Marsz "Obudź Się Polsko!" W Relacjach Medialnych - KRRiT, ARC Rynek I Opinie, T. Gackowski, J. Wasilewski

Marsz Obud si, Polsko!
w relacjach medialnych
Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
ARC Rynek i Opinia 01-627 Warszawa, ul. J. Sowackiego 12 tel. (22) 584 85 00, fax (22) 584 85 01
Autorami raportu, we wsppracy z ARC Rynek i Opinia, s dr Tomasz Gackowski i dr Jacek Wasilewski z Uniwersytetu Warszawskiego.
Marsz Obud si, Polsko! w relacjach medialnych Raport dla Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
SPIS TRECI: 1. Cel analizy .......................................................................................................................... 3 2. Metoda analizy.................................................................................................................... 3 2.1. Szczegowe pytania badawcze................................................................................... 3 2.2. Kryteria operacyjne ...................................................................................................... 6 3. Zakres monitoringu ........................................................................................................... 12 4. Panoramiczna charakterystyka nadawcw sposoby relacjonowania marszu ................. 12 4 a) Bohaterowie wypowiadajcy si w relacjach .............................................................. 13 4 b) Wypowiedzi z przemwie porwnanie ................................................................... 20 4 c) Liczba wystpie goci w studiu (z fragmentami powtrzonymi) porwnanie .......... 23 4 d) Caodniowe relacje poszczeglnych nadawcw wybrane wtki............................... 31 5. Analiza serwisw informacyjnych poszczeglnych nadawcw z 28, 29 i 30 wrzenia 2012 r. ........................................................................................................................................... 40 a) Ramy interpretacyjne w poszczeglnych wydaniach serwisw informacyjnych ............. 40 b) Rozpito kontekstw w informacji.............................................................................. 48 c) Zakadana grupa odbiorcw .......................................................................................... 49 d) Obiektywizm i subiektywizm opinii ................................................................................ 51 e) Normatywno i dydaktyzm w informacji ....................................................................... 54 f) Oglne wnioski z analizy serwisw informacyjnych. ............................................... 55 6. Oglna ocena objtych monitoringiem programw telewizyjnych z punktu widzenia profesjonalizmu dziennikarskiego ......................................................................................... 57 7. Najwaniejsze zalety i wady relacji caodniowych w badanych telewizjach ....................... 60 a) Najwiksze zalety badanych telewizji ............................................................................ 60 b) Najwiksze zarzuty wobec badanych telewizji .............................................................. 61
SPIS WYKRESW Wykres 1 Suma oglna wszystkich wystpie wypowiedzi .................................................... 13 Wykres 2 Bohaterzy przedstawieni ........................................................................................... 14 Wykres 3 Afiliacja goci w studiu (liczba osb) ......................................................................... 16 Wykres 4 Afiliacja goci w studiu (suma wypowiedzi, w tym powtarzanych) ............................. 16 Wykres 5 Charakterystyka goci w studiu liczba osb ........................................................... 17 Wykres 6 Charakterystyka goci w studiu (suma wszystkich wypowiedzi, w tym powtrzonych) ................................................................................................................................................. 19 Wykres 7 Eksperci i ich afiliacja ................................................................................................ 19 Wykres 8 Wypowiedzi z przemwie - Polsat ........................................................................... 20 Wykres 9 Wypowiedzi z przemwie TVN24 ......................................................................... 21 Wykres 10 Wypowiedzi z przemwie TVP Info .................................................................... 21 Wykres 11 Wypowiedzi z przemwie TV Trwam .................................................................. 22 Wykres 12 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu - Polsat ...................................... 23 Wykres 13 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TVN24 .................................... 24 Wykres 14 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TVP Info .................................. 25 Wykres 15 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TV Trwam ............................... 26 Wykres 16 Liczba wej Polsat News .................................................................................... 26 Wykres 17 Liczba wej TVN24............................................................................................. 28 Wykres 18 Liczba wej TVP Info .......................................................................................... 29 Wykres 18 Liczba wej TV Trwam ....................................................................................... 30
1. Cel analizy
29 wrzenia 2012 r. odbya si w Warszawie manifestacja pod hasem Obud si Polsko". Byo to wydarzenie o wielu kontekstach: politycznym, spoecznym, medialnym, etycznym itd. Celem niniejszego raportu jest analiza sposobu relacjonowania manifestacji w programach informacyjnych TVP INFO, TVP 1, TVP 2, TVN24, POLSAT NEWS i TV TRWAM w godzinach od 8.00 do 24.00 w kategoriach: prawdziwoci, rozumianej jako przedstawianie relacji midzy opisem, etykiet i interpretacj w tekcie dziennikarskim, starannoci, rozumianej jako szczeglny wysiek przy zbieraniu materiau, moralnoci, rozumianej jako uniwersalne zasady etyki, racji stanu, rozumianej jako interes polskiego pastwa, dyskryminacji, rozumianej jako nienawi i ponianie kogokolwiek, jakoci, rozumianej jako szczeglnie wysokie wymagania profesjonalne. Dodatkowo, w analizie mediw publicznych zosta wzity pod uwag aspekt nieulegania jakimkolwiek wpywom politycznym.
2. Metoda analizy
2.1. Szczegowe pytania badawcze Kategorie okrelone w celu badania s kategoriami syntetyczno-postulatywnymi. Aby je zoperacjonalizowa, proponujemy bardziej szczegowe pytania badawcze w zakresie podanych kategorii. Prawdziwo rozumiana jako rzeczywiste przedstawianie zjawisk, jest zwizana z nastawieniem do wyboru okrelonych rodkw wizualnych, perspektywy opisu, selekcji tego, co jest wane wzgldem innych szczegw. Uznajemy, e nie ma interpretacji obiektywnych. A zatem na ocen prawdziwoci bdzie wpywa pewien rodzaj zrnicowanego komentarza bd powstrzymywanie si od ocen. Zostan wic opisane relacje midzy rnymi interpretacjami w przekazie dziennikarskim. Pytanie, ktre mona zatem postawi, brzmi: czy obraz relacji jest przedstawiony z wielu rnych punktw widzenia, czy te ujty w jeden schemat? Jak si maj dokonane skrty i konieczne uproszczenia do caoci relacji i uczestniczcych w wydarzeniu podmiotw?
Jednym z elementw prawdziwoci jest bezstronno. Bezstronno to brak preferencji co do okrelonych pogldw, opcji politycznej, okrelonej osoby, itp. lub powstrzymywanie si od dziaania zgodnego z tak preferencj. Bezstronno w relacji to prezentowanie rnych pogldw bez wskazywania, ktry jest suszny (brak dydaktyzmu). Przy czym bezstronno nie oznacza, e najbardziej waciwym punktem widzenia jest stanowisko porednie midzy dwiema skrajnociami. Bezstronna, neutralna relacja przedstawia wszystkie znane, dostpne punkty widzenia lub argumenty za i przeciw kademu stanowisku oraz pokazuje, kto i dlaczego optuje za danym stanowiskiem. Warunkiem sine qua non jest
przedstawienie stanowisk tym samym, niewartociujcym jzykiem, ktry za pomoc konotacji i presupozycji nie wskazywaby, ktre stanowisko jest waciwe. Pytanie badawcze brzmi: Czy istniaa rwnowaga w prezentowaniu
stanowisk/opinii/interpretacji dotyczcych wydarzenia? Niektrzy badacze (np. J. Westerstahl1) sdz, e bezstronno jest skadow obiektywizmu. Obiektywizm mona zatem podzieli na dwie skadowe: faktyczno i bezstronno, przy czym na faktyczno skada si: prawdziwo i istotno relacji, a na bezstronno: rwnowaga i neutralna prezentacja. Bezstronno dotyczy prezentacji i sdw posiadajcych wyrany element oceny i wartociowania, natomiast faktyczno wie si ze stwierdzeniem istnienia (lub nieistnienia) danego obiektu lub zdarzenia, bdcego w krgu spoecznego zainteresowania. Pytanie badawcze brzmi: czy prezentowano informacje kluczowe dla zrozumienia wydarzenia, ktrym jednak powicono nieproporcjonalnie mao uwagi? Staranno, rozumiana jako szczeglny wysiek przy zbieraniu materiau, zostanie okrelona jako rozpito kontekstw przytaczanych w informacji, relacji bd publicystyce, wielostronno komentarza, balans opinii. Jest to rwnie wyznacznik jakoci serwisw. Staranno, okrelana rwnie jako rzetelno dziennikarska, zwaszcza w telewizji publicznej, suy wyraaniu zrnicowanych stanowisk, sprzyja swobodnemu ksztatowaniu si pogldw obywateli. Pytanie badawcze brzmi: czy przedstawiano szerok rozpito kontekstw? Czy przedstawiony jest balans opinii? Czy istnieje wielogosowo rozumiana jako dopuszczenie do gosu wszystkich zainteresowanych?
J. Westerstahl, Objective News Reporting, Communication Research, nr 10, 1983. 4
Rzetelno prezentuje wielorako, ale nie faworyzuje ani nie promuje adnej orientacji, a opinie i oceny podaje ze wskazaniem rda, w ten sposb obiektywizujc prezentowane opinie. Badanie rzetelnoci w programie informacyjnym / publicystycznym skupia si nie tylko na uwzgldnianiu rnych punktw widzenia (traktowanych rwnorzdnie lub proporcjonalnie), ale przede wszystkim na ich niehierarchizowaniu w relacji/magazynie publicystycznym lub nieuzasadnionym pomijaniu niektrych aspektw oraz na prezentowaniu ich w sposb neutralny, z zastosowaniem dystansu, w odrnieniu od silnej identyfikacji z danym stanowiskiem. Pytanie badawcze brzmi: czy gosy byy hierarchizowane? Czy relacja miaa charakter argumentacyjny, czy stosowano obiektywizacje, tj. rzekomo obiektywne stwierdzenia o stanie rzeczy o nieustalonym rdle? Moralno rozumiana jako uniwersalne zasady etyki dotyczy definiowania interesu, definiowania dobra wsplnego i za powszechnego. W ten zakres wchodzi pojcie dyskryminacji. Pytanie badawcze brzmi: Czy relacja bya wic wolna od punktu widzenia powodujcego np. opresj mniejszoci narodowych, seksualnych i rasowych, a wic czy wystpoway wykluczenia i niedopuszczalne oceny? Czy pojawiay si treci amice oglnie przyjte zasady decorum? Racja stanu rozumiana jako interes polskiego pastwa, moe zosta
zoperacjonalizowana jako wystrzeganie si negowania instytucji publicznych, niestwarzanie braku zaufania do instytucji pastwa czy do reprezentantw instytucji publicznych. Pytanie badawcze brzmi: czy relacja nie godzia w interes publiczny zwizany np. z zaufaniem do instytucji publicznych? A jeli tak, to na jakiej podstawie odbywaa si krytyka tych instytucji? Niezaleno rozumiana jako nieuleganie jakimkolwiek wpywom politycznym, na ktr naleao zwraca uwag w analizie relacji dokonywanej przez media publiczne, jest kwesti poczenia kategorii starannoci oraz prawdziwoci jako sposobw definiowania wydarze. W gr wchodzi tu te obiektywizacja bd dystansowanie si od emocjonalizacji i etykietowania przedstawianych przez rozmaitych komentatorw bd wyrana hierarchizacja punktw widzenia.
Pytanie badawcze brzmi: Czy w prezentowaniu komentarza i interpretacji wydarzenia zachowano rwnowag opinii pro et contra, a moe te przedstawiano je z neutralnego punktu widzenia? 2.2. Kryteria operacyjne W zwizku z powyszymi pytaniami uyto nastpujcych typw analizy:
analiza ilociowa osb prezentujcych opinie caodziennej, analiza jakociowa czci informacyjnej:
w odniesieniu do relacji
analiza
ramy
narracyjnej
we
wprowadzeniach do informacji; analiza rozpitoci kontekstw. W analizie caoci relacji zastosowano nastpujce kryteria operacyjne ilociowe: Pytanie: Czy w prezentowaniu komentarza i interpretacji wydarzenia zachowano balans opinii pro et contra? A moe te przedstawiano je z neutralnego punktu widzenia?
1. Liczba wypowiedzi pro et contra W caej relacji danego programu okrelona zostaa panoramiczna charakterystyka nadawcw sposoby relacjonowania marszu, a zwaszcza balans wypowiedzi zwizanych z poszczeglnymi stronami zaangaowanymi w marsz bd
zdefiniowanymi jako strony podziau spoecznego. 2. Liczba wypowiedzi afiliowanych i anonimowych Zostay zliczone wypowiedzi osb anonimowych vs. przedstawionych z imienia i nazwiska zaangaowanych uczestnikw marszu i komentatorw. Pytanie: Czy istnieje wielogosowo dopuszczenie do gosu wszystkich zainteresowanych?
3. Zrnicowanie gosw kontekstujcych Zostay pokazane afiliacje przedstawionych z imienia i nazwiska osb udzielajcych wypowiedzi/prezentujcych opinie wg kryteriw: wadza, opozycja, eksperci z boku wadzy i z opozycji. 4. Afiliacje ekspertw pro et contra Zostay przedstawione afiliacje ekspertw.
Pytanie: Czy gosy byy hierarchizowane?
5. Suma wypowiedzi Zostay przedstawione ogem wypowiedzi i powtrzone fragmenty wypowiedzi w caej relacji oraz suma wystpie poszczeglnych osb.
6. Liczba reporterw zaangaowanych w relacj Zostaa przedstawiona obsuga reporterska zaangaowana w relacj; liczba ta jest kontekstem dla oglnej liczby wypowiedzi osb prezentujcych opinie w relacji.
Kryteria
operacyjne
jakociowe
dotycz
gwnie
analizy
serwisw
informacyjnych
poszczeglnych nadawcw z 28, 29 i 30 wrzenia 2012 r. Jednym z podstawowych narzdzi jakociowych jest analiza ram interpretacyjnych, uywanych do interpretacji wydarzenia przez poszczeglne zaangaowane grupy interesu. Pytanie: Czy istniaa rwnowaga w prezentowaniu stanowisk/opinii/interpretacji dotyczcych wydarzenia? Czy pojawiay si informacje kluczowe dla zrozumienia wydarzenia, ktrym jednak powicano nieproporcjonalnie mao uwagi? Czy obraz relacji jest przedstawiony z wielu rnych punktw widzenia, czy te ujty w jeden schemat?
7.
Interpretacje
marszu
wedug
ram
interpretacyjnych
wyraajcych
perspektyw rozumienia danej grupy Pojcie ramy zostao wprowadzone przez E. Goffmana2; jest rwnie w nieco innym sensie uywane przez jzykoznawc: G. Lakoff. Autorzy raportu uywaj tego pojcia jako schematu narracyjnego uytego do opowiedzenia wydarze bd
zrelacjonowania opowieci o wydarzeniach uywanych przez gwnych aktorw wydarze. Klasyczn definicj framingu poda T. Gitlin: trwae wzorce poznania, interpretacji i prezentacji, selekcji, akcentowania i wykluczenia, za pomoc ktrych twrcy symboli rutynowo organizuj dyskurs"3. Warto te wspomnie o prostszej
2 3
E. Goffman, Frame analysis. An essay on the organization of experience, New York 1934. T. Gitlin, The Whole World is Watching: Mass Media in the Making and Unmaking of the New Left, Berkeley 1980 7
definicji W. R. Neumana: [Ramy to] konceptualne narzdzia, ktrymi media i jednostki posuguj si, aby przekaza, zinterpretowa i oceni informacje" 4. Najpopularniejsze ramy wyrnione przez badaczy mass mediw to: rama konfliktu, ludzkich spraw,
5
przypisania
odpowiedzialnoci,
moralnoci
i ekonomicznych
konsekwencji . W analizowanym materiale nie wyrniono ram ludzkich spraw ani ekonomicznych konsekwencji. Gwne uywane ramy do opisu wydarzenia to: rama konfliktu, odpowiedzialnoci, ofiary oraz dominacji i zalenoci. Maj one nastpujce wyznaczniki: Rama konfliktu zawiera w sobie spolaryzowane siy wystpujce wzgldem siebie. Istnieje wyraona o podziau, wobec ktrej siy te stoj w konflikcie. Da si wskaza wartoci, ktre le u podstaw tej osi podziau oraz pewne spojrzenie na przeszo, ktre kae interpretowa styczno skonfliktowanych si jako seri walk. Celem rozwizania konfliktu moe by zwycistwo jednej ze stron albo jedno, ustanie konfliktu w rezultacie zgody zwanionych stron. Uywanie tej ramy zazwyczaj wie si ze wskazywaniem, kto powinien by zwycizc, cho mona mwi te o konflikcie bez takiego wskanika. Na kad z wymienionych kategorii wskazuj uyte w narracji sowa bd formuy sowne. Wyszczeglnianie ramy dokonywao si przede wszystkim ze wzgldu na bdce jej znacznikami sowa znaczce oraz narracyjne pozycje bohaterw relacji/gosu zawartego w relacji. Rama ofiary zawiera w sobie sposb zdefiniowania wykluczonego (sabszego,
zdominowanego, pokrzywdzonego), a take wyznacza sprawc, ktry przyczynia si do tego fatalnego pooenia; oglnie ujmujc, koncentruje si na krzywdzie. Rama ta samoczynnie, aktywnie jako dziaajcy schemat narracyjny moe okrela/presuponowa/sugerowa powd bycia ofiar. Okrela te skutek pozostawania w pooeniu ofiary oraz ewentualne kroki na drodze do wydostania si ofiary z tego pooenia.
W. R. Neuman, M. Just, A. N. Crigler, Common knowledge. News and the construction of political meaning, Chicago 1992, s. 60. 5 H. A. Semetko, P. M. Valkenburg, Framing European politics: a content analysis of press and television news, Journal of Communication", vol. 50 (2000), nr 2, s. 93109. 8
Rama odpowiedzialnoci moe by komplementarna do roli ofiary, a polega na szukaniu winnego i obarczaniu go win. Sytuacja jest zdefiniowana jako za, tote trzeba znale odpowiedzialnego za ten stan rzeczy, nazwa go oraz spowodowany przez niego stan rzeczy, a take wskaza ewentualnego wybawc lub remedium. Do ramy tej zostaa dodana kategoria etiologii protestu wobec za: czy jest on spontaniczny, czy jest strategi polityczn, a take, jaki jest kontekst protestu.
Rama dominacji/zalenoci wskazuje na pewien rodzaj zarzdzania jednymi przez drugich. Pozwala na okrelenie, kto kogo wykorzystuje i w jaki sposb, czy i jak mona to zmieni. Jeli mona to zmieni, to istotne jest rwnie w kontekcie marszu to, czy ch zmiany (protest przeciw tej dominacji) jest spontaniczna czy inspirowana czyj strategi i interesem, zasadniczo obcym protestujcym ludziom. Rama ta, okrelajc rodzaj dominacji, determinuje rwnie to, czego dotyczy ewentualny wspwystpujcy w niej protest.
Pytanie: Czy przedstawiano szerok rozpito kontekstw?
8. Wypowiedzi komentatorw i wypowiedzi uczestnikw tworzce rozpito kontekstw w informacji Wypowiedzi w materiale dotykaj rnych kontekstw, wicych przyczyny, konsekwencje i zalenoci wystpujce obok danego zjawiska z innymi obszarami. Rozpito tych kontekstw pozwala na lepsze zrozumienie zjawiska. Nawietlenie problemu z wielu rnych punktw widzenia i ukazanie go w wielu kontekstach jest zazwyczaj podan strategi przekazywania informacji.
W analizie relacji o wydarzeniu mona przedstawi nastpujc rozpito kontekstw: Polityczny zewntrzny: sytuacja w stosunkach z innymi krajami, ich opinie, struktury midzynarodowe, wojny, Polityczny wewntrzny: polityka wewntrzna demokracja,
administracja, dziaania si bezpieczestwa, Spoeczny: zdrowie, sprawy narodowe, edukacja i sprawy kulturowe (te przestpczo),
9
Ekonomiczny: system, rynek, ceny, podatki itp., Religijny: osoby w rolach duchownych (nie np. przestpcw czy turystw), wydarzenia religijne, sprawy wsplnot religijnych, Prawny: konsekwencje prawne dziaania, procedury prawne.
Niektre z tych kontekstw zostay zastosowane przez nadawcw do opisu relacjonowanych wydarze.
Pytanie: Czy relacja bya wolna od punktu widzenia powodujcego dyskryminacj, opresj mniejszoci narodowych, seksualnych i rasowych, a wic czy wystpoway wykluczenia i niedopuszczalne oceny?
9. Orientacja nadawcy wobec danej interpretacji Orientacja nadawcy ujawnia si m.in. w kreowaniu normy zawartej w prezentowanych informacjach. Punkt widzenia zawierajcy tak norm mona zidentyfikowa choby poprzez wyznaczniki jzykowe w relacji, np.: wszyscy wiedz, e..., normalne jest, e..., oczywiste jest, e itp. Normatywno jest jednym z kryteriw identyfikujcych dyskryminacj. Drugim zabiegiem narracyjnym, w ktrym moe ujawni si orientacja nadawcy jest obiektywizowanie danego pogldu bdcego w rzeczywistoci jedynie opini dziennikarza. Trzecim kryterium zwizanym z orientacj jest zakadana w wypowiedzi grupa odbiorcw i tworzenie wsplnoty odbiorcw wok danej sprawy, (kto mwi w czyim imieniu, jak jest okrelone My6 my rzd, my dziennikarze itp.). W parze z My zazwyczaj wystpuj Oni grupa znajdujca si poza wsplnot, spojona innymi interesami i wartociami, najczciej oceniana negatywnie. Dlatego wsplnota wok danej sprawy moe wiza si z wyraeniami wykluczajcymi niegodnych, zych, zdrajcw, nienormalnych itp. Analiza systemu wyklucze oraz obiektywizacji opinii w kontekcie interesu pastwa, a zwaszcza konkretnych instytucji publicznych, wie si z odpowiedzi na pytanie, czy relacja godzi w interes publiczny, np. zwizany z zaufaniem do instytucji publicznych. Moe si to przejawia albo w nieuprawnionym (emocjonalnym, poza argumentacj, bez kontekstu, bez uzasadnienia na jakiej podstawie odbywaa si krytyka tych instytucji, czy miaa charakter argumentacyjny) wartociowaniu tych
6
Z wyczeniem My narodowego poniewa TVP ma obowizek wzmacnia tosamo narodow. 10
instytucji lub pastwa, a zwaszcza ich wykluczaniu/wczaniu w negatywnie nacechowane szeregi znaczeniowe.
Na koniec uwag metodologicznych warto podkreli (co autorzy czyni jeszcze kilkukrotnie w tekcie raportu), e analiza porwnawcza wybranych nadawcw przy pomocy wyej opisanych kategorii napotyka na istotn trudno. Jest ona zwizana z wyran odmiennoci TV Trwam, zarwno jej specyfik formaln, jak i zwizan z usytuowaniem w ramach sporu. Odmienno formalna polega tu na tym, e TV Trwam relacjonowaa marsz z jego rodka. Zdecydowana wikszo analizowanego materiau dotyczya bezporednich relacji z marszu, bez komentarza goci w studiu, ekspertw itp. Kwestia usytuowania w ramach sporu dotyczy tego, e TV Trwam bya, w pewnym sensie, wsporganizatorem marszu, dua cz postulatw protestujcych dotyczya zabezpieczenia pluralizmu mediw w zwizku z odmown decyzj Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w sprawie umieszczenia TV Trwam na jednym z multipleksw. W tym sensie TV Trwam mona uzna za iudex in causa sua - sdziego we wasnej sprawie. Nie oznacza to, e kryteria zwizane z bezstronnym, rzetelnym informowaniem w takim wypadku nie stosuj si do tego nadawcy. Z pewnoci jednak naley oczekiwa, e ta okoliczno wyranie ujawni si podczas prby porwnawczej analizy wszystkich nadawcw.
11
3. Zakres monitoringu
Monitoringiem objto caodzienny program (od godz. 8.00 do 24.00) stacji informacyjnych TVN24, POLSAT NEWS, TVP INFO, a take nadawc zaangaowanego w organizacj marszu TV Trwam.
W kwestii audycji informacyjnych monitoringiem objto gwne serwisy informacyjne nadawane w godzinach 19.0022.00 z dnia poprzedzajcego wydarzenie oraz z dnia, w ktrym wydarzenie miao miejsce, a take z dnia po wydarzeniu. Dao to moliwo przyjrzenia si ewolucji kontekstw interpretacyjnych bd ekspozycji wtkw zwizanych z wydarzeniem. Analizowane serwisy: 1. Polsat Wydarzenia 2. Fakty TVN 3. Panorama TVP2 4. Wiadomoci TVP1 5. Informacje TV Trwam
4. Panoramiczna charakterystyka nadawcw sposoby relacjonowania marszu

Panoramiczne spojrzenie zawiera opini stworzon na podstawie analizy caoci relacji. Bdziemy tu mogli pokaza, jak powyej opisane, zoperacjonalizowane kategorie wyglday w analizowanym przez nas materiale i pokrtce wskaza, co z tego wynika. Wyniki bd prezentowane w nastpujcym porzdku: a) w pierwszej kolejnoci przedstawimy oglne spojrzenie na relacje nadawcw w kontekcie liczby zaangaowanych w przekaz reporterw. Liczba ta jest istotna, poniewa bazowanie na wypowiedziach jednego reportera mogoby wydatnie odcisn na relacji pitno jego charakteru, proweniencji czy stylu jego prowadzenia, b) Nastpnie przedstawimy wyniki dla poszczeglnych nadawcw na podstawie przyjtych kryteriw:
12
1. Liczba wypowiedzi pro et contra. 2. Liczba wypowiedzi afiliowanych i anonimowych. 3. Zrnicowanie gosw kontekstujcych. 4. Afiliacje ekspertw pro et contra. 5. Suma wypowiedzi.
Suma wszystkich wystpie/wypowiedzi Najwicej oddzielnych wypowiedzi przedstawia TV Trwam. Zobaczmy teraz, jak si przedstawia balans opinii pro et contra, jakie byy ewentualne gosy ekspertw, dlaczego TVP INFO ma relatywnie najmniej anonimowych bohaterw, a TV Trwam najwicej. 4 a) Bohaterowie wypowiadajcy si w relacjach
Wykres 1 Suma oglna wszystkich wystpie wypowiedzi
Jak wida na rysunku 1. w relacjonowanie marszu bezporednio najbardziej byy zaangaowane Polsat News oraz TV Trwam. Ale TV Trwam dysponowaa tylko jednym reporterem na miejscu, prowadzia relacj cig i by moe z tego powodu nie moga, bd nie chciaa, emitowa komentarza goci ze studia. Moe to by przyczyn odnotowanej relatywnie duej liczby anonimowych wypowiedzi uczestnikw marszu. TV Trwam w relacji w cigu dnia prezentowaa tylko wypowiedzi ludzi z ulicy jedni zostali przedstawieni (o. Grzegorz rozpozna jak osob i przedstawi j sam, bdc w tumie) lub
13
sami si przedstawiali. Tak wic sposb relacjonowania tego marszu zdecydowanie rni si od formy przekazu pozostaych nadawcw, ktre staray si analizowa, ocenia, wyjania, interpretowa tworzc dystans i oglniejsz perspektyw. TV Trwam jako gospodarz, strona, umieszczaa swojego widza wewntrz marszu. Jedynymi osobami przedstawionymi w studiu w programie Polski punkt widzenia" by prof. Andrzej Zybertowicz, socjolog z UMK oraz Andrzej Jaworski, pose PiS. TVN24 i TVP INFO w najwikszym stopniu staray si korzysta z wypowiedzi ekspertw i nadawa znaczenie (wyjania/budowa konteksty) temu, co widzielimy czyli
przemwieniom politykw i maszerujcych ludzi. TVN 24 zaliczana przez maszerujcych ludzi do grupy mediw nieprawdy, praktycznie nie prowadzia relacji (rozmw z uczestnikami) z wntrza marszu, co wpyno na najmniejsz liczb wypowiedzi anonimowych. W niewielkim stopniu z anonimowych wypowiedzi korzystaa rwnie TVP INFO. Rodzaj selekcji i dobr wypowiedzi anonimowych, o ile nie s na ywo, moe budzi zawsze obawy o manipulacje i wybirczo materiau.
Wykres 2 Bohaterzy przedstawieni
Bohaterw pojawiajcych si na antenie przyporzdkowano ze wzgldu na cel ich wypowiedzi: aprobata/dezaprobata dla marszu, oraz stosunek do opozycji/rzdzcych. Wypadkowa tych dwch wymiarw oznaczaa zakwalifikowanie wypowiedzi jako prowadza, pro-opozycja lub neutralnej. Kategorie obok opozycji i obok wadzy odnosz si
14
do osb, w ktrych wypowiedziach znajdujemy elementy dystansu do obu stron, jednak mimo wszystko wyraajcych pewn sab skonno do jednej z nich. Przykadem moe by np. Lech Wasa, ktry mwi, e wolaby u wadzy kogo lepszego ni PO, ale nie ma takiej alternatywy, wic ich popiera. Podobnie w jednej z wypowiedzi sytuuje si, np. Piotr Duda, ktry deklaruje, e wolaby rozmawia z rzdzcymi i zaatwia sprawy, jednak nie udaje si to, tak wic skraca dystans do PiS, by ten mu pomg realizowa cele. W innych cytowanych wypowiedziach jednak wyranie jest po stronie opozycji i przeciwko wadzy. Klasyfikacja dotyczy wic danej wypowiedzi i nie odnosi si bezporednio do znanych skdind pogldw prezentowanych przez dan osob.
TVN24 w najwikszym stopniu opieraa relacj na materiaach nagranych podczas marszu z jego aktorami politycznymi (nie z uczestnikami); w zwizku z tym opozycja miaa relatywnie duo wej bohaterw jako protagonistw wydarzenia.
W przypadku TV Trwam, ze wzgldu na warunki produkcji relacji, odnotowano du liczb osb wypowiadajcych si w marszu.
TVP INFO uczynia najwikszy wysiek zwizany z zapewnieniem relacjom odpowiedniego zaplecza eksperckiego. Jest to wane z punktu widzenia nadawcy publicznego, w ktrym istotne jest wywaenie opinii i balans punktu widzenia oraz hierarchizacji gosu. Przedstawianie jedynie gosw pro et contra powoduje zawenie wielogosowoci, a wic jest dziaaniem skutkujcym raczej intensyfikacj sensacyjnoci, emocjonalizacj, a nie wzrostem rzetelnoci i starannoci.
15
Wykres 3 Afiliacja goci w studiu (liczba osb)
Gocie w studiu w telewizji publicznej najczciej byli afiliowani neutralnie. W TVN24 udao si uzyska wzgldn rwnowag opinii. Nie mona tego powiedzie o TV Trwam. Nie byo tam nawet prby ukazania odmiennego gosu, co powodowao wraenie, e wszyscy s za stanowiskiem prezentowanym podczas marszu, a przeciwstawia si mu jedynie KRRiT.
Wykres 4 Afiliacja goci w studiu (suma wypowiedzi, w tym powtarzanych)
16
Uwzgldniajc powtrki wszystkich wypowiedzi, widzimy w studiu TVP INFO oraz Polsacie dominacj wypowiedzi prokoalicyjnych. W ujciu sumarycznym, uwzgldniajc wypowiedzi nagrane i pniej kilkukrotnie powtarzane, dominuj gosy sprzyjajce stronie rzdowej.
Wykres 5 Charakterystyka goci w studiu liczba osb
17
W naszej klasyfikacji goci w studiu wyodrbnione zostay 4 kategorie: naukowcy, politycy/doradcy (politycy odgrywali rol eksperta posikowego, zaangaowanego bezporednio w ycie polityczne, byli wic swego rodzaju stronniczym ekspertem, a wic bya to inna rola ni np. ekspert-naukowiec). W tej kategorii znaleli si byli politycy: PiS, PO, a take np. doradca prezydenta Komorowskiego T. Nacz. Pozostae dwie kategorie to: media/eksperci, oraz dziaacze. Jak wida, TVP INFO postawia na naukowcw i ekspertw. Cho nie wszyscy naukowcy i eksperci mieli wikszy dystans w formuowaniu ocen ni byli politycy i doradcy, to jednak sama zasada doboru wydaje si prb zwikszenia rzetelnoci relacji poprzez uniknicie emocjonalnego zaangaowania. TVN korzystaa rwnie z komentarzy doradcw
politycznych, co wizao si z dominujc w przypadku tego nadawcy ram (politycznego) konfliktu przyjt w relacji.
18
Wykres 6 Charakterystyka goci w studiu (suma wszystkich wypowiedzi, w tym powtrzonych)
Spord wypowiedzi goci wyemitowanych podczas caodziennej relacji w TVP INFO dominoway gosy naukowcw i ekspertw. Jest tu wyrana rnica w stosunku do nadawcw komercyjnych i pewna ostrono w epatowaniu, ostrymi czasem, wypowiedziami goci. Patrzc na powysze wyniki od strony balansu opinii i hierarchizacji punktu widzenia, TVN24 i Polsat News parokrotnie powtrzyy opinie znanych politykw/doradcw, w pewnym sensie promujc wyraane przez nich opinie, natomiast TVP INFO skupia si na powtrkach wypowiedzi ekspertw. Wykres 7 Eksperci i ich afiliacja
19
Eksperci wypowiadajcy si na antenie poszczeglnych telewizji byli zazwyczaj neutralni. W przypadku TVP Info wida to szczeglnie wyranie, e eksperci nie okrelali ze wzgldu na stosunek do wadzy czy opozycji. Eksperci wypowiadajcy si w pro-wadza w pewnym stopniu mieli zapewne suy zrwnowaeniu wikszej liczby wypowiedzi opozycji, ktra intensywnie komunikowaa swoje opinie podczas marszu. Eksperci pro-wadza wystpili take w programach publicystycznych prezentujcych gosy obu stron. TV Trwam nie zamiecia adnych wypowiedzi ekspertw pro-koalicyjnych jest wic to przekaz jednostronny, prezentujcy jeden pogld i nie uznajcy dyskusji.
4 b) Wypowiedzi z przemwie porwnanie

Selekcja wypowiedzi z przemwie budowaa okrelon narracj w caoci relacji. Poszczeglne osoby reprezentoway pewien typ uczestnika marszu o. T. Rydzyk by symbolem protestu spoecznego, J. Kaczyski by symbolem protestu politycznego, P. Duda protestu pracowniczego, cho niektre wypowiedzi tego dziaacza dotyczyy take kontekstu politycznego. Zwizek Solidarno angaowa si bowiem, zgodnie ze sowami przewodniczcego, w odsunicie rzdu. Wykres 8 Wypowiedzi z przemwie - Polsat
W Polsacie wyranie dominoway wypowiedzi Piotra Dudy i Jarosawa Kaczyskiego. Transmitowano rwnie wypowiedzi politykw SP. Gwny przekaz pochodzi jednak od J. Kaczyskiego; mona natomiast odnotowa brak relacji z mszy i wypowiedzi o. Rydzyka.
20
Wykres 9 Wypowiedzi z przemwie TVN24
W TVN24 wida wyran koncentracj na J. Kaczyskim i o. T. Rydzyku. To o. Rydzyk jest tutaj gwnym liderem i gosem obok prezesa Kaczyskiego. TVN24 relacjonowaa wypowiedzi PiS i o. Rydzyka w podobnych kontekstach politycznych (por. rozpito kontekstu w serwisach). Trzecim w kolejnoci gosem jest gos Z. Ziobry, co umieszcza o. Rydzyka jako drug si polityczn w tym konflikcie. Piotr Duda jest eksponowany w duo mniejszym stopniu.
Wykres 10 Wypowiedzi z przemwie TVP Info
21
W TVP Info, podobnie jak w Polsacie, to Piotr Duda oraz Jarosaw Kaczyski byli gosami zgromadzenia. Zauwamy, e pojawiaj si rwnie gosy z odbywajcej si wczeniej konwencji PiS, m.in. wypowied producenta papryki, opowiadajcego o trudnociach ekonomicznych. Stosunkowo czsto eksponowano wypowiedzi P. Dudy jako gosu zwizkowcw biorcych udzia w marszu, natomiast nie ma gosu i kontekstu religijnego.
Wykres 11 Wypowiedzi z przemwie TV Trwam
W TV Trwam Jarosaw Kaczyski jako gwny sprzymierzeniec telewizji, jest wyrazicielem politycznych interesw maszerujcych. Gros relacji dotyczy jednak tematu samego nadawcy. Silnie podejmuje si take kontekst religijny (podkrela si religijne korzenie nadawcy, jest obecna relacja z mszy, pokazuje si radosny epizod ze lubu przypadkowej pary, pieni uczestnikw). Wypowiadaj si osoby znane z anteny TV Trwam, ale take podwykonawca autostrad i red. Reszczyski przedstawiany jako niezaleny dziennikarz popierajcy postulaty TV Trwam.
22
4 c) Liczba wystpie goci w studiu (z fragmentami powtrzonymi) porwnanie Pod wykresami przedstawiajcymi liczb wystpie kadej z osb najczciej powtarzanych i eksploatowanych przez poszczeglnych nadawcw, w prezentowanych powtrzeniach wida nono okrelonych opinii przewag jednej ze stron, czy te ekspertw. Mwi to o sposobie budowania dyskursu wok marszu.
Wykres 12 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu - Polsat
W Polsat News najczciej powtarzana bya do ostra, wyrazista i krytyczna wypowied Wadysawa Frasyniuka, ktry mwi o marszu ludzi przegranych".
23
Wykres 13 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TVN24
W TVN24 najczciej powtarzano fragmenty wystpie Jacka Kucharczyka z ISP, ale rwnie czsto Jacka Protasiewicza i Jerzego Wenderlicha. S to politycy zaangaowani, pozostajcy w konflikcie ze rodowiskiem organizatorw marszu, tote ich opinie uznano za na swj sposb atrakcyjne, tzn. wyraziste. Do czsto pojawiay si te wypowiedzi dziennikarzy: C. Gmyza, M. Janickiego, oraz naukowcw (E. Lipiski, J. Kucharczyk). W TVP INFO najczciej, oprcz publicystw (A. Stankiewicz, M. Karnowski) oraz naukowcw (W. Jaboski, S. Sowiski, L. Mellibruda) powtarzano fragmenty wypowiedzi K. Lufta, przedstawiciela KRRiT, co mona zinterpretowa jako prb peniejszego ukazania da maszerujcych. TVP Info byo jedynym nadawc, ktry podj prb skupienia si na goszonych postulatach protestujcych, a w mniejszym stopniu powici si wyszukiwaniu atrakcyjnych czy kontrowersyjnych momentw samego wydarzenia i towarzyszcych mu
24
komentarzy. Naley to bardzo wyranie podkreli; autorzy raportu uznaj to za jedn z kluczowych dobrych praktyk wartych zarekomendowania pozostaym nadawcom.
Wykres 14 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TVP Info
25
Wykres 15 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TV Trwam
W TV Trwam powtrzono wypowiedzi Andrzeja Jaworskiego i prof. Andrzeja Zybertowicza. Narracja budowana przez TV Trwam polegaa na biernym uczestnictwie, podobnie jak w wydarzeniu sportowym, ktre ogldaj kibice. Narracja w ogle nie dotyczya innych aspektw i postulatw maszerujcych ni obrona telewizji. Polsat News relacja ciga 29.09.2012 r.
Panoramiczne spojrzenie: Ten nadawca prbowa, wraz z gomi, nawietli kontekst oraz to marszu problemy Polakw, sabo rzdzcych oraz charakter ofensywy opozycji. Najwikszym
mankamentem jest niepodjcie w narracji dziennej prby wyjanienia nieprzyznania TV Trwam miejsca na multipleksie przez KRRiT. Ponadto zdarzay si rozmowy z gomi w studiu noszce znamiona tendencyjnoci w sensie przyjcia pewnej hierarchii opinii. Przykadem moe by np. wywiad red. M. Sakowskiej z Henrykiem Wujcem i Krzysztofem Szczerskim (o godz. 20:30), w ktrym prowadzca wyranie defaworyzowaa K. Szczerskiego. Wykres 16 Liczba wej Polsat News
26
27
TVN24 relacja ciga 29.09.2012 r.
Panoramiczne spojrzenie: TVN24 miaa najwicej problemw z podawaniem informacji o liczbie osb maszerujcych. Niemal zawsze mwia o nieoficjalnych danych. Najczciej wskazywaa, e w marszu uczestniczy kilkadziesit tysicy, mimo, e nie miaa adnych dla tego potwierdze. Moga bazowa tylko na informacjach organizatorw czego nie robia. Rzadko uywaa zamiennych wyrae typu ogromna, wielka etc. Plusem relacji TVN24 bya umiejtno wybrania fragmentw wypowiedzi uczestnikw marszu, ktre nie sprowadzay si do sdw krytycznych wzgldem wadzy (retoryka podziau); signito po wypowiedzi koncyliacyjne, pojednawcze (retoryka zgody, pojednania). Warto odnotowa, e reporterzy bdcy w terenie nigdy nie pokazali si z tumem. Nagrano wczeniej kilka wypowiedzi uczestnikw dotyczcych tego, dlaczego id w marszu, jednak nie zaprezentowano adnych dodatkowych materiaw z ulicy, w trakcie marszu. Nawet kiedy dochodzio do czenia si studia z reporterem, sycha byo tylko gosy z off-u oraz obraz ze zdjciami panoramicznymi z marszu Obud si Polsko. By moe reporterzy TVN obawiali si kontaktu z maszerujcymi, np. trudnych reakcji z ich strony. Trudno to rozstrzygn byo to jednak zastanawiajce i zwracao uwag, zwaszcza w analizie porwnawczej wszystkich nadawcw. W oglnej refleksji nad sposobem relacjonowania i opowiadania o marszu w TVN24 nie mona zapomnie o audycji Fakty po Faktach prowadzonej przez red. A. Werner rzeczowej i bezstronnej. Zabrako jednak wytumaczenia przyczyn nieuzyskania przez TV Trwam miejsca na MUX. Wykres 17 Liczba wej TVN24
28
TVP Info relacja ciga 29.09.2012 r.
Panoramiczne spojrzenie: TVP INFO wypada najlepiej ze wszystkich nadawcw relacjonujcych marsz Obud si Polsko. Zachowaa dystans i rozwag w relacjonowaniu wydarze sprzed wasnej siedziby, gdy bya ona blokowana przez protestujcych. Ponadto jako jedyna telewizja oddaa gos czonkowi KRRiT i prbowaa wyjani widzom, dlaczego TV Trwam nie uzyskaa miejsca na MUX. Mona take zauway, e prezenterzy dystansowali si od skrajnych ocen goci w studiu, prbowali zarzdza ich wypowiedziami. Wydaje si, e TVP INFO relacjonowaa marsz w sposb kompetentny i bezstronny z kilkoma zastrzeeniami (niektre wyraenia reporterw o zakorkowaniu Warszawy, o tym by nie wychodzi z domu, jeli to niekonieczne, o rozdwiku, co do liczby osb na marszu etc.). Wykres 18 Liczba wej TVP Info
29
TV Trwam relacja ciga 29.09.2012 r.
Panoramiczne spojrzenie: Na wstpie naley ponownie zauway, e TV Trwam nie relacjonuje wydarze, lecz jest w nie zaangaowana, jest wsporganizatorem, jest stron, dlatego te nie buduje dystansu wzgldem marszu, lecz wrcz przeciwnie w peni si z nim utosamia. Dlatego stawianie przed relacj TV Trwam wymaga bezstronnej, profesjonalnej relacji wydaje si nieadekwatne, co oczywicie nie przeszkadza oceni starannoci czy rzetelnoci tej relacji na tle innych. TV Trwam jest stron jako organizator nadaje relacj z marszu in extenso przez kilka godzin, nieustannie. Podstawowy zarzut, jaki mona sformuowa, to brak prezentacji rnych perspektyw. By moe trudno tego oczekiwa w sytuacji, gdy nadawca jest zarazem zaangaowanym podmiotem, stron sporu. Nadawc, ktry zarazem nie uwaa, e to zaangaowanie jest naganne, bo te przedstawia si jako funkcjonujcy w innym, religijnym porzdku, w ktrym najwaniejsza jest zobiektywizowana prawda, a nie rnorodno i bezstronno. W tej optyce wszelkie inne zdania trac na znaczeniu, a celem nadawania nie musi by tworzenie forum wymiany rnych idei. Warto jednak odnotowa, e wrd goci TV Trwam s i tacy, ktrzy potrafi abstrahowa od jednorodnego spojrzenia widzw, redaktorw-redemptorystw czy samych ekspertw rodowiska Radia Maryja i TV Trwam. Do takich ekspertw mona zaliczy np. prof. Zybertowicza, ktry przypomina w Polskim Punkcie Widzenia, e ci, ktrzy nie przyszli na marsz, maj dystans, czy nawet s wobec takich inicjatyw krytyczni, to te s Polacy i trzeba myle, w jaki sposb do nich trafi. Naley odnotowa, e mimo jednorodnego doboru goci i wynikajcej std jednomylnoci zdarzaj si sporadyczne opinie, ktre staraj si nie wyklucza drugiej strony. Sumarycznie rzecz biorc s to jednak wyjtki, wydaje si take, e takie stonowane gosy to nie tyle efekt strategii informacyjnej nadawcy, ile raczej kwestia temperamentu gocia. Wykres 19 Liczba wej TV Trwam
30
TV Trwam nie stosuje obsugi wydarzenia przez reporterw, jedynie ks. Grzegorz, zakonnik w sutannie spaceruje wrd uczestnikw marszu i z nimi rozmawia. Uywa przy tym formuy my, utosamiajc wasne stanowisko ze stanowiskiem rozmwcw. Nie jest to relacja, lecz rodzaj zaangaowanej obserwacji uczestniczcej, w ktrej osoba penica funkcje reportera jest rwnie uczestnikiem i jedynie dokonuje zapisu wydarze. Wypowiedzi ilustrowane byy zdjciami panoramicznymi majcymi pokazywa, jak wielu jest maszerujcych, jak bardzo rnorodn grup stanowi (osoby mode, starsze, reprezentujce rne miejscowoci w Polsce), spojon jednak wsplnymi wartociami (takimi jak np. patriotyzm). Budowany w ten sposb wizerunek My (ludzie, zwykli ludzie, caa Polska) przeciwstawiano zym, aroganckim instytucjom. 4 d) Caodniowe relacje poszczeglnych nadawcw wybrane wtki Z caociowych relacji wyania si gwny wtek zwizany z kontekstem politycznym. W duo mniejszym stopniu eksponowano kontekst prawny, obywatelsko-spoeczny czy ekonomiczny. Zaproszeni do studia politolodzy nie byli w stanie przytoczy decyzji zwizanej z odmow TV TRWAM przyznania miejsca na MUX. Nie uczyni tego w stopniu jasnym nawet czonek KRRiT w TVP INFO, mimo e dziennikarka wyranie do tego dya. 1. W TVN24 przytoczono decyzj Krajowej Rady dotyczc argumentu ekonomicznego; eksperci komentowali j z dystansem mogcym wskazywa na niedostatek wiedzy w tym zakresie, wypowiadajc si yczliwie za radiem Maryja. Wrd komentatorw pocztkowo byo zdecydowanie mniej zwolennikw marszu, ich liczba zwikszaa si stopniowo cigu dnia. Cz uczestnikw doczya do grona komentatorw po zakoczeniu marszu. Przedstawiono duo wypowiedzi ojca Rydzyka i innych osb uczestniczcych w marszu, a take bardzo due fragmenty wypowiedzi prezesa J. Kaczyskiego i przewodniczcego NSZZ Solidarno, P. Dudy. 2. W TV Trwam podczas transmitowanej homilii o. Tadeusz Rydzyk mwi o niszczeniu wiadomoci Polakw podczas stanu wojennego i Okrgego Stou. W tym czasie realizator pokaza zdjcia milicji. Potem bya mowa o manipulacji masowych mediw. Rozmowy z uczestnikami marszu miay potwierdza, e bij si o czstotliwo dla telewizji", eby Polska by Polsk" itp. Po zakoczeniu transmisji lektor mwi o obronie Chrystusowego Krzya, woaniu o wolno, o niepodlego, o suwerenno. W serwisie zasugerowano, e jest to kontynuacja walki z lat 80. Przedstawiono KRRiT jako ciao kierujce si niezrozumiaymi motywami i podejmujcego arbitralne
31
decyzje. Postanowienie Rady okrela si wprost jako bdne, a podtrzymywanie jej stanowiska w jej sprawie jako rozpaczliwe. 3. W TVP INFO mwiono o kilku podmiotach uczestniczcych w marszu: suchaczach Radia Maryja, zwizkowcach z Solidarnoci, zwolennikach PiS i przedstawiano powody ich protestu. Dziennikarka w rozmowie z czonkiem KRRiT podja nieudan prb uzasadnienia odmownej decyzji w sprawie nieumieszczenia TV Trwam na MUX. Caa uwaga skupia si nastpnie na zarysowujcym si podziale czy konflikcie na prawicy. Najwaniejsze wtki w relacjach poszczeglnych telewizji
TV Trwam relacja ciga 29.09.2012 r.
Nie transmitowano przemwienia Jarosawa Kaczyskiego na konwencji PiS w PKiN przed marszem przed msz w., ale transmitowano msz. Inni nadawcy relacjonowali to wystpienie, a take fragmenty innych. Nie pokazano rwnie przemwie liderw Solidarnej Polski sprzed Sejmu, ktre zostay pokazane przez innych nadawcw.
Apele o bratersk wi, o podanie sobie doni, wspominanie Jana Pawa II. Z drugiej strony wyraenia wrogowie naszego Narodu jak si odnosz do Boga i moralnoci chrzecijaskiej retoryka skrajnoci od braterstwa, zgody do silnego wykluczania innych, deprecjonowania, odmawiania prawa do racji,
susznoci.
Apele do modziey, starszych osb by bya zdolna do ofiary za ojczyzn Musicie by mni Musicie silnie kategoryzowano oczekiwania, nieznoszce sprzeciwu wzgldem modych pokole.
Cytaty z Kardynaa Stefana Wyszyskiego o komunistach z sugesti, e Polska jest w tym samym momencie dziejowym Tusk jak komunici. Manifestujcy s okrelani przez TV Trwam jako ci, ktrzy s przywizani do wolnoci, ludzkich praw, godnoci, wiary chrzecijaskiej. Godz. 14.49 nieoczekiwane, niezrozumiae przebitki ze zdjciami ZOMO i MO. Pokazuje si wspomnienia czasu komunizmu historyczne momenty ciemienia Polski. Obecna jest retoryka podziau, sporu, rozdarcia Polski. Przekaz ma cechy manipulacji emocjami widzw.
Godz. 14.53 o. Rydzyk mwi o mediach, ktre manipuluj. Po Okrgym Stole, ktry jest okrelany jako grzech zaoycielski III RP wzili media, pienidze, biznes,
32
mieszaj i kc ludzi retoryka wojny, podziau.. Tylko TV Trwam jest medium jednoczcym, mwicym prawd, dialogicznym takich mediw potrzeba. Bo dziennikarstwo jak kapastwo. O. Rydzyk puentuje stan pastwa polskiego jeden wielki Amber Gold retoryka rozkradania.
O. Grzegorz bardzo pozytywnie, radonie, yczliwie rozmawia z uczestnikami marszu. Wielu mwi o swojej mioci do TV Trwam. Cz osb z dziemi mwi o tym, e id po to, aby przysze pokolenia nie musiay powtarza lat 80.. Ponownie buduje to wraenie paraleli pomidzy obecn sytuacj wewntrzn Polski a czasami komunizmu.
Godz. 16.30 o. Grzegorz pyta mczyzn jak myli, czy dostaniemy czstotliwo?. By moe to przejzyczenie, ale mona si zastanawia, czy zakonnik, a w konsekwencji widzowie, dostrzegaj zasadnicz rnic midzy koncesj, ktr TV Trwam posiada, a miejscem na MUX. Tak stawiajc spraw sugeruje si, e brak miejsca na MUX to tak naprawd odebranie koncesji. W tym wypadku wprowadza si w bd maszerujcych. O. Grzegorz mwi o presji, nacisku na KRRiT, zastanawia si, czy ta ulegnie.
Po Rozmowach Niedokoczonych (program prowadzony przez ojca Benedykta z otwart lini telefoniczn, na ktr dzwoni widzowie oraz uczestnicy marszu), pojawiaj si pytania do uczestnikw marszu: jak przebiega ten moment przebudzenia, pady pytania o odczucia, o wraenia retoryka wiadectwa, przey, budowania wsplnoty i jej siy wok wsplnego przeycia, jakim by marsz. Przedstawiono zupenie inne ujcie w porwnaniu do telewizji publicznej oraz nadawcw prywatnych.
Wypowiedzi telewidzw, ktrzy dzwoni do studia, majc przy tym pen swobod wypowiadanych treci oraz prowadzcego ojca: To bya Polska, prawdziwa Polska. To wany moment z punktu widzenia analizy narracyjnej - wida o podziau: jest wic te nieprawdziwa Polska i nieprawdziwi Polacy.
Nie byem w stanie odej od telewizji, taka pikna uroczysto. Atmosfera jak z lat 80. ubiegego wieku. Musimy by naprawd Polakami. Polska musi by Polsk. Strzec praw katolickich.
Godz. 18.35 jeden z widzw dokona analizy relacji tego marszu przez TVN i Polsat by zirytowany tym, jak to robiono, stwierdzi, e byo to nieuczciwe. Prowadzcy audycj rozsdnie, spokojnie powiedzia, by si tym nie przejmowa i zmieni temat. Ksidz zauway, e my jako sympatycy Radia Maryja i TV Trwam te porwnujemy wyrywkowo i trzeba mie do tego dystans. Naley to odnotowa jako
33
poprawn reakcj prowadzcego audycj. Nie podsyca niechci, kanalizuje j. Retoryka respektu. TVP INFO relacja ciga 29.09.2012 r. - Niemal kady materia dotyczcy marszu zaczyna si od zapowiedzi o utrudnieniach komunikacyjnych w Warszawie z powodu marszu Obud si Polsko przez wyczenie Traktu Krlewskiego. - Co ciekawe w TVP INFO zabrako wypowiedzi ludzi, ktrzy wybierali si ju w nocy do Warszawy, by zdy na marsz takie relacje byy np. w Polsat News, gdzie budowao to wraenia powszechnej mobilizacji, pospolitego ruszenia. - Jeden z reporterw TVP INFO, opisujc tras przemarszu, powiedzia Ci, ktrzy nie musz, niech nie wybieraj si na miasto retoryka zagroenia, obawy. Tego typu sformuowania uywa si np. przy niebezpiecznych anomaliach pogodowych, zamieszkach, czy te sytuacjach nadzwyczajnych, nie za przy opisywaniu pokojowego marszu mona by odnie wraenie, e reporter zniechca warszawiakw do uczestniczenia w marszu. - Warto zaznaczy, e aden z nadawcw nie wspomnia o recytacjach i aktywnoci aktorw i artystw przed msz w. na Placu Trzech Krzyy. - Godz. 12.35 TVP INFO poruszya w sposb bezstronny i delikatny kwestie pikietowania pod siedzib redakcji informacyjnych TVP i blokowania ich siedziby oraz niewpuszczenia dwch profesorw: K. Kika i A. Kamiskiego. W odpowiedzi na pytanie prezenterki: Jak to si stao? prof. K. Kik z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach stwierdzi, e to: Ci, ktrzy w sprawie wolnoci sowa i poszanowania swobd obywatelskich pikietuj, odmwili mi realizacji tych swobd. Aczkolwiek prof. K. Kik zaznaczy, e nie byli agresywni, wrodzy, byli wrcz yczliwi. - Godz. 15.37 gociem w studiu jest Krzysztof Luft z KRRiT. Pady pytania o to, czy manifestacja robi na nim wraenie. Krzysztof Luft chcia odpowiada z perspektywy przedstawiciela urzdu, a nie ocenia, jak komentator. K. Luft podkrela w kadej swojej wypowiedzi, e KRRiT jest organem konstytucyjnym i dziaa w ramach prawa. Dziennikarka zapytaa jednak, czy KRRiT bya w stanie si ugi pod wpywem presji marszu. Luft wyranie zniechcony sugerowa, e to pytania nie na miejscu, nieadekwatne, e KRRiT dziaa w myl przepisw prawa, a nie w ramach woli politycznej czy spoecznej. Prezenterka dopytywaa, czy jednak TV Trwam bdzie miaa miejsce na MUX, na co go odpowiedzia, e po szeregu konsultacji spoecznych w kolejnym konkursie ktry zostanie ogoszony do koca 2012 r. bdzie miejsce dla katolickiej telewizji, bo takie jest zapotrzebowanie spoeczne. Dziennikarka zapytaa, jak Luft ocenia szanse TV Trwam. Ten
34
odpowiedzia, e s takie same jak innych, ktrzy stan do konkursu. Pniej dziennikarka prbowaa susznie dry temat odmownej decyzji KRRiT w sprawie miejsca dla TV TRWAM na MUX, jednak Luft, nie chcc o tym opowiada, zasoni si uzasadnieniem opublikowanym pod odmow przydzielenia miejsca na MUX. Nie wzi w ogle pod uwag tego, e widzowie nie musz czyta i ledzi dokadnie dokumentacji. Dziennikarka rezolutnie nie opuszczaa tej kwestii i pytaa w imieniu ludzi, dla ktrych ta decyzja moe by nieczytelna dlaczego i czy zostanie ona zmieniona, na co K. Luft odpowiedzia, e w wietle prawa konkurs zosta zakoczony. Naczelny Sd Administracyjny nie podway postpowania, tak wic kwestia jest zamknita i nic wicej nie mona zrobi. Dziennikarka zapytaa o kolejny konkurs na miejsce na multipleksie oraz o to, co ma zrobi TV Trwam, by powikszy swoje szanse na sukces i czego zabrako w dotychczasowym wniosku. Przedstawiciel KRRiT znw unikn odpowiedzi, mwi oglnie, e byy to kwestie proceduralne, e zabrako dokumentacji finansowej, e to kwestia jej przejrzystoci. Nie odpowiedzia jednak szczegowo, co byo nie tak, jak przewag mieli pozostali wnioskujcy, ktrzy miejsce na MUX otrzymali. Niestety, mimo wyranych szczerych chci prowadzcej, nie udao si wyjani i przybliy widzom motyww decyzji KRRiT. Trzeba jednak podkreli, e TVP INFO bya najbliej tego celu jako jedyna podja tak prb. - Godz. 17.00 Nie wida koca kolumny maszerujcych. Zasugerowano, e moe by nawet 200 tys. osb. Reporterzy wspominali o pieniach patriotycznych, o absolutnie bezpiecznej i spokojnej atmosferze, o tym, e grupy manifestujcych maj swoich liderw, ktrzy ich zagrzewaj do aktywnoci skandowania rnych hase. Podkrelono wietn organizacj. Reporter przyzna, e manifestujcy protestuj przeciwko stronniczoci niektrych mediw TVP zachowaa do tego dystans, mimo e jest te przedmiotem krytyki. - Godz.17.15 Pado pytanie o to, czy ten marsz sprawi, e TV Trwam bdzie miaa miejsce na MUX. Dr Leszek Mellibruda wyrazi przekonanie, e nie rozumie, dlaczego TV Trwam nie dostaa miejsca na multipleksie ale znw przyzna, e nie zna szczegw itd. W odpowiedzi prezenterka prbowaa to wyjani, argumentujc, e TV Trwam nie spenia wymogw formalnych, zabezpiecze ekonomicznych, finansowych. Mimo to dziennikarka stwierdzia: Ale my tego nie widzielimy [w sensie dokumentacji]. Mona znw zaobserwowa bezsilno w tumaczeniu problemu bd te nieprzygotowanie goci i dziennikarki. Tego typu sytuacje buduj niepotrzebn aur tajemniczoci wok decyzji KRRiT. Zabierajcy pniej gos dr S. Sowiski rwnie zadeklarowa, e nie zna si na kwestiach formalnych, ale uwaa, e takie miejsce powinno si znale. W odpowiedzi na to dr W. Jaboski stwierdzi retoryka
35
zaufania do wadzy e skoro nie speniono wymogw, to nie mona ustpowa pod presj; i tak ju o. Rydzyk otrzyma duo wczeniej, w wielu innych kwestiach mu ustpiono. - Warto podkreli, e TVP nie eksponowaa ostrych, radykalnych transparentw, niesionych przez niektrych protestujcych. - Wane jest, e TVP jako jedyny nadawca (w porwnaniu do nadawcw komercyjnych) nie eksploatowa rzekomej wypowiedzi Lecha Wasy o tym, e marsz jest antydemokratyczny (wypowiedzi wyrwanej z kontekstu, do pewnego stopnia zmanipulowanej, o czym mowa w dalszej czci raportu). Tylko raz wspomniano t wypowied w czasie rozmowy z gomi, bezporednio po tym, gdy informacja o rzekomo takiej opinii L. Wasy si pojawia. TVN24 relacja ciga 29.09.2012 r.
Godz. 11.31 reporter mwi, e widz Pastwo te miejsca, ktrych naley dzi w Warszawie unika; mona to zinterpretowa jako zniechcanie warszawiakw do uczestnictwa w marszu. Reporter wspomnia te o utrudnieniach komunikacyjnych.
Godz. 11.33 Zacytowano prof. Tomasza Nacza, doradc prezydenta, ktry wskaza na konotacje nazistowskie obecne w hale marszu Obud si Polsko. Ponadto w programie Bogdana Rymanowskiego profesor przeprasza za
stwierdzenie, e jedynym efektem tego marszu bdzie korek w Warszawie retoryka lekcewaenia, pogardy.
Godz. 13.00 prezenter mwi: Prawicowa opozycja wyprowadza ludzi na ulic jest to wyraenie stronnicze, sugerujce, e prawica dziaa w sposb
nieprzewidywalny, pozainstytucjonalny.
Pojawiy si transparenty: Do Tuskolandii. Nie chcemy pracowa do mierci, POsprztaj swoje brudy zastosowano pozytywn selekcj, nie s to bowiem, najostrzejsze hasa marszu.
Godz. 14.11 program Babilon prowadzony przez Piotra Marciniaka. Redaktor pyta swoich goci o to czy Polska pi. Czy marsz ma kogo poderwa? Dlaczego brakuje miejsca na MUX dla TV Trwam? Czy dobrze, e Koci si w to angauje? Piotr Marciniak zacytowa o. Rydzyka, ktry mwi, e kady, kto ceni wolno winien maszerowa. Lecz, jak zauwaa red. Marciniak, tutaj chodzi tylko o TV Trwam retoryka interesw, zawaszczenia i instrumentalizacji. Marciniak zasugerowa, e ma miejsce zawaszczanie, rnorodnych przecie, hase marszu przez TV Trwam. Stwierdzi, e w drugim konkursie, ktry ma ogosi KRRiT
36
bdzie specjalna kategoria dla programu religijno-katolickiego, a TV Trwam ma mie w zwizku z tym due szanse na sukces. Zdaniem prowadzcego TVN, TV Trwam to jedyny kana o tematyce religijnej. Ponadto, redaktor Marciniak prbowa broni decyzji KRRiT, wskaza na brak przejrzystoci finansowej wniosku Fundacji Lux Veritas, na kryteria prawne, braki w dokumentacji oraz orzeczenie NSA, ktre podtrzymao stanowisko KRRiT. W odpowiedzi na to obecna w Studio Janina Jankowska stwierdzia, e te kryteria nie byy stosowane w taki sam sposb w odniesieniu do wszystkich podmiotw. Podjto prb wyjanienia przyczyny sporu o TV Trwam i MUX, jednak problem zosta sprowadzony do przekona, poczucia smaku, kwestii interpretacji zabrako dyskusji w szczegach, pozostano na poziomie oglnych zarzutw. Nie wyjaniono, co rnio wnioski poszczeglnych podmiotw i co ostatecznie zdecydowao o przyznaniu miejsca jednym nadawcom, a nieprzyznaniu innym. Marciniak zasugerowa te, e by moe o. Rydzyk i redemptoryci manipuluj ludmi mwic im, e nieobecno na MUX uniemoliwi im odbieranie programu TV Trwam. Pomieszano pojcia miejsca na multipleksie z kwesti przeduenia koncesji. Dziennikarz zapyta wprost czy tych ludzi si nie oszukuje? Zapyta te, czy maszerujcy s rzeczywicie odrzuceni, wykluczeni? Na to jeden z goci p. Halina Radacz, diakon w kociele protestanckim stwierdzia, e tak naprawd to ona czuje si wykluczana w bardzo wielu przestrzeniach polskiego ycia spoecznego.
Warto podkreli, e materiay reporterw TVN s ilustrowane zdjciami z marszu panoramami. Nie wida byo twarzy reporterw, aden z reporterw uczestniczcych w marszu ani razu nie wystpi tego dnia przed kamer. Mona byo usysze tylko gos z offu. Moliwe jest, e byo to skutkiem obaw przed brakiem akceptacji dziennikarzy tego nadawcy przez protestujcych.
Dr Chwedoruk stwierdzi, e decyzja o nieprzyznaniu TV Trwam miejsca na MUX ma kontekst pozaprawny. Zauway, e w czasach kryzysu ekonomicznego,
wskazywanie wanie czynnika ekonomicznego jako gwnej przeszkody, nie jest wiarygodnym argumentem. Dr Sowiski stwierdzi, e dokadnie nie wie, jak przebiegaa caa procedura, jednak tym pokojowym marszem o. Rydzyk uczy nas jak demonstrowa.
Jerzy Wenderlich zauway, e to marsz tylko w interesie o. Rydzyka silna, bezpardonowa krytyka. Anita Werner stana w obronie redemptorysty mwic Pana ponosi Panie pole.
37
Anita Werner zbagatelizowaa spraw liczebnoci maszerujcych, zwracajc uwag na istot tego, po co oni przyjechali, co chcieli powiedzie tym marszem.
Polsat News relacja ciga 29.09.2012 r.
Od rana Polsat News jako jedyna telewizja informacyjna pokazywaa wypowiedzi uczestnikw marszu, ktrzy wczesnym witem wyruszali do Warszawy, by zdy na marsz. Budowao to wraenia powszechnej mobilizacji, pospolitego ruszenia.
Reporterka
Monika e
Miller ten
wspomniaa jest
wczeniejszych pewn
marszach
PiS.
Zasugerowaa,
marsz
rwnie
kontynuacj,
pokazuje
konsekwentne dziaania PiS oraz to, e aktywizacja obywateli trwa ju jaki czas retoryka racjonalnoci, konsekwencji.
Godz. 10.30 wejcie reporterki Moniki Kurzyskiej, ktra rozmawia na Placu Trzech Krzyy z posem PiS Andrzejem Jaworskim, z ktrym zdecydowanie polemizuje. Chciaa, by dokadnie wytumaczy motywy marszu, pytaa do czego maj si Polacy budzi. Gdy Jaworski mwi o tym, e Polacy musz o sobie stanowi, dziennikarka od razu zareagowaa A nie stanowi?. Jaworski wspomnia o sabej frekwencji wyborczej, co reporterka zbagatelizowaa, mwic to adna nowo. Jaworski przekonywa, e rzd pozamyka si w gabinetach, na co w polemicznym tonie dziennikarka odpowiedziaa: Punkt widzenia zaley chyba od punktu siedzenia panie pole. Ja pamitam, jak wtedy premier Kaczyski zamkn si w swoim gabinecie, kiedy pielgniarki protestoway przed kancelari. Pose Jaworski przekonywa, e Polska jest w zym stanie, za przestpcy maj si dobrze, np. sprawa Amber Gold. Dziennikarka nieustannie dopytywaa: A w ktrym miejscu widzi Pan, e czuj si dobrze. Przecie s teraz wycigane konsekwencje w sprawie Marcina P.?. Pose PiS wspomina o podwyszeniu wieku emerytalnego rwnie i w tym wypadku Monika Kurzyska polemizowaa z posem, przyjmujc perspektyw rzdu: Skoro w czasach kryzysu jest to niemoliwe, to moe w momencie sprzed kryzysu byy niezbdne te zmiany? (przyjcie perspektywy rzdowej stanowi przejaw
stronniczoci w skdind dobrze, polemicznie i aktywnie prowadzonej rozmowie). Rozmow dziennikarka spuentowaa dla Polsat News bezlitosny dla rzdu Andrzej Jaworski.
Godz.10.50 rozmowa z politologiem UJ, prof. Wawrzycem Konarskim. Prowadzca w sposb stronniczy, budzcy dramaturgi, niepewno, zagroenie, co do przemarszu uczestnikw Obud si Polsko zapytaa gocia: Zwizkowcy pod kierownictwem Dudy maj doczy do PiS. Zawsze przyjazd zwizkowcw do
38
Warszawy wie si z nazwijmy to delikatnie baaganem. Czy moe doj do sytuacji nieprzyjemnych, bjek, czy te bdzie to spokojne ze wzgldu na obecno Jarosawa Kaczyskiego?.
Prezenter Bartosz Kurek rozmawiajc z Wadysawem Frasyniukiem oraz dr Wojciechem Jaboskim z UW polemizowa (w sposb nieco zawoalowany) po ostrej wypowiedzi W. Frasyniuka, e ten marsz jest marszem ludzi przegranych, Prowokuje mnie Pan do zadania pytania o to, dla kogo w takim razie ten marsz jest wany, skoro to marsz ludzi przegranych, no to po co?. Retoryka lekcewaenia.
Gocie pytani byli przede wszystkim o to, po co jest ten marsz gdzie szuka jego rde? Kto si czuje wykluczony i kto wyklucza? W rozmowie z Waldemarem Kuczyskim, ktry przekonuje, e w ogle nie wiadomo, po co ten marsz, bo rzd realizuje wszystko tak, jak naley, dziennikark nie zawid instynkt i polemizowaa z gociem, mwic, e moe wadza nie chce rozmawia, nie wpuszcza zwizku do parlamentu, s problemy w komisji trjstronnej etc. Pytania stawiano rwnie o przyszo take polityczn Piotra Dudy oraz o jego postpowanie: A moe wygra Piotr Duda moe si urodzi nowy przywdca polityczny? Coraz ostrzejsze przemwienia. Moe o polityce ni? Wielu ekspertw o tym mwi, e to moe on by nastpc Jarosawa Kaczyskiego?.
W kolejnym wejciu o godz. 13.36 reporterka Marta Kurzyska przekonuje, e takie marsze jak ten to adna nowo, nic nadzwyczajnego. Dokonuje przegldu historycznego rnych protestw w przeszoci, organizowanych zarwno przez PiS, jak i PO i mwi: Takie marsze to zreszt nie nowo w historii polskiego parlamentaryzmu. Ja pamitam kilka lat temu, kiedy z kolei rzdzio PiS, to PO chciaa mwic kolokwialnie obudzi Polakw i wtedy zorganizowaa tzw. bkitny marsz przeciwko wadzy Jarosawa Kaczyskiego i PiS. Wtedy te pojawiay si hasa braku demokracji i e tylko wadza PO moe przynie Polsce normalno. W 2007 r. PO przeja wadz, zobaczymy, czy taka amunicja okae si skuteczna, jak wtedy okazaa si skuteczna. Wtedy marsz PO zakoczy si wystpieniem dzisiejszego premiera rwnie na Placu Zamkowym. Jest to szukanie paraleli, kontekstu, prba przewidywania konsekwencji, wybiegnicia w przyszo.
Polsat
News
nie
stroni
od
pokazywania
transparentw
niesionych
przez
protestujcych, take tych z najbardziej radykalnymi hasami. Na przykad o godz. 15.00 podczas wejcia na wizj reporterki Marty Kurzyskiej pokazano nastpujce hasa: PO twrca dziadw i ebrakw z Polakw, Do Tuskolandii, Chwaa bohaterom, pogarda zdrajcom, Smolesk 2010 to tylko promil treci, jakie pojawiy
39
si na transparentach uczestnikw stwierdzia reporterka. Prezenterka komentujc wejcie reporterki powiedziaa, e tymi transparentami strecia ona nastroje wrd maszerujcych. Nie podkrelia jednak, e atmosfera jest spokojna, piknikowa. Wypowied mona wic zinterpretowa jako nieuprawnion interpretacj, w ktrej o wizerunku caego wydarzenia rozstrzyga si na podstawie niewielkiej liczby najostrzej sformuowanych hase.
W podobnym tonie przygotowaa materia Dominika Dugosz zauwaajc w pewnym momencie, e kiedy w obronie jednych mediw maszerowano, inne nie mogy ruszy si z miejsca (TVP). Kluby Gazety Polskiej w imi wolnoci sowa (ironia) zablokoway gmach TVP.
5. Analiza serwisw informacyjnych poszczeglnych nadawcw z 28, 29 i 30 wrzenia 2012 r.

a) Ramy interpretacyjne w poszczeglnych wydaniach serwisw informacyjnych W tym miejscu przedstawimy analiz ramow, zarzdzajc przedstawieniami interpretacji wydarzenia w mediach. Liczba zaprezentowanych ram wiadczy najczciej o pluralizmie spojrzenia i zrnicowanych punktach widzenia. Rne grupy interesu i wsplnoty wartoci przyjmuj pewien punkt widzenia i posuguj si schematem narracyjnym do opowiedzenia danej sytuacji. Wydawca programu telewizyjnego ma do wyboru: albo zapoyczy ramy od osb uczestniczcych w wydarzeniu, albo samemu pokusi si o narzucenie interpretacji, tworzc wasn opowie o wydarzeniu. Z punktu widzenia prawdziwoci i starannoci, mona zaoy, e wiksza liczba ram bdzie ukazywa wicej perspektyw dotyczcych wydarzenia (prawdziwo), zaproponowanie kilku ram pozwala stworzy wielogosowe forum debaty i nie wyklucza innych grup, dajc im moliwo zaprezentowania opinii. Interesujce bdzie take przyjrzenie si temu, czy i w jaki sposb poszczeglni nadawcy rniy si co do zaproponowanych ram interpretacji wydarzenia. Panorama W Panoramie o godz. 18.00 ramy wprowadza prezenter Adam Krzykowski, przytaczajc twierdzenia politologw, e marsz jest elementem politycznej gry, wyrazem niechci wobec rzdu. Wskazuje tym samym interpretacj w kontekcie politycznym: marsz pokaza si opozycji. Marsz i to, co widzimy, jest zatem elementem politycznej gry. W materiale wypowiada si 3 politologw. Kady z nich wprowadza inn interpretacj. Wawrzyniec Konarski wprowadza ram dominacji i zalenoci. Marsz jest kalkulacj polityczn, zosta
40
zorganizowany z inicjatywy rodowisk politycznych. Konarski wskazuje, e ci, ktrzy organizuj marsz, kierujc si przekonaniem, e wadza jest nieudolna, staraj si wykorzysta protest i zwykych ludzi, by osign polityczne korzyci. Ram odpowiedzialnoci wprowadza Kazimierz Kik, ktry obarcza za t sytuacj rzdy PO, ktre poprzez swoje bdy zjednoczyy ruch zwizkowy, religijny i polityczny. Efektem marszu jest komunikat dla PO, e le rzdzi krajem. Remedium na te bolczki jest zawieranie kompromisw z grupami, ktre nie maj wikszoci w parlamencie i zwikszanie presji na rzdzcych. Ram konfliktu wprowadza Tomasz Supik, poniewa wskazuje PO i PiS jako spolaryzowane siy. Relacje miedzy nimi interpretuje jako wewntrzn wojn domow. Nastpnie w materiaach serwisowych o godz. 21.00 swoje ramy wprowadzaj cytowani uczestnicy marszu. Ram konfliktu w prezentacji wypowiedzi z marszu w Panoramie tworz: J. Kaczyski, Z. Ziobro i P. Duda; jest to konflikt midzy opozycj a D. Tuskiem jako przywdc (Chcecie takiego przywdcy?). Osi podziau jest dla J. Kaczyskiego wadza, dla P. Dudy dobro pracownikw Polski. Wartociami s dla nich walka o prawdziw demokracj przeciw pozornej demokracji, w ktrej maj miejsce rzdy PO. Jarosaw Kaczyski i Piotr Duda wprowadzaj te ram odpowiedzialnoci: Tusk odpowiada za afery, za ndz pracownika, w kontekcie politycznym i ekonomicznym. Ram ofiary stosuje cytowany o. Rydzyk, ktry przedstawia TV Trwam jako wykluczon z konkursu przez KRRiT. Skutek to brak miejsca na multipleksie, a przyczyn jest to, e telewizja gosi prawd. Ofiara protestuje, bo si musi broni. Wnioski: W Panoramie wystpuje stosunkowo duo punktw widzenia i moliwych interpretacji z rnych stron zaangaowanych w wydarzenie. Swoj ram wprowadzaj rni uczestnicy marszu: politycy (rama konfliktu), ale i TV Trwam (rama ofiary). Zwizkowcy reprezentowani przez P. Dud wprowadzaj ram
odpowiedzialnoci za sytuacj pracownikw odpowiedzialny jest rzd. Jednoczenie ramy te potwierdzaj (rama odpowiedzialnoci i konfliktu) bd zaprzeczaj (rama zalenoci) ramom wprowadzonym przez politologw. Ramy proponowane przez uczestnikw i ekspertw nadawca zaporednicza, a nie narzuca. Dziki temu mamy wraenie wieloci gosw, cho sama narracja wydaje si z tego powodu niejednorodna, heterogeniczna.
41
TVP Wiadomoci W Wiadomociach TVP interpretacj ustawia pocztkowy skrt najwaniejszych informacji: Prawica zwiera szyki i chce wrci do wadzy. Widzimy za chwil Jarosawa Kaczyskiego, ktry mwi: Miarka si przebraa. Po chwili ukazane s dwie opinie jedna uczestnika marszu: Jestemy tu po to, by broni wolnych mediw, a druga eksperta: Marsz jest marszem w obronie finansowych interesw ksidza Rydzyka. Mamy zatem nastpujc hierarchi: gwne wydarzenie jest zinterpretowane przede wszystkim w kategoriach walki politycznej, jednoczenie obecne s konteksty spoeczne i ekonomiczne. Nadawca stara si wyway opinie: Marsz by w obronie TV Trwam, ale wiele goszonych hase miao charakter antyrzdowy; Marsz by w obronie o. Rydzyka, ale wielu protestowao przeciwko biedzie bezrobociu, niekompetentnym urzdnikom, reformie emerytalnej czy obnieniu poziomu edukacji. Pierwszy materia przedstawia ramy w zapoyczeniu: w cytatach i w zdaniach streszczajcych: jak mwi uczestnicy, jak udao nam si dowiedzie. Cytowani uczestnicy marszu wprowadzaj ram odpowiedzialnoci Tuska i rzdu: za ograniczenie wolnych mediw, za ze reformy emerytalne, z sytuacj ekonomiczn, brak dialogu spoecznego wobec opuszczonych przez pastwo". Remedium ma by zmiana polityczna. Ram ofiary wprowadza o. Rydzyk i Z. Ziobro. Polega ona na ukazaniu wykluczenia TV Trwam z multipleksu przez KRRiT jako prby dawienia wolnoci sowa. To, e tylko niektrzy obywatele protestuj jest efektem propagandy w telewizji i radiu, ktra potrafi zrobi leminga i oszooma z mdrego czowieka. Antyrama ofiary jest wprowadzona przez osob nieuczestniczc w marszu, ktra ukazuje uczestnikw marszu jako ofiary manipulacji dokonywanej przez jego organizatorw i dla ich korzyci politycznych. Skutek tej manipulacji ma by taki, e cynicznie i brutalnie koysz dk, w ktrej wszyscy siedzimy. Ram konfliktu wprowadza Jarosaw Kaczyski. Konflikt wystpuje midzy PiS i PO, a jego osi jest wadza polityczna (wystpuj takie sowa-klucze, jak: zwycistwo, zwycistwo etapowe, zwycistwo ostateczne). Ram t podtrzymuje rwnie cytat z wypowiedzi Piotra Dudy (eby wadza odesza do historii). Wartociami, ktrymi kieruje si PiS, jest walka o demokracj. Walka o TV Trwam jest przejawem walki o demokracj.
42
W drugim materiale mamy nieco inne interpretacje. Dziennikarka wprowadza ram odpowiedzialnoci to Jarosaw Kaczyski odpowiada za podzia Polski po tym, jak nie udao si stworzy wsplnej POPiSowej koalicji (Czy ten rw Polakw da si jeszcze zasypa i kto napracowa si nad jego wykopaniem? Kaczyski: My jestemy tu, gdzie wtedy. Oni tam, gdzie stao ZOMO.). W rezultacie mamy do czynienia z wewntrzn wojn domow. Nie ma na to remedium. (Ekspert Eryk Mistewicz stwierdza, e w interesie PO i PiS jest gboki podzia, by nikomu nie udao si wbi w scen polityczn. Polityk Rafa Grupiski stwierdza, e tylko zmiana J. Kaczyskiego mogaby odwrci ten bieg.) Drug ram jest rama konfliktu, w ktrym uczestnicz zwolennicy PiS, czonkowie Solidarnoci, sympatycy TV Trwam i Radia Maryja z jednej strony, a z drugiej PO i rzd. Osi podziau jest wadza polityczna (polsko-polska wojna polityczna). Zwycizc lub pokonanym moe by sia polityczna: PiS lub PO. Wnioski: TVP wprowadza wiele punktw widzenia, ale jeden z materiaw ukazuje sytuacj z perspektywy dziennikarza, a wic samego nadawcy, co powoduje, e mamy do czynienia z hierarchizacj punktu widzenia zwizanego z odpowiedzialnoci za pogbianie ideowopolitycznego podzia Polski. Rama odpowiedzialnoci jest wic narzucana przez
dziennikarza, a nie wynika z doboru materiaw. W sporze-walce politycznej jedna strona jest ukazana jako odpowiedzialna za jej radykalizacj. Oprcz tego Wiadomoci TVP wprowadzaj zapoyczone przez gos uczestnikw marszu ramy konfliktu politycznego i ofiary (widzowie TV Trwam). Fakty TVN Ju zwiastun TVN definiuje sytuacj jako walk: Marsz PiS, Solidarno i Rydzyk walcz o przebudzenie. Jako przywdca jednej ze stron jest ukazany Jarosaw Kaczyski, w kierunku ktrego ktrego tum skanduje (Jarosaw, Jarosaw).
Gwn i waciwie jedyn form ujcia w pierwszym materiale jest rama konfliktu angaujcego wiele wyodrbnionych podmiotw (PiS, Solidarno, TV Trwam, Radio Maryja) okrelanych, rwnie zbiorczo jako prawica (ruch na prawicy). Polaryzacj si podkrelaj wyraenia uyte przez prezenterk: PiS w natarciu, z kim PiS chce si przygotowywa do politycznego zwycistwa? Sztandary powieway. Osi konfliktu jest wadza polityczna, ktra jest kontekstem dla wypowiedzi uczestnikw marszu (J. Kaczyski: dzie, w ktrym pokazalimy si, musi by dniem przeomu; P. Duda: Jako zwizek pomoemy, eby wadza
43
jak najszybciej odesza do historii; o. Rydzyk: Dzikujemy PiS-owi z prezesem J. Kaczyskim na czele i yczymy, eby Pan to wszystko wytrzyma). Wartoci, ktrymi si kieruj uczestnicy marszu, to niezaleno, antyniemiecko i antyrosyjsko. W drugim materiale mamy rwnie ram konfliktu opowiedzian przez politologw, politykw oraz osoby stojce z boku sceny politycznej. Kolejna rama rama dominacji wprowadzona zostaje przez dziennikarzy, dla opisania konfliktu w onie samej prawicy. PiS dominuje nad SP (Na pierwszym planie obrocy Trwam, PiS i Solidarno, na drugim planie i troch z boku Solidarna Polska i Ziobro.). Obie partie rywalizuj, wysuwajc kandydata na premiera, jednak SP jest marginalizowana przez PiS. Wnioski: TVN relacjonuje wydarzenia waciwie wycznie w kontekcie konfliktu i walki politycznej, w ktrej to politycy s gwnymi aktorami wydarze. Aktorzy s stali i zdefiniowani, zmieniaj si tylko relacje midzy nimi. Aktorzy maj swoje strategie i posuguj si nimi w celu wpywania na scen polityczn. Trzeba zauway, e to przede wszystkim sam nadawca narzuca interpretacj, eby stworzy spjn narracj o wydarzeniu. Determinuje to dobr goci oraz preferuje ukazywanie postaci jako protagonistw i antagonistw, z pominiciem alternatywnych ram interpretacyjnych, ktre byyby niespjne z dominujc ram konfliktu. Polsat Wydarzenia W Wydarzeniach Polsatu moemy wyrni trzy ramy. Pierwsza to rama konfliktu. Siy uczestniczce w konflikcie to siy polityczne, reprezentowane przez Jarosawa Kaczyskiego, Zbigniewa Ziobr i szefa zwizku Solidarno Piotra Dud jako opozycja wobec wadzy. Jako o podziau wyej wymienieni wskazuj prawd" dzielc aktorw na zwolennikw mediw prawdy i mediw nieprawdy. Wartociami s demokracja i przestrzeganie prawa. Zwycizc ma by przysza koalicja rzdowa prawicy. Z kolei uczestnicy marszu s ukazani w ramie dominacji/zalenoci. Wypowiedzi uczestnikw wykorzystane w materiale przez wydawc dotycz, wedug opinii
protestujcych, kwestii dezinformacji i propagandy uprawianej przez gwne media. Polsat jest sytuowany przez uczestnikw po stronie zych mediw". Ze media s uwikane politycznie, nie ma w nich prawdziwego pluralizmu. Stan ten mona zmieni przez przeamanie monopolu politycznego przez Prawo i Sprawiedliwo. Uczestnicy marszu przedstawiani s take w ramie konfliktu wobec mediw nieprawdy: pokazuje si nieprzychylne reakcje maszerujcych w stosunku do ekipy realizacyjnej Polsatu oraz protest przed siedzib TVP. Dobr wypowiedzi uczestnikw marszu sugeruje, e protest moe przybra form ostrego, siowego konfliktu: Ja bynajmniej jestem pierwszy do
44
zapania za siekier, bo tak duej nie moe by.
45
Wnioski: Polsat ukazuje wydarzenie w dwch wymiarach: politycznym i spoecznym. Wymiar polityczny dotyczy gwnych organizatorw marszu, wymiar spoeczny oceny dziaania poszczeglnych mediw. Polsat ukazuje si tu jako strona konfliktu, wobec ktrej uczestnicy marszu nie s przychylni (np. wykonuj znak krzya na widok dziennikarzy Polsatu).
Serwis TV Trwam Telewizja Trwam o marszu informowaa w dniu poprzedzajcym wydarzenie 28 wrzenia jako jedyny z analizowanych nadawcw. Lektor definiowa marsz jako drugi oglnopolski marsz w obronie wolnych mediw i Telewizji Trwam, ktrej KRRiT nie przyznaa miejsca na multipleksie. Zaznaczono te, cho w sposb zdawkowy, e protest jest zarazem sprzeciwem wobec dziaa rzdu i polityki spoecznej realizowanej przez koalicj. Sytuacja TV Trwam zdefiniowana bya przez ni sam w ramie ofiary: TV Trwam prezentuje si jako wykluczon z ycia publicznego, dyskryminowan przez KRRiT. Sytuacja nie jest jednak beznadziejna, bo oto spoeczestwo bierze telewizj w obron. Tu pojawia si druga rama dominacji/zalenoci, przeciw ktrej protestuj suchacze Radia Maryja, widzowie TV Trwam, przyjaciele katolickich mediw, czonkowie Solidarnoci, politycy oraz ci, ktrym zaley na losie ojczyzny i wolnoci sowa. Twierdzi si, e w Polsce zagroona jest demokracja, mamy do czynienia z samowol rzdzcych i niektrych instytucji pastwowych.
29 wrzenia 2012 r. w serwisie TV Trwam w materiale o 21.24 ukazana jest rama konfliktu na poziomie metaforyczno-metafizycznym za pomoc cytatu z mszy w. sprzed marszu: oto siy dobra z Chrystusem na czele walcz z demonem; solidarni ludzie cnoty walcz ze zem (Demon uderza w wito rodziny i ycia, sieje spustoszenie wrd modziey, rodzi demokracj bez Boga. Prawd trzeba cigle zdobywa.). Jest to fragment kazania o. Walentego Krlaka z mszy podczas marszu. Osi podziau jest prawda ludzie prawdy vs. ludzie nieprawdy. Wartociami ludzi prawdy s prawda, rodzina, ochrona modziey przed degeneracj. Walka o prawd wpisuje si w narodow walk o Polsk. Zwycizcami w tej walce bd sympatycy TV Trwam, ktrzy przedstawiaj si jako spadkobiercy walczcych z reimem komunistycznym, ktry w rny sposb wspominany jest w kontekstach (materia zaczyna si od sw: to jedna z najwikszych manifestacji od czasu upadku systemu komunistycznego).
46
W kolejnym materiale w tym serwisie mamy dwie ramy: konfliktu i dominacji. W ramie konfliktu przedstawione s siy spoeczestwa przeciwstawione siom instytucji pastwowych (KRRiT, politycy-ignoranci, prokuratura). Osi podziau jest kwestia obecnoci TV Trwam na multipleksie, majca bezporedni zwizek z problemem rwnowagi systemu medialnego w Polsce. Obecno TV Trwam na multipleksie jest remedium na wrog propagand innych mediw. Gwnymi wartociami s prawda, moralno, praworzdno (rwno wobec prawa, pluralizm mediw). Konflikt bdzie kontynuowany (jeli to si nie stanie [ tj. decyzja KRRiT si nie zmieni], ten marsz nie bdzie z pewnoci ostatni).
Kolejna rama to rama dominacji i jej przeamywania. KRRiT (i politycy PO) wykorzystuj wadz przeciw ludziom: przeciw Polsce, wierze, rodzinie. (PO i PSL nie staraj si robi nic dobrego dla Polski prof. Zybertowicz; w telewizorach, w radiu jest inna rzeczywisto, chore postawy, ponianie ojczyzny, wiary, niszczenie rodziny Karnowski) w efekcie KRRiT podja bdn decyzj dyskryminujc TV Trwam. Rada wykazuje si te arogancj i zakamuje dyskurs publiczny. To wanie dlatego ludzie protestuj i ruch spoeczny moe zmieni sytuacj (Tyle si wydarzyo, e KRRiT moga kilkakrotnie zmieni sw bdn decyzj. Zmieniaj si pogldy nieprzekonanych do tej pory odbiorcw.). Wnioski: W serwisach TV Trwam nie ma prezentacji pogldw drugiej strony, nie jest przedstawione (przypomniane) uzasadnienie KRRiT w zwizku z odmow umieszczenia TV Trwam na MUX. W materiaach informacyjnych TV Trwam dziaanie instytucji publicznych nie opiera si na przesankach proceduralnych, jest politycznie motywowane. Ukazywane ramy interpretacji zawieraj uproszczenia: polityczny kontekst marszu jest pomijany, eksponuje si gwnie wtek poparcia dla telewizji. Sugeruje si rwnie konflikt wartoci midzy instytucjami pastwa a telewizj Trwam, podczas gdy instytucje te definiuj spr jako proceduralny. Przekaz zwizany z prezentacj faktw czy stanowisk
poszczeglnych instytucji nie ma struktury argumentacyjnej, ale jest podporzdkowany przypisaniu instytucji do okrelonej strony. Strona przeciwna dziaa wedug TV Trwam bdnie, cechowa ma j ignorancja itp. Zastanawiajce jest pomieszanie religijnego kontekstu z politycznym, w ktrym zo metafizyczne mona identyfikowa ze zem politycznym. Dobrze, e telewizja odnotowaa piknikowy charakter marszu, zauwaya maszerujce rodziny z dziemi, podkrelaa atmosfer jednoci, ale jednoczenie a moe z tego wanie powodu, by owe wraenie utrzyma przemilczaa w swoich materiaach z dnia relacji, a take z nastpnego dnia, to polityczne i dziaania PiS marginalizujce SP Zbigniewa Ziobry.
47
b) Rozpito kontekstw w informacji Informacje podawane w serwisach zawieray odniesienia do rnych kontekstw. Jak ju wczeniej zauwaono, kontekstowanie pozwala nawietla relacjonowane wydarzenia z rnych punktw widzenia. Dziki temu, generalnie rzecz biorc, poszerza si wiedza i pogbia si opinia publicznoci. Wystpienie kontekstw w serwisie zostao odnotowane w tabeli.
Tabela 1 Wystpowanie okrelonych kontekstw w poszczeglnych stacjach
W Polsat News kontekst polityczny definiowano jako antyrzdowy marsz, antymedialny marsz. Kontekst spoeczny dotyczy stosunku do mediw: nieprzychylnych reakcji czci maszerujcych wobec ekipy realizacyjnej, protestu pod TVP. Kontekst religijny przejawia si poprzez cytaty z wypowiedzi Jana Pawa II, wypowiadane przez o. Rydzyka, a take przytaczanie wypowiedzi uczestnikw marszu (jestemy katolikami i chcemy mie rwne prawa). Bohaterami osobowymi byli: J. Kaczyski, P. Duda, o. Rydzyk, T. Cymaski, E. Stankiewicz. W TVN mamy do czynienia przede wszystkim z kontekstem politycznym. Bohaterowie osobowi prezentowani w serwisach to: J. Kaczyski, P. Duda, o. Rydzyk, J. Brudziski, T. Cymaski, B. Kempa, M. Sawicki, L. Wasa. W Panoramie kontekst polityczny oddany by przez wypowiedzi bohaterw relacji: J. Kaczyskiego, o. Rydzyka, P. Dud, ktry mwi m.in., eby aktualna wadza odesza do historii. Kontekst spoeczny pojawia si rwnie za spraw wypowiedzi P. Dudy o walce z umowami mieciowymi i ustaw 67; kontekst ten wystpuje rwnie w wypowiedziach uczestnikw marszu: o prawie do wolnych mediw, u komentatorw np. u L. Wasy mwicego o demokracji, podobnie u R. Grupiskiego i W. Pawlaka. Kontekst prawny poruszany jest w wypowiedziach J. Kaczyskiego poprzez odwoanie do afer: Amber Gold, tamowej, zwizanej z ekshumacj zwok niektrych ofiar katastrofy smoleskiej. W wypowiedzi dziennikarza wspomina si o procedurze podejmowania decyzji przez Krajow Rad Radiofonii i Telewizji.
48
W Wiadomociach poruszany jest kontekst polityczny (podobnie jak wyej wypowiedzi politykw), kontekst spoeczny i ekonomiczny (wypowiedzi uczestnikw marszu, np. o tym, e modzie nie ma perspektyw, e brakuje pracy dla modych ludzi). W TV Trwam jest poruszanych najwicej kontekstw, jednak s one uyte do pokazania wielkiego sprzymierzenia w celu obrony TV Trwam, a nie do poszerzania ogldu sprawy. Tak wic w skrcie kontekst spoeczny dotyczy wolnoci mediw i problemu ludzi z dotarciem do prawdy; kontekst religijny dotyczy sw papiea, metafor demona, smoka i za, religijnych symboli: raca i Eucharystii oraz moralnego odrodzenia. Kontekst moralny dotyczy potpienia decyzji KRRiT, rzdu itp. w kategoriach nieetycznego postpowania. Kontekst polityczny to sprzeciw wobec rzdw D. Tuska, ten wtek by jednak relatywnie mao eksponowany. Kontekst polityki zagranicznej dotyczy wysuchania publicznego o sytuacji TV Trwam w Brukseli. Bohaterowie osobowi to: Z. Ziobro, o. J. Krl, praat W. Krlak, o. Rydzyk, J. Michalik, J. Dworak, sdzia NSA. Wnioski: Panorama i TV Trwam jako jedyne w swoich serwisach umieciy odwoania do kontekstu prawnego w relacjach z marszu. Telewizja Trwam odnotowaa spr, jednak nie zaprezentowaa odniesie do treci zarzutw KRRiT wobec wniosku Fundacji Lux Veritas. Polsat News i TV Trwam odnotoway kontekst religijny, obecny poprzez odwoania do praw katolikw, do ich wiata wartoci. Wiadomoci TVP jako jedyne poruszyy wtki ekonomiczne (problem braku perspektyw ludzi modych, niekorzystne dla pracownikw zmiany w przepisach dot. wieku emerytalnego). Natomiast Fakty TVN skupiy si na kontekstach politycznych, pomijajc wszystkie inne. c) Zakadana grupa odbiorcw W tym podrozdziale zostan przedstawione audytoria, do ktrych odnosz si mwcy w swoich wystpieniach przytaczanych, selekcjonowanych lub te kreowanych przez nadawcw. Chodzi tu zwaszcza o rekonstrukcj sposobu kreowania podziaw aktorw spoecznych oraz o kryteria takich podziaw, stosowane przez poszczeglne strony (media, uczestnicy, komentatorzy, strona rzdowa itp.). Zwrcimy uwag na obecno elementw dyskryminacji, wyczania okrelonych grup ze wsplnoty (narodowej, etycznej, ludzi racjonalnych itp.). Skupimy si zwaszcza na narracji aktorw niebdcych politykami, poniewa wyczanie ze wsplnoty normatywnej politycznych adwersarzy naley do powszechnie stosowanych rodkw narracyjnych polskich politykw, niezalenie od aktualnego przedmiotu wypowiedzi. Jest to konwencja, ktr analiza odnotowuje, jednak nie bdziemy jej szerzej omawia.
49
W Polsacie pokazanie negatywnie nastawionych do nadawcy uczestnikw marszu w pewien sposb naznaczao ich i wyczao ze wsplnoty widzw. W pokazanych wypowiedziach o. Rydzyka nie byo elementw tworzenia podziaw (nie wyselekcjonowano takich materiaw bd ich nie wyemitowano). Materia Faktw TVN, zwaszcza pierwszy, zawiera definicje grup odbiorcw i elementy podziau tylko za spraw przytaczanych wypowiedzi uczestnikw marszu. Zdefiniowanie konfliktu jako przede wszystkim politycznego daje nadawcy wygodn pozycj neutraln, z boku wydarze. Jednak w drugim materiale dziennikarz (stand-up) zakoczy komentarzem, ktry w pewien sposb wycza z powanego dyskursu trzech organizatorw, nazwanych przez innych politykw trzema budzikami", co mogo zosta uznane za deprecjonujce.
W przypadku Panoramy TVP2 naley zaznaczy, e prezenter mwi o koalicji i opozycji w sposb zdystansowany, co odrnia jego wypowied od wczeniejszych w programie zapowiedzi marszu jako niedogodnoci na miecie". Uczestnicy marszu wypowiadaj zrnicowane opinie i postulaty, ktrych adresatem jest rzd, inni ludzie, ktrzy s sympatykami rnych mediw. Pokazywanie transparentw w rodzaju Nie bdzie Dworak plu nam w twarz" sugeruje wykluczanie KRRiT z forum debaty i sytuowanie jej na pozycji obcego lub wroga. Jeli chodzi o Wiadomoci TVP1, to w materiale pierwszym z 29 wrzenia: dziennikarz, odpowiadajc na przytoczone zarzuty uczestnikw marszu o braku demokracji twierdzi, e moliwo zorganizowania marszu jest dowodem na prawidowe funkcjonowanie demokracji. Dziennikarz rwnie nie odpowiada na zarzuty postawione KRRiT przez maszerujcych, nie przypomina uzasadnienia odmowy, mwi tylko o krytyce Rady przez maszerujcych.
Materia drugi, majcy charakter interpretacyjny w stosunku do wyemitowanej w pierwszej kolejnoci relacji z marszu) - dziennikarz staje po stronie przeciwnikw J. Kaczyskiego, sugerujc jego odpowiedzialno za podzia ideowy kraju. Jest to wartociowanie zdecydowanie nieuprawnione w programie informacyjnym. Mamy do czynienia z proponowaniem arbitralnego punktu widzenia. W kocwce materiau pojawia si jednak koncyliacyjn puenta (Polska jest jedna, w ktrej kady ma prawo do wyraania swoich pogldw).
50
W Informacjach TV Trwam wyranie zarysowany podzia na wiat dobra i za. Podzia jest czarno-biay, w ramach ktrego inne media, media niekatolickie, s z definicji mediami nieprawdy, skoro media prawdy s jej jedynymi depozytariuszami. Lektor wyranie tworzy wsplnot NAS (zwolennikw atakowanej, dyskryminowanej telewizji) i wyklucza ze wsplnoty np. Jana Dworaka jako przedstawiciela KRRiT, rzd (jako dziaajcy na szkod narodu i prawdy). Podzia jest przedstawiony jako podzia etyczny. Ci, ktrzy utrudniaj TV Trwam penienie jej postulatw, robi to z przyczyn wewntrznych (jestem przeciw), a nie zewntrznych (procedury wymagaj spenienia pewnych warunkw). Traktowani s wic jako przeciwnicy, ktrym przypisuje si motywacje osobiste, zwizane z antywartociami. d) Obiektywizm i subiektywizm opinii
Wydarzenia Polsatu W Wydarzeniach Polsatu, w wypowiedziach dziennikarki, day si zauway subiektywne oceny lub wartociujco nacechowane okrelenia (mentora uczestnikw marszu nie mogo zabrakn, swoj konwencj z rozmachem zorganizowao, tajemniczy kandydat na premiera, paday gorzkie sowa, w protestach zgina Solidarna Polska). TVN Fakty Pomijajc wypowiedzi uczestnikw marszu bd jego przeciwnikw, rwnie w komentarzu nadawcy pojawiy si zdania zawierajce oceny. W serwisach informacyjnych byy one zgodne z przyjtymi ramami interpretacyjnymi. W Faktach TVN, w ktrych przyjto ram konfliktu, wystpowao obiektywizowanie zwizane z definiowaniem stanw rzeczy: np. mobilizacja polityczna prawicy. Inne przykady obiektywizowania to: Prba uniknicia najostrzejszej retoryki przez PiS (przypisywanie motywacji). Wida, e i paprykarz, i podwykonawcy autostrad zostali wyniesieni na sztandar z wotum nieufnoci dla rzdu (przypisywanie kalkulacji).
Subiektywne oceny, byy zwizane z przytaczaniem komentarzy osb trzecich, dziennikarze i prezenterzy dystansowali si od nich (Ograniczona demokracja, wolne media i wszechobecna manipulacja. Dzi te sowa w politycznych hasach brzmiay najgoniej, [Niektrzy politycy nazwali go] marszem trzech budzikw, trudno bdzie znale powanego kandydata do podobno niepowanej, bo skazanej na porak, roli).
51
TVP Panorama W Panoramie dziennikarze raczej uywali wypowiedzi i ocen innych osb, ni sami wypowiadali sdy (To element politycznej gry mwi politolodzy). W jednym z materiaw Magdalena Sobkowiak wprowadza subiektywny sd, e Wasa uzna demonstracj za antydemokratyczn, przypisujc ten sd byemu prezydentowi. Sd ten jest nieuprawnion parafraz, tworzeniem nowej opinii (Lech Wasa mwi raczej o potrzebie uycia innego trybu rozwizywania problemw). TVP Wiadomoci Dziennikarz obiektywizuje wydarzenia, mwic, jak byo naprawd: W rzeczywistoci przypominao to wiec jak na finiszu kampanii wyborczej taki zabieg wzmacnia interpretacj wydarzenia jako dotyczcego przede wszystkim sfery polityki partyjnej i wadzy. Innym rodzajem obiektywizowania (podawania dowodw) jest zdanie: Wielotysiczna
demonstracja z antyrzdowymi hasami przesza gwnymi ulicami Warszawy, a chyba trudno o lepszy dowd dobrze funkcjonujcej demokracji. W drugim z wyemitowanych materiaw mamy do czynienia z obiektywizacj zwizan z przypominaniem historii wspczesnego podziau midzy Polakami, zapocztkowanego jakoby przez J.
Kaczyskiego, ktrego kolejnym rozdaem jest w interpretacji dziennikarki marsz. Jeszcze raz podkrelmy, e mamy tu do czynienia z zabiegiem nieuprawnionym, wykraczajcym poza normalne standardy informowania i objaniania zjawisk, z narzucaniem interpretacji wydarzenia z punktu widzenia nadawcy. TV Trwam W telewizji Trwam w zwizku z relacjami z marszu mielimy do czynienia z przedstawianiem strony zaangaowanej. Obiektywizowanie opinii rozpoczyna si od lektora: Polsce potrzebne jest duchowe i moralne odrodzenie nie zaznacza si nigdzie, e jest to opinia nadawcy. Nastpnie cytuje si kaznodziej, ktry jest zwizany z nadawc i jest jej przedstawicielem: demon chce oderwa czowieka od Boga, demokracja bez Boga ma w sobie co demonicznego. Jest to subiektywna ocena, w kontekcie przedstawiania instytucji publicznej jako wrogiej takie cytaty nabieraj cech przypisywania motywacji drugiej stronie. Obiektywizowanie pojawia si rwnie w kontekcie mwienia o decyzji KRRiT: prezenter mwi o bdnej decyzji Rady", raca decyzja KRRiT", nie podajc uzasadnienia takiej oceny. Przytoczony jest gos sdziego, ktry mwi o naruszeniu prawa przez KRRiT, ale nie wiadomo, jakiego konkretnie przepisu.
52
Gosy przeciwne stanowisku nadawcy s przedstawiane zawsze bez uzasadnienia, co powoduje, e wydaj si arbitralne i bezpodstawne. Dotyczy to wypowiedzi: Jana Dworaka, WSA, NIK, Pawa Biedziaka z NIK. Lektorka TV Trwam w dalszej czci materiaw relacjonuje, e bezskutecznie politycy opozycji chcieli uzyska podstaw, na jakiej KRRiT podja decyzj w sprawie Trwam co moe sugerowa, e decyzja ta bya ukrywana, nie zostaa podjta czy te nie zostay podane kryteria zwizane z jej podjciem. Wskazuj na to rwnie przytaczane cytaty osb uczestniczcych w relacji: nie domagamy si adnych przywilejw, tylko rwnego traktowania i respektowania prawa (o. J. Krl) czy dziennikarzy: wadza jest gucha na traktowanie tak samo katolikw jak innych (D. Sobkw). Ocena dziaa instytucji pastwa jest uzaleniona od tego, po ktrej stronie dana instytucja zostaje umieszczona - jako sojusznik czy jako wrg. Sojusznicy oceniani s jako niezaleni, wrogowie za - jako dyskryminatorzy. Dyskryminowana telewizja; raport NIK spotka si z ignorancj politykw oraz prokuratury, ktra nie zaja si spraw mimo wniosku TV Trwam".
53
e) Normatywno i dydaktyzm w informacji
Polsat Wydarzenia Normatywno w Wydarzeniach jest opisywana z punktu widzenia grupy, ktra ustanawia jej kryteria, a wic zaznacza si, e to uczestnicy marszu uznaj sytuacj polityczn za nienormaln, uczestnicy marszu uznaj Polsat za nadawc nieprzychylnego.
TVN Fakty Zdarza si, e dziennikarze przypisuj sobie wyznaczanie wskanikw normatywnoci, jak np. w zdaniu: W kategorii najostrzejsza wypowied dnia bezkonkurencyjny by ten pose PiS. Zwykle wskaniki postulowanej normy mona przypisa cytowanym fragmentom wypowiedzi poszczeglnych osb; np. producent papryki mwi: mamy prawo upomina si o godziwe ycie (...) mieszkamy praktycznie w rodku Europy. W kwestii dydaktyzmu relacji i optowania za jedn ze stron w relacjach TVN mona byo zaobserwowa nieznaczne preferowanie strony rzdowej. TVP Wiadomoci W TVP zauwaona normatywno w relacji jest zwizana z misyjnoci" przekazu. Dziennikarka zaznacza, po materiale o podziaach w Polsce, za ktre ma by odpowiedzialny Jarosaw Kaczyski, e nie ma Polski podzielonej na p, na prawdziwych i nieprawdziwych Polakw. Dydaktyzm przejawia si w propagowaniu zasad demokracji: Polska jest jedna i kady ma prawo do wyraania wasnych pogldw.
TVP Panorama Normatywno jest wyznaczana przez ekspertw: np. W. Konarski mwi o sytuacji zorganizowania marszu jako o normalnej grze politycznej. Inni eksperci, bd wypowiadajcy si prezentuj opinie zwizane z normami debaty publicznej w Polsce i tego, czy w marsz do ich normy przystaje (L. Wasa, W. Pawlak). TV Trwam W przypadku TV Trwam najwicej jest wskanikw normatywnoci. Norm powinna by wiara w Boga (Demokracja bez Boga ma w sobie co demonicznego). Obrona telewizji Trwam jest traktowana dydaktycznie jako cnota ducha i solidarnoci. To, co inne, jest
54
pokazywane jako rdo za i kamstwa: media poza pokrewnymi TV Trwam czyni jedynie szkod spoeczestwu, wierze, rodzinie i krajowi. Dydaktyzm przejawia si w pouczaniu instytucji pastwa w zakresie ich decyzji, ktre s przedstawiane jako bdne i race. Dzisiejszy marsz mgby zakoczy proces spoecznych stara o obecno jedynego katolickiego programu na oglnodostpnej platformie.
f) Oglne wnioski z analizy serwisw informacyjnych. Ramy W Panoramie i Wiadomociach wystpuje stosunkowo duo punktw widzenia i moliwych interpretacji z rnych stron zaangaowanych w wydarzenie. Gwne ramy interpretacyjne to ramy dominacji i zalenoci, konfliktu i ofiary. Dopuszczaj do gosu obie strony oraz komentatorw neutralnych. Wiadomoci w jednym ze swych materiaw hierarchizuj punkt widzenia, narzucajc interpretacj odpowiedzialnoci za podzia polityczno-ideowy w Polsce. TVN relacjonuje wydarzenia w kontekcie konfliktu i walki politycznej, w ktrej to politycy, a nie maszerujcy, s gwnymi aktorami wydarze. Polsat ukazuje wydarzenie w dwch wymiarach: politycznym i spoecznym. Wymiar polityczny dotyczy gwnych organizatorw marszu, wymiar spoeczny oceny dziaania poszczeglnych mediw. Prezentuje ramy konfliktu politycznego oraz dominacji/zalenoci, oddajc gos maszerujcym. Telewizja Trwam zaprezentowaa ramy dominacji i protest zwizany z jej przeamywaniem, ram ofiary i konfliktu metafizycznego dobra ze zem. Ramy te s wprowadzane przez dziennikarza albo maszerujcych, natomiast nie ma ukazanego sposobu rozumienia sporu przez drug stron.
Kontekst Telewizja Trwam zaprezentowaa najwiksz rozpito kontekstw w materiaach, ale zwaywszy na do specyficzne, uproszczone kontestowanie materiaw, nie wydaj si one pene. Buduj raczej rol ofiary (np. niemono skorzystania z prawa zasignicia informacji o decyzji Krajowej Rady, ktra rzekomo nie przysuguje niektrym posom). Polsat News i Trwam odnotoway kontekst religijny, ktry wiza si z prawami katolikw i ich wartociami jako ludzi wierzcych. TVN w swoich materiaach skupi si gownie na politycznej stronie marszu i konflikcie z tym zwizanym.
55
Wiadomoci TVP jako jedyne poruszyy wtki ekonomiczne zwizane z uczestnikami i organizatorami marszu. Natomiast Fakty TVN skupiy si na kontekstach politycznych, pomijajc wszystkie inne.
Zakadana grupa odbiorcw Analiza sposobw konstruowania spoecznego my i oni w relacjach dziennikarskich pokazuje, e:
najbardziej zdystansowane i unikajce kreowania podziaw byy Fakty TVN, telewizja publiczna prezentowaa relacje w swoich serwisach w wywaony sposb. Opinie pochodz od okrelonych rde i s w rnym stopniu, ale zazwyczaj zrwnowaone,
Telewizja Trwam zaprezentowaa jednostronn relacj, w ktrej instytucje pastwowe dziaaj bez procedur, a uzyskanie od nich informacji jest niemoliwe.
Normatywno i dydaktyzm
Normatywno i dydaktyzm sporadycznie zdarzay si w Polsacie.. Dydaktyzm i normatywno s ograniczone w Faktach do cytowanych fragmentw wypowiedzi przedstawicieli obu stron. W relacjach TVN mona byo stwierdzi nieznaczne preferowanie strony rzdowej. Dydaktyzm w TVP Wiadomoci i Panoramy wie si z misyjnoci programu: propagowaniem zasad demokracji i wzajemnego poszanowania. Najwikszy poziom dydaktyzmu i wartociowania mona znale w Trwam. Jest tam te odwoanie do najwikszej iloci kontekstw, ale wszystkie ramy i wartociowania s jednostronne.
56
6. Oglna ocena objtych monitoringiem programw telewizyjnych z punktu widzenia profesjonalizmu dziennikarskiego
Wydaje si, e wszyscy nadawcy raczej bezstronnie relacjonowali marsz Obud si Polsko (abstrahujc od kilku wikszych czy te mniejszych wpadek). Zwaszcza, jeli chodzi o okrelanie maszerujcych sposb ich przedstawiania, charakteryzowania, opisywania dobr wypowiedzi osb maszerujcych (unikanie etykietowania), jzyk, jakim opisywano marsz oraz jego cele i idee, wreszcie pod ktem doboru goci w studiu.
Pytanie: Czy obraz relacji jest przedstawiony z wielu rnych punktw widzenia, czy te ujty w jeden schemat? Jak si maj dokonane skrty i konieczne uproszczenia do caoci relacji i uczestniczcych w wydarzeniu podmiotw? Pod wzgldem przedstawiania rnych punktw widzenia najlepiej wypady Panorama i Wiadomoci, zwaszcza w serwisach. Wprowadzay one punkt widzenia rnych stron i grup interesw. Polsat Wydarzenia zaprezentowa rwnie kilka sposobw ujmowania wydarzenia. Fakty TVN ujmoway wydarzenie gwnie jako rodzaj konfliktu politycznego, narzucajc taki sposb widzenia odbiorcy. Przez to aspekt spoeczny mg si wydawa mniej wany, zinstrumentalizowany przez gwnych aktorw politycznych. Jest to pewne uproszczenie i pominicie perspektyw innych uczestnikw marszu, zwaszcza przybyych z powodw spoeczno-religijnych. Telewizja Trwam prezentowaa tylko jeden punkt widzenia, nie przywoujc arkumentw drugiej strony. Jej relacje s przez to zafaszowane, tworz faszyw jedno narodu przeciw instytucjom". W kategoriach oceny prawdziwoci, najlepiej wypada telewizja publiczna (TVP1, TVP2, TVP Info), a nastpnie Polsat, TVN i TV Trwam.
Pytanie:
Czy
istniaa
rwnowaga
prezentowaniu
stanowisk/opinii/interpretacji
dotyczcych wydarzenia? Oglnie rzecz biorc nadawcy przedstawiali opinie bohaterw anonimowych zwykych uczestnikw marszu i przedstawionych uczestnikw marszu i goci w studiu. Najwicej wypowiedzi bohaterw anonimowych, bdcych sondowaniem marszu, przedstawia TV Trwam, ktra relacjonowaa marsz niejako od rodka.
57
W Polsacie mona zauway rwnowag midzy anonimowymi bohaterami a postaciami przedstawionymi z imienia i nazwiska. TVP INFO i TVN stosunkowo w najmniejszym stopniu przedstawiay wypowiedzi anonimowych uczestnikw. TVN24 i TVP INFO w najwikszym stopniu staray si korzysta z ekspertw i nadawa znaczenie/wyjania/budowa konteksty dla przemwie politykw i maszerujcych ludzi. Najwicej wystpie przedstawicieli opozycji odnotowano w TVN24, na og byy to osoby obecne na marszu. Dwa razy mniejsz ich liczb pokaza Polsat. Cztery razy mniej pokazaa TVP INFO, skupiajc si przede wszystkim na ekspertach. Bohaterw afiliowanych pro-wadza nadawcy pokazali mniej wicej tyle samo: byy to osoby tworzce przeciwstawne opinie do goszonych podczas marszu, jednak bohaterw tych byo zdecydowanie mniej. Jeli chodzi o goci w studiu, TVN24 zachowaa rwnowag pomidzy liczb goci afiliowanych jako pro-wadza i pro-opozycja. W Polsacie stosunkowo wicej byo goci afiliowanych pro-wadza, podobnie w TVP INFO. W telewizji publicznej przewag stanowili gocie, ktrych wypowiedzi mona byo zakwalifikowa jako neutralne wzgldem wadzy i opozycji. W wypowiedziach w TV Trwam nie byo adnego balansu opinii. Funkcj tego przekazu nie byo relacjonowanie wedug kryterium wiernego odzwierciedlenia wydarze, ale raczej przekaz odwoujcy si do dowiadczenia (pokazujcy uczestnikw, prowadzony ze rodka wydarze).
Pytanie: Czy w prezentowaniu komentarza i interpretacji wydarzenia zachowano balans opinii pro et contra, czy przedstawiano je z neutralnego punktu widzenia? W telewizji publicznej najwicej byo ekspertw i naukowcw. Nie byo wrd goci w studio byych politykw czy doradcw politycznych. Polsat i TVN staray si rwnoway opinie, TVP INFO staraa si prezentowa gwnie opinie neutralne, wyjaniajce, natomiast TV Trwam waciwie nie tworzya opinii o marszu, tylko prezentowaa opinie z o sytuacji w kraju czy stosunku wobec rzdzcych formuowane gwnie przez uczestnikw. W kwestii wielogosowoci (dopuszczenia do gosu wszystkich zainteresowanych), najwiksze spektrum opinii pokazay telewizja publiczna i Polsat. TVN24 eksploatowaa gwnie aspekt polityczny, tote gosy dotyczce spraw spoecznych, zwizkowych, religijnych nie byy syszalne tak, jak gosy protagonistw i antagonistw w konflikcie politycznym partii PiS i PO.
58
Wielogosowoci nie zapewnia w swojej relacji TV Trwam, nie prezentujc adnej odmiennej od wasnej, uargumentowanej opinii (nie liczc krtkich nieuargumentowanych zda w serwisie informacyjnym). W ocenie wedug kryterium wiernego odzwierciedlenia relacjonowanych wydarze najlepiej wypada wic TVP INFO, nastpnie Polsat i TVN. TV Trwam nie mona tu sensownie zakwalifikowa.
Pytanie: Czy przedstawiano szerok rozpito kontekstw? Najwicej kontekstw poruszya TV Trwam, cz jednak poruszono w sposb jedynie zdawkowy, bez moliwoci rozumienia wpywu owego kontekstu na problem (np. kontekst prawny). Stosunkowo najwicej kontekstw pokazyway serwisy nadawcw TVP 1 TVP 2 oraz Polsatu. W telewizji publicznej pominity by kontekst religijny wydarzenia. Najmniejsz rozpito kontekstw prezentowa TVN, ktry skupi si na kontekcie politycznym, w maym stopniu prezentowano ekonomiczne i prawne aspekty marszu.
Pytanie: Czy pojawiay si informacje kluczowe dla zrozumienia wydarzenia, ktrym jednak powicano nieproporcjonalnie mao uwagi? Mona powiedzie, e gwnym problemem zwizanym z rzetelnoci dziennikarsk bya kwestia rozumienia i przedstawienia przyczyn marszu Obud si Polsko" zwaszcza w odniesieniu do odmownej decyzji KRRiT dot. wniosku Fundacji Lux Veritas. Dziennikarze i eksperci nie znali szczegw tej sprawy. Jedyn prb przedstawienia tego zagadnienia podja TVP INFO.
Jeli chodzi o rzetelno, ktrej wyznacznikiem jest brak hierarchizacji gosw, to najwicej zastrzee mona skierowa pod adresem przekazu TV Trwam. W programach tego nadawcy prbowano obiektywizowa wasne opinie, przedstawia je jako stan faktyczny. Jako zastrzeenie mona podnie zaobserwowane w relacjach TVN ujcie marszu jako wydarzenia wycznie politycznego, bez przedstawienia innych kontekstw. Niewaciwy by take ton drugiego materiau gwnego wydania Wiadomoci TVP z dnia marszu. Mia on charakter interpretacji materiau dotyczcego marszu, przy czym bya to interpretacja dziennikarska. Pojawia si opinia o tym, e marsz jest kolejn odson wewntrznego polskiego konfliktu, za ktrego istnienie w decydujcym stopniu
odpowiedzialny jest Jarosaw Kaczyski.
59
7. Najwaniejsze zalety i wady relacji caodniowych w badanych telewizjach

a) Najwiksze zalety badanych telewizji
1. Ojciec redemptorysta Grzegorz, bdc tzw. reporterem w tumie, relacjonujc atmosfer wrd maszerujcych dla TV Trwam, za kadym razem, gdy spotka si z ostr, skrajn wypowiedzi stara si zachowa wobec niej dystans, apelowa o rozwag, spokj oraz zgod, niezomno w otwartoci.. 2. TVP INFO z delikatnoci i rozwag relacjonowaa blokowanie wasnej siedziby przez pikietujcych z klubw Gazety Polskiej, Solidarnych 2010 przeciwko cenzurze. Nominacja pikietujcych bya bezstronna, nie etykietowano. Stwierdzano faktycznie, jaki jest przebieg wydarze i z jakimi hasami pikietuj zgromadzeni pod siedzib redakcji informacyjnych TVP. 3. TVP INFO jako jedyna podja realn prb wyjanienia powodu odmownej decyzji KRRiT w sprawie przyznaniaTV Trwam miejsca na MUX. Do studia zaproszono Krzysztofa Lufta z KRRiT i prbowano bardzo precyzyjnie porozmawia na temat warunkw przeprowadzonego konkursu. W TVN24 w programie Babilon podjto prb wyjanienia przyczyny nieprzyznania TV Trwam miejsca na MUX jednak w dosy powierzchowny sposb, bez wskazania konkretnych, niespenionych przez telewizj o. Rydzyka kryteriw. 4. Redaktor Anita Werner w wywaony sposb prowadzia Fakty po Faktach, dbajc o rwnowaenie opinii, cieranie si pogldw; cechowaa j ch dotarcia do sedna, postawa niepreferowania adnej perspektywy. 5. Rozmowy w Polsat News z zapraszanymi gomi czsto prowadzone byy na do szerokie tematy. Np. rozmowa z prof. Bugajem marsz by tylko punktem wyjcia do dokonania analizy sytuacji ekonomicznej Polakw, przyczyn spoecznego
niezadowolenia oraz do skomentowania obecnego systemu politycznego w Polsce. Wydawca pokazywa w ten sposb widzom pokaza to relacjonowanych wydarze rozwin i wytumaczy kontekst. To zaleta wyrniajca Polsat News na tle innych nadawcw.
60
b) Najwiksze zarzuty wobec badanych telewizji 1. Nieprzedstawienie sedna istoty problemu nieprzyznania miejsca na MUX Telewizji Trwam. Wikszo stwierdze miao charakter nieuprawionych opinii, interpretacji (co czasem przyznawali sami ich autorzy). Brakowao szczegowego odwoania si do faktw, opracowania problemu, jego analizy. Gocie w studio rwnie nie byli przygotowani do rozmw na temat przyczyn nieznalezienia si TV Trwam na MUX. Bez wtpienia bya to komunikacja perswazji, opinii, a nie komunikacja eksplikacji, wyjaniania. W tym aspekcie wszystkie media nie sprostay zadaniu polegajcemu na objanianiu zoonej rzeczywistoci. Ulegy interpretacjom oraz skoncentroway si na przeciganiu liny pomidzy osobami o rnych pogldach, niemal bez prb dotarcia do sedna. 2. Kwestia liczby osb, ktre wziy udzia w marszu Obud si Polsko nie bya przedmiotem informacji, lecz opinii. Dziennikarze wszystkich nadawcw sygnalizowali problemy z ustaleniem w miar dokadnej liczby maszerujcych, wikszo bazowaa na okreleniach sownych potny, wielki, ogromny marsz, najwikszy od 1989 r. W sytuacji braku oficjalnych informacji od sub porzdkowych oraz trudnoci w weryfikacji danych podawanych przez organizatorw, dziennikarze powinni podawa albo wersj organizatorw z zastrzeeniem, e policja nie jest w stanie jej jednoznacznie potwierdzi lub te bazowa na okreleniach sownych (tak robia TVP INFO oraz Polsat News). Reporterzy TVN24 byli w stanie w jednym zdaniu stwierdzi, e nie maj oficjalnych danych, nie mog potwierdzi danych organizatorw (ani 200 tys., ani te 100 tys.), ale mimo wszystko podawali okrelenie kilkadziesit tysicy, co jasno sugeruje, e osb byo na pewno mniej, ni wynikaoby z zapowiedzi i komunikatw organizatorw. Z kolei w TV Trwam ojcowie redemptoryci podawali liczby od 100 tys. do 500 tys. osb, na podstawie wasnych wrae na temat ogromu tumu. Wynika z tego, e liczebno uczestnikw marszu by kwesti interpretacji, opinii, wreszcie - stronniczego relacjonowania marszu. Jest to tym bardziej istotne, gdy przedstawiciele strony koalicyjnej (np. w osobie europosa Jacka Protasiewicza z PO) sugerowali, i nie by to imponujcy marsz, wrcz skromny, w porwnaniu np. do marcowo-kwietniowego marszu w sprawie ACTA, deprecjonujc tym samym prac organizatorw i lekcewac maszerujcych. (Naley podkreli, e prowadzca program Fakty po Faktach, w ktrych ta
61
wypowied pada, Anita Werner zwrcia rozmwcy uwag na elementy lekcewaenia zawarte w jego wypowiedzi). 3. W jednym miejscu w caodniowej relacji TV Trwam, obecny wrd maszerujcych o. Grzegorz wyrazi si tak, jakby nieuzyskanie miejsca na MUX przez TV Trwam oznaczao odebranie koncesji, a wic wprost uniemoliwienie nadawania TV Trwam, czym mg wprowadzi widzw w bd. 4. W programach wszystkich analizowanych nadawcw, z wyjtkiem TV Trwam, przywoano zmanipulowany cytat z wypowiedzi Lecha Wasy, dotyczcy rzekomo niedemokratycznego charakteru marszu. Lech Wasa powiedzia, e ulica nie jest miejscem zaatwiania problemw w dobie wspczesnej demokracji. Dopiero zagadnity przez dziennikarza, ktry kategorycznie pyta, czy marsz nie jest antydemokratyczny Wasa przystan (odpowiada idc) i skoni gow, mwic, e troch tak, bo przecie wikszo jest jednak w innym miejscu, popiera obecny ukad. Z tej oto wypowiedzi wszyscy nadawcy oprcz TV Trwam wybrali wanie ten fragment, nie pokazujc wypowiedzi in extenso, tylko zdajc si na zapowied prezentera wprowadzajcego temat. Tutaj wida upraszczajc, manipulacyjn skonno nadawcw telewizyjnych, podajcych za najbardziej kontrowersyjnymi, dramaturgicznymi wypowiedziami, ktre co naley podkreli nie pady wprost z ust rda cytowanego, ale zostay wywoane, ewokowane przez kategoryczne pytanie dziennikarza. 5. Reporter TVP INFO, Pawe Prus, kilkukrotnie sugerowa na antenie, e warszawiacy nie uczestniczyli w marszu stali z boku byli gapiami, ponadto powiedzia w jednym ze swoich wej Ci, ktrzy nie musz, niech nie wybieraj si na miasto retoryka zagroenia, obawy. W taki sposb mwi si w sytuacjach zagroe, powanych utrudnie, niebezpiecznych zjawisk pogodowych, a nie w odniesieniu do pokojowej manifestacji, w ktrej uczestnicz rwnie np. rodziny z dziemi. Takie sowa mog take by odebrane jako prba tworzenia podziau pomidzy wsplnot (ludzie racjonalni, zajci swoimi sprawami, unikajcy radykalizmu) i grupami znajdujcymi si poza ni (radykaowie, osoby nieobliczalne). 6. Prowadzca Polsat News, pytajc eksperta, stwierdzia: Zwizkowcy pod
kierownictwem Dudy maj doczy do PiS. Zawsze przyjazd zwizkowcw do Warszawy wie si z nazwijmy to delikatnie baaganem. Czy moe doj do sytuacji nieprzyjemnych, bjek, czy te bdzie spokojnie ze wzgldu na obecno Jarosawa Kaczyskiego? To sugerowanie sytuacji kracowych reporterka powinna w inny sposb zada pytania o moliwy przebieg marszu. Wypowiadajcy
62
si wczeniej dla Polsat News A. Hofman mwi, e jest to marsz pokojowy i bdzie przebiega spokojnie. 7. W TVN24 podczas Szka Kontaktowego prowadzcy sugerowali, e marsz Obud si Polsko nie by czym imponujcym jak np. inne marsze i protesty choby z lat 80. ubiegego wieku, dlatego, e ludzie zostali po prostu na ten marsz przywiezieni opaconymi autokarami, busami i pocigami. Protestujcym zarzucano brak spontanicznoci. Sugerowano ustawienie marszu, co spotkao si z silnym oporem suchaczy, ktrzy dzwonili do studia oraz wysyali smsy wyraajce protest wobec tych sw. Prowadzcy program przyznali pniej, e si mylili i e protest mia spontaniczn natur. Prba dezawuowania maszerujcych oraz organizatorw w tym wypadku speza na niczym. Prowadzcy program powinni w swoich publicystycznych sdach by mniej kategoryczni, zwaszcza, e jak sami potwierdzali nie brali udziau w marszu, ani nie dowiadywali si, w jaki sposb zosta on zorganizowany. 8. W Polsat News w ogle nie podjto problemu nieprzyznania TV Trwam miejsca na MUX, choby w najbardziej zdawkowy sposb.
63

Marsz "Obudź Się Polsko!" W Relacjach Medialnych - KRRiT, ARC Rynek I Opinie, T. Gackowski, J. Wasilewski

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Marsz "Obudź Się Polsko!" W Relacjach Medialnych - KRRiT, ARC Rynek I Opinie, T. Gackowski, J. Wasilewski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Marsz Obud si, Polsko!

J. Westerstahl, Objective News Reporting, Communication Research, nr 10, 1983. 4

Pytanie: Czy gosy byy hierarchizowane?

Pytanie: Czy przedstawiano szerok rozpito kontekstw?

Z wyczeniem My narodowego poniewa TVP ma obowizek wzmacnia tosamo narodow. 10

4. Panoramiczna charakterystyka nadawcw sposoby relacjonowania marszu

Wykres 1 Suma oglna wszystkich wystpie wypowiedzi

Wykres 2 Bohaterzy przedstawieni

Wykres 3 Afiliacja goci w studiu (liczba osb)

Wykres 4 Afiliacja goci w studiu (suma wypowiedzi, w tym powtarzanych)

Wykres 5 Charakterystyka goci w studiu liczba osb

Wykres 6 Charakterystyka goci w studiu (suma wszystkich wypowiedzi, w tym powtrzonych)

4 b) Wypowiedzi z przemwie porwnanie

Wykres 9 Wypowiedzi z przemwie TVN24

Wykres 10 Wypowiedzi z przemwie TVP Info

Wykres 11 Wypowiedzi z przemwie TV Trwam

Wykres 12 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu - Polsat

Wykres 13 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TVN24

Wykres 14 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TVP Info

Wykres 15 Liczba wystpie poszczeglnych goci w studiu TV Trwam

TVN24 relacja ciga 29.09.2012 r.

TVP Info relacja ciga 29.09.2012 r.

TV Trwam relacja ciga 29.09.2012 r.

TV Trwam relacja ciga 29.09.2012 r.

Polsat News relacja ciga 29.09.2012 r.

5. Analiza serwisw informacyjnych poszczeglnych nadawcw z 28, 29 i 30 wrzenia 2012 r.

zapania za siekier, bo tak duej nie moe by.

Tabela 1 Wystpowanie okrelonych kontekstw w poszczeglnych stacjach

e) Normatywno i dydaktyzm w informacji

odpowiedzialny jest Jarosaw Kaczyski.

7. Najwaniejsze zalety i wady relacji caodniowych w badanych telewizjach

You might also like