynku mediw elektronicznych w ramach Strategii pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych
45

lata 2005-202046

oraz innych

przytoczonych wczeniej

KRRiT, Strategia pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych na lata 2005-2020, Warszawa, sierpie 2005 r., s 89 i n. 46 KRRiT, Strategia pastwa polskiego w dziedzinie mediw elektronicznych na lata 2005-2020, Warszawa, sierpie 2005 r., s B/5.

67

dokumentw mona wymieni kilkanacie punktw, ograniczajcych pluralistyczny i jakociowo dobry rozwj oferty programowej nadawcw obecnych na polskim rynku (w tym zdelokalizowanych): a) System prawny nie uwzgldnia zmian technologicznych na rynku mediw, za sama ustawa o radiofonii i telewizji jest mao elastyczna, jeli chodzi o nadawcw satelitarnych i wymogi stawiane przed nimi w procesie koncesyjnym; b) Relatywnie wysokie bariery ekonomiczne wejcia na rynek mediw; c) Silna koncentracja nadawcw, szczeglnie na rynku nadawcw telewizyjnych; d) Brak rnorodnoci geograficznej w ofercie programowej (vide: krgi kulturowe, do ktrych przynale polscy nadawcy zdelokalizowani); e) Podwaanie kompetencji regulacyjnych KRRiT oraz zarzut upolitycznienia; f) Sabe nasycenie gospodarstw domowych cyfrowym sprztem audiowizualnym; g) Silne uzalenienie rynku audiowizualnych usug medialnych od oczekiwa reklamodawcw. Mona wyrni rwnie kilka szans, jakie kryje w sobie polski rynek audiowizualny: a) Konsekwentna realizacja procesu cyfryzacji; b) Prognozowany wzrost gospodarczy Polski (na tle pogronej w kryzysie Europy polski przyrost PKB na poziomie 1,4 proc. jest wynikiem dobrym, mimo znacznego spadku w ostatnim kwartale 2012); c) Moliwo dofinansowywania produkcji audiowizualnej przez Uni Europejsk (program MEDIA Plus); d) Dynamiczny rozwj usug dodatkowych wraz z upowszechnieniem si przekazu cyfrowego (w tym przede wszystkim usugi nielinearne VOD). Eksperci Europejskiego Obserwatorium Audiowizualnego zwracaj szczegln uwag na Europejsk Platform Organw Regulacyjnych (EPRA) jako forum wymiany dowiadcze midzy regulatorami47. W cytowanym opracowaniu z 2006 roku eksperci podkrelali, i wiele krajw sygnalizowao problem zdelokalizowanych kanaw jako gwn trudno w budowie skutecznych, midzynarodowych relacji pomidzy regulatorami rynkw audiowizualnych. Wiele pastw skaryo si wtedy na nieinformowanie przez regulatora rynku audiowizualnych usug medialnych o

J. Botella, C. M. Machet, Co-ordination and Co-operation between Regulatory Authorities in the Field of Broadcasting, [w:] EOA IRIS [S. Nikoltchev], Audiovisual Media Services without Frontiers. Implementing the Rules, 2006, s. 13-23.
47

68

rejestracji przez kraj A kanau skierowanego do widowni kraju B48. Sytuacja ta ulega wyranej zmianie po wprowadzeniu w ycie zapisw Dyrektywy, ale, jak pokazuje choby zestawienie rnic w bazach danych dotyczcych nadawcw zdelokalizowanych, obieg informacji o tych nadawcach jest w dalszym cigu daleki od ideau. Ponadto analitycy zwracaj take uwag na istotny problem rnic kulturowych pomidzy krajami Wsplnoty Europejskiej, a wic take sposobw i zakresw ochrony wszelkich mniejszoci. Przykadowo kwestia nagoci nie jest spraw wywoujc szczeglne emocje w Szwecji, podczas, gdy w innych krajach, takich jak np. Polska, jak najbardziej. Z kolei za Szwedzi reprezentuj bardzo niski poziom akceptacji dla jakiejkolwiek przemocy, co z kolei nieco inaczej wyglda w takich krajach jak Wielka Brytania czy Francja49. Jednoznaczne rekomendacje pyn z ustale ekspertw zajmujcych si kwesti ponadgranicznego rynku audiowizualnych usug medialnych niezbdna jest midzynarodowa wsppraca50. Wzorcowym przykadem midzynarodowej wsppracy jest przypadek kanau FANTV, ktry wystpi o koncesj do regulatora rynku audiowizualnych usug medialnych na otwie, celem nadawania programu dla widowni szwedzkiej51. Gdy nadawca zoy swj wniosek, otewski regulator Nacionl Radio un Televzijas padome zwrci si do swojego szwedzkiego odpowiednika z zapytaniem, czy ten yczy sobie okreli w koncesji jakie bardziej szczegowe zapisy uniemoliwiajce nadawcy amanie szwedzkiego prawa oraz regulacji. W odpowiedzi na takie zapytanie szwedzki regulator (SBC) okreli, i w szwedzkim prawie znajduj si restrykcyjne zapisy odnonie do reklam skierowanych do dzieci oraz promujcych napoje alkoholowe. W efekcie otewski regulator wystpi do nadawcy z zapytaniem, czy ten byby w stanie przestrzega tych regulacji. Waciciel kanau FANTV, kierowanego do szwedzkiej widowni, przysta na nie. 30 marca 2006 r. otrzyma od litewskiej Rady ds. Radiofonii i Telewizji ponadgraniczn, satelitarn koncesj, umoliwiajc nadawcy kierowanie kanau FANTV do widowni szwedzkiej. Koncesja przewidywaa dodatkowy protok, w ktrym zastrzeono, i w przypadku niestosowania si do jego zapisw, bdcych efektem konsultacji otewsko-szwedzkich regulatorw rynku audiowizualnych usug medialnych, na nadawc mog zosta naoone sankcje.
Tame, s. 17. Tame, s. 19. 50 T. McGonagle, Workshop Report, [w:] EOA IRIS [S. Nikoltchev], Audiovisual Media Services without Frontiers. Implementing the Rules, 2006, s 47-61. 51 T. McGonagle, Workshop Report, [w:] EOA IRIS [S. Nikoltchev], Audiovisual Media Services without Frontiers. Implementing the Rules, 2006, s. 53.
48 49

69

Wydaje si, i tego typu postpowanie jest najbardziej podane, wzorcowe. Z jednej strony umoliwia realizacj idei Dyrektywy, majcej na celu stworzenie paneuropejski rynek audiowizualnych usug medialnych, z drugiej za zabezpieczanie kulturowych oraz narodowych interesw poszczeglnych pastwa. Trzeba jednak zaznaczy, i otwa nie jest centrum koncesyjnym dla kanaw zdelokalizowanych, tak jak np. Wielka Brytania czy choby Czechy. W przypadku brytyjskiego OFCOM-u, przy tak wielkiej liczbie aplikacji rnych podmiotw, chccych prowadzi dziaalno nadawcz na terenie Unii Europejskiej, ten najwikszy w Europie regulator musiaby nieustannie wysya zapytania do wszystkich krajw Europy, celem uzgadniania szczegowych warunkw przyznawanych koncesji na nadawanie zdelokalizowane. To w znacznym stopniu wyduyoby zapewne procedur samej rejestracji i nie musiaby wcale w sposb przesdzajcy chroni kraju, do ktrego kieruje swoje audiowizualne usugi medialne zdelokalizowany podmiot. Dlatego te z tego przykadu mona wysnu nastpujc rekomendacj. Warto, aby Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, na podstawie dotychczasowych dowiadcze z kanaami zdelokalizowanymi, stworzya dokument rekomendujcy okrelone zapisy, jakie winni partnerzy-regulatorzy w Unii Europejskiej uwzgldnia przy nadawaniu koncesji kanaom kierujcym swoj ofert do polskiego widza. W wietle przeprowadzonych analiz nie ulega wtpliwoci, i gwnymi adresatami takiego dokumentu byaby Wielka Brytania oraz Republika Czeska. Nie ulega te wtpliwoci, i stworzenie i prezentacja takiego dokumentu rekomendacyjnego wymaga od KRRiT-u konsekwentnego lobbowania na rzecz uwzgldniania przez partnerw-regulatorw tych zapisw podczas procedury nadawania koncesji kanaom skierowanym na rynek polski. Trzeba zauway, i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji ju w marcu br. zadeklarowaa pakiet dziaa, majcych na celu wprowadzenie przepisw regulujcych uzyskiwanie koncesji przez nadawcw satelitarnych i kablowych52. Dziaania te maj charakter celowej liberalizacji zwaszcza w zakresie koncesji na rozpowszechnianie programu w sieciach telekomunikacyjnych innych ni wykorzystywanie do rozpowszechniania rozsiewczego naziemnego. KRRiT dostrzega potrzeb m. in. ograniczenia koniecznoci przeprowadzania analizy ekonomiczno-finansowej w przypadku ubiegania si przez wnioskodawc naziemnego; o koncesj ograniczenia inn ni dla rozpowszechniania rozsiewczego obowizkw

KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2011 roku, Warszawa marzec 2012 r., s. 80 i n.
52

70

programowych wobec nadawcw nie nadajcych naziemnie do zadeklarowanego charakteru programu bez okrelania jego struktury; rezygnacji z ustalania warunkw technicznych rozpowszechniania programw ze wzgldu na fakt, e nie s one objte Planem Zagospodarowania Czstotliwoci i ulegaj zmianom niezalenym od nadawcw, a bdcych efektem decyzji operatorw satelitarnych; a take zdjcia z nadawcw obowizku rozpoczcia wykonywania koncesji w ustalonym terminie (nadawca nie blokuje miejsca innym uczestnikom rynku). Do powyszych wnioskw i rekomendacji, naley doda rwnie ponisze, uoone w moliwe paszczyzny aktywnoci KRRiT oraz ustawodawcy w zakresie problematyki zdelokalizowanych kanaw kierowanych do polskiego widza poza polskim prawem:

I.

Kwestie informacyjno-promocyjne
Wprowadzenie do art. 4 ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 r. (z pn. zm.) (Dz. U. z 2012 r. poz. 1209) definicji nadawcy zdelokalizowanego; Poprawa nawigacyjnoci strony www KRRiT; Rozbudowa angielskiej wersji strony www KRRiT zwaszcza w zakresie koncesji. Stworzenie anglojzycznego przewodnika, formularzy oraz dokadnej informacji na temat schematu procedowania Krajowej Rady nad konkretnym wnioskiem ile kady etap zajmuje czasu oraz podanie redniego czasu oczekiwania na decyzj; Zamieszczenie na stronie www przykadowych wnioskw o koncesj satelitarn pozytywnie w jzyku angielskim oraz przykadowych koncesyjne. odpowiedzi rozpatrujcych wnioski Zamieszczenie

przykadowych wnioskw koncesyjnych, ktre zostay odrzucone (z zaznaczonymi bdami).

II. Procedura rejestracyjna


Uproszczenie procedury koncesyjnej dla nadawcw aplikujcych o koncesj satelitarn usunicie wskazanych wczeniej wymaga, 71

nieprzystajcych

do

sytuacji

nadawcy

satelitarnego.

Liberalizacja

Rozporzdzenia z dn. 4 stycznia 2007 r. w sprawie zawartoci wniosku o udzielenie koncesji oraz szczegowego trybu postpowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programw radiofonicznych i telewizyjnych53; Okrelenie czasu rozpatrywania wnioskw koncesyjnych z rozrnieniem na typy koncesji (przyspieszenie czasu przyznawania koncesji) istotnym problemem jest fakt, i ustawa nie okrela terminu rozpatrzenia wniosku koncesyjnego. Naleaoby to ustali i najlepiej wpisa w nowelizacj ustawy o radiofonii i telewizji podobnie jak Czesi54. Rozwaenie wprowadzenia do polskiego ustawodawstwa medialnego instytucji koncesji krtkoterminowej vel koncesji pilotaowej (ladem Czechw); Przygotowanie dokumentu, bdcego wyczerpujcym wytumaczeniem zapisw koncesyjnych ustawy o radiofonii i telewizji oraz Rozporzdzenia KRRiT z dn. 4 stycznia 2007 r.55 w sprawie zawartoci wniosku o udzielenie koncesji oraz szczegowego trybu postpowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programw radiofonicznych i telewizyjnych wzorem czeskiej RRTV, ktra na swojej stronie www opublikowaa po angielsku krok po kroku wszystkie etapy procedowania regulatora nad wnioskiem wraz z rozpisaniem nawet kryteriw czstkowych, tumaczcych dokadnie i tak bardzo szczegowe zapisy czeskiej ustawy o radiofonii i telewizji w tej
Na dzie oddania analizy tj. 10 grudnia 2012 r. obowizywao jeszcze stare rozporzdzenie KRRiT z dn. 4 stycznia 2007 r. Jednak z dniem 20 grudnia 2012 r. weszo w ycie rozporzdzenie KRRiT z dn. 14 grudnia 2012 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie zawartoci wniosku o udzielenie koncesji oraz szczegowego trybu postpowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programw radiofonicznych i telewizyjnych. 54 W Informacji o podstawowych problemach radiofonii i telewizji, Warszawa, marzec 2009 na stronie nr 157 czytamy: Ustawa o radiofonii i telewizji nie okrela terminu rozpatrzenia wniosku koncesyjnego. Posugiwanie si w procesie koncesyjnym terminami rozpatrzenia sprawy, okrelonymi w Kodeksie Postpowania Administracyjnego, zmusza Krajow Rad Radiofonii i Telewizji do czstego korzystania z instytucji przesunicia terminu rozpatrzenia, ze wzgldu na nieuzupenienie wniosku koncesyjnego lub konieczno nadesania wyjanie przez wnioskodawc. W opinii KRRiT, w przypadku wniosku o udzielenie koncesji na rozpowszechnianie programu w sieci kablowej, optymalnym terminem na jego rozpatrzenie byyby 3-4 tygodnie, zamiast obecnie obowizujcych, zgodnie z kodeksem, 30 dni lub w przypadkach szczeglnie skomplikowanych - 2 miesicy. (). 55 Na dzie oddania analizy tj. 10 grudnia 2012 r. obowizywao jeszcze stare rozporzdzenie KRRiT z dn. 4 stycznia 2007 r. Jednak z dniem 20 grudnia 2012 r. weszo w ycie rozporzdzenie KRRiT z dn. 14 grudnia 2012 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie zawartoci wniosku o udzielenie koncesji oraz szczegowego trybu postpowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programw radiofonicznych i telewizyjnych.
53

72

materii (w polskiej ustawie o radiofonii i telewizji brakuje szczegowych zapisw odnonie do procedury przyznawania i odbierania koncesji); Rozwaenie wprowadzenie do ustawodawstwa tzw. skrconej procedury koncesyjnej w przypadkach przeduania koncesji, zmiany formy prawnej koncesjonariusza lub te ewentualnego przyznawania koncesji krtkoterminowej/ pilotaowej.

III. Koszty procesu rejestracji


Rozwaenie obnienia o 1/5 kosztw koncesji dla nadawcw satelitarnych do 8 tys. z koszt porwnywalny do przyjtego w Republice Czeskiej (zachta dla potencjalnych nadawcw zdelokalizowanych do rejestracji kanaw w Polsce); Przy ograniczeniu liczby dokumentw niezbdnych do zoenia wniosku koncesyjnego, a take uproszczeniu i dokadnemu wyjanieniu procedury rejestracji, powinny spa koszty obsugi prawnej i administracyjnej samego procesu rejestracyjnego, co rwnie powinno zachca zagranicznych nadawcw.

IV. Karalno
Okrelenie w szczegle wideek zakresu moliwych kar nakadanych przez przewodniczcego KRRiT za okrelone naruszenia przepisw przez nadawcw najlepszym rozwizaniem byaby nowelizacja ustawy ladem Czechw; Rozwaenie wprowadzenia zawieszalnoci wykonania naoonej kary w wypadku odwoania si od decyzji KRRiT do sdu;

V.

Wspregulacja i samoregulacja
Inicjowanie spotka rodowisk, decydujcych o obliczu polskiego rynku audiowizualnego celem budowy silnych organw samoregulacyjnych, bdcych wsparciem dla KRRiT przy regulacji rynku.

73

Podsumowujc, naley zauway, e powysze rekomendacje wymagaj wspdziaania kilku podmiotw. Cz z nich moe zosta wdroona przez sam Krajow Rad, cz za wymaga wsppracy z rnymi agendami pastwowymi, a nawet zmian w samym ustawodawstwie, z Ustaw o Radiofonii i Telewizji na czele. Konkludujc powysz analiz, mona zauway, e z praktycznego punktu widzenia wzrost atrakcyjnoci polskiego rynku dla nadawcw zdelokalizowanych jest moliwy, cho moe nie on za sob ryzyko jednoczesnego osabienia stopnia ochrony odbiorcw programw oraz jakoci przekazw audiowizualnych, za co przecie przede wszystkim odpowiada regulator usug audiowizualnych (przykad Czech lub Wielkiej Brytanii).

74

You might also like