GOSPODARKA REGIONALNA REGION umownie wydzielony obszar, wzgldnie jednorodny, rnicy si od terenw ssiednich cechami naturalnymi lub nabytymi

na przestrzeni dziejw. w u socj. region to stosunki midzyludzkie pomidzy czonkami spoecznoci zamieszkujcej dany region w u etnogr. region to wystpowanie grup etnicznych w u ekon. region to cz wikszego terytorium, ktra musi mie co najmniej jeden orodek miejski, jestto zarazem obszar przestrzennie zwarty i obszar, ktry posiada specjalizacj produkcyjno usugow Klasyfikacja regionw: ze wzgldu na struktur zewntrzn powierzchniowe (strefowe) obszar charakteryzuje monofunkcjonalno, ten sam charakter dziaalnoci, np. region uprawy baweny, kawy wzowe maj cz centraln, czyli wze i cz peryferyjn oraz wystpuj midzy nimi powizania. Regiony wzowe dziel si na: - monocentryczne region powstaje i rozwija si wok jednego miasta - policentryczne zesp miast pooonych w rnej odlegosci , wystpuje tam rwnomierny rozwj gospodarczy, regiony te rozwijaj si wzdu szlakw komunikacyjnych ze wzgldu na sposb zagospodarowania regionw: regiony o wiodcej roli przemysu regiony przemysowe, regiony przemysowo rolne regiony o dominacji gazi dotyczcych ochrony rodowiska, czynnikami naturalnmi, kulturalnymi,przyrodniczymi, np. regiony rolniczo lene, turystyczno - rekreacyne ze wzgldu na poziom rozwoju spoeczno gospodarczego: regiony rozwinite i rozwijajce si: - regiony rozwijajce si ekonomicznie i harmonijnie - regiony, ktre dysponuj warunkami do takiego rozwoju - regiony wymagajce harmonizacji tego procesu regiony opnione w rozwoju: - regiony nierozwinite wymagajce harmonizacji (regiony nowych moliwoci, regiony oczekujce i obszary przyrodnicze) - regiony depresji (regiony wymagajce cakowitej przebudowy oraz regiony wymagjce przebudowy strukturalnej) Prostsza klasyfikacja rozwoju spoeczno gospodarczego: regiony upadajce np. proces wyludnienia regiony samopodtrzymujce si, nie wykazuj wzrostu ani spadku regiony otwarte (to regiony rosnce i regiony rozwijajce si ze wzgldu na wielko (powierzchni regionu, liczb mieszkacw) mae np. poudniowy Tyrd, kraj Baskw rednie np. Schleswig Holstein due np. Bawaria, Andaluzja ze wzgldu na analiz statystyczn NUTS (1988r.) system opracowany przez Eurostat i stosowany w UE od 1988, jego celem jest jednolita ocena statystyczna rozwoju regionw, dziki ktrej moliwa jest racjonalna polityka regionalna kierowanie rodkw finansowych do regionw rzeczywicie na nie zasugujcych. dziki niemu moliwe jest porwnywanie rnych danych statystycznych w rnych krajach (np. bezrobocia, poziomu ycia, itp.). Poza tym, to wanie NUTS wykorzystywane s do okrelenia obszarw problemowych, czyli tych, ktre mog otrzyma wsparcie finansowe Unii: - regiony sabiej rozwinite ni pozostae okrelane s w oparciu o NUTS 2 (podobnie regiony sabo zaludnione) - Obszary z upadajcym przemysem delimitowane s wedug NUTS 3. NUTS 1 cay kraj lub makroregiony (jest ich 6) np. centralny obejmujcy dwa wojewdztwa mazowieckie i dzkie, pnocny, poudniowy, pnocno-zachodni, poudniowo-zachodni NUTS 2 wojewdztwa (16), makroregiony NUTS 3 podregiony (65) (zgrupowanie kilku powiatw) NUTS 4 powiaty i miasta na prawach powiatu NUTS 5 gminy NUTS 1, 2, 3, 4, 5 Irlandia Czynniki rozwoju regionalnego i lokalnego: czynniki ekonomiczne wielko bezporednich inwestycji zagranicznych, podzia gospodarczy, struktura gospodarcza czynniki spoeczne obejmuj rozwj rnych instytucji nauki, owiaty, kultury i instytucji tzw. otoczenia biznesu (agencje i fundacje rozwoju regionalnego, inkubatory przed-sibiorczoci, instytucje finansowe, banki, giedy) np. kwalifikacje pracownikw, poziom ycia mieszkacw czynniki techniczne i technologiczne poziom innowacyjnoci czynniki rodowiskowe stan rodowiska naturalnego czynniki przestrzenne dotycz rozmieszczenia rnych elementw si wytwrczych (zasobw surowcowych i kapitaowych) np. zagospodarowanie przestrzenne POLITYKA REGIONALNA - w aktualnym ujciu rozumiana jest jako caoksztat dziaa wadz publicznych (zarwno centralnych jak i terytorialnych), podmiotw prywatnych, rnych instytucji oraz organizacji w regionach majcych na celu zwikszenie konkurencyjnoci gospodarek regionalnych, zdynamizowanie rozwoju w regionach oraz redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju. POLITYKA INTERREGIONALNA Podmiotem polityki interregionalnej s centralne wadze pastwowe: Unia Europejska, rzd, samorzd, wojewdztwa. Prowadzona jest przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Jej celem jest wyrwnanie poziomu gospodarczego, przestrzennego i spoecznego we wszystkich regionach. Jest to polityka zewntrzna. UE wspiera regiony, w ktrych PKB PPP < 75% redniej UE. W krtkim okresie jest maoskuteczna, za to w dugim bardzo efektywna. Jest prowadzona w imi oglnonarodowej solidarnoci. Jej rola jest szczeglnie istotna w krajach o duym zrnicowaniu poziomu ekonomicznego. Rola tej polityki jest szczeglnie istotna w krajach wykazujcych wielkie zrnicowanie poziomu ekonomicznego. POLITYKA INTRAREGIONALNA Podmiotem polityki intraregionalnej s wadze lokalne: samorzdy lokalne, regionalne i powiatowe, szkoy, uczelnie, agencje rozwoju regionalnego, banki itp. Jest sprawowana wewntrz regionu. Wadze regionalne programuj i kontroluj dan polityk w regionach, dysponuj rodkami wasnymi i unijnymi na realizacje celw. Realizowana poprzez strategie rozwoju regionw. Instrumentem polityki intraregionalnej jest Strategia Rozwoju Regionalnego. Z punktu widzenia tych polityk wyrniamy instrumenty o charakterze: planistycznym w odniesieniu do polityki interregionalnej: Unijna Strategia Spjnoci Unijna Polityka Rozwoju Obszarw Wiejskich w odniesieniu do polityki intraregionalnej: Strategia rozwoju gminy Strategia rozwoju powiatu administracyjno prawnym ekonomiczno finansowym w odniesieniu do polityki interregionalnej Fundusze Unijne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Europejski Fundusz Spoeczny w odniesieniu do polityki intraregionalnej: ulgi podatkowe informacyjno prawnym w odniesieniu do polityki intraregionalnej strony internetowe danego regionu KONCEPCJE ROZWOJU REGIONALNEGO TEORIE LOKALIZACJI Teoria lokalizacji produkcji rolnej Thnen niemiecki prekursor, wyznaczy strefy konsumpcyjne, co w jakich odlegociach ma by produkowane, minimalizacja kosztw transportu, najbliej rynkw zbytu produkowane maj by produkty szybkopsujce si Poszukiwa ekonomicznie racjonalnego ukadu stref rolniczych wok miasta, bdcego rynkiem zbytu dla produktw rolnych. Zaoenia jego: badane grunty s jednakowo urodzajne, wystpuj na nim takie same gleby jest jeden rynek zbytu miasto, ktre nie ma powiza z innymi orodkami jest izolowane transport gospodarstw rolnych rynek odbywa si po najkrtszych drogach ceny sprzeday s jednolite na te same artykuy rolne wystpuje wolna konkurencja. Wg teorii Thunena w strefie najbliszej rynku zbytu produkuje si warzywa i kwiaty. W strefie drugiej owoce, w trzeciej trzod chlewn i drb. W strefie czwartej uprawia si zboa a w ostatniej pitej roliny przemysowe (tyto, chmiel, kukurydza, konopie, len, bawena). Model Thunnena opisuje sytuacj kiedy rynek zbytu stanowi miasto, a produkcja jest rozproszona wok miasta. Wedug Thunnena rolnictwo wok miasta tworzy koncentrycze piercienie, zrnicowane w sposobie uytkowania ziemi. Trwaym elementem teorii s koszty transportu jako czynnik lokalizacji. Teoria lokalizacji produkcji przemysowej Weber minimalizacja kosztw transportu, dostpno siy roboczej i materiaw Weber opracowa pierwsz teori dotyczc lokalizacji zakadw przemysowych opierajc si na kilku zaoeniach upraszczajcych: przedsibiorstwo wytwarza tylko jeden produkt w cile okrelonej iloci, znane jest miejsce rde surowca i konsumpcji, koszty przewozu s proporcjonalne do odlegoci i masy towaru technologia produkcji nie podlega zmianom, o wyborze lokalizacji decyduj wydatki transportowe. Wprowadzi pojcie czynnika lokalizacji. Na rozmieszczenie przemysu wpywa: transport, praca oraz aglomeracja. Podstawowe znaczenie nada najmniejszym kosztom przewozu. Dostpno i wynagrodzenie siy roboczej, usytuowanie w obrbie duego miasta (w bezporednim ssiedztwie producentw oraz konsumentw) odgryway rol drugorzdn. Teorie lokalizacji bazy ekonomicznej North za baz ekonomiczn uznaje gazie proeksportowe na danym regionie Teoria ta rozwina si w Stanach Zjednoczonych. Zakada, e rozwj regionalny powinien by oparty na dziaalnoci eksportowej. Firmy i sektory gospodarcze produkujce na eksport stanowi baz ekonomiczn regionu. W gospodarce regionu wyrnia si dwa sektory: bazowy (pierwotny) penicy funkcje ponadregionalne oraz niebazowy (wtrny) produkcja dbr i usug na potrzeby wewntrzregionalne. TEORIE ORODKW CENTRALNYCH Teoria miejsc centralnych Christaller o wielkoci i rozmieszczeniu sieci osadniczej decyduj denia producentw i konsumentw: denie do minimalizacji kosztw i maksymalizacji zyskw Rozmieszczenie miejscowoci wynika z penionych przez nie funkcji centralnych, tzn. takich dziaalnoci, ktre obsuguj ludno mieszkajc na obszarze ich wpywu. Teoria biegunw wzrostu Francois Perroux rozwj regionalny moe by stymulowany przez tzw. bieguny wzrostu - dana ga przemysu, wyrniajca si wysok dynamik rozwoju lub te niektre spoecznoci lokalne, wyrniajce si przedsibiorczoci i innowacyjnoci. Napdzaj one rozwj, ale uzaleniaj od siebie inne, sabsze podmioty. Koncepcja ta jest koncepcj sektorow (gaziow). Teoria mechanizmu bdnego koa Myrdal zrnicowanie regionalne powstaje na skutek tego, e bieguny wzrostu rozwijaj si coraz szybciej, a obszary biedne popadaj w stagnacj. Zrnicowanie regionu pogbia si z upywem czasu. Mechanizm bdnego koa moe przerwa wadza lokalna przez pewne instrumenty. Jest to wic mechanizm bdnego koa. Teoria centrum i peryferie Friedmann zaleno rozwoju midzy obszarami centrum a peryferiami. Centra gospodarcze dominuj nad swoimi peryferiami. Stymulowanie rozwoju centrw i tym sposobem poprawa rozwoju obszarw peryferyjnych Dziaalno konkurencyjnych przedsibiorstw lokowana jest w najsilniejszych regionach, duych orodkach metropolitalnych. Teoria sieci Castells nawizuje do centrw wzrostu. Centrami wzrostu s najwiksze metropolie zaawansowane pod wzgldem technologicznym, polityczno ekonomicznym i finansowym, ktre s jednoczenie wiatowymi orodkami kultury i sztuki. Przoduj w wynalazczoci, a spoeczestwo centrw wzrostu jest spoeczestwem sieciowym, ktrego przejawem jest rosnca rola elit Teoria gospodarki przestrzennej Krugmann nawizuje do wiedzy z matematyki, statystyki, ekonometrii, na ich bazie mona tworzy rne modele np. lokalizacji Krugman przyj dwie proste idee: - producenci lokalizuj si blisko swoich dostawcw i odbiorcw (aglomeracja). -brak moliwoci przemieszczania niektrych zasobw, zwaszcza gruntw i w wielu przypadkach pracy, dziaa jako sia odrodkowa przeciwdziaajca aglomeracji. TEORIE WZROSTU I ROZWOJU Neoklasyczny model podstawowy Adam Smith wyrwnywanie rnic poziomu rozwoju regionalnego przez doskona konkurencj. Powoduje wyrwnywanie czynnikw produkcji (praca, kapita), dy do lokalizacji czynnikw produkcji tam, gdzie jest najwysza kracowa uyteczno W warunkach niedorozwoju rynkw i instytucji rynkowych wyrwnanie dysproporcji rozwojowych midzy regionami nie nastpi bez dodatkowego impulsu stymulujcego powstawanie przedsibiorstw. Teoria korzyci komparatywnych David Ricardo wysuwa potrzeb regionalnej specjalizacji, poprzez ni i handel zagraniczny bdzie zachowana zasada korzyci komparatywnych

Handel midzy dwoma krajami moe by dla obu krajw korzystny, jeli kady z nich eksportuje dobro, w produkcji ktrego ma przewag komparatywn (wzgldn). Istotne znaczenie dla ustalenia korzyci z takiej wymiany ma kurs walutowy. Teoria proporcjonalnego rozwoju czynnikw produkcji Ohlin uwaa, e regiony zasobne w si robocz powinny specjalizowa si w produkcji dbr pracochonnych, a zasobne w kapita dbr kapitaochonnych Teoria popytu Keys proponowa bezporedni interwencj pastwa w gospodark celem podtrzymania popytu, gospodarka jest ograniczona przez wielko popytu, a nie przez wielko zasobw. W latach 30. zaproponowa zasiki dla bezrobotnych. Koncepcja bezporedniej interwencji pozwala na rozwj gospodarki. Teoria cyklu ycia produktu na rynku Uzalenia wzrost tempa rozwoju gospodarki od innowacji generowanych przez przedsibiorstwa. Zmiana preferencji lokalizacyjnych produkcji w zalenoci od fazy cyklu ycia produktu (rozwoju, wdraania, wzrostu, dojrzaoci i opadania) Produkty nowe s produkowane w centrach wzrostu, natomiast produkty dojrzae i opadajce s produkowane na peryferiach Teoria rozwoju zrwnowaonego proporcjonalny rozwj czynnikw produkcji. Rezultat pozytywnych zmian w poziomie rozwoju gospodarczego i spoecznego, ktre nie pogarszaj ani nie naruszaj jakoci rodowiska. Teoria rozwoju niezrwnowaonego teoria rozwoju spolaryzowanego istniejcy stan nierwnowagi napdza cyklicznie skumulowany proces rozwoju, ktry prowadzi do powstania jeszcze wikszego zrnicowania tj. polaryzacji selektywnej, regionalnej. Teoria potrzeb podstawowych teoria endogenicznego rozwoju, czyli rozwj wewntrzny regionu przez zgaszane potrzeby. Podstawowym czynnikiem wzrostu jest aktywizacja potencjau wewntrznego regionu determinowanego przez wyjciowo posiadane zasoby. Aktywizacja nastpuje przez 1) pokonywanie barier wzrostu przez nakady inwestycyjne na ich likwidacj 2) wykorzystanie mocnych stron regionu np. konkurencyjnego rzemiosa 3) inicjowanie cykli wewntrzregionalnych dla poszerzenia powiza kooperacyjnych w regionie z wewntrzregionaln integracj produkcji i konsumpcji Teoria rozwoju egzogenicznego rozwj regionu przez czynniki zewntrzne np. popyt zgaszany z zewntrz regionu. Rozwj zdecentralizowany poczenie rozwoju endogenicznego i egzogenicznego. Obecnie wyodrbnia si, e rozwj regionalny w Polsce ma odbywa si o rozwj endogeniczny. Teoria uczcego si regionu Samuelson dominuje proces innowacji, zwikszanie poziomu techniki, wynalazczoci Region uczcy si- jego gwnym motorem rozwoju jest nieustajca innowacja i umiejtnoci innowacji adaptacji do zmieniajcych si warunkw rynkowych. W procesie uczenia bior udzia rni autorzy rozwoju regionalnego przedsibiorstwa, administracja publiczna, uczelnia, instytuty badawcze, organizacje spoeczne. Uczenie si- wzajemne oddziaywanie i wsppraca poprzez stworzenie warunkw sprzyjajcych rozwojowi wiedzy i innowacji. Teoria dystryktu przemysowego Antonelli integracja przedsibiorstwa ze spoecznoci lokaln Dystrykt to przestrzennie wydzielony obszar, na ktrym koncentruj swoj dziaalno zakady przemysowe. Struktura regionu jest oparta na maych i rednich przedsibiorstwach produkcyjnych na rynek regionalny. Cech charakterystyczn dystryktu jest dua mobilno siy roboczej. Koncepcja klastrw Michael Porter klaster to zgrupowanie wspdziaajcych ze sob firm, wyspecjalizowanych dostawcw, jednostek wiadczcych usugi. Klaster jest motorem rozwoju regionalnego, przeciwdziaa bezrobociu. Klaster umoliwia wzrost dochodw spoecznoci, inwestycje w infrastruktur, pozyskanie rodkw unijnych, pogbia si wsppraca podmiotw (wsplne doradztwo, wizerunek) Np. klastry w rolnictwie ekologicznym, w brany firmowej, meblarskiej Klastry na og s skoncentrowane terytorialnie (lokalnie). Jeden sektor konkurencyjny pomaga rozwin si drugiemu. Przykady klastrw: *Dolina Krzemowa (mikroprocesory) *Grenoble (energetyka nuklearna, biotechnologia) *Cambridge (biotechnologia, przemys komputerowy i informatyczny) *Austin, Montepellier (telekomunikacja, oprogramowanie, biotechnologia) *Technopolis Oulu w Finlandii (telekomunikacja) *Emilia Romania w pnocnych Woszech (ceramika azienkowa) Przykady klastrw w Polsce: *Quasi klaster automatyki przemysowej w Gdasku *Klaster poligraficzny w Warszawie *Klaster budowlany w regionie witokrzyskim *Tarnowski klaster przemysowy Plastikowa Dolina *Klastry wiejskie na Lubelszczynie agroturystyka Regionalne sieci nie koniecznie wywodzi si musz z przemysw wysoko zaawansowanych. Jednake sama blisko geograficzna jest niewystarczajca, decydujcy jest charakter wizi midzy podmiotami. Typow cech wszystkich regionalnych stref jest fakt usytuowania w nich duej liczby maych i rednich przedsibiorstw wsppracujcych miedzy sob. Sieci regionalne skadaj si z maych i rednich przedsibiorstw, ktre s powizane ze sob dziki terytorialnej przynalenoci do aglomeracji. Czsto tworz one tzw. clustery. MP tworz ze sob lune formy organizacyjne zlokalizowane w danym regionie liczc, e wsplnie dziaajc zdoaj nadrobi braki wynikajce z wielkoci. Gwnym motywem wzajemnej wsppracy s oczekiwania osignicia duych korzyci dziki wzajemnie wspomaganemu deniu do innowacyjnoci. Bardzo czsto powstanie regionalnej sieci przedsibiorstw inicjowane i wspierane jest przez siy rzdowe. Sprzyja rozwj duych orodkw badawczych, orodkw akademickich.