1. 2.

System emerytalny w Polsce-podstawowe problemy funkcjonowania ..................... 3 Rola domw pomocy spoecznej ............................................................................. 10

7. Pomoc spoeczna, zadania podstawowych jednostek samorzdu terytorialnego. ...... 10 8.przestpczo jako kwestia spoeczna ......................................................................... 12 9.samobjstwa................................................................................................................. 13 11. System Ubezpiecze spoecznych w Polsce, podstawowe problemy funkcjonowania. .............................................................................................................. 15 12. 13. 14. Ustawodawcze podmioty polityki spoecznej...................................................... 17 Sdownicze podmioty polityki spoecznej. ......................................................... 18 Fundusz Pracy ...................................................................................................... 19

16. Wykonawcze podmioty polityki spoecznej ............................................................. 19 19. Dylematy funkcjonowania edukacji w Polsce .......................................................... 20 20. 21. 22. 23. Fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych ....................................... 23 Kwestia rolna w Polsce ........................................................................................ 24 Fundusz Ubezpiecze Spoecznych ..................................................................... 25 Alkoholizm jako kwestia spoeczna .................................................................... 27

24 Pozarzdowe organizacje pomocy spoecznej w Polsce. ........................................... 30 26. Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej jako podmiot wykonawczy. .................... 31 27. Stopie zaspokojenia potrzeb ywnociowych sposoby, poziom, sytuacja w

polsce 33 28.NIERWNOCI SPOECZNE W POLSCE ........................................................... 37 30. BEZDOMNO JAKO KWESTIA SPOECZNA................................................. 38 31. Bezrobocie jako kwestia spoeczna. ........................................................................ 40 32.Narkomania jako kwestia spoeczna .......................................................................... 41 33. Pastwowy Fundusz Kombatantw jako instrument polityki spoecznej ................ 43 34. Rola Kocioa w sferze polityki spoecznej .............................................................. 43 35. Rola pracownika socjalnego. ............................................................................... 47

36. PRZEMOC JAKO KWESTIA SPOECZNA ......................................................... 49

38. Migracja jako kwestia spoeczna. ............................................................................. 50 39. Ekwestia ............................................................................................................... 52

41.Ubstwo w Polsce ...................................................................................................... 58 42. Prognozy demograficzne Polski ............................................................................... 61 43 transformacja gospodarcza a kwestia ubstwa .......................................................... 62 44 klasyfikacja Kwestii spoecznych .............................................................................. 63 45.MOLIWOCI OGRANICZANIA UBUSTWA W POLSCE ................................. 65 46 POLITYKA LUDNOCIOWA ................................................................................ 66 47. RODKI DZIAANIA POLITYKI LUDNOCIOWEJ-CO Z TEGO WYNIKA.. 67

1. System emerytalny w Polsce-podstawowe problemy funkcjonowania

Emerytura (zwana dawniej rent starcz wiadczenie pienine majce suy jako zabezpieczenie bytu na staro dla osb, ktre ze wzgldu na wiek nie posiadaj ju zdolnoci do pracy zarobkowej (jako pracownicy, przedsibiorcy, rolnicy i in.) albo utraciy j w znacznym stopniu oraz nie dysponuj innymi rdami dochodu gwarantujcymi moliwo utrzymania si. Podstawow cech wiadczenia emerytalnego jest brak jego ekwiwalentnoci w stosunku do wartoci skadek z tytuu ubezpieczenia spoecznego paconych przez czas aktywnoci zawodowej. System emerytalny w Polsce W Polsce pastwowa emerytura przysuguje osobom, ktre osigny wiek emerytalny i maj udokumentowany wymagany okres zatrudnienia (dotyczy tylko tzw. starej emerytury, a wic osb, ktre urodziy si przed 1949 rokiem). W nowym systemie sta pracy jest nieistotny, wymagany jest natomiast odpowiedni poziom indywidualnego konta ubezpieczonego. Innymi sowy emerytura zaley od wysokoci kapitau zgromadzonego przez cae ycie. W Polsce wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mczyzn. wiadczenia spoeczne s obsugiwane oddzielnie dla rolnikw (KRUS oraz dla reszty pracujcych (ZUS). Polski system emerytalny dzieli si na tzw. 3 filary: I FILAR - ZUS/FUS: obowizkowy, powszechny, dziaajcy w oparciu o zasad repartacji skadek i wiadcze, administrowany przez pastwo II FILAR - PTE/OFE: obowizkowy, powszechny, oparty na systemie kapitaowym, zarzdzany przez prywatne podmioty, ktrymi s powszechne towarzystwa emerytalne (PTE) III FILAR- dodatkowy, dobrowolny, oparty na systemie kapitaowym, zarzdzany przez prywatne podmioty O ile I i II filar s obowizkowe, o tyle III filar jest dobrowolny. Funkcjonowanie otwartych funduszy emerytalnych i zarzdzajcych nimi powszechnych towarzystw emerytalnych, a take zakres nadzoru pastwa w obszarze ich dziaania reguluje: Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (tekst jednolity Dz.U. 2004 r. Nr 159 poz. 1667) SYSTEM UBEZPIECZE EMERYTALNYCH W POLSCE

W zreformowanym systemie emerytalnym w Polsce ze stycznia 1999, emerytura skada si z dwch skadnikw obowizkowych i jednego dobrowolnego, (ktry

bdzie zalea od moliwoci finansowych i przezornoci kadego z nas). OTO TE SKADNIKI: - W filarze pierwszym emerytura wypacana ze zreformowanego ZUS-u, finansowana jest z obowizkowych skadek paconych przez wszystkich pracodawcw i pracownikw w rwnych czciach. Skadka ta jest ewidencjonowana na osobistych kontach kadego pracujcego. Dochody, ktre przekrocz w skali roku 250 % redniej pacy krajowej nie bd objte skadk na ubezpieczenie spoeczne( z wyjtkiem ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego). Wysoko emerytury w tym filarze uzaleniona jest od sumy skadek zgromadzonych przez pracownika przez wszystkie przepracowane lata, czyli faktycznie od cznej wysokoci zarobkw otrzymanych w okresie caej aktywnoci zawodowej. W nowym systemie nie ma tzw. lat nieskadowych np. studiw, ktre s w obecnym czasie wliczane do emerytury. Pozostaj tylko urlop wychowawczy, macierzyski oraz zasadnicza suba wojskowa. Skadk za ten czas(liczon od najniszego krajowego wynagrodzenia), pokrywa budet pastwa. Przesta si take liczy wymg wypracowania liczby lat, aby mie prawo do emerytury. Tak, wic ile, kto uzbiera, tyle te pienikw otrzyma. Pozostaje natomiast kategoria minimalnej emerytury. Jeli wyliczona emerytura bdzie mniejsza ni minimalna (w 99 roku 415 z.), rnic dopaci nam pastwo, pod warunkiem, e bd spenione nastpujce przesanki: mczyzna ma ukoczone 65 lat i przepracowa nie mniej ni 25 lat, kobieta ukoczya 60 lat i przepracowaa nie mniej ni 20 lat. Doywotnia emerytura bdzie wyliczana nastpujco: zgromadzony kapita zostanie podzielony przez tzw. statystyczn dugo ycia na emeryturze. Obecnie rednia dugo ycia na emeryturze trwa: - dla 60-latkw-18,1 roku, - dla 65-latkw-14,5 roku, - dla 70-latkw-11,4 roku.

W drugim filarze, wypaty z funduszu emerytalnego wybranego przez kadego z zatrudnionych (finansowane ze skadek obowizkowych w wysokoci 7,3% wynagrodzenia brutto-po ubruttowieniu pac). Filar ten bazuje na funduszach emerytalnych, ktre s tworzone w specjalnie dla tego celu powoanych Towarzystwach Emerytalnych ( dziaalno licencjowana i nadzorowana przez Pastwo Dz. U. nr 139/97, poz. 934). Pienidze do wybranych przez pracownika

funduszy przekazywane s poprzez ZUS ( 7,3% wynagrodzenia), a przedmiotem ich dziaania jest inwestowanie powierzonych rodkw finansowych w celu ich pomnoenia i wypacenia czonkom funduszu po osigniciu przez nich wieku emerytalnego. Caa suma zebrana przez pracownika w takim funduszu jest jego wasnoci i bdzie dziedziczona po jego mierci. Mona by czonkiem tylko jednego funduszu emerytalnego, natomiast po dwch latach oszczdzania mona bezpatnie, dowolnie zmienia fundusze emerytalne. rodki pienine powierzone funduszowi emerytalnemu s objte wielostopniowym systemem gwarancji cznie z gwarancjami Skarbu Pastwa. Uzyskanie czonkostwa w otwartym funduszu emerytalnym nastpuje poprzez wypenienie deklaracji, w ktrej pracownik wskazuje, do ktrego funduszu pracodawca poprzez ZUS bdzie przekazywa 7,3% jego cakowitego wynagrodzenia. Przechodzc na emerytur nie bdzie si otrzymywao pienidzy do rki. Mona sobie natomiast wybra jeden z rodzajw emerytury: - indywidualn wypacan a do mierci, - indywidualn z gwarantowanym okresem wypacenia, ( co najmniej 10 lat), ktra w razie wczeniejszej mierci bdzie wypacana wybranej osobie do koca zadeklarowanego okresu, - maesk, ktra bdzie wypacana po mierci ubezpieczonego jego maonkowi, a do jego mierci, - maesk z gwarantowanym okresem patnoci, ( co najmniej 10 lat), ktra jeeli oboje maonkowie umr wczeniej, wypacana bdzie wskazanej przez nich osobie do koca umwionego okresu. Przystpienie do funduszu jest bezpatne.

Trzeci filar to dodatkowa emerytura pochodzca z oszczdnoci w towarzystwie ubezpieczeniowym lub innej instytucji finansowej. Ten filar nie jest obowizkowy, uzaleniony jest od naszych moliwoci finansowych. Jest dobrowolnym systemem kapitaowym, opartym na tworzonych przez pracodawcw pracowniczych programach emerytalnych ( PPE ). Filar ten moe by realizowany w wielu formach np. ubezpieczenia grupowego prowadzonego przez zakad pracy ( forma ta jest bardzo korzystna, gdy cz skadek pracownikw na ubezpieczenie jest zwolniona z opaty ZUS) lub poprzez ubezpieczenie indywidualne, ktre ma t przewag nad grypowym, e obok gwarancji emerytury posiada bardzo silne zabezpieczenie

rodziny na wypadek mierci ubezpieczonego . System ubezpiecze spoecznych jest niezbdnym elementem nowoczesnego pastwa. Gwarantuje on wypat wiadcze osobom niepracujcym, ktre nie mog ju samodzielnie zapewni sobie rodkw do ycia. Przed wprowadzeniem powyszych zmian, polski system emerytalny funkcjonowa do 1 stycznia 1999 na zasadzie redystrybucji rodkw ( tzw. system repartycyjny). Skadki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe odprowadzane przez pracodawcw finansoway wypat wiadcze dla obecnych emerytw i rencistw. Wprowadzajc nowy system przyjto zaoenia, e nie mona: - odebra nabytych praw obecnym emerytom, - zwiksza skadki na ZUS, - spowodowa nadmiernego wzrostu obcie podatkowych. Cel ten miao zapewni poczenie nastpujcych cech nowego systemu: - bankructwu pierwszego filara, zapobieganie przekazywania wikszoci skadek emerytalnych nadal do systemu repartycyjnego, na wypat biecych emerytur, - powstanie drugiego filara powinno zmniejszy w przyszoci wypaty emerytur z systemu repartycyjnego. W zaoeniach reformy przewidywano, e do drugiego filara bdzie wpywa 20% skadki emerytalnej, natomiast wypaca si z niego bdzie ok. 40-45% cznej emerytury z dwch pierwszych filarw. W ustawie o systemie ubezpiecze spoecznych przyjto, e do drugiego filara wpywa 37,4% skadki emerytalnej. - ubytek skadki emerytalnej w pierwszym filarze bdzie wyrwnany ze rodkw pochodzcych z prywatyzacji. W praktyce przekazuje si w zwizku z tym zwikszon dotacj budetow dla FUS, - wprowadzenie trzeciego filara umoliwi zwikszenie przyszej emerytury dziki dobrowolnym wpatom Pracodawcy, bez zwikszania obowizkowej stawki emerytalnej, - kapitaowy system emerytalny nie obnia poziomu oszczdnoci.

SKADKA W NOWYM SYSTEMIE Inne s jednak metody opacania skadki. Reforma rozpocza si od ubruttowienia, to jest wczenia czci skadki (ok. 23 proc.) do pensji pracownika. Ten jednak nie bdzie mg swobodnie dysponowa t sum - bdzie musia opaci obowizkowe

skadki na fundusz chorobowy, rentowy i emerytalny. W praktyce pracownik w ogle nie zobaczy dodatkowych pienidzy, poniewa skadki bdzie odprowadza w jego imieniu pracodawca. Pracownik zapaci nastpujce skadki: 2.45 proc. na fundusz chorobowy 6.50 proc. na fundusz rentowy 9.76 proc. na fundusz emerytalny. Z kolei sam pracodawca bdzie, co miesic opaca skadki: 1.62 proc. na fundusz wypadkowy 6.50 proc. na fundusz rentowy 9.76 proc. na fundusz emerytalny. Podsumowujc: skadk na fundusz chorobowy opaca sam pracownik, skadk na fundusz wypadkowy tylko pracodawca. Skadka na fundusz rentowy (13 proc.) jest pacona w poowie przez pracownika, w poowie przez pracodawc. Podobnie skadka na fundusz emerytalny w wysokoci 19.52 procent jest opacana w poowie przez pracownika, w poowie przez pracodawc. Z kolei suma ta bdzie dzielona pomidzy ZUS (12.22 proc. skadki) i wybrane przez pracownika towarzystwo emerytalne (7.3 proc. skadki). Wymienione skadki nie sumuj si do 45 procent, poniewa cz z nich jest pacona od caego dochodu. Gdyby jednak przyj za podstaw pensj przed ubruttowieniem, wwczas skadka na fundusz emerytalny stanowiaby okoo 24 proc. pacy, skadka na fundusz rentowy 16 proc., na fundusz chorobowy 3 proc., a na wypadkowy 2 proc. Daje to w sumie wspomniane 45 proc. Pensja pracownika nie zmienia si, a skadki s nadal odprowadzane przez zakad pracy. Nie bdziemy, wic musieli podejmowa adnych specjalnych krokw - poza wyborem funduszu w ramach II filaru ubezpiecze. Przedstawiona tu sytuacja to model docelowy, obowizujcy w przypadku osb urodzonych po 31 grudnia 1968 roku. W przypadku osb lepiej zarabiajcych dochodzi tu jeszcze jeden element. W chwili, gdy czny dochd pracownika przekroczy 30-krotno przecitnego miesicznego wynagrodzenia, prognozowanego na dany rok, wwczas zaprzestaje si pacenia skadek na fundusz emerytalny i rentowy (pozostaj skadki na fundusz chorobowy i wypadkowy). W takim przypadku warto zastanowi si nad przeznaczeniem dodatkowych

pienidzy na emerytur w ramach III filaru. Jeli dobrze zarabiajca osoba nie zdecyduje si na dodatkow emerytur, wwczas stopa zastpienia bdzie znacznie nisza od przecitnej . Taki trjfilarowy system gwarantuje zapewnienie godziwych dochodw na emeryturze, odzwierciedla stopie naszej aktywnoci zawodowej oraz zabezpiecza nas przed rnymi rodzajami ryzyka.

Problematyka funkcjonowania obowizkowego i dobrowolnego segmentu emerytur kapitaowych

Funkcjonowanie rynku funduszy emerytalnych w bardzo duym stopniu zdeterminowane jest problemami organizacyjnymi Zakadu Ubezpiecze Spoecznych, wynikajcymi z koniecznoci dostosowania tej instytucji do licznych nowych zada, ktre zostay jej powierzone w efekcie wdraania reformy systemu. Trudnoci ZUS w przekazywaniu do OFE nalenych skadek, ktre wystpiy od pocztku dziaania tych podmiotw, miay zasadnicze znaczenie dla moliwych do podjcia dziaa inwestycyjnych funduszy, przez co istotnie ograniczyy wzrost wartoci ich aktyww netto. Zobowizania ZUS szacowane byy na koniec 2002 roku na okoo 9,5 mld z kwota ta stanowia wwczas prawie 30% wartoci aktyww netto wszystkich funduszy. Wedug szacunkw ZUS w czerwcu 2006 roku jego zaduenie wobec funduszy za lata 19992002 wynosio okoo 1,2 mld z i powinno by w wikszoci spacone do koca 2008 roku. Nie bez znaczenia dla wzrostu wartoci aktyww funduszy jest rwnie fakt regulowania zobowiza ZUS obligacjami skarbowymi, bowiem oznacza to, e fundusze emerytalne zamiast rodkw pieninych, ktre mogyby inwestowa w wybrane przez siebie instrumenty finansowe, otrzymuj instrumenty z gry ju okrelone. Jest to bezsprzecznie istotne ograniczenie polityki lokacyjnej funduszy i zasadniczo wpywa na struktur portfeli inwestycyjnych i ich efektywno. W perspektywie najbliszych kilku lat zobowizania ZUS nie bd miay ju tak silnego dziaania ograniczajcego dla OFE, chocia nadal postrzegane bd jako bariera, gwnie z powodu spacania zalegoci nie rodkami pieninymi, lecz w drodze przekazywania OFE obligacji skarbowych. Wikszy negatywny wpyw na ksztatowanie si wartoci aktyww funduszy bd miay regulacje pastwa w zakresie ich polityki lokacyjnej. Kwestia limitw inwestycyjnych funduszy dyskutowana jest od momentu pojawienia si tych podmiotw na polskim rynku kapitaowym. Postulowane jest zarwno rozszerzenie katalogu dopuszczalnych instrumentw inwestycyjnych, jak rwnie zwikszenie lub zniesienie ustalonych procentowo limitw udziau poszczeglnych walorw w portfelach funduszy. Duym ograniczeniem dla OFE jest wielko rynku kapitaowego w Polsce. Zauwaa si, e aktywa funduszy emerytalnych przyrastaj w szybszym tempie ni polski rynek kapitaowy w czerwcu 2006 roku udzia funduszy emerytalnych w kapitalizacji warszawskiej Giedy Papierw Wartociowych wynis 9,5%. Wzrost zarzdzanych przez PTE rodkw przekada si na rosncy popyt zgaszany przez te podmioty na instrumenty finansowe. Nie ulega zatem wtpliwoci, e dalszy rozwj

OFE zaley w bardzo duym stopniu od sprawnoci ekonomicznej warszawskiej GPW. Pomimo rosncego zainteresowania przedsibiorstw debiutem na warszawskim parkiecie oraz znaczcym wzrostem kapitalizacji GPW, uczestnicy badania uznali, e polski rynek kapitaowy stanowi dla OFE siln barier rozwoju. Jedn z przesanek wprowadzenia reformy systemu emerytalnego byy zachodzce w Polsce procesy demograficzne w postaci postpujcego procesu starzenia si spoeczestwa, co przejawiao si we wzrocie liczby osb w wieku emerytalnym i spadku liczby osb odprowadzajcych skadk na ubezpieczenie spoeczne, z ktrej finansowane byy biece wiadczenia emerytalne. Zjawisko to nie jest istotnym zagroeniem dla systemu mieszanego z obowizkow kapitaow czci, w ktrym wiadczenie zalene jest od indywidualnego wkadu, zapisanego na koncie emerytalnym kadego ubezpieczonego. Respondenci wskazali jednak na nowe zjawisko w polskiej rzeczywistoci, ktre bdzie w przyszoci stanowi istotne ograniczenie dla dziaalnoci funduszy postpujcy proces migracji Polakw za granic w celu podejmowania tam zatrudnienia. Problem ten pojawi si stosunkowo niedawno i jest konsekwencj przystpienia Polski do Unii Europejskiej i otworzenia rynkw pracy przez niektre pastwa czonkowskie dla pracownikw z Polski. Wyniki badania wskazuj, e trzecia paszczyzna systemu emerytalnego, stworzona przez ustawodawc w celu uatwienia ubezpieczonym oszczdzania dodatkowych rodkw emerytalnych, nie realizuje efektywnie powierzonych jej zada. Przeprowadzone w rozprawie analizy danych wtrnych, jak rwnie uzyskane opinie respondentw, wskazuj na niewielkie zainteresowanie ubezpieczonych uczestnictwem w tej czci systemu emerytalnego. Wrd gwnych barier rozwoju segmentu dobrowolnych oszczdnoci emerytalnych wymieniany by przede wszystkim niski poziom wynagrodzenia z pracy ubezpieczonych, ktry skutecznie ogranicza moliwoci przeznaczania przez nich pewnej czci rodkw na oszczdnoci z myl o przyszej emeryturze. W zwizku z powyszym, wysoko skadki na ubezpieczenie spoeczne, ktra dodatkowo zmniejsza dochd pozostajcy do dyspozycji ubezpieczonych, rwnie uznana zostaa za silne ograniczenie rozwoju trzeciego filara. Podobnie negatywnie ocenione zostay zachty podatkowe przewidziane dla osb gromadzcych dobrowolne oszczdnoci emerytalne w trzecim segmencie. Zgodnie z zaoeniami ustawodawcy miay one stanowi silny stymulator rozwoju tej czci systemu. W opinii uczestnikw badania nie speniaj jednak swoich funkcji. Wysoko obecnych ulg podatkowych, a take limity rocznych wpat do segmentu dobrowolnych oszczdnoci powoduj, e w rzeczywistoci zarwno kwota zgromadzonych rodkw, jak rwnie wysoko uzyskanych z tego tytuu korzyci w postaci ulg podatkowych, nie jest wysoka, a zatem nie odgrywa duego znaczenia dla decyzji o przystpieniu do trzeciego filara. Dodatkowo naley zauway, e zwolnieniom podatkowym podlegaj nie wpaty dokonywane do systemu, lecz przysze wypaty, a zatem ulga nie jest odczuwalna w biecym momencie, tylko dopiero w odlegej przyszoci fakt ten rwnie osabia znaczenie zacht podatkowych dla uczestnika systemu. Z tego wzgldu w rozprawie wielokrotnie zauwaana bya potrzeba wprowadzenia zmian w obecnych rozwizaniach podatkowych w trzeciej warstwie systemu. W konsekwencji przeprowadzonej reformy systemu emerytalnego ubezpieczeni stali si odpowiedzialni za wysoko swoich przyszych dochodw emerytalnych, przy czym zobowizani zostali nie tylko do podejmowania decyzji i wyborw z tytuu uczestnictwa w obowizkowym drugim filarze maj rwnie moliwo

uzupenienia wiadczenia bazowego, poprzez oszczdzanie w trzecim dobrowolnym filarze. Wyniki bada wskazuj jednak, e spoeczestwo nie posiada podstawowej wiedzy na temat zasad funkcjonowania nowego systemu emerytalnego, nie zna podmiotw, ktre pojawiy si na polskim rynku w efekcie przeprowadzonej reformy, nie potrafi porwna ofert poszczeglnych instytucji, nie zna swoich praw i obowizkw wynikajcych z uczestnictwa w systemie. Wydaje si zatem, e niezbdne staj si powszechne kampanie edukacyjno-informacyjne skierowane do ubezpieczonych, przy czym w dziaania te powinno by zaangaowane nie tylko pastwo, jako gwny organizator systemu, ale rwnie wszystkie instytucje finansowe, realizujce powierzone im zadania w poszczeglnych czciach systemu. Nie ma wtpliwoci, e sprawne dziaanie caego systemu, jak rwnie rozwj poszczeglnych segmentw, w duej mierze zale od wiadomoci ubezpieczeniowej uczestnikw oraz ich aktywnego zaangaowania. 2. Rola domw pomocy spoecznej

Dom pomocy spoecznej - instytucja wiadczca na poziomie obowizujcego standardu, osobom wymagajcym caodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepenosprawnoci usugi: bytowe, opiekucze, wspomagajce, edukacyjne w formach i zakresie wynikajcych z indywidualnych potrzeb.Domy, w zalenoci od tego, dla kogo s przeznaczone dziel si na domy dla: Osb w podeszym wieku Osb przewlekle somatycznie chorych Osb przewlekle psychicznie chorych Dorosych niepenosprawnych intelektualnie Dzieci i modziey niepenosprawnych intelektualnie Osb niepenosprawnych fizycznie Uprawnieni do prowadzenia domw Zgodnie z Ustaw o pomocy spoecznej z dn. 12 marca 2004 z pon. zmianami Domy pomocy spoecznej moe prowadzi: jednostki samorzdu terytorialnego, Koci katolicki, inne zwizki wyznaniowe, fundacje i stowarzyszenia, pozostae osoby prawne, osoby fizyczne. Zezwolenia Organem wydajcym zezwolenie na prowadzenie DPS-u jest wojewoda 7. Pomoc spoeczna, zadania podstawowych jednostek samorzdu terytorialnego.

Pomoc spoeczna umoliwia przezwycianie trudnych sytuacji yciowych tym, ktrzy nie s w stanie sami ich pokona, wykorzystujc wasne uprawnienia, zasoby i moliwoci. Wspiera ich w wysikach zmierzajcych do zaspokojenia niezbdnych potrzeb i umoliwia im ycie w warunkach odpowiadajcych godnoci czowieka.

Zadaniem pomocy spoecznej jest take zapobieganie trudnym sytuacjom yciowym przez podejmowanie dziaa zmierzajcych do usamodzielnienia osb i rodzin oraz ich integracji ze rodowiskiem. Pomoc spoeczna od dnia 1 maja 2004 r. funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy spoecznej (Tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728).

Gwne cele pomocy spoecznej:

wsparcie osb i rodzin w przezwycieniu trudnej sytuacji yciowej, doprowadzenie - w miar moliwoci - do ich yciowego usamodzielniania i umoliwienie im ycia w warunkach odpowiadajcych godnoci czowieka, zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej dla osb nie posiadajcych dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepenosprawnym, zapewnienie dochodu do wysokoci poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, ktre wymagaj okresowego wsparcia, zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotknitym skutkami patologii spoecznej, w tym przemoc w rodzinie, integracja ze rodowiskiem osb wykluczonych spoecznie, stworzenie sieci usug socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie.

SAMORZD POWIATOWY Zadania wasne powiatu to: opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwizywania problemw spoecznych, ze szczeglnym uwzgldnieniem programw pomocy spoecznej, wspierania osb niepenosprawnych i innych, ktrych celem jest integracja osb i rodzin z grup szczeglnego ryzyka - po konsultacji z waciwymi terytorialnie gminami; prowadzenie specjalistycznego poradnictwa; organizowanie opieki w rodzinach zastpczych, udzielanie pomocy pieninej na czciowe pokrycie kosztw utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypacanie wynagrodzenia z tytuu pozostawania w gotowoci przyjcia dziecka albo wiadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastpczym; zapewnienie opieki i wychowania dzieciom cakowicie lub czciowo pozbawionym opieki rodzicw, w szczeglnoci przez organizowanie i prowadzenie orodkw adopcyjno-opiekuczych, placwek opiekuczo-wychowawczych, dla dzieci i modziey, w tym placwek wsparcia dziennego o zasigu ponadgminnym, a take tworzenie i wdraanie programw pomocy dziecku i rodzinie; pokrywanie kosztw utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w placwkach opiekuczo-wychowawczych i w rodzinach zastpczych, rwnie na terenie innego powiatu; pomoc osobom majcym trudnoci w przystosowaniu si do ycia po zwolnieniu z zakadu karnego;

 prowadzenie i rozwj infrastruktury domw pomocy spoecznej o zasigu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osb; utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienie rodkw na wynagrodzenia pracownikw. SAMORZD WOJEWDZTWA Zadania samorzdu wojewdztwa to: opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewdzkiej w zakresie polityki spoecznej bdcej integraln czci strategii rozwoju wojewdztwa obejmujcej w szczeglnoci programy: przeciwdziaania wykluczeniu spoecznemu, wyrwnywania szans osb niepenosprawnych, pomocy spoecznej, profilaktyki i rozwizywania problemw alkoholowych, wsppracy z organizacjami pozarzdowymi - po konsultacji z powiatami; organizowanie ksztacenia, w tym prowadzenie publicznych szk sub spoecznych oraz szkolenia zawodowe kadr pomocy spoecznej; rozpoznawanie przyczyn ubstwa oraz opracowywanie regionalnych programw pomocy spoecznej wspierajcych samorzdy lokalne w dziaaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska; inspirowanie i promowanie nowych rozwiza w zakresie pomocy spoecznej; organizowanie i prowadzenie regionalnych jednostek organizacyjnych pomocy spoecznej; prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w placwkach opiekuczowychowawczych na terenie wojewdztwa; utworzenie i utrzymanie regionalnego orodka polityki spoecznej, w tym zapewnienie rodkw na wynagrodzenia pracownikw.

8.przestpczo jako kwestia spoeczna Cech charakterystyczn kwestii spoecznej jest take to, i bardzo wyranie zaznaczaj si naciski ze strony spoeczestw w celu przeciwdziaania i zapobiegania wystpowaniu takiego zjawiska. Wanie charakter takiej kwestii spoecznej ma przestpczo. przestpstwem jest czyn osoby fizycznej (zarwno dziaanie, jak i zaniechanie), ktry oddziauje ujemnie na stosunki spoeczne. Wedug Kodeksu karnego odpowiedzialnoci karnej podlega ten, kto dopuszcza si czynu spoecznie niebezpiecznego, zabronionego pod grob kary przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia. W polskim prawie brak sformuowanej wprost definicji przestpstwa. Mona j jednak skonstruowa na podstawie przepisw czci oglnej k.k.: przestpstwem jest czyn zabroniony przez ustaw pod grob kary jako zbrodnia lub wystpek, bezprawny, zawiniony i spoecznie szkodliwy Przyczyny zachowa niezgodnych z prawem 1. Zmiany sytemu wartoci 2. Zmiany na rynku pracy i bezrobocie 3. Kultura i rozrywka

Po upadku komunizmu upada take kultura, zlikwidowano szereg wietlic, domw kultury, kina a take biblioteki, modzie pozostaa bez moliwoci spdzenia wolnego czasu. Alternatywnie pojawiajce si formy spdzania czasu a wic placwki rekreacyjno sportowe powoduje nierwnoci w dostpie do nich. Jedyn form spdzania wolnego czasu staa si telewizja w ktrej dominuj programy typu reality show i przewanie do brutalne filmy. Zmiany te negatywnie wpywaj na wychowanie modego pokolenia. 4. Stan zdrowia osb Pogarszajcy si stan zdrowia osb i brak moliwoci leczenia osb ze schorzeniami psychicznymi z powodu coraz to czstszych reform suby zdrowia skutkuje coraz to czstszymi doniesieniami o przestpstwach popenionych przez osoby z tymi wanie zaburzeniami. Notuje si coraz mniej przestpstw takich jak kradziey i gwaty, co nie znaczy, e jest ich mniej poniewa dua ilo tych przestpstw jest nie zgaszana. Osoby dotknite tymi przestpstwami nie maj zaufania do wymiaru sprawiedliwoci i kwituj to w sposb a co to da. W duej wikszoci tych przestpstw sprawcw nie udaje si ustali. Przestpcy czsto maj powizania z policj lub wymiarem sprawiedliwoci niekiedy przez zastraszenie przystpuj do grup przestpczych a niekiedy z chci zysku. Znane s przypadki dogadania si ofiary kradziey ze zodziejami samochodw i wypacenie pewnej gotwki w zamian za zwrcenie samochodu, ten sposb by niekiedy pewniejszy ni prba odzyskania rzeczy w normalny sposb z udziaem policji. Spowodowane jest to brakiem zaufania do efektywnoci pracy policji Przestpczo gospodarcza z racji jej bardziej zoonego charakteru zdecydowanie czciej przybiera zorganizowany charakter ni przestpczo kryminalna. Nielegalne przedsiwzicia gospodarcze wymagaj z reguy wspdziaania wikszej grupy osb, tworzcych skomplikowane acuchy powiza. W wielu przypadkach struktury nielegalne nakadaj si na oficjalnie dziaajce formacje gospodarcze, wykorzystujc je do osigania dodatkowych rodkw, z reguy zreszt ze szkod podmiotw wykorzystywanych do kamuflau zorganizowanej dziaalnoci przestpczej. Gwne zagroenia w chwili obecnej to przede wszystkim: W dalszym cigu wykorzystywanie procesw zwizanych z przeksztaceniami wasnociowymi Wykorzystywanie do dziaalnoci przestpczej w Polsce podmiotw utworzonych w tzw. rajach podatkowych Wykorzystywanie luk w przepisach podatkowych i celnych, czsto we wspdziaaniu z urzdnikami administracji gospodarczej, tzw. przestpstwa akcyzowe, tj. przemyt, produkcja, dystrybucja papierosw i alkoholu, wyudzenia podatku poredniego VAT przez fikcyjny obrt towarw na podstawie sfaszowanych dokumentw korupcja zarwno urzdnicza jak i gospodarcza 9.samobjstwa Termin samobjca rozpatrujemy w dwch znaczeniach sam i zabjstwo wskazuj one kogo kto sam zabija siebie czyli jest zabjc samego siebie wic jest morderc. Wrd autorw zajmujcych si t problematyk nie ma zgodnej definicji samobjstwa. Jest ono bowiem zjawiskiem wieloaspektowym ze wzgldu na

motywacj, uwarunkowania, sposoby wykonywania a przede wszystkim kwalifikacj psychologiczno- etyczn. Najbardziej znan definicj zabjstwa jest definicja przyjta midzy innymi przez Podgreckiego. Za zabjstwo uwaa o wszystkie przypadki mierci bdce porednim lub bezporednim wynikiem dziaania lub wstrzymywania si od dziaania ofiary, ktra wie, jaki rezultat za sob pociga. Definicje samobjstwa Autor Nazwa Tre Durkheim Zgon (przypadek mierci) Bdcy wynikiem dziaania jednostki wobec siebie Stengel Akt samouszkodzenia (czyn) Wykluczajcy pewno przeycia Weisman Zachowanie zagraajce yciu Koczce si zgonem Zachowania prowadzce do samobjstw: Sytuacja kryzysowa-- myli samobjcze--tendencje samobjcze-- decyzja-- akt samobjczy Wyrnia si cztery podstawowe rodzaje samobjstw: 1. samobjstwo egoistyczne - bdce wynikiem zbyt sabej integracji jednostki z grup i spoecznoci; ten typ samobjstwa na nadan mu nazw- egoizm nie jest tu czynnikiem sprzyjajcym lecz przyczyn sprawcz. Jeeli wi jednostki z yciem ulega w tym wypadku osabieniu, to dlatego e sabnie jej wi ze spoeczestwem. Natomiast zdarzenia ycia prywatnego, ktre zdaja si by bezporednimi powodami s z rzeczywistoci jedynie przyczynami okazjonalnymi 2. samobjstwo altruistyczne - bdce skutkiem zbyt silnej integracji ze rodowiskiem, zbyt silnej identyfikacji z celami, interesami i oczekiwaniami grupy, zbyt daleko posunitej socjalizacji; czowiek zabija si nie tylko wwczas gdy jest oderwany od spoeczestwa, ale rwnie wtedy gdy jest z nim zbyt silnie zintegrowany. 3. samobjstwo anemiczne - bdce przejawem zakcenia adu spoecznego, wskanikiem jego rozregulowania, sytuacji w ktrej zachowania jednostki s w zbyt maym stopniu kontrolowane i stymulowane przez spoeczestwo. Inaczej mwic, jest to sytuacja dezintegracji spoecznej, ktrej efektem, a tym samym wskanikiem, jest m.in. narastanie samobjstw. 4. samobjstwo fatalistyczne - zwizane z sytuacj jednostkow. Jest to samobjstwo czowieka znajdujcego si w sytuacji tragicznej, z ktrej wyjcia s zablokowane rwnie i perspektywicznie. Motywy samobjstw wedug Emileia Durkheima: 1. Utrata pracy, niepowodzenia materialne, ndza 2. Kopoty rodzinne 3. Nieszczliwa mio, zdrada 4. Upicie si, pijastwo 5. Popenienie wystpku, zbrodni 6. Cierpienia fizyczne 7. Choroba umysowa

11. System Ubezpiecze spoecznych w Polsce, podstawowe problemy funkcjonowania. Podstawowym aktem prawnym dotyczcym ubezpiecze spoecznych jest ustawa z dnia 13 padziernika 1998 r. o systemie ubezpiecze spoecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z pn. zm.). W Polsce realizacj przepisw o ubezpieczeniach spoecznych zajmuje si:

Zakad Ubezpiecze Spoecznych (ZUS) - dla pracownikw najemnych oraz ludnoci utrzymujcej si z pozarolniczej dziaalnoci gospodarczej; Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego (KRUS) - dla ludnoci utrzymujcej si z rolniczej dziaalnoci gospodarczej.

Ubezpieczenia spoeczne dzielimy na:

Ubezpieczenia emerytalne polegaj na comiesicznej wypacie okrelonej kwoty osobom, ktre osigny wiek emerytalny. Ubezpieczenia rentowe polegaj na comiesicznej wypacie okrelonej kwoty w okresie wyznaczonym przez specjaln komisj np. osobom niezdolnym do pracy. Ubezpieczenia chorobowe polegaj na wypacie okrelonej kwoty w razie chorb oraz za urlopy macierzyskie, Ubezpieczenia wypadkowe polegaj na wypacie okrelonej kwoty w postaci odszkodowa i zasikw z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych.

Systemy ubezpiecze spoecznych Metoda gromadzenia kapitau na wiadczenia spoeczne jest determinowana przez system ubezpiecze, wybrany w danej instytucji. Wyrnia si dwa podstawowe systemy:

System kapitaowy - pracownik przez cay czas swojej aktywnoci zawodowej odkada skadki, ktre s lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejciu na emerytur pracownik moe dysponowa caym kapitaem wraz z odsetkami, lub tylko comiesicznymi wiadczeniami pochodzcymi z odsetek od kapitau, wypacanymi doywotnio. Po mierci kapita moe by dziedziczony przez rodzin pracownika. System redystrybutywny) - skadki pracownika trafiaj do wsplnej puli, z ktrej wypacane s na biece wiadczenia dla osb, ktrym one przysuguj w danym momencie. Po przejciu na emerytur wiadczenia s wypacane ze skadek osb paccych je w danym momencie. Po mierci ubezpieczonego ich wypacanie jest wstrzymywane, za suma skadek wpaconych przez pracownika kontynuuje cyrkulacj w systemie.

Systemy kapitaowe s znane ju od XVI wieku, gdy byy stosowane w rnego rodzaju cechach i stowarzyszeniach branowych. W wielu krajach europejskich ju od XVII wieku stosowano lokaty bankowe jako form zabezpieczenia przyszoci

niepenoletnich dzieci lub osb w podeszym wieku. Obecnie do ich obsugi s wykorzystywane gwnie fundusze oparte o bezpieczne instrumenty inwestycyjne. Podstaw systemu redystrubutywnego jest tzw. umowa midzypokoleniowa, czyli zaoenie e modsze pokolenia bd finansowa emerytury starszych. Podstawowym zaoeniem wydolnoci takiej umowy jest przyrost rzeczywisty liczby ludnoci przynajmniej na poziomie gwarantujcym sta liczb populacji. Z tego powodu systemy redystrybutywne s wraliwe na dugotrwae trendy demograficzne Ze wzgldu na stao gwarantowanej wysokoci wiadcze emerytalnych przy zmiennych wpywach, systemy redystrybutywne s wraliwe na chwilowe zachwiania koniunktury gospodarczej. Przewidywany kryzys czysto redystrybutywnego systemu emerytalnego w Polsce by gwn przyczyn reformy systemu ubezpiecze spoecznych w 1999 roku. Przykadem systemu redystrybutywnego w Polsce jest I Filar emerytalny realizowany przez ZUS, przykadem systemu redystrybutywno-kapitaowego - II Filar emerytalny realizowany przez OFE. Powszechny system ubezpieczenia spoecznego w Polsce dziaa w oparciu o okrelone zaoenia dotyczce dugotrwaych trendw demograficznych. System redystrybutywny jest na zaburzenia tych trendw bardzo podatny, bo zmniejszenie liczby pracownikw (patnikw skadek) w danym momencie powoduje brak pienidzy na wiadczenia dla obecnych emerytw i rencistw. W zwizku z powszechnymi w Europie trendami zmniejszania iloci dzieci i zmniejszania si populacji pracujcej systemy emerytalne w wielu krajach przeywaj kryzys. Spadek liczby patnikw w stosunku do beneficjentw systemu emerytalnego powoduje, e od duszego czasu jest on deficytowy, za obecnie wpacane skadki s w caoci przeznaczane na spat obecnych emerytur. Z tego powodu sposb funkcjonowania ZUS przyrwnywano do piramid finansowych. Krytycy systemu redystrybutywnego (I Filar ZUS) wskazuj, e gdyby skadki odkadane przez pracownika w cigu jego ycia byy przekazywane na prywatn lokat oprocentowan 4% (system kapitaowy) to dla redniej pensji brutto ok. 2500 z po 39 latach pracy zgromadzony kapita wynosiby ok. 580 tys. z i taka "emerytura rentierska" z comiesicznych wypat odsetek wyniosaby ok. 1900 z, a kapita pozostawaby nadal w dyspozycji pracownika i byby dziedziczony przez jego spadkobiercw. Dla porwnania, w systemie redystrybutywnym, przy tych zaoeniach pacowych rednia emerytura wynosi ok. 1100 z miesicznie, za zgromadzony kapita przepada po mierci pracownika[5]. To ostatnie zaoenie jest jednym z czynnikw zapewniajcych pynno systemu redystrybutywnego przy spadkowych trendach demograficznych. Krytykowane jest rwnie uznaniowe uprzywilejowanie niektrych grup spoecznych, ktre pacc takie same skadki otrzymuj znacznie wiksze wiadczenia (niektre grupy zawodowe) lub pac mniejsze skadki i otrzymuj wiadczenia na warunkach oglnych (KRUS).

W 2006 roku wiele kontrowersji wzbudziy plany wypacania rodkw z OFE za porednictwem ZUS, ktry przeliczaby ich wysoko wedug wskanikw statystycznych, co oznaczaoby czciow zamian systemu kapitaowego na redystrybutywny, z bliej nieokrelon na wczesnym etapie form dziedziczenia. Po masowych protestach rzd PiS wycofa si z tych planw. W 2008 roku z analogicznym projektem powrci rzd PO. Zgaszane s propozycje reformy systemu emerytalnego w celu poprawienia jego wydolnoci oraz obnienia kosztw pracy - Centrum im. Adama Smitha zgosio propozycj stworzenia Urzdu Emerytalnego wypacajcego emerytury wedug staej, jednakowej dla wszystkich stawki[. Jacek Chooniecki proponuj Reform EmerytalnoPodatkow, w ktrej znaczna cz podatkw i parapodatkw okrelanych obecnie skadkami zostaaby zintegrowana[11]. W zwizku ze znacznym obcieniem finansowym dziaalnoci gospodarczej wynikajcym ze podatkw na ubezpieczenie spoeczne w Polsce niektrzy przedsibiorcy formalnie zatrudniaj si w innych krajach Wsplnoty Europejskiej (np. na Litwie) i pac obowizkowe opaty emerytalne wedug znacznie niszej stawki[12].

12.

Ustawodawcze podmioty polityki spoecznej

Gwnym podmiotem polityki spoecznej jest wadza publiczna w tym szczeglnie pastwo. Podmiotami ustawodawczymi s Sejm Senat jako naczelne organy wadzy ustawodawczej i decyduj o treci ustawodawstwa socjalnego. Inicjatywa ustawodawcza przysuguje posom, senatorowi, prezydentowi i Radzie Ministrw. Podejmuj uchway i wydaj akty prawne regulujce m.in. zasady polityki spoecznej oraz ustalaj budety dla resortw. W Sejmie w obszarze polityki spoecznej dziaaj: Komisja Polityki Spoecznej, Komisja Rodziny, Komisja Edukacji, Nauki i Modziey, Komisja cznoci z Polakami za Granic, Komisja Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej, Komisja Samorzdu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, Komisja Zdrowia Komisja Mniejszoci Narodowych i Etnicznych,. W Senacie natomiast dziaaj: Komisja Rodziny i Polityki Spoecznej, Komisja Samorzdu Terytorialnego i Administracji Pastwowej, Komisja Spraw Emigracji i Polakw za Granic.

13.

Sdownicze podmioty polityki spoecznej.

Podmioty sdowe dziaajce w obrbie polityki spoecznej, czyli Trybuna Konstytucyjny i sdy powszechne. Organy te maj za zadanie badanie zgodnoci norm prawnych w zakresie polityki spoecznej. Trybuna Konstytucyjny. - Z punktu widzenia polityki spoecznej jest on instytucj o sdowym statucie, ktry orzeka o zgodnoci z konstytucj wszelkich aktw ustawodawczych normatywnych, ktre reguluj kwestie socjalne oraz socjalne prawa obywateli. Trybuna moe wpywa na ksztat prawa socjalnego prowadzc w kierunku orzecze ich zgodnoci lub niezgodnoci z konstytucj. Moe on zmieni stosowanie aktu prawnego w caoci lub czci. Sd Pracy i Ubezpiecze Spoecznych przedmiotem ich dziaania jest rozpoznawanie spraw ze sporw midzy pracodawc a pracownikiem. W sprawach o ubezpieczenie mog pojawi si sprawy sporne do ktrych nale sprawy z powszechnego ubezpieczenia spoecznego Spory z zakresu prawa pracy rozpatrywane s w trybie dwuinstancyjnym. I instancja naley do sdw pracy, bdcych odrbnymi jednostkami organizacyjnymi sdw rejonowych, natomiast II instancja przez sdy pracy i ubezpiecze spoecznych, czyli odrbne jednostki organizacyjne sdw okrgowych. Gdyby w I instancji sprawa z zakresu prawa pracy rozpatrywana bya przez sd pracy i ubezpiecze spoecznych, to w II instancji rozpatruje j sd apelacyjny. Zgodnie z kodeksem postpowania cywilnego do spraw z zakresu prawa pracy nale sprawy:

o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim zwizane, o odszkodowania dochodzone od zakadu pracy na podstawie przepisw o wiadczeniach z tytuu wypadkw przy pracy i chorb zawodowych

Sdy Rodzinno Opiekucze Dziaaj one w strukturze sdw powszechnych i rozpatruj sprawy procesowe jak i nieprocesowe. W sprawach ktre wynikaj z wadzy rodzicielskiej i opieki, sd opiekuczy dziaa jako mediator. Obok funkcji orzeczniczej peni on take funkcj profilaktyczno wychowawcz i resocjalizacyjn. Do spraw procesowych zalicza si sprawy rozwodowe, ustalenie ojcostwa i o alimenty. Do spraw nieprocesowych zwizanych z postanowieniem zalicza si opiekucze tzn. przysposobienie, ustanowienie opiekuna, wykonywanie ograniczenie zawieszenie pozbawienie i przywrcenie wadzy rodzicielskiej, zakazanie osobistej stycznoci z dzieckiem oraz odebranie dziecka. Podmioty pozapastwowe polityki spoecznej Do pozapastwowych podmiotw polityki spoecznej zalicza si organizacje, ktre wspieraj lub uzupeniaj dziaalno pastwa w wyrwnywaniu rnic spoecznych i szans yciowych jednostek i grup obywateli. Zaliczamy tu: stowarzyszenia, zwizki i fundacje, ktre w zorganizowany

sposb chc poprawi sytuacj osb dowiadczonych subiektywnie dowiadczaln krzywd. S to Caritas, Krajowy Fundusz na Rzecz Dzieci, Monar, PCK, Polska Akcja Humanitarna, Polski Komitet Pomocy Spoecznej, Towarzystwo im. Brata Alberta, Towarzystwo Przyjaci Dzieci

14.

Fundusz Pracy

Pastwowy fundusz celowy, ktry dziaa od 1 stycznia 1990 roku. Jego gwnym zadaniem jest promocja zatrudnienia, aktywizacja zawodowa i agodzenie skutkw bezrobocia. Gwnym rdem dochodw Funduszu Pracy s obowizkowe skadki opacane przez pracodawcw za zatrudnionych pracownikw i przez osoby prowadzce firmy oraz dotacje z budetu pastwa i budetu UE. Z rodkw Funduszu Pracy finansowane s midzy innymi zasiki dla bezrobotnych, stypendia za okres nauki, dodatki aktywizacyjne, wiadczenia integracyjne, programy przeciwdziaania bezrobociu, promocja i pomoc prawna zatrudnionym za granic oraz koszty wyposaenia i dziaalnoci klubw pracy. Bieca sytuacja na rynku pracy ma bezporedni wpyw na struktur wydatkw Funduszu Pracy. Wysoko skadki na Fundusz Pracy okrela ustawa budetowa, za ich przeznaczenie okrela art. 108 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy

16. Wykonawcze podmioty polityki spoecznej : Prezydent; Premier; Komitet Spoeczno-Polityczny Rady Ministrw; Rzdowa Komisja Ludnociowa; Minister Finansw; Minister Pracy i Polityki Spoecznej; Minister Spraw Wewntrznych i Administracji; Urzd ds. Kombatantw i Osb Represjonowanych; Minister Sprawiedliwoci; Minister Zdrowia; Minister Edukacji Narodowej; Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Prezydent- ktry jest zgodnie z Konstytucj najwyszym przedstawicielem RP i gwarantem cigoci wadzy pastwowej. Organem pomocniczym prezydenta jest Kancelaria. Problematyka pol spo w obecnej kadencji jest umiejscowiona na szczeblu Podsekretarza Stanu. Prezes Rady Ministrw realizuje polityk spoeczn za porednictwem Rady Min. Komitet Spoeczno- Polityczny Radv Ministrw. Jest on wewntrzym kolegialnym organem R. Min, majcym koordynowa i zapewni sprawn realizacj zada rzdu w dziedzinie spo polit. Do zada komitetu naley w szczeglnoci: - systematyczne rozpatrywanie stanu realizacji zada z zakresu przestrzegania praw czowieka i obywatela. - koordynacja dziaa organw adm rzdowej przy projektach aktw normatywnych - analiza sytuacji spo polit i stanu realizacji polit spo w takich sprawach jak bezrobocie, owiata, nauka, bezpieczestwo, ochrona warunkw pracy, zdrowia ipolit spo. - rekomendowanie Radzie Min i jej prezesowi stanowiska lub projektw rozstrzygni w sprawach spoeczno- politycznych - prowadzenie rozlicze z patnikami skadek z tytuu nalenych skadek i wypaconych przez nich skadek podlegajcych finansowo z funduszy ubezp

spoecznych - prowadzenie indywidualnych kont ubezpiecz i kont patnikw skadek - prowadzenie prewencji rentowej obejmuje rehabilitacj lecznicz Minister Spraw Wewntrznych i Administracji na nim spoczywa realizacja potrzeby poczucia bezpieczestwa, ktra plasuje si wysoko w hierarchii potrzeb czowieka. Min Edukacji Narodowej zajmuje si obszarem polit spo jakim jest polityka edukacyjna. Ma on na celu realizacj nastpujcych zada: - realizacja konstytucyjnego prawa do nauki - wyrwnywanie szans edukacyjnych dzieci i modziey - promocja modelu wyksztaconego obywatela - wsparcie dla edukacji ustawicznej - wyzwalanie nowych inicjatyw edukacyjnych w szczeglnoci realizacj reformy edukacji Urzd Do Spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych Urzd ten podejmuje dziaania majce na celu zapewnienie kombatantom oraz ofiarom represji wojennych i powojennych niezbdnej pomocy i opieki oraz nalenego im szacunku i pamici. Minister Sprawiedliwoci. W ministerstwie sprawiedliwoci problematyka spoeczna koncentruje si w departamencie spraw rodzinnych i nieletnich. Min Zdrowia. Zadania pol spo realizuj gwnie nastpujce departamenty: -dep przeksztace systemowych - dep do spraw wprowadzenia powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego - dep wiadcze zdrowotnych - dep zdrowia publicznego, inspiruje i projektuje dziaania w zakresie promocji zdrowia - dep farmacji opracowuje i nadzoruje polityk lekow - dep pielgniarstwa i dep ds. uzdrowisk Pastwowa inspekcja sanitarna jest organem powoanym do nadzoru nad warunkami higieny rodowiska, higieny pracy w zakadach pracy, higieny w szkoach, na uczelniach, w orodkach wypoczynku i ma uprawnienie do kontroli zdrowotnoci i ywienia. Min Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Specyfika polityki spoecznej na obszarach wiejskich wie si z koniecznoci wyrwnywania rnic socjalnych i szans yciowych duej czci spoeczestwa nie posiadajcej w porwnaniu z ludnoci miast jednakowego dostpu do edukacji, pracy, zdrowia, kultury.

19. Dylematy funkcjonowania edukacji w Polsce Jak wiadomo, problemy polskiej owiaty s cile zwizane z funkcjonowaniem samorzdu, poniewa to samorzdy s odpowiedzialne przede wszystkim za finansowanie owiaty w swoich regionach, przy czym maja ograniczony wpyw na jej funkcjonowanie. Wadze samorzdowe coraz bardziej zaczynaj interesowa si kwestiami nie tylko finansowania owiaty, ale rwnie jej organizacji i jakoci ksztacenia. Motywuj ich

do tego nie tylko wzrost ich dowiadczenia i kwalifikacji, ale rwnie zmieniajce si oglnie podejcie do szkolnictwa ( egzaminy zewntrzne, rosnca aktywno organizacji pozarzdowych i przedstawicieli rodzicw). Sposb zarzdzania i jako samorzdw, wpywa rwnie na nierwnoci edukacyjne, ktre wymagaj nadzoru i koordynacji z dziaaniami polityki spoecznej. polskie szkolnictwo jest zrnicowane pod wzgldem jakoci ale nadal jest do jednorodne pod wzgldem instytucjonalnym Problem finansowania owiaty nie jest jedynym. Rwnie istotnym jest problem zwizany z zarzdzaniem szkoami. Gminy odpowiadaj za prowadzenie przedszkoli, szk podstawowych i gimnazjw na swoim terenie, niestety ich prawa s w tym obszarze s mocno ograniczone. Samorzd w duej mierze nie moe kontrolowa wydatkw szk. Ma niewielki wpyw na zatrudnienie i awans zawodowy nauczycieli, a przez to na ich wynagrodzenia, ktre stanowi ponad 80% kosztw prowadzenia szk. Wic waciwie jego rola sprowadza si do finansowania i zatwierdzania arkusza organizacyjnego danych placwek. Innym zadaniem gmin jest ustalanie sieci szk. Jednak ta czynno wymaga od 2003 roku uzyskania zgody kuratora na likwidacj placwki. W sytuacji niu demograficznym jest to szczeglnie problem dla gmin wiejskich, ktre s zmuszone do utrzymywania placwek, w ktrych koszty przekraczaj nawet 10 ty z na ucznia, a to dramatycznie wpywa na ich sytuacj finansowa. Gminy nie mog rwnie reorganizowa owiaty przekazujc szkoy innym podmiotom. Szkolnictwo gwnie jest finansowane przez subwencje ogln, w przypadku gmin skadajc si z ok. 80% tzn. subwencji owiatowej. Subwencje oblicza si stosujc algorytm, ktry gwnie opiera si na liczbie uczniw. Dziki modyfikacjom rozszerzono w algorytm o wspczynniki rozrniajce uczniw szk wiejskich i maomiasteczkowych. Zmiany te zaowocoway zwikszeniem subwencji dla gmin wiejskich, ale jednoczenie zwikszyy dotacje gmin zamonych. Jednak gminy wiejskie ze wzgldu na ma gsto zaludnienia i i niskie dochody wasne, co wpywa na wiksze koszty organizacji, maj wiksze

potrzeby i czsto zmuszone i tak do dopacania do subwencji. Wic trzeba nadal ulepsza algorytmy. Mimo wszystko okazuje si ze to gminy zamoniejsze wicej dopacaj do subwencji owiatowych, maja wiksze rodki. Natomiast biedne gminy zwykle nie sta na taki luksus, wic czsto skutkuje to ciciem kosztw przez likwidacj przedszkoli lub podnoszeniem ich opat, zamykaniem stowek szkolnych lub tworzeniem duych oddziaw, co czsto prowadzi do obniania jakoci nauczania i pogbia problem nierwnoci edukacyjnych. Nie pomagaj rwnie cige zmiany w rozporzdzeniach ministrw edukacji, szczeglnie jeli chodzi o pensje nauczycieli, co blokuje moliwo tworzenie dugoterminowych planw inwestycyjnych.

Decentralizacja owiaty wie si z tworzeniem tzn. lokalnych rynkw edukacyjnych, polegajcym na wprowadzeniu konkurencji miedzy szkoami o ucznia. Wprowadzenie bonw owiatowych jest jednym ze sposobw utworzenie finansowych zacht do konkurencji o ucznia poprzez jako nauczania w szkoach. Warunki wprowadzenia takich bonw owiatowych jest przede wszystkim informacja o jakoci nauczania poprzez np. egzaminy zewntrzne, opracowanie standardw edukacyjnych oraz stworzenie warunkw dla konkurencji przez jako na lokalnym rynku edukacyjnym. Obecnie bon owiatowy ma ograniczon posta i jego wysoko jest uzaleniona od woli samorzdw, ktre mog rozdziela fundusze midzy szkoami publicznymi na zasadzie pienidze id za uczniem. Taka sytuacja moe prowadzi do przepenienia szk, co znaczco wpywa na jako nauczania. Podstaw konkurencji jest moliwo wyboru, wic wana jest sie szk, co niestety w maych gminach wiejskich jest trudne do zapewnienia.

W Polsce sektor prywatny i spoeczny jest sabo rozwinity, jak ju byo wspomniane na wczeniejszych zajciach, do szk tego typu uczszcza ok. 2% uczniw. Placwki takie powstaj zwykle w miastach i skupiaj jedynie uczniw z zamonych rodzin, ktrych sta na opacanie czesnego. Na terenach wiejskich coraz czciej pojawiaj si pozarzdowe Mae Szkoy, dotowane rwnie z subwencji owiatowej. Placwki

te czsto charakteryzuj si wysok jakoci nauczania, swobod w zatrudnianiu i wynagradzaniu nauczycieli, silnym oparciu w spoecznoci lokalnej, ktra zarzdza szko wsplnie z dyrektorem. Te szkoy pokazuj, e tworzenie warunkw dla rozwoju podobnych placwek w innych miejscach mogoby stanowi wany element innowacji orza poszerzenia moliwoci wyboru rodzicw i wzmacniania konkurencji. 20. Fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych

FGP zosta utworzony na mocy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 roku o ochronie roszcze pracowniczych w razie niewypacalnoci pracodawcy. Fundusz jest pastwowym funduszem celowym( w rozumieniu ustawy o finansach publicznych) posiadajcym osobowo prawn. Fundusz jest instytucj gwarancyjn dziaajc zgodnie z Dyrektyw Rady nr 80/987/EWG z dnia 20 padziernika 1980r. a zblianiu ustaw Pastw Czonkowskich dotyczcych ochrony pracownikw na wypadek niewypacalnoci pracodawcy a take Dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2002/74/WE z dnia 23 wrzenia 2002 r. zmieniajc Dyrektyw Rady nr 80/987/EWG z dnia 20 padziernika 1980 r. Celem istnienia instytucji gwarancyjnych w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej jest ochrona roszcze pracowniczych, w razie niemonoci ich zaspokojenia przez niewypacalnego pracodawc. Celem istnienia instytucji gwarantowanych w Funduszu s obowizkowe skadki opacane przez pracodawc a przychodw zwroty sum wypaconych tytuem wiadcze pracowniczych niewypacalnym pracodawcom. Fundusz ma prawo zacigania kredytw. Wysoko skadki na dany rok zgodnie z art.29 ust.2 ustawy z dnia 13 lipca2006 r. o ochronie roszcze pracowniczych w razie niewypacalnoci pracodawcy ustalana jest w ustawie budetowej. Stopa skadki ustalana jest od podstawy wymiaru skadki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia o ktrym mowa w art. 19 ust.I ustawy z dnia 13 padziernika 1998 r. o systemie ubezpiecze spoecznych. Poboru skadek na Fundusz dokonuje Zakad Ubezpiecze Spoecznych w okresach miesicznych, cznie ze skadkami na ubezpieczenia spoeczne, a kwoty pobrane tytuem skadek przekazuje Funduszowi w termonie do 15 nastpnego miesica.

21.

Kwestia rolna w Polsce

Wejcie polski do Unii Europejskiej dao szans na restrukturyzacj rodzimego rolnictwa i uczynienie go konkurencyjnym na rynkach Wsplnoty i poza nimi. Unia postawia jednak bardzo twarde warunki, zanim doszo do akcesji w 2004 roku. Oto kilka cech charakteryzujcych polskie rolnictwo. Znacznie odbiegao ono (i odbiega nadal) od rolnictwa Unii Europejskiej, take z uwagi na sw szczegln specyfik. Polska jest trzecim co do wielkoci uytkw rolnych krajem Wsplnoty. Cech waciw polskiego rolnictwa, oprcz zapnienia technologicznego i degradacji infrastruktury, jest due rozdrobnienie gospodarstw. Najwikszy udzia (ponad 32 procent) maj gospodarstwa o powierzchni pitnastu i wicej hektarw. Dziki duemu rozdrobnieniu, w Polsce wystpuje szeroka rnorodno biologiczna, co na pewno jest pozytywnym czynnikiem. To wanie dziki braku koncentracji, polskich rolnikw nie dotkna klska zwizana z epidemi choroby wciekych krw, czy pomr ptactwa w wyniku ptasiej grypy. Polityka pastwa wobec wsi i rolnictwa: - zapewnienie ywnoci o odpowiedniej jakoci, czyli modernizacja gospodarstw rolnych - ochrona przyrody, dbao o walory krajobrazowe i rekreacyjne obszarw wiejskich - niwelowanie rnic w zagospodarowaniu poszczeglnych regionw - pobudzenie wzrostu efektywnoci w modernizacji sektora rolno spoywczego. Polityka rolna obejmuje nie tylko zagadnienia produkcji ale i spoeczestwa. Jest ona czci polityki gospodarczej pastwa. Polska wie, to obok produkcji, take ogromna grupa spoeczna. Z bada statystycznych wynika, e na obszarach wiejskich mieszka ogem prawie 40 procent obywateli. Ostatnio, zauwaa si przechodzenie duej liczby mieszkacw wsi z dziaalnoci produkcyjnej na usugow. Wie si to z bardzo dobrym stanem krajobrazu naturalnego. W zwizku z tym na wsiach polskich zacza si rozwija, z bardzo dobrym skutkiem, agroturystyka. Trzeba rwnie powiedzie o cenach ziemi, ktre s nisze od tych, jakie funkcjonuj w Europie Zachodniej. Wie si to ze sab jakoci wystpujcych u nas gruntw ornych. POLSKIE ROLNICTWO NA TLE UNII EUROPEJSKIEJ Polski uzyskuje sabsze efekty ni w krajach Unii Europejskiej. Cechy, ktre rni rolnictwo naszego kraju od wydajnego, intensywnego rolnictwa zachodnioeuropejskiego, dotycz zarwno warunkw naturalnych rolnictwa, jak i cech spoeczno-ekonomicznych: - rolnictwo Polski rozwija si w mniej korzystnych warunkach naturalnych, zwaszcza pod wzgldem jakoci gleb i iloci opadw - pod wzgldem wskanikw wydajnoci rolnictwa, takich jak plony, obsada zwierzt na 100 ha, ilo mleka i misa od jednej sztuki hodowlanej - efekty polskiego rolnictwa hamowane s duym rozdrobnieniem gospodarstw, tradycyjn struktur upraw ograniczajcych specjalizacj i mechanizacj gospodarstw - tradycyjny charakter rolnictwa Polski potwierdza wysokie zatrudnienie w tym dziale gospodarki - kilkunastokrotnie wysze ni w Europie Zachodniej. Niepokojcy jest

take niski poziom wyksztacenia ludnoci wiejskiej oraz starzenie si wsi, zwaszcza w tych regionach, w ktrych wystpowa silny odpyw ludnoci modej do miast - polskie rolnictwo odznacza si niewystarczajcym powizaniem z przemysem przetwrczym - niekorzystne s cechy eksportu ywnoci - dominuje ywno sabo przetworzona, np. wiee owoce, surowe miso, ywe zwierzta. Instytucje zwizane z rolnictwem: - Agencja Rynku Rolnego jest instrumentem interwencyjnym. Stabilizuje ona rynek rolny, prowadzi zakupy wybranych produktw rolnych i ich sprzeda w kraju lub za granic. - Agencja Wasnoci Skarbu Pastwa spenia wane funkcje w zakresie modernizacji procesw wytwrczych w rolnictwie, przetwrstwie rolno spoywczym i rozwoju tzw. maej przedsibiorczoci w rejonach wiejskich. Wyrni tu naley : a) stosowanie dopat do oprocentowania kredytw inwestycyjnych i obrotowych (s to tzw. kredyty preferencyjne ) b) udzielanie gwarancji kredytowych i porcze c) czciowe finansowanie przedsiwzi inwestycyjnych w zakresie infrastruktury gospodarczej na terenach wiejskich d) dofinansowanie dziaalnoci owiatowej na wsi zwizanej z nauk zawodu, zmian kwalifikacji, doradztwem rolnym. W realizacji tych przedsiwzi Agencja wsppracuje z ponad 30 bankami. Najwikszy jest udzia bankw spdzielczych, zrzeszonych w Banku Gospodarki ywnociowej. - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa tu skada si wnioski o dopaty bezporednie i o dofinansowanie w ramach programu na lata 2007-2013 - Orodki Doradztwa Rolnego pomagaj rolnikom w wypenianiu wnioskw, prowadz szkolenia w zakresie dostosowania gospodarstw do poziomw unijnych. 22. Fundusz Ubezpiecze Spoecznych

jest pastwowym funduszem celowym, powoanym w celu realizacji zada z zakresu ubezpiecze spoecznych. Dysponentem FUS jest Zakad Ubezpiecze Spoecznych. W ramach FUS wyodrbnia si fundusze:

emerytalny, z ktrego finansowane s wypaty emerytur,

rentowy, z ktrego finansowane s wypaty rent z tytuu niezdolnoci do pracy, rent szkoleniowych, rent rodzinnych, dodatkw do rent rodzinnych dla sierot zupenych, dodatkw pielgnacyjnych, zasikw pogrzebowych oraz wiadczenia zlecone Zakadowi do wypaty podlegajce finansowaniu z budetu pastwa, a take wydatki na prewencj rentow, chorobowy, z ktrego finansowane s wiadczenia okrelone w odrbnych przepisach, wypadkowy, z ktrego finansowane s wiadczenia okrelone w odrbnych przepisach, a take koszty prewencji wypadkowej okrelone w odrbnych przepisach, rezerwowe dla:

a. ubezpiecze rentowych oraz chorobowego, b. ubezpieczenia wypadkowego. Przychody FUS pochodz:

ze skadek na ubezpieczenia spoeczne, nie podlegajcych przekazaniu na rzecz otwartych funduszy emerytalnych, z wpat z budetu pastwa oraz z innych instytucji, przekazanych na wiadczenia, ktrych wypat zlecono Zakadowi, z wyjtkiem wiadcze finansowanych z odrbnych rozdziaw budetowych oraz wpat z instytucji zagranicznych, z oprocentowania rachunkw bankowych FUS, z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieninego, z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiza wobec FUS, ze zwrotu nienalenie pobranych wiadcze, wraz z odsetkami z dodatkowej opaty w wysokoci do 100% nie opaconych skadek, ktr patnik skadek jest zobowizany opaci w razie nieopacenia skadek lub opacenia ich w zanionej wysokoci, gdy Zakad mu j wymierzy oraz z opaty prolongacyjnej, z dotacji z budetu pastwa, ze rodkw FRD, ktre by wykorzystane wycznie na uzupenienie wynikajcego z przyczyn demograficznych niedoboru funduszu emerytalnego jednake nie wczeniej ni w 2009 r., z innych tytuw.

Skadk na ubezpieczenia spoeczne zalicza si do przychodw FUS w miesicu nastpujcym po miesicu, za ktry skadka jest nalena. Dotacje budetu pastwa W granicach okrelonych w ustawie budetowej FUS moe otrzymywa z budetu pastwa dotacje. Dotacje mog by przeznaczone wycznie na uzupenienie

rodkw na wypaty wiadcze gwarantowanych przez pastwo, jeli przychody przekazywane na rachunki funduszy emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego oraz rodki zgromadzone na funduszach rezerwowych nie zapewniaj penej i terminowej wypaty wiadcze finansowanych z przychodw FUS. Za zgod ministra waciwego do spraw finansw publicznych FUS moe zaciga kredyty. Ze rodkw zgromadzonych w FUS finansowane s:

wypaty wiadcze z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego, wydatki na prewencj rentow, spaty kredytw i poyczek wraz z odsetkami, zaciganych w celu wypaty wiadcze z FUS, odsetki za nieterminowe wypaty wiadcze, nalenoci dla patnikw skadek otwartych funduszy emerytalnych, wydatki zwizane z realizacj zada polegajcych na wypacie wiadcze finansowanych z budetu pastwa oraz z innych instytucji, ktrych wypat zlecono Zakadowi, z wyjtkiem wiadcze finansowanych z odrbnych rozdziaw budetowych oraz wpat z instytucji zagranicznych, odpisy z funduszy bdcych czciami skadowymi Funduszu Ubezpiecze Spoecznych. Odpisy te stanowi przychody Zakadu, a wysoko odpisu ustala si corocznie w ustawie budetowej na podstawie planu finansowego FUS, zatwierdzonego, przez ministra waciwego do spraw zabezpieczenia spoecznego w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw budetu.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 13 padziernika 1998 r. o systemie ubezpiecze spoecznych (Dz. U. 1998 r., Nr 137, poz. 887 ze zmianami 23. Alkoholizm jako kwestia spoeczna

Alkoholizm zaliczany jest do naogw. Jest uzalenieniem od alkoholu polegajcym na spoywaniu alkoholu w nadmiernych i czsto w niekontrolowanych ilociach. Nie jest moliwe cakowite jego wyleczenie, a jedynie zahamowania narastania jej objaww i szkd zdrowotnych z ni zwizanych. Najwiksze zmiany chorobowe wystpuj u alkoholikw w ukadzie nerwowym. Alkoholicy maj skonno do lekcewaenia potrzeb ywieniowych. Ubogi sposb odywiania zaostrza

jeszcze bardziej problemy spowodowane spoywaniem alkoholu. Czste picie alkoholu i to w duych ilociach doprowadza do zmian tak wanych narzdw jak: wtroba, nerki oraz serce. Ponadto wystpuje dysfunkcja ukadu pokarmowego. Alkoholizm wywouje rwnie reakcje alkoholikw na ycie codzienne(tabelka) reakcje Relacje spoeczne Relacje zawodowe psychosomatyczne zdrowotne) utrata kontroli nad wasnymi, codziennymi obowizkami, np. w przypadku osb dorosych mog to by zaniedbania w wychowaniu i edukacji dzieci, rozpad rodziny, cierpienia bliskich, pojawiajce si problemy finansowe wynikajce z wydawania pienidzy na alkohol (zaduenie, nie zapacone rachunki); powolna utrata wizi spoecznych, marginalizacja oraz izolacja; osabienie wizi rodzinnych - utrata kontaktu emocjonalnego z najbliszymi; konflikty z prawem (stosowanie po pijanemu przemocy, rozboje, morderstwa, wypadki spowodowane prowadzeniem pojazdu po spoyciu alkoholu czste nieobecnoci w pracy wynikajce z niemonoci prowadzenia dziaalnoci zawodowej po spoyciu alkoholu; wypadki czce si z utrat zdrowia lub ycia wynikajce z osabionej uwagi lub utraty czujnoci na stanowisku pracy; oglne osabienie zdolnoci do pracy; brak moliwoci rozwoju zawodowego; degradacja zawodowa lub ostateczne zwolnienie z pracy. powolna utrata sensu i celu wasnego ycia; zaburzenia psychiczne i neurologiczne, np.: agresywno, draliwo, zy nastrj, osabienie woli i panowania nad sob, bezsenno, niepokj, stany depresyjne (cznie z mylami samobjczymi), moliwo utraty pamici, osabienie uwagi, deliria i stany szalestwa koczce si hospitalizacj w szpitalach psychiatrycznych; agresja prowadzca do przestpstw; znaki godu alkoholowego (przy odtruciu): drenie ciaa, nudnoci, wymioty, ble odka, nadmierne pocenie si, nerwowo, poirytowanie, koszmary, (

koczce si kalectwem lub mierci niewinnych ludzi); utrata szacunku innych.

halucynacje, konwulsje; upoledzenie ukadu pokarmowego i ukadu krenia; zwikszenie prawdopodobiestwa zachorowania na nowotwr.

Instytucje ktre zajmuj si problemami alkoholowymi w Polsce : - Pastwowa Agencja Rozwizywania Problemw Alkoholowych (PARPA), - Gminna Komisja ds. Rozwizywania Problemw Alkoholowych, - Punkt Konsultacyjny ds. Przeciwdziaania Alkoholizmowi i Przemocy, - Poradnie Terapii Uzalenie i Wspzalenie wspuzalenienia - dziaajce zwykle w strukturach publicznych i niepublicznych zespow opieki zdrowotnej. - Caodobowe oddziay terapii uzalenie - stacjonarne placwki publicznej suby zdrowia, dziaajce w strukturach Wojewdzkich Orodkw Terapii Uzalenie. - Punkty Konsultacyjne dla osb uzalenionych i ich rodzin - funkcjonuj czsto w mniejszych miejscowociach - zakres ich dziaalnoci ogranicza si zwykle do motywowania do podjcia leczenia oraz informowania osb uzalenionych i ich rodzin o moliwociach dotyczcych leczenia. - Prywatne orodki i kliniki leczenia uzalenie. Ponadto instytucjami zwizanymi z alkoholizmem s rwnie Sd, Policja, Prokuratura.

Podstaw prawn systemu lecznictwa odwykowego w Polsce stanowi: - Ustawa o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi z dnia 28 padziernika 1982 roku (z pniejszymi zmianami) w art. 21 oraz - Rozporzdzenie Ministra Zdrowia w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, zasad funkcjonowania i rodzajw zakadw lecznictwa odwykowego oraz udziau

innych zakadw opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad osobami uzalenionymi od alkoholu z dnia 31 grudnia 1999 roku. Alkoholizm jest to bardzo trudny problem spoeczny i dlatego nie jest atwo z nim walczy. Jedn podstawow przeszkod jest sam czowiek, ktry najczciej twierdzi, e nie potrzebuje adnej pomocy, a zanim stwierdzi ten fakt to ju niekiedy jest za pno, bo straci ju albo rodzin, majtek albo zdrowie a w skutek tego i ycie. A najwaniejsze jest to, aby jak najszybciej przejrze na oczy i stwierdzi, e jest si alkoholikiem. Osoba z tak opini o sobie samym moe szuka wtedy pomocy w stowarzyszeniach dla anonimowych alkoholikw albo w poradniach uzalenie, ale rwnie w grupach AL. ANON, ktre s przeznaczone dla rodzin alkoholikw, AL. ATEEN, ktre s otwarte dla modziey od 12 do 18 roku ycia, AL. ATOT, ktre istniej dla dzieci z uzalenieniem alkoholowym poniej 12 roku ycia a take DDA s to grupy dla dorosych dzieci alkoholikw. Kady, kto przyjdzie do tych grup dostanie pomoc, dziki ktrej bdzie mg powiedzie, e na nowo yje i na nowo ukada sobie ycie pene szczcia i harmonii, ale ju nie ze rodkiem wspomagajcym t sielank alkoholem. 24 Pozarzdowe organizacje pomocy spoecznej w Polsce.

1. Organizacja pozarzdowa- stanowi trzeci, obok publicznego i prywatnego, sektor spoeczestwa, jest zaoona przez obywateli czy ich organizacje, dziaajca z wasnej inicjatywy na rzecz wybranego interesu publicznego i nie pobierajca rzdowych rodkw finansowych. W polskim prawie definicj ustawow organizacji pozarzdowej zawiera art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 2. Podstawowymi formami organizacji pozarzdowych, nioscych pomoc w oglnym jej rozumieniu stanowi fundacje, stowarzyszenia czy wolontariat. 3. Fundacja to: forma prawna organizacji pozarzdowej, ktrej istotnym substratem jest kapita przeznaczony na okrelony cel oraz statut zawierajcy reguy dysponowania tym kapitaem, fundacje s po stowarzyszeniach w Polsce drug co do popularnoci form prawn wrd organizacji pozarzdowych. 4. Stowarzyszenie to: organizacja spoeczna (zrzeszenie) powoywana przez grup osb majcych wsplne cele lub zainteresowania. 5. Wolontariat to: (ac. volontarius - dobrowolny) dobrowolna, bezpatna, wiadoma praca na rzecz innych lub caego spoeczestwa, wykraczajca poza zwizki rodzinno-koleesko-przyjacielskie. 6. Trudno jest precyzyjnie okreli liczb organizacji pozarzdowych. W Polsce zarejestrowanych jest ponad 45 000 stowarzysze i ponad 7 000 fundacji.

7. Struktura podziau organizacji pozarzdowych wg jej obszaru dziaania: sport, turystyka, rekreacja i hobby (38,6% ) kultura i sztuka (11,6%) edukacja i wychowanie (10,3% ) ochrona zdrowia (8,2%) usugi socjalne i pomoc spoeczna (10% ) 8. Rodzaje Fundacji: Wielka Orkiestra witecznej Pomocy - fundacja charytatywna, ktrej podstawowym celem zgodnie ze statutem jest: dziaalno w zakresie ochrony zdrowia polegajca na ratowaniu ycia chorych osb, w szczeglnoci dzieci, i dziaanie na rzecz poprawy stanu ich zdrowia, jak rwnie na dziaaniu na rzecz promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej. Fundacja Anny Dymnej: Mimo Wszystko dziaa w zakresie: dziaalnoci charytatywnej, pomocy spoecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji rodzinnej oraz wyrwnywania szans tych rodzin i osb. Fundacja Polsat zostaa powoana w celu: prowadzenia wszechstronnej dziaalnoci w zakresie rozwoju dzieci, ochrony zdrowia oraz ratowania ycia dzieci, w tym wspierania i prowadzenia inicjatyw o charakterze zdrowotnym, edukacyjnym oraz charytatywnym; udzielania pomocy osobom znajdujcym si w szczeglnie trudnej sytuacji yciowej i materialnej. Fundacja Trzeba Marzy: nadrzdnym celem Fundacji, wynikajcym ze Statutu jest spenianie marze dzieci, ktrych ycie jest zagroone. 9. Rodzaje stowarzysze: Polski Czerwony Krzy (PCK) - najstarsza polska organizacja humanitarna bdca czonkiem Midzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzya i Czerwonego Pksiyca. Zajmuje si udzielaniem pomocy humanitarnej w czasie klsk i wojen, pomoc socjaln, nauk pierwszej pomocy, prowadzeniem zabezpiecze medycznych imprez masowych, propagowaniem idei honorowego krwiodawstwa, rozpowszechnianiem znajomoci midzynarodowego prawa konfliktw zbrojnych. MONAR: posiada programy skierowane do osb bezdomnych, uzalenionych, zakaonych wirusem HIV, osb wykluczonych spoecznie, w tym winiw. Prowadzi zarwno orodki stacjonarne jak i pobytu dziennego, a take noclegownie, szpital, poradnie. 10. Caritas Polska: jest instytucj charytatywn Konferencji Episkopatu Polski. Udziela pomocy doranej i dugofalowej, materialnej i finansowej osobom bezrobotnym, bezdomnym, chorym, starszym, dzieciom z rodzin ubogich a take imigrantom i uchodcom. Caritas udziela rwnie pomocy humanitarnej ofiarom wojen, kataklizmw i nieszcz naturalnych poza granicami Polski. 26. Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej jako podmiot wykonawczy. Z dniem 31 padziernika 2005 r. rozporzdzeniem Rady Ministrw utworzone zostao Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej w drodze przeksztacenia Ministerstwa Polityki Spoecznej. Przeksztacenie polegao na wczeniu do

Ministerstwa Polityki Spoecznej komrek organizacyjnych obsugujcych sprawy dziau praca.

W skad Ministerstwa Pracy i Polityki Spoecznej wchodz komrki organizacyjne obsugujce sprawy z dziau administracji rzdowej zabezpieczenie spoeczne, praca i "sprawy rodziny". Na czele tego ministerstwa stoi Jolanta Fedak.

Dzia praca obejmuje sprawy: - zatrudnienia i przeciwdziaania bezrobociu; - stosunkw pracy i warunkw pracy; - wynagrodze i wiadcze pracowniczych; - zbiorowych stosunkw pracy i sporw zbiorowych; Dzia sprawy rodziny obejmuje sprawy: - rozwoju i ochrony instytucji maestwa, dzieci i rodziny; - rzdowych programw wspierania rodziny, w szczeglnoci rodzin znajdujcych si w trudnej sytuacji materialnej i spoecznej, a take rodzin wielodzietnych lub niepenych; - przeciwdziaania patologiom i dyskryminacji w rodzinie; - uwarunkowa demograficznych w kraju; - koordynowania i organizowania wsppracy organw administracji publicznej, organizacji pozarzdowych i instytucji w zakresie realizacji praw rodziny, dzieci i osb starszych potrzebujcych wsparcia; - wsppracy midzynarodowej dotyczcej realizacji i ochrony praw rodziny, dzieci, modziey, kobiet, mczyzn i osb starszych. Dzia zabezpieczenie spoeczne obejmuje sprawy: - ubezpiecze spoecznych i zaopatrzenia spoecznego; - funduszy emerytalnych; - pomocy spoecznej i wiadcze na rzecz rodziny; - wiadcze socjalnych, zatrudnienia, rehabilitacji spoecznej i zawodowej osb niepenosprawnych; - kombatantw i osb represjonowanych;

- koordynacji systemw zabezpieczenia spoecznego, z wyjtkiem rzeczowych wiadcze leczniczych; - dziaalnoci poytku publicznego, w tym nadzoru nad prowadzeniem tej dziaalnoci przez organizacje poytku publicznego, z wyczeniem nadzoru nad dziaalnoci w zakresie ratownictwa i ochrony ludnoci. - Minister waciwy do spraw zabezpieczenia spoecznego sprawuje nadzr nad Prezesem Urzdu do Spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych.

Minister pracy i polityki spoecznej: -realizuje polityk ograniczania bezrobocia -kreuje prawo pracy, harmonizujc je z prawem UE oraz konwencjami MOP -prowadzi dialog socjalny z organizacjami zwizkowymi i organizacjami pracodawcw -analizuje i ocenia stan bezpieczestwa i higieny pracy -opiniuje i rejestruje ukady zbiorowe pracy -realizuje zadania dotyczce zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej osb niepenosprawnych -realizuje ustawy socjalne -bada sytuacj socjaln ludnoci, ustalajc poziom minimalnych wiadcze spoecznych i naj niszych wynagrodze -organizuje i koordynuje pomoc spoeczn -prowadzi polityk ubezpiecze spoecznych Instytucje podlege Ministrowi Pracy Polityki Spoecznei -Zakad Ubezpiecze SpoecznychMPS -Centralny Instytut Ochrony Pracy- MGiP -Instytut Pracy i Spraw Socjalnych- MPS/ MGiP -Centrum Rozwoju Sub Spoecznych- MPS -Centrum Partnerstwa Spoecznego Dialog- MGiP -Gwna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia spoecznego- MPS/ MGiP -Ochotnicze Hufce Pracy (OHP)- MGiP -Urzd do Spraw Kombatantw i Osb Represjonowanych- MPS

27.

Stopie zaspokojenia potrzeb ywnociowych sposoby, poziom,

sytuacja w polsce CENY YWNOCI W POLSCE

W ostatnich kilku latach mona byo zaobserwowa cigy wzrost cen ywnoci, do ktrego mogy przyczyni si takie czynniki jak tendencje w gospodarce narodowej (wzrost dochodw, spadek bezrobocia), wzrost cen paliw i energii oraz kosztw produkcji rolnej. Wedug bada GUS ceny ywnoci pod koniec 2008 roku byy wysze o 3,2 % ni w roku 2007. Najwikszy wzrost cen zanotowano w odniesieniu do ryu (o 33,4%) oraz tuszczu rolinnego (o 12,7%). W 2008 r. podroay rwnie takie produkty jak przetwory makaronowe (9,2%), miso wieprzowe (8,8%), pieczywo (6,4%), wdliny i warzywa (po 6,3%), miso woowe (o 4,6%), ryby (3,7%), produkty w grupie jogurty, mietana, napoje i desery mleczne (o 3,4%) oraz jaja (o 1,1,%). Wzrost cen nastpi rwnie w przypadku napojw bezalkoholowych, takich jak soki, herbata, kawa, woda mineralna rdlana (o 3,5%). Wicej pacono rwnie za wyroby tytoniowe (natomiast 16,5%) oraz napoje alkoholowe (natomiast 3,4%). Obniono natomiast ceny masa (o 14,6%), owocw (o 11,1%), serw (o 6,5%), cukru (o 4,4,%), mki (o 2,4%) oraz drobiu (o 2%). Ceny produktw spoywczych rni si na terenie caej Polski. W sklepach wiejskich za ywno paci si wicej ni w sklepach miejskich. Wynika to gwnie z braku konkurencji oraz wysokich kosztw utrzymania sklepu na terenie wiejskim. Najwicej na codzienne zakupy mona wyda prognozach wojewdztwach opolskim, podlaskim prognozach pomorsko zachodnim. Najmniej w wojewdztwach lskim i mazowieckim. Pewne okresowe wahania cen mona zauway w wojewdztwach pnocno wschodnich, ktre stanowi atrakcj turystyczn, w zwizku, z czym, waciciele sklepw w sezonie podnosz ceny. W prognozach na 2009 rok, przewiduje si spadek cen o 2 do 3%, zwaszcza w drugim proczu. Spowodowane moe to by spowolnieniem gospodarczym. Konsumenci zamieni niektre produkty na ich tasze odpowiedniki. Spadek cen w 2009 roku bdzie gwnie dotyczy cen mleka i przetworw mlecznych, drobiu, olejw, warzyw, owocw, kaszy, maki, patkw zboowych. Mniej wicej tyle samo bdziemy paci za pieczywo. Natomiast podwyszeniu mog ulec ceny alkoholu i sodyczy. Na caym wiecie trwa gboki kryzys ywieniowy wywoany wzrostem cen podstawowych artykuw ywnociowych. Wedug agendy ds. ywnoci i rolnictwa ONZ (FAO), ceny ywnoci na caym wiecie wzrosy o prawie 40% od 2007 r. Ceny ziarna wzrosy o 42%, a ceny nabiau o 80%. Wedug Banku wiatowego, ceny ywnoci wzrosy o 83% od 2005 r. W grudniu 2007 r. w 37 krajach na wiecie ogoszono kryzys ywnociowy. Wedug szacunkw International Food Policy Research Institute, do 2020 r. ceny podstawowych artykuw ywnociowych wzrosn jeszcze o 135%. Ju dzi wiadomo, e te szacunki s zanione i e wzrost cen bdzie jeszcze wikszy. Nawet dzisiejsze ceny ywnoci s ju niedostpne dla biednych na caym wiecie. Dlatego wybuchaj zamieszki godowe w Meksyku, Indonezji, Jemenie, Kambody, Maroku, Senegalu, Uzbekistanie, Gwinei, Mauretanii, Egipcie, Kamerunie, Bangladeszu, Burkina Faso, Wybrzeu Koci Soniowej, Peru, Boliwii, Haiti i na Filipinach. Firmy promujce produkty modyfikowane genetycznie, Monsanto, DuPont, Dow Agrisciences, Syngenta i Bayer CropScience AG, wykorzystuj t sytuacj, by stara si przekonywa opini publiczn, e ich produkty s jedynym sposobem, by zapobiec wiatowej klsce godu. Wielu producentw ywnoci w Japonii i Korei Poudniowej

przestao korzysta z kukurydzy niemodyfikowanej genetycznie, gdy ceny wzrosy trzykrotnie w cigu dwch lat. Producenci modyfikowanej genetycznie kukurydzy w Stanach Zjednoczonych zwikszaj produkcj, zachceni wiksz akceptacj GMO w Azji i w Europie. Europejscy hodowcy byda naciskaj na rzdy Unii Europejskiej, by cakowicie zniosy ograniczenia importu paszy modyfikowanej genetycznie, straszc kryzysem w przemyle hodowlanym. Wedug producentw GMO, ich produkty mog w przyszoci zwikszy wydajno upraw dziki mniejszemu zapotrzebowaniu na wod i nawozy. Jednak na razie, nie ma adnych dowodw na to, e roliny modyfikowane genetycznie mog zapewni wiksze zbiory z takiego samego areau. Badania Uniwersytetu w Kansas prowadzone w okresie 3 lat pokazay, e uprawy soi modyfikowanej genetycznie dostarczay o 10% mniejszych plonw, ni naturalna soja. Do podobnych wynikw doszo dziaajce w Wielkiej Brytanii, stowarzyszenie Soil Association, ktre porwnywao rne badania produktywnoci rolin modyfikowanych genetycznie. Wedug raportu stowarzyszenia, w latach 1999-2002 r. rzd USA wyda 12 miliardw dolarw na subsydia dla farmerw uprawiajcych genetycznie modyfikowane odmiany soi, kukurydzy i rzepaku. Roczny koszt subsydiw rzdu USA dla upraw modyfikowanych genetycznie jest szacowany na 3 do 5 miliardw dolarw. Nisza cena produktw modyfikowanych genetycznie jest skutkiem subsydiw pastwowych, a nie wikszej wydajnoci rolin GMO. Wiele wskazuje te na to, e globalny wzrost cen ywnoci zosta wywoany m.in. przez coraz bardziej rozpowszechnione uprawy rolin modyfikowanych genetycznie: soi przeznaczonej na pasz dla zwierzt, rzepaku przeznaczonego na produkcj biopaliw i kukurydzy. Te przeznaczone na eksport uprawy, wypieraj uprawy ywnoci na potrzeby lokalnego rynku i uzaleniaj wiele pastw Trzeciego wiata od importu ywnoci. W sytuacji, gdy ceny paliwa bij wszelkie rekordy, importowana ywno staje si niedostpna i dochodzi do klski godu. Przemys kapitalistyczny dostarczy nam kolejnego przykadu swojego zwykego modus operandi: sztucznie wytworzy kryzys, aby potem czerpa gigantyczne korzyci z jego rozwizywania. Uprawy rolin modyfikowanych genetycznie, zapewniajce kolosalne zyski kilku koncernom zajmujcym si globaln dystrybucj pasz, paliw i dodatkw do produktw spoywczych (cukrw i skrobi), doprowadziy do zapaci rolnictwo nastawione na zaspokajanie potrzeb ywnociowych ludnoci w krajach Trzeciego wiata. Jakby tego byo mao, koncerny biotechnologiczne chc sprzeda jako lekarstwo trucizn, ktra wywoaa globalny kryzys: technologi organizmw modyfikowanych genetycznie. Jak napisa John Zerzan: rozwizaniem na problemy stworzone przez technologi jest zawsze wicej technologii. W ten sposb bdne koo pogoni za zyskiem si zamyka, pozostawiajc za sob miliony ludzi gincych z godu. Intensywna i ekstensywna gospodarka rolna. Typologia pastw wiata ze wzgldu na zaspokojenie potrzeb ywnociowych mieszkacw. Rolnictwo stanowi jeden z najwaniejszych dziaw gospodarki kadego kraju. Mimo e przewanie nie dostarcza ono znacznych iloci pienidzy do kasy pastwowej, to jednak poziom jego rozwoju decyduje o samowystarczalnoci ywnociowej pastwa bd te jej braku. Rolnictwo polega na chowie zwierzt bd uprawie rolin, w wyniku ktrych uzyskiwane s artykuy spoywcze. W szerokim ujciu termin rolnictwo obejmuje rwnie ogrodnictwo, sadownictwo, pszczelarstwo, lenictwo, rybactwo oraz pasterstwo.

wiatowa produkcja rolna prowadzona jest na dwa zasadnicze sposoby: jako rolnictwo intensywne oraz ekstensywne Rolnictwo intensywne charakterystyczne jest dla pastw wysoko rozwinitych. Odznacza si ono znacznym stopniem chemizacji oraz mechanizacji produkcji. Rolnicy stosuj nowoczesne metody upraw i chowu, wprowadzajc czsto nowinki techniczne i najbardziej nowoczesne gatunki. Produkcja ma charakter towarowy, a nie samozaopatrzeniowy. Znamienna jest take koncentracja produkcji, ktra umoliwia jej specjalizacj. Nakady pracy nie s due w przeciwiestwie do nakadw kapitaowych. Zatrudnienie w rolnictwie jest bardzo niewielkie i nie przekracza ono 10%, a w takich krajach jak Stany Zjednoczone oraz Wielka Brytania wynosi okoo 2%. W wyniku takiego gospodarowania wydajno 1ha uytkw rolnych jest bardzo wysoka. Rolnictwo tego typu prowadzone jest midzy innymi w Holandii, Japonii, Danii. Rolnictwo ekstensywne spotykane jest w krajach sabo rozwinitych i jest ono przeciwiestwem powyszego. Oznacza to, e stopie mechanizacji oraz chemizacji jest niewielki, du wag przypisuje si natomiast do nakadw pracy ludzkiej. Wydajno 1ha jest niewielka, w zwizku z czym w celu wyprodukowania wystarczajcej iloci poywienia pod rolnictwo przeznacza si znaczne obszary. Dominujc gazi jest uprawa rolin, poniewa nie wymaga ona tak wysokich nakadw kapitaowych jak hodowla zwierzt. Bardzo czsto uprawy prowadzone s metodami tradycyjnymi, bez stosowania zabiegw chronicych ziemi przed wyjaowieniem, co z biegiem czasu skutkuje spadkiem produktywnoci gleby. Towarowo rolnictwa ekstensywnego jest niewielka, pokrywa ono przede wszystkim zapotrzebowanie producentw. Charakterystyczne jest ono dla pastw Azji, Afryki i Ameryki rodkowej. Ciekawa sytuacja ma miejsce w Chinach, w ktrym to pastwie wysokie plony w rolnictwie osigane s nie poprzez znaczny stopie mechanizacji rolnictwa, ale wskutek bardzo duych nakadw pracy. Zrnicowanie produkcji rolnej na wiecie ma swoje przeoenie w sytuacji ywnociowej poszczeglnych pastw. Kraje wysoko rozwinite dysponuj niejednokrotnie nadwykami ywnoci. Dziki temu potrzeby rynku wewntrznego s cakowicie zaspokajane, a niewykorzystane pody rolne przeznaczane s na eksport. Inaczej sytuacja przedstawia si w pastwach o niedorozwoju rolnictwa; czsto dochodzi w nich do niedoboru ywnoci, co w zestawieniu z brakiem funduszy na zakup produktw spoywczych w kasie pastwowej skutkuje godem. Problem godu szczeglnie silnie zaznacza si na kontynencie afrykaskim. Przyjmujc za wystarczajce dla prawidowego funkcjonowania organizmu czowieka dostarczenie mu 2300- 2700 kalorii w cigu doby i ok. 80 g biaka, pastwa wiata dzieli si na 3 klasy: 1. Wyywienie nazbyt obfite- w krajach wysokorozwinitych, naftowych krajach arabskich, ale take w wielu krajach sabo rozwinitych dzienne spoycie pokarmw przekracza zarwno norm kaloryczn jak i t odnoszc si do biaka 2. Wyywienie skromne, ale wystarczajce- w niektrych pastwach rednio i sabo rozwinitych dobowe spoycie kalorii mieci si w przedziale 2300- 2700, za biaka w granicach 50- 80 g 3. Wyywienie niedostateczne i godowe- w najbiedniejszych krajach wiata dzienne spoycie kalorii nie przekracza 2300, a biaka 50 g

Dodatkowo tym co odrnia kraje sabo rozwinite od bogatych jest struktura spoywanych pokarmw. Ludno krajw biednych musi zadowoli si podstawowymi pokarmami pochodzenia rolinnego, podczas gdy mieszkacy pastw bogatych spoywaj w znacznych ilociach cukier, sodycze oraz miso i roliny pochodzenia hodowlanego. Gospodarstwa domowe oceniay w 2004roku stopie zaspokojenia potrzeb ywnociowych w zakresie podstawowych produktw ywnociowych w skali 5 stopniowej gdzie 1 oznacza najniszy poziom zaspokojenia, a 5 .najwyszy poziom zaspokojenia. Najwysze zaspokojenie swoich potrzeb w przypadku pieczywa i przetworw zboowych deklarowao 92% badanych, w przypadku warzyw i przetworw . ok. 84%, owocw i przetworw 66%, mleka . 61%, a przetworw mlecznych . ok. 48%. Ponad poowa badanych uznaa, e potrzeby dotyczce misa i jego przetworw byy zaspokajane na najwyszym poziomie. Osoby utrzymujce si z niezarobkowych rde deklaroway najnisze oceny zaspokojenia potrzeb ywnociowych. Odsetek tych gospodarstw domowych wskazujcych na cakowity brak zaspokojenia potrzeb na warzywa i ich przetwory wynosi 2%, na owoce i przetwory . 5%, na mleko . 9%, przetwory mleczne . 12%, a na miso i jego przetwory . ok. 17%. Spord wyrnionych w badaniu grup spoeczno-ekonomicznych gospodarstw domowych, najwicej gospodarstw, ktrych nie byo sta na zakup ywnoci odnotowano w grupie utrzymujcych si z niezarobkowych rde. Relatywnie czsto na trudnoci w zaspokajaniu potrzeb ywnociowych wskazyway rodziny emerytw i rencistw.

28.NIERWNOCI SPOECZNE W POLSCE Nierwnoci spoeczne, zrnicowanie spoeczne rozpatrywane w aspekcie wartociujcym, normatywnym. Odwoujemy si do poczucia sprawiedliwoci i niesprawiedliwoci -> makrostruktury spoeczne ->klasy spoeczne Rodzaje nierwnoci: polityczne ekonomiczne spoeczne np. nierwne moliwoci ksztacenia si Pojcie nierwnoci jest odnoszone do wyobrae tego , co rwne i sprawiedliwe, jest pojeciem wartociujcym Zrnicowanie spoeczne wskazuje na rne rda zrnicowania, cechy biologiczno-fizyczne, psychiczne, demograficzne, spoeczne (pojcie opisowe) A)cechy biologiczne, demograficzne i psychiczne prowadz do powstania kategorii spoecznych B)rnice spoeczne prowadz do ksztatowania si zbiorowoci spoecznych s

podstaw wyrnienia struktury spoecznej Nierwno polityczna, ktra pojawia si wtedy gdy nie ma bezwzgldnej rwnoci ludzi wobec prawa tzn. pewni ludzie lub grupy osb s ponad prawem oraz nie ma rwnoci w statusie obywatelskim Nierwnoci ekonomiczne, ktre odnoszone s najczciej do rozkadu dochodw w danym spoeczestwie czy mwic inaczej do rozmiarw nierwnoci dochodowych Nierwnoci spoeczne , ktre do czsto definiowane s jako nierwne moliwoci ksztacenia np.: midzy modzie wiejsk i miejsk , nierwn szans na lepsze pozycje spoeczne czy te jako nierwne nagrody za podobny wkad jednostki na rzecz spoeczestwa Nierwno spoeczna to taki sposb osigania pozycji spoecznych, ktry jest sprzeczny z potocznym poczuciem sprawiedliwoci lub cilej ktry nie jest spoecznie legitymizowany Podzia nierwnoci: W historii ludzkoci rne miary i ich konsekwencje uwaano zreszt za sprawiedliwe. Naleay do nich zasady: kademu wedug jego urodzenia, pozycji kademu wedug jego zasug kademu wedug jego dzie kademu to samo (komunizm

30. BEZDOMNO JAKO KWESTIA SPOECZNA Jak podkrela wielu badaczy, bezdomno jest przede wszystkim zjawiskiem spoecznym, nie poddajcym si opisowi w kategoriach czysto prawniczych. Ani formalne prawo do zamieszkania w danym lokalu ani brak tego prawa nie przesdzaj, bowiem niczego w kwestii bezdomnoci. Moliwe s sytuacje, gdy konflikty rodzinne uniemoliwiaj faktyczne wspzamieszkiwanie w lokalu, w ktrym jest si zameldowanym, lub te zaspakajanie potrzeb mieszkaniowych pomimo braku zameldowania i formalnego prawa do zamieszkiwania w danym lokalu. Bezdomno wedug encyklopedii jest to zjawisko spoeczne polegajce na braku domu lub miejsca staego pobytu gwarantujcego jednostce lub rodzinie poczucie bezpieczestwa, zapewniajcego schronienie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i zaspokojenie podstawowych potrzeb na poziomie uznawanym w danym spoeczestwie za wystarczajcy. Osoba bezdomna - osoba nie zamieszkujca w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisw o ochronie praw lokatorw i mieszkaniowym zasobie gminy i nie zameldowan na pobyt stay, w rozumieniu przepisw o ewidencji ludnoci i dowodach osobistych, a take osob nie zamieszkujc w lokalu mieszkalnym i zameldowan na pobyt stay w lokalu, w ktrym nie ma moliwoci zamieszkania. Przyczyny bezdomnoci: Wedug materiaw rzdowych, najczstszymi powodami bezdomnoci s: rozpad rodziny,

eksmisje, powrt z zakadu karnego bez moliwoci zamieszkania, brak staych dochodw, przemoc w rodzinie, brak tolerancji spoecznej, uzalenienia, likwidacja hoteli pracowniczych, opuszczenie domu dziecka, powrt ze szpitala psychiatrycznego, uchodstwo. brak lub bdy polityki spoecznej w sferze mieszkalnictwa brak tanich mieszka

Jako wspwystpujce z bezdomnoci wymieniane s najczciej: alkoholizm, przestpczo, narkomani, dezintegracj rodziny, choroby psychiczne, niedorozwj umysowy, przemoc w rodzinie, prostytucj, ebractwo, zesp nabytej bezradnoci, kalectwo i zaniedbane leczenie rnorodnych schorze. Bezdomnymi s te obcokrajowcy, uchodcy bd osoby czasowo przebywajce na terenie danego kraju. Biorc pod uwag wystpowanie tych czynnikw moemy wyodrbni nastpujce postacie bezdomnoci: a/ ze wzgldu na czas trwania: - bezdomno trwaa - bezdomno tymczasowa dotyka ludzi tylko przez okrelony czas b/ ze wzgldu na jej uwarunkowania: - bezdomno z przymusu nieposiadajcy wasnego mieszkania w wyniku okolicznoci zewntrznych - bezdomno dobrowolna wdrowcy, tuacze, ktrzy odrzucaj normy spoecznego wspycia c/ ze wzgldu na uzewntrznianie jej postaci: - bezdomno jawna- sytuacja rzeczywistego braku dachu nad gow - bezdomno sytuacyjna osoba ma mieszkanie, ale z jakich powodw nie moe lub nie chce tam przebywa - bezdomno ukryta, gdy warunki mieszkaniowe odbiegaj od przyjtych i akceptowanych w spoeczestwie standardw d/ ze wzgldu na skutek: - cakowita osoba rzeczywicie nie ma gdzie mieszka - czciowa osoba mieszka gdzie tymczasowo e/ ze wzgldu na konkretne formy uzewntrznienia rodzajw bezdomnoci: - bezdomno uliczna - bezdomno pensjonariuszy schronisk i noclegowni - bezdomno winiw - bezdomno uchodcw i imigrantw - bezdomno dzikich lokatorw - potencjalna .

31. Bezrobocie jako kwestia spoeczna. Rynek pracy to miejsce zetknicia si poday i popytu na prac, a jego podstawowa funkcja polega na deniu do rwnowaenia tych elementw. Bezrobocie wiksza lub mniejsza liczba osb zdolnych do pracy i jej poszukujcych nie znajduje zatrudnienia. O tym, e bezrobocie stao si kwesti spoeczn wiadczya dynamika, skala i struktura tego zjawiska, jak i jego negatywne konsekwencje odczuwane coraz silniej. Brak pracy jest czynnikiem, ktry ma wpyw na zaspokajanie wanych potrzeb spoecznych w rnych sferach ycia. Prowadzi te do narastania kwestii spoecznych jak: kwestia ubstwa, edukacyjna, zdrowotna itd. Bezrobocie jako kwestia spoeczna dotyczy duych grup spoecznych, jest odbierana przez t grup jako nieprawidowe, zakca jej prawidowy rozwj, wywouje spoeczny niepokj, jest rdem napi spoecznych. Nie moe by w peni rozwizane w ramach grupy przy wykorzystaniu dostpnych jej metod i moliwoci, moe by rozwizane tylko drog podjcia szerokich dziaa przez pastwo. Charakterystyka bezrobocia w Polsce: - wysoki odsetek modziey wrd bezrobotnych (1/3) - wysoki odsetek dugotrwale bezrobotnych - dua skala zrnicowania regionalnego - bardzo duy odsetek osb pozbawionych prawa do zasiku - znaczny odsetek osb pochodzcych ze wsi Problemem zwizanym z bezrobociem jest kwestia niedostosowania poziomu i struktury kwalifikacji zasobw pracy do potrzeb rynku pracy (bezrobocie strukturalne). Walka z bezrobociem jest moliwa przez kompleksowe dziaania w sferze ekonomicznej majce na celu wzrost gospodarczy i tworzenie nowych, trwaych miejsc pracy. Zadania polityki spoecznej w sferze walki z bezrobociem koncentruj si wok: a) problem ochrony pracownikw przed utrat zatrudnienia m. in. przez ochron prawn, przed zwolnieniami indywidualnymi i grupowymi b) ochron egzystencji jednostki i rodziny dotknitej brakiem pracy

c) kreowanie zatrudnienia i pomoc w znalezieniu pracy. Aktywne instrumenty polityki rynku pracy wspieraj polityk gospodarcz w obszarze rynku pracy przy bezrobociu koniunkturalnym; skaniaj do pobudzenia aktywizacji zawodowej; prace interwencyjne i roboty publiczne nie s sta prac. Aktywne instrumenty polityki rynku pracy: porednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, szkolenie i przekwalifikowanie zawodowe, prace interwencyjne, roboty publiczne, poyczki dla bezrobotnych lub dla pracodawcw, dopaty dla pracodawcw zatrudniajcych bezrobotnych. Pasywne instrumenty polityki rynku pracy nie zachcaj bezrobotnych do poszukiwania pracy; cz si z tym funkcje: rekompensaty za brak pracy i motywacyjna za poszukiwanie pracy. Niestety, obie te funkcje wykluczaj si wzajemnie. Pasywne instrumenty polityki rynku pracy: zasiki dla bezrobotnych, wiadczenia socjalne, wczeniejsze emerytury. Skutki masowego bezrobocia w danym kraju s dotkliwe nie tylko dla samych bezrobotnych i ich rodzin, ale rwnie caego spoeczestwa. Chodzi tutaj o koszty wiadcze socjalnych, podwyszone podatki, nie wykorzystany potencja ludzkiej pracy, poczucie zagroenia bezrobociem ludzi zatrudnionych oraz nasilanie si spoecznej patologii np. rozwody, trudnoci wychowawcze z dziemi bezrobotnych, przestpczo modocianych. Bezrobocie wywouje negatywne skutki spoeczne w sferze ekonomicznej i psychospoecznej, ktre nasilaj si w miar wyduania si okresu pozostawania bez pracy. Bezrobocie prowadzi zawsze do obnienia standardu ycia, wywouje pojawienie si poczucia krzywdy, frustracji, sprzyja izolacji spoecznej, staje si czynnikiem utraty kwalifikacji zawodowych, pogarsza stan zdrowia, wpywa na wzrost konfliktw spoecznych.

32.Narkomania jako kwestia spoeczna

Narkomania jest problemem spoecznym i aktualnym wyzwaniem cywilizacyjnym. Rozpowszechnienie uywania rodkw psychoaktywnych czsto wystpuje z innymi problemami spoecznymi takimi jak: ubstwo, bezrobocie, prostytucja, przestpczo, bezdomno. Uywanie narkotykw wie si z ryzykiem dla zdrowia publicznego ( HIV, taczka, grulica, choroby weneryczne, wczesna umieralno, przestpczo narkomanw) ponadto rozwijajcy si narkobiznes i wprowadzane w obrt pienidze finansuj dziaania terrorystyczne, wspieraj

gospodark i zbrojenia krajw odsuwanych od spoecznoci midzynarodowej, powoduj interwencje zbrojne. Podstaw dziaa zwizanych z zapobieganiem narkomanii stanowi: ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziaaniu narkomanii Dz.U. z 2005r. Nr 179 poz.1484 oraz Krajowy Program Przeciwdziaania Narkomanii.a take Strategia Antynarkotykowa UE na lata 2005-2012. Narkomania jako kwestia spoeczna Narkomania to jeden z bardziej bulwersujcych opini publiczn problemw. Obco kulturowa zjawiska, czsto dramatyczny charakter konsekwencji brania narkotykw, zagroenie dzieci i modziey to gwne przyczyny reakcji spoecznych, w ktrych dominuje lk i odrzucenie. Wikszo ludzi postrzega narkomani w kategoriach choroby, jednak nadal w wiadomoci spoecznej pokutuje wiele mitw i uprzedze. "Narkomania nie pozostaje bez spoecznej reakcji. To spoeczestwo majce przywilej wyznaczania granicy midzy tym, co dozwolone, moralne a tym, co ze, niezgodne z systemem obowizujcym norm dokonuje definicji tego, co jest spoecznie nie aprobowane, czemu naley si przeciwstawi. Odurzanie si, akceptowane w przeszoci, w XX wieku zostao uznane za zjawisko szkodliwe spoecznie,( ... ) za osoby odurzajce si stay si dewiantami spoecznymi, ktrym przyszo y. Nastpstwami spoecznymi narkomanii s: - przestpczo - prostytucja - dysfunkcjona1no - zakaenia wirusem HIV - samobjstwa - nieprawidowe funkcjonowanie spoeczne w postaci ycia na marginesie spoecznym, niewypenienie rl spoecznych: ucznia, matki, ojca, pracownika, itd. bezdomno i wczgostwo Zachowanie narkomana zostaje przez otoczenie uznane za dewiacyjne, czego konsekwencj jest naloenie (przypisane) etykiety "puna". A poniewa uznano ich za odmiecw odsuwaj si od spoeczestwa, dalej kontynuuj narkomask karier. Przyjmujc narkotyki nie speniaj oczekiwa najbliszego otoczenia

33. Pastwowy Fundusz Kombatantw jako instrument polityki spoecznej Kombatantami s osoby ktre bray udzia w wojnach, dziaaniach zbrojnych i powstaniach narodowych, wchodzc w skad formacji wojskowych lub organizacji walczcych o suwerenno i niepodlego Rzeczpospolitej Polskiej. PFK jest funduszem celowym a rdem jego dochodw jest dotacja z budetu pastwa oraz darowizny. Fundusz przeznacza swoje rodki na doran lub okresow pomoc pienin dla kombatantw i innych osb uprawnionych znajdujcych si w trudnych warunkach materialnych oraz w zwizku z zaistnieniem zdarze losowych. Pomoc taka moe by rwnie przyznawana na czciowe pokrywanie kosztw zakupu wzka inwalidzkiego, opacenia pomocy pielgnacyjnej. Ponadto w ramach wydatkw biecych przeznacza si rodki na upamitnianie i popularyzowanie historii dotyczcej walk o Odrodzenie Polski i represji wojennych oraz okresu powojennego. Fundusz pokrywa rwnie zobowizania z tytuu refundacji zwolnie abonentowych opat radio-telewizyjnych oraz refundacji ulg za abonament telefoniczny. Pomoc pienin z Funduszu przyznaj i udzielaj:kierownicy orodka pomocy spoecznej, Zwizek Inwalidw Wojennych RP i Zwizek Ociemniaych onierzy RP na podstawie kryteriw, form i w trybie okrelonym w rozporzdzeniu Min. Pracy i Polityki Socjalnej. 34. Rola Kocioa w sferze polityki spoecznej Koci stale szuka sposobw realizowania swej misji charytatywnej. Formy pracy charytatywnej uzalenione byy i s od potrzeb wiata, w ktrym Koci istnieje i dziaa. W przeszoci wystarczay bardzo proste formy przychodzenia blinim z poc. Trzeba byo: "godnych nakarmi, spragnionych napoi, podrnych ugoci, nagich przyodzia, winiw odwiedza i pociesza chorych". Poszczeglni chrzecijanie, a take wsplnoty kocielne, miay moralny obowizek przychodzenia z pomoc ubogim poprzez jamun. W obecnej, zmienionej rzeczywistoci w Polsce, nie wystarcza dorana pomoc polegajca na rozdawaniu pienidzy, ywnoci lub odziey. W latach gwatownych przemian ustrojowych i gospodarczych pojawiy si nowe obszary ubstwa materialnego i duchowego, rozrosy si problemy spoeczne, dawniej uwaane za marginalne. Z nimi musi zmierzy si wspczesna Caritas.

Na pierwsze miejsce wrd bolesnych zjawisk spoeczno-gospodarczych wysuwa si bezrobocie. Jest ono problemem zarwno poszczeglnych osb, jak tez i caych rodzin. Bezrobocie odbija si negatywnie nie tylko w sferze ekonomicznej - jest przyczyn ubstwa i frustracji zwizanej z niemonoci zaspokojenia potrzeb egzystencjalnych. Prowadzi ono do utraty sensu ycia, izolacji spoecznej, postrzegania wasnego ycia w kategoriach przegranej. Zania bardzo czsto samoocen oraz prowadzi do rozrastania si takich patologii spoecznych, jakimi s uzalenienie od alkoholu, a wrd ludzi modych - od narkotykw. Innym powanym problemem spoecznym staje si bezdomno, zawiniona lub bdca nastpstwem niepomylnego splotu wydarze i braku zaradnoci yciowej. Powanym wyzwaniem dla Kocioa i spoeczestwa jest problem dziedziczenia ubstwa. Mwimy tu o narastajcym zjawisku przekazywania biedy materialnej, ale te i kulturowej, z pokolenia na pokolenie. Dzieci z rodzin dotknitych bied lub ndz maj utrudniony start yciowy, ograniczone perspektywy awansu spoecznego. Maj gorszy start yciowy w porwnaniu ze swoimi rwienikami, pochodzcymi z rodzin dobrze sytuowanych. Trzeba te wspomnie o ubstwie moralnym i duchowym, jakie staje si udziaem wielu rodzin w Polsce, a ktrego przejawem jest chociaby przemoc w rodzinie, wykorzystywanie seksualne nieletnich, nieobecno emocjonalna jednego lub dwojga rodzicw. Innym wanym wyzwaniem dla Kocioa w Polsce jest problem imigrantw i uchodcw, ich integracji spoecznej, tolerancji rasowej czy religijnej. Brak pomocy, izolacja spoeczna czy wrogo kieruj te grupy osb bardzo czsto na drog przestpczoci. Te zjawiska i problemy spoeczne pokazuj, e Caritas w Polsce musi szuka nowych form dziaalnoci, dostosowanych do potrzeb i oczekiwa. Caritas stara si udziela pomocy prawnej i psychologicznej osobom, ktre jej potrzebuj. Prowadzi punktu doradztwa zawodowego, kursy i szkolenia, ktre su pomoc w poszukiwaniu pracy, uaktywnieniu spoecznemu bezrobotnych oraz wykorzystaniu ich ludzkiego potencjau w celu wyjcia z trudnej sytuacji yciowej.

Stara si zaradzi wykluczeniu spoecznemu osb niepenosprawnych intelektualnie lub fizycznie tworzc warsztaty terapii zajciowej i dc do ich integracji z reszt spoeczestwa. Dziaalno Caritas jest wiadectwem wiary caego Kocioa i poszczeglnych wierzcych. We wszystkich diecezjach posug charytatywn zajmuj si Caritas diecezjalne i parafialne. W dziaalno Caritas angauj si Szkolne Koa Caritas i Centra Wolontariatu. W imieniu Konferencji Episkopatu Polski akcje o charakterze oglnopolskim i midzynarodowym koordynuje Caritas Polska. Caritas w Polsce pragnie sta si gosem ubogich, wykluczonych z powodu ubstwa materialnego, kulturowego i moralnego oraz osb osamotnionych i bezradnych wobec staroci, choroby i niepenosprawnoci. Ta dziaalno Caritas jest czci bogatej tradycji suby ubogim, jak posiada Koci w naszej Ojczynie. Aktualnie dziaalno Caritas Polskiej i Caritas diecezjalnych koncentruje si na: trosce o godujcych i bezdomnych, chorych i niepenosprawnych, pomocy poszkodowanym na skutek wojen, przemian spoeczno-politycznych i klsk ywioowych, trosce o dzieci i modzie, organizowaniu cigle nowych formacji charytatywnych. Rodzaje wiadcze charytatywnych: ruchy na rzecz obrony ycia pocztego, poradnictwo rodzinne: punkty konsultacyjne, telefony zaufania, domy samotnej matki, fundacje pomocy rodzinom wielodzietnym, domy dla bezdomnych im. Brata Alberta, kuchnie dla ubogich, przedszkola i wietlice dla biednych dzieci, domy dziecka, opieka duszpasterska w zakadach karnych, akcje wypoczynku dla ubogich dzieci i modziey, akcje pomocy dla dzieci z obszarw dotknitych skaeniem rodowiska domy opieki dla osb samotnych i starszych, apostolstwo trzewoci i kluby AA, organizacja kursw zawodowych, prowadzenie hospicjw, pomoc dla uzalenionych, zbirki odziey i kwesty dla ubogich, domy dziennego pobytu dla ludzi starszych, opieka nad ludmi chorymi i w ramach pogotowia opiekuczego, organizacja orodkw resocjalizacji, prowadzenie domw pomocy spoecznej, organizowanie transportw lekw, ywnoci i odziey dla narodw potrzebujcych, akcje finansowania obiadw dla dzieci ubogich, domy pomocy dla dzieci Caritas Polska w 2007 roku prowadzia nastpujce formy pomocy:

1.KAMPANIE PROWADZONE PRZEZ CARITAS POLSKA Kromka chleba Wigilijne dzieo pomocy dzieciom Kampania spoeczna Mama w pracy 1% podatku dochodowego dla Caritas Jamuna wielkopostna 2.DZIECKO I RODZINA program Skrzyda skrzyda z Carrefour dla ubogich dzieci -skrzyda z PGNiG

3.LECZENIA I REHABILITACJA DZIECI I DOROSYCH 4.WAKACYJNA AKCJA CARITAS 5.S.O.S. DZIECIOM Akcja Jestem przyjacielem-Artyci Dzieciom 6.WOLONTARIAT CARITAS Parafialne Zespoy Caritas Szkolne Koa Caritas Centra Wolontariatu Letnia Szkoa Liderw RITA-Wolontariat jutra 7.POMOC CARITAS DLA BEZROBOTNYCH Biura Aktywizacji Bezrobotnych Centra Integracji Spoecznej i Kluby Integracji Spoecznej 8.OSOBY NIEPENOSPRAWNE Indywidualne cieki kariery zawodowej szans dla osb niepenosprawnych Dziaalno Orodkw Informacji dla Osb Niepenosprawnych Warsztaty Terapii Zajciowej 9.SENIORZY I OSOBY CHORE 10.OSOBY BEZDOMNE placwki dla bezdomnych oglnopolska pielgrzymka na Jasn Gr Jadodajnie-Caritas rocznie doywia okoo 310 ty. osb ubogich Europejski Program Pomocy ywnociowej- PEAD 11.MIGRANCI I UCHODCY centra pomocy Migrantom i Uchodcom turnus integracyjny dla dzieci zamieszkujcych Orodki dla cudzoziemcw 12.OFIARY NIESZCZ I KATASTROF 13.POMOC ZAGRANICZNA W badaniach opinii spoecznej pomoc od Kocioa i jego instytucji jest oceniana dobrze.

Instytucje pozarzdowe s elastyczne i to jest ich ogromn zalet. Reaguj duo szybciej ni zbiurokratyzowane i ociay sektor publiczny. Czsto wprowadzaj oryginalne formy dziaania, wcigaj do wsppracy swoich podopiecznych. Organizacje takie zazwyczaj w duej czci opieraj si na wolontariacie, przez co pogbiaj swj zwizek ze rodowiskiem lokalnym, daj tez moliwo dziaania spoecznego ludziom modym. Takie dziaanie ksztatuje ich charaktery, uczy organizacji i wspdziaania. Koci katolicki naucza o rwnej wartoci kadej osoby ludzkiej, o jej godnoci i o tym, e naley suy innym. Zachca swoich wiernych , by stawali po stronie ubogich z odwag i ofiarnie, by ksztatowali yczliwe rodowisko wobec nich i tworzyli sie ludzi gotowych przyj im z pomoc.

35.

Rola pracownika socjalnego.

Organizator spoecznoci lokalnej tak now rol pracownikw socjalnych widz teoretycy. Pracownikiem socjalnym moe by osoba, ktra ma odpowiednie kwalifikacje zawodowe, tzn. ukoczya szko pracownikw socjalnych lub studia wysze o kierunku: praca socjalna, polityka spoeczna, resocjalizacja, socjologia, pedagogika, psychologia lub inne pokrewne pracownikiem socjalnym moe by rwnie osoba z wyszym wyksztaceniem o kierunku niewymienionym, powyej, jeli ukoczya specjalizacj z zakresu pomocy spoecznej Zgodnie z zapisem w ustawie praca socjalna oznacza: dziaalno zawodow skierowan na pomoc osob i rodzin we wzmacnianiu i odzyskaniu zdolnoci do funkcjonowania w spoeczestwie, oraz na tworzeniu warunkw sprzyjajcych temu celowi. Wrd umiejtnoci, jakimi powinien posugiwa si pracownik socjalny wymieni naley; umiejtnoci funkcjonalne i instrumentalne. Umiejtnoci funkcjonalne, tzn.: - Bezinteresowno i uczciwo; - Poszanowanie godnoci drugiego czowieka;

- Postawa niesienia pomocy; - Zdolno do samokontroli; Do zada pracownika socjalnego naley w szczeglnoci: 1. praca socjalna 2. dokonywanie analizy i oceny zjawisk, ktre powoduj zapotrzebowanie na wiadczenia z pomocy spoecznej oraz kwalifikowanie do uzyskania tych wiadcze 3. udzielanie informacji, wskazwek i pomocy w zakresie rozwizywania yciowych spraw osobom, ktre dziki tej pomocy bd zdolne samodzielnie rozwizywa problemy bdce przyczyna trudnej sytuacji yciowej; skuteczne posugiwanie si przepisami w realizacji tych zada 4. pomoc w uzyskaniu dla osb w trudnej sytuacji yciowej poradnictwa dotyczcego moliwoci rozwizywania problemw i udzielania pomocy przez waciwe instytucje pastwowe, samorzdowe i organizacje pozarzdowe oraz wspieranie w uzyskiwaniu pomocy 5. udzielanie pomocy zgodnie z zasadami etyki zawodowej 6. pobudzanie spoecznej aktywnoci i inspirowanie dziaa samopomocowych w zaspokajaniu niezbdnych potrzeb yciowych osb, rodzin, grup i rodowisk spoecznych 7. wsppraca i wspdziaanie z innymi specjalistami w celu przeciwdziaania i ograniczania patologii i skutkw negatywnych zjawisk spoecznych, agodzenie skutkw ubstwa 8. inicjowanie nowych form pomocy osobom i rodzinom majcym trudn sytuacj yciow oraz inspirowanie powoania instytucji wiadczcych usugi suce poprawie sytuacji takich osb i rodzin 9. wspuczestniczenie w inspirowaniu, opracowaniu, wdroeniu oraz rozwijaniu regionalnych i lokalnych programw pomocy spoecznej ukierunkowanych na podniesienie jakoci ycia. Przy wykonywaniu zada pracownik socjalny jest obowizany : 1. kierowa si zasadami etyki zawodowej 2. kierowa si zasad dobra osb i rodzin, ktrym suy, poszanowania ich godnoci i prawa tych osb do samostanowienia 3. przeciwdziaa praktykom niehumanitarnym i dyskryminujcym osob, rodzin lub grup 4. udziela osobom zgaszajcym si penej informacji o przysugujcych im wiadczeniach i dostpnych formach pomocy 5. zachowa w tajemnicy informacje uzyskane w toku czynnoci zawodowych, take po ustaniu zatrudnienia, chyba e dziaa to przeciwko dobru osoby lub rodziny 6. podnosi swoje kwalifikacje zawodowe poprzez udzia w szkoleniach i samoksztacenie. Podsumowujc podstawowe cechy pracownika socjalnego to: ciepo, sprawno dziaania, wraliwo, dar przekonywania, empatia, wiadomo, wiedza, praktyczne

nastawienie i autentyczno. Na og przyjmuje si, e w pracy pracownika socjalnego naley by przede wszystkim sob. Kady pracownik socjalny jest niepowtarzalnym czowiekiem, ktry czerpie duo z wasnego JA, co stanowi bardzo wany element jego funkcjonowania. Wynika z tego, e rozwijanie pewnoci siebie jest celowe i uzasadnione

36. PRZEMOC JAKO KWESTIA SPOECZNA Przemoc to sia przewaajca czyj si, fizyczna przewaga wykorzystywana do czynw bezprawnych dokonywanych na kim, narzucona bezprawnie wadza, panowanie; czyny bezprawne dokonywane z uyciem fizycznego przymusu; gwat . Zjawisko przemocy jest form wyraania agresji jednostkowej i grupowej. Jest jednym z mechanizmw regulujcych stosunki midzy ludzkie w rnych grupach, instytucjach, rodowiskach i ukadach spoecznych. Ta forma zachowa nie jest obca take instytucjom edukacyjnym: szkoom rnych typw, placwkom opiekuczowychowawczym i resocjalizacyjnym. Przemoc moe mie charakter instrumentalny, czyli by rodkiem do realizacji okrelonych celw. Moe mie rwnie charakter bezinteresowny - powodowa zadowolenie z faktu zncania si nad innymi. Czsto okruciestwo jest traktowane jako moliwo dobrej zabawy i zaspokojenia potrzeby doznawania przyjemnoci. Biorc pod uwag stan emocji sprawcw przemocy mona wyrni przemoc spontaniczn (gorc) i instrumentaln (chodn). Przemoc gorca charakteryzuje si zoci, gniewem, furi, agresj oraz rnego rodzaju formami ekspresji: krzyki, rkoczyny, impulsywne zachowanie, gwatowne zadawanie blu. U jej podstaw ley furia, ktra rodzi si z niemocy i frustracji. Furia jest erupcj skumulowanych i niemoliwych do powstrzymania uczu gniewu i wciekoci. W jej wyniku dochodzi do utraty kontroli emocjonalnej i kontroli nad zachowaniem. Furia wynikajca z frustracji i niemonoci prowadzi w rezultacie do aktw przemocy. Przemoc gorca jest najatwiej zauwaalna i najbardziej spektakularna. Pojawia si nagle i stosunkowo szybki znika. Przemoc chodna - do jej wyzwolenia niepotrzebna jest furia, gniew czy intencja zaszkodzenia komu. Najistotniejszy w tego rodzaju przemocy jest cel, ktry sprawca chce osign. Chodna przemoc to realizacja celi (np. dokonanie zemsty); czsto uwaa si j za usprawiedliwion. Wyania si ona z dziaa podejmowanych z pewn premedytacj. Bardzo czsto te dziaania maj pozytywne cele: przestrzeganie pewnych regu; realizowanie jakiej filozofii, wiary, ideologii; czyje dobro. Przemoc symboliczna - prowadzi do uznania kultury istniejcej jako jedynej, odrzuca wzory zachowania wyniesione z domu - odbiegajce od panujcej kultury. Jest to przekaz wzorw, zachowa, znakw i symboli z narzuceniem ich znacze i interpretacji. Przemoc interpersonalna (inaczej przemoc bezporednia)- jest odczuwalna i postrzegana przez podmiot jako czynno uycia przewaajcej siy fizycznej, bd jako opresja psychiczna, czy wreszcie jako stan zalenoci. Realizacja elementarnych potrzeb i interesw zaley od podporzdkowania si innemu podmiotowi. Jest to przemoc dokonujca si w bezporednich relacjach midzyludzkich. Przemoc strukturalna - (inaczej porednia) - jest przeciwiestwem przemocy bezporedniej; nie musi zawiera fizycznego ataku, zamiaru fizycznej napaci czy psychicznego zranienia. Przemoc strukturalna jest czsto odbierana jako co naturalnego. Znajduje si w strukturach

spoecznych, politycznych, kulturowych. Jest to rodzaj ukrytej przemocy - z trudem dostrzeganej przez ludzi zanurzonych w tych strukturach. Przemoc aksamitna - w tym przypadku wystpuje przedawkowanie mioci, nadopiekuczoci. Poza wyodrbnieniem przemocy psychicznej i fizycznej mwi si o przemocy zamierzonej i niezamierzonej, jawnej i ukrytej. W celach klasyfikacyjnych w literaturze psychopedagogicznej wyodrbnia si cztery gwne kategorie przemocy: fizyczn, psychiczn, seksualn i zaniedbanie . Celem przemocy jest m. in. podporzdkowanie sobie jednostki, poprzez wyrzdzanie jej intencjonalnej, aczkolwiek nie zawsze uwiadomionej szkody. Stosowanie przemocy emocjonalnej bdzie miao negatywny wpyw na procesy psychiczne takie jak: samoocena, pewno siebie, odwaga, odporno na stres, nastawienie na dziaanie, samopoczucie, itp. Perspektywa takich poczyna moe mie bardzo ujemny wpyw na ksztatowanie si osobowoci ucznia, poza tym skania go do faszywej refleksji, e przemoc jest immanentn cech relacji midzyludzkich. Coraz czciej nauczyciele zaczynaj dostrzega przemoc w szkoach, zwracajc uwag na nastpujce nieprawidowoci: przemoc fizyczn, psychiczn, niszczenie rzeczy, wymuszanie pienidzy. 38. Migracja jako kwestia spoeczna. Migracja- przemieszczanie si ludnoci w obrbie kraju lub z jednego kraju do drugiego, najczciej w poszukiwaniu lepszych warunkw ycia. Migracj mona podzieli ze wzgldu na kierunek, przyczyn i dugo trwania migracji. Podzia ze wzgldu na kierunek: Migracje wewntrzne- wystpuj w granicach jednego kraju. Wyrniamy nastpujce kierunki migracji wewntrznych: Ze wsi do miasta - proces rozpoczty ju w dobie redniowiecza(wdrwka bezrolnych chopw do miast, w celu znalezienia pracy). W okresie rewolucji przemysowej(XIX w.) proces ten mia miejsce na wiksz skal(rozwj techniki spowodowa zwikszenie wydajnoci rolnictwa, co skutkowao zmniejszeniem liczby rolnikw, ktrych to zaczy zastpowa bardziej wydajne urzdzenia. W skutek bezrobocia, chopi wraz z rodzinami przenosili si do miast, gdzie atwiej mona byo znale prac np. w fabrykach). Obecnie t form migracji da si zauway w krajach rozwijajcych si(np. Indie, Chiny) Z miasta do wsi - taki rodzaj migracji obserwujemy obecnie w wysoko rozwinitych krajach, takich jak na przykad kraje "starej" Unii Europejskiej. Moe on by spowodowany chci oddalenia si mieszkacw od zanieczyszczonych centrw miast i zamieszkania w miejscach miej zanieczyszczonych. Migracje zewntrzne- migracje polegajce na zmianie kraju zamieszkania(wyjazd za granic i przyjazd z zagranicy). Wyrniamy nastpujce kierunki migracji zewntrznych: Emigracja -(wychodstwo) wyjazd obywateli z kraju za granic i osiedlenie si w innym pastwie. Imigracja - przyjazd obywateli obcych pastw do danego kraju i osiedlenie si w nim. Reemigracja - powrt emigrantw do ojczyzny po dobrowolnym jej opuszczeniu.

Repatriacja - powrt osb przebywajcych przymusowo duszy czas poza granicami swego kraju do ojczyzny, powrt emigrantw do kraju pochodzenia z przywrceniem praw obywatelstwa(powrt uchodcw, jecw i przesiedlecw). Deportacja - przekazanie danemu kraju nielegalnych imigrantw, ktrzy przybyli z jego terytorium. Podzia ze wzgldu na przyczyn: Migracje z przyczyn ekonomicznych - m. w celu poprawy bytu materialnego. Emigrant decydujc si na wyjazd za granic motywuje si gwnie oglnymi warunkami rozwoju w ojczynie czy perspektywami rozwoju kariery i porwnuje je z warunkami jakie zastanie na emigracji. Tak motywacj okrelaj czynniki wypychajce i przycigajce. Do pierwszych (skaniajcych do emigracji) zaliczymy m.in .. bezrobocie czy coraz bardziej pogarszajce si warunki yciowe(gd, bieda). Do drugiej grupy (czynniki przycigajce) zakwalifikujemy np. moliwo zatrudnienia czy podniesienia standardu ycia w kraju imigracji. Za przykad takich migracji mona poda np. wyjazd mieszkacw Indii do wschodniego wybrzea Afryki i Indochin. Migracje z przyczyn politycznych - s spowodowane wojnami, przeladowaniami politycznymi i etnicznymi. Osoby migrujce z tych powodw chc unikn przeladowa politycznych czy etnicznych. Ten rodzaj migracji nasili si szczeglnie w XX wieku. W latach 90. takie migracje dotyczyy m.in. obszarw Liberii w Afryce-okoo 1 mln osb opucio ten kraj w wyniku wojny domowej; obszarw byej Jugosawii, gdzie w wyniku wojen okoo 5 mln ludzi opucio swoje domy; Iraku, skd wypdzono okoo 700 tys. Kurdw. Migracje z przyczyn religijnych -m. w celu uniknicia przeladowa religijnych, lub sporw na tle religijnym(np. po roku 1968 w wyniku przeladowa, z Polski emigrowali ydzi) Migracje z przyczyn rodzinnych - zwizane z zawieraniem maestw, czeniem rozdzielonych przez granice rodzin. Podzia migracji ze wzgldu na jej dugo, rozrniamy dwie moliwoci: Migracje stale - emigrant nie planuje powrotu. Migracje okresowe - najczciej zwizane z prac zarobkow na terenie innego kraju Emigracja odbywa si przede wszystkim z krajw o niszym poziomie ycia do krajw o poziomie wyszym. Jednak nie tylko. Obserwujemy rwnie migracje ludzi wyjedajcy ze swoich krajw z przyczyn politycznych, religijnych czy etnicznych. Skutki midzynarodowych migracji s wielostronne. Dla kraju ktrego ludno emigruje, oznacza zmniejszenia si gstoci zaludnienia i nacisku rosncej populacji na rynek pracy(maleje bezrobocie), a tym samym przyczyni si do rozadowania napi spoecznych Powoduje to jednak ubytek fachowcw, znieksztacaj struktur wieku poprzez odpyw ludzi modych i wyksztaconych. Najbardziej odczuwalnym skutkiem imigracji przez kraje przyjmujce jest problem adaptacji imigrantw, ktrym trzeba zapewni infrastruktur, miejsca pracy, opiek zdrowotn, edukacj. Imigracja spowoduje rwnie wzrost niezadowolenia spoecznego spowodowanego niezadowoleniem z np. faktu odbierania obywatelom pracy przez cudzoziemcw. Skutkiem tego moe by wprowadzenie przez pastwo polityki migracyjnej. Polityk migracyjn definiuje si jako zbir zasad i dziaa podejmowanych przez organy pastwa w stosunku do napywajcych i przebywajcych na jego terytorium cudzoziemcw, przede wszystkim w odniesieniu do kontroli wjazdu (i wyjazdu),

dostpu do rynku pracy oraz integracji ze spoeczestwem. Polska polityka migracyjna winna by rozumiana jako caoksztat zasad i dziaa pastwa w odniesieniu do migracji zagranicznych z i do Polski (emigracji i imigracji). PRZYCZYNY spoeczno-ekonomiczne migracji: - poprawa materialnej sytuacji; - klski ywioowe; - ch zmiany rodowiska spoecznego; - czenie maestw, rodzin; - przeladowania na tle religijnym; SKUTKI migracji: - zmiana struktury demograficznej (spadek przyrostu naturalnego, postpowanie procesu starzenia ludnoci); - wyludnienie ludnoci; - nadmierne zagszczenie ludnoci; - zaburzenie struktury pci (nadmiar mczyzn w danym obszarze, gdzie powinno ich by mniej, a niedobr, gdzie powinni by np. tam gdzie jest przemys ciki); - bezrobocie; - tworzenie si dzielnic ndzy tj. slumsy (USA).

39.

Ekwestia

czyli kwestia zagroenia rodowiska naturalnego odnoszca si przede wszystkim do zagroe podstaw bytowania ludnoci w rodowisku. RODOWISKO A ODDZIAYWANIE CZOWIEKA. rodowisko jest to caoksztat otaczajcych nas elementw zarwno naturalnych, jak i powstaych wyniku dziaalnoci czowieka. Wszystkie one poczone s wzajemnymi zalenociami i dlatego zawsze naley rozpatrywa je jako funkcjonaln cao. Wspdziaanie skadnikw naturalnych tworzce istniejc rwnowag ekologiczn ksztatowao si przez wiele milionw lat. Powstaa struktura jest niezwykle delikatna i doczenie si nowego czynnika w postaci dziaalnoci czowieka wpywa na ni w sposb dla nas nieprzewidywalny. Std utrzymanie dotychczasowych zalenoci w stanie moliwie niezmienionym i zachowanie rwnowagi pomidzy elementami naturalnymi a antropogenicznymi (pochodzcymi od czowieka) jest absolutn koniecznoci. Stosunek czowieka do przyrody by od najdawniejszych czasw odbiciem stopnia wiadomoci spoecznej i ksztatujcych si stosunkw spoeczno ekonomicznych, ktre powstaway w zwizku z panujcymi sposobami produkcji. Czowiek w pierwotnej fazie rozwoju spoecznego by cakowicie uzaleniony od

otaczajcej go przyrody, od jej si i zjawisk. Zaspokajajc swoje elementarne potrzeby, poszukujc wody, ywnoci i schronienia, korzysta z zasobw naturalnych, nie naruszajc rwnowagi biologicznej. Jego stosunek do przyrody by nabony. Pierwotni ludzie bali si wszelkich zjawisk zachodzcych w otaczajcym ich rodowisku i przypisywali je siom nadprzyrodzonym. Wzrastajca stopniowo znajomo si rzdzcych natur (m.in. wynalezienie narzdzi, poznanie ognia) pozwolio czowiekowi na mielsze prby wykorzystania jej bogactw. Rozpocz si kolejny okres polegajcy na zmaganiach czowieka z przyrod, ktra stara si opanowa i przyporzdkowa swoim potrzebom. Stopniowo czowiek uniezaleni si od si przyrody. Obecnie szybkie przemiany spoeczno-gospodarcze wywoane postpem naukowo-technicznym przekrelaj moliwoci dostosowania si do nich caej przyrody cznie z czowiekiem. ycie nie nada za nadchodzcymi zmianami, a tymczasem nastpuj dalsze i z reguy gbsze. Tworzy si rodzaj bdnego koa, w ktrym ludzko nie moe zrezygnowa z dobrodziejstw cywilizacji, one same za rzutuj rwnie negatywnie na rodowisko i ca egzystencj czowieka. U podna negatywnych skutkw rozwoju cywilizacji ley dysproporcja miedzy rozwojem technicznym i kulturowym a wydolnoci rodowiska. Przekroczenie bariery wydolnoci moe doprowadzi do powanych zagroe ekologicznych w skali globalnej 1. Zagroenie rodowiska polega na jego zanieczyszczeniu i wyczerpywaniu si zasobw naturalnych. Polska naley do najbardziej zanieczyszczonych krajw wiata. Gwne rdo zanieczyszczenia to przemys, transport, rolnictwo, gospodarka komunalna.

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego; Zanieczyszczenie wd; Degradacja gleb; Zanieczyszczenia odpadami; Zagroenie wynikajce z istnienia azbestu w rodowisku przyrodniczym Haas i wibracje w rodowisku; Zagroenie promieniowaniem; Zagroenia dla przyrody nieoywionej;

III. WSPCZESNE ZAGROENIA RODOWISKA NATURALNEGO

Na obecnym etapie rozwoju nauki sklasyfikowano i okrelono czynniki, ktre nawet w czasie pokoju stwarzaj powane zagroenia dla rodowiska. Skutki ich wystpienia mona wprost porwnywa do zniszcze wywoanych dziaaniami wojennymi. Do najwaniejszych wspczesnych zagroe ekologicznych, z jakimi styka si spoeczestwo XXI wieku zaliczy naley: klski naturalne (susze, powodzie, trzsienia ziemi, huragany, poary); toksyczne rodki przemysowe; promieniotwrcze rodki przemysowe; stosowanie broni geofizycznej; wzrost populacji; wycinanie lasw; zuycie zasobw naturalnych (odnawialnych i nieodnawialnych); gd, epidemie, migracje populacji ludzkiej i inne. W miar rozwoju spoeczno gospodarczego i wzrostu wiadomoci ekologicznej o otaczajcej rzeczywistoci i coraz wikszej znajomoci zagroe, jakie niesie ten rozwj, zagroenia s powanym problemem, ktremu naley nada odpowiednie znaczenie. Coraz czciej artykuowana jest ekologiczna wiadomo spoeczna zwikszajca bezpieczestwo ekologiczne, rozumiane jako trway i cigy proces. Dziaania zmierzajce do zwikszenia bezpieczestwa ekologicznego wymagaj szczeglnej koordynacji i ukierunkowania wysikw caego spoeczestwa. Do zasadniczych problemw wymagajcych pilnego rozwizania nale: efekt cieplarniany; skaenia wszechoceanu wiatowego; ochrona lasw tropikalnych; kwane deszcze; topnienie lodowcw; toksyny; wyczerpanie zapasw ozonu atmosferycznego; smog fotochemiczny; ochrona energii; erozja gleby; problemy stale zwikszajcej si populacji ludzkiej. Obcienie rodowiska naturalnego wynika midzy innymi ze stale rosncej liczby ludnoci, cigego dania wytworzenia coraz wikszej iloci towarw, energii oraz potrzeby ekspansji ekonomicznej w celu zapewnienia penego zatrudnienia ludnoci. Powysze niekorzystne zjawiska spoeczne stymuluj potrzeb wszechstronnego

przeciwdziaania dalszej degradacji przyrody i odtworzenia zniszczonych elementw ekosystemu. Zasadniczym elementem przeciwdziaania wspczesnym zagroeniom rodowiska naturalnego jest znajomo mechanizmw opisujcych ten proces. Jest to zadanie interdyscyplinarne, w ktrym poczone musz by dziedziny wiedzy ekonomicznej, demograficznej, planowania przestrzennego, nauki biologiczne oraz wszystkie te, ktre dostarczaj aparatu matematycznofizycznego do opisania tych zjawisk. ZAKOCZENIE Gdy mwimy zarwno o midzynarodowej polityce dotyczcej rodowiska, wsplnie podpisanych konwencjach, np. o ograniczeniu emisji CO2 , jak i o przyjtych przez poszczeglnych ludzi zasadach ycia w duchu zrwnowaonego korzystania z dbr natury, natychmiast nasuwa si gorzka myl, jak takie wysiki spoecznoci wiata i jednostek atwo mog by zniweczone, wystarczy podpali par szybw naftowych podczas wojny, rozla rop na morzu, odpali gowic nuklearn, eby do wszystkich okruciestw wojny dooy jeszcze niepowetowane zniszczenia ekologiczne, przypadkowe i celowe. Oskarajc przemys o zatrucie powietrza mao wspomina si o tym, ile gazw do atmosfery wysyaj na przykad szwadrony bombowcw podczas rutynowych wicze w rnych armiach, rnych czci wiata. Jeli nawet nie obchodzi kogo, kto si z kim bije na drugim kocu wiata, to trzeba te uwiadomi sobie, e poniewa mamy jedn Ziemi, wojny czy manewry w odlegych czciach globu wpywaj przez wsplne powietrze na nas wszystkich. Od polityki nie da si uciec, jednak w spoeczestwie demokratycznym moemy mie wpyw na polityk pastwa, a przynajmniej moemy lokalnie pilnowa, by rzeczywicie byy respektowane zasady ycia w harmonii ze rodowiskiem. Zaley to od naszej aktywnoci i ekologicznej obywatelskiej wiadomoci. Musimy zdawa sobie spraw z moliwoci dziaa wobec rodowiska i nie da sobie wmawia za kadym razem, e nas na to nie sta, e nic nie mona zrobi. Trzeba pozna prawa dotyczce ochrony rodowiska i swoje prawa obywatelskie. Stan czystoci wd w Polsce Oglnie stan czystoci rzek jest bardzo zy. Wd o klasie czystoci I (najwyszej) jest cznie ok. 7%, klasy II (redniej) ok. 34% III (niskiej) jest najwicej, blisko 40%. Wd nadmiernie zanieczyszczonych mamy ok. 20% (stale maleje). W obecnej sytuacji

niezbdne staje si szczeglne dbanie o stan wody pitnej, przeznaczonej do uytku w gospodarstwie domowym. Najprostszym rozwizaniem staje si zamontowanie w domu filtrw oczyszczajcych wod. Stan wd wedug kryterium bakteriologicznego jest przeraajcy: wody klasy I stanowi 0%, klasy II (redniej) 6,3%, wd klasy III (niskiej jakoci) jest 53% oraz wd klasy IV (nie nadajcej si do uytkowania) jest 42%. Filtrowanie wody przeznaczonej do spoycia minimalizuje ryzyko przedostania si do organizmu szkodliwych bakterii i substancji chemicznych. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego w Polsce tylko w poowie pochodzi ze rde emisji pooonych na terenie kraju, w poowie za ze rde zlokalizowanych na obszarze Europy Zachodniej. Pyy powstaj gwnie w procesach produkcyjnych. Najwicej pyw pochodzi z elektrowni wglowych, cementowni i hut. W sumie przemys emituje do atmosfery ponad 70% zanieczyszcze pyowych. W latach 19902002 emisja pyw spada z 1,2 mln ton do 0,2 mln ton. Gazy to dwutlenek siarki, tlenek wgla i azotu. Najgroniejszy jest dwutlenek siarki, ktry ogranicza fotosyntez i dziaa toksycznie na organizmy ywe. Zanieczyszczenie powietrza gazami spowodowane jest przede wszystkim produkcj przemysow, w tym gwnie hutnictwem, energetyk i przemysem chemicznym. Emisja gazw do atmosfery w ostatnich dziesiciu latach spada dwukrotnie. Podejmowane dziaania zmierzajce do zmniejszenia emisji gazw dotycz gwnie: modernizacji technologii produkcji, np. przechodzenia na technologie maoodpadowe, odsiarczanie wgla i spalin; stopniowego zastpowania wgla innymi paliwami, np. gazem ziemnym; preferowania rozwoju energetyki alternatywnej oraz pooenia nacisku na oszczdno paliw i energii; obniania ca i podatkw przy zakupie urzdze ograniczajcych emisj gazw. zanieczyszczenie wd jest spowodowane odprowadzaniem ciekw przemysowych i komunalnych, spukiwaniem z pl nawozw sztucznych i rodkw ochrony rolin oraz przenikaniem zanieczyszcze z wysypisk mieci i skadowisk odpadw przemysowych. W Polsce ilo ciekw przemysowych i komunalnych ulega w ostatnich latach systematycznemu zmniejszaniu. Niestety, w dalszym cigu niemal 30% ciekw jest odprowadzanych bez jakiegokolwiek oczyszczenia. Z tego powodu stan czystoci wd jest zy. adnego odcinka polskich rzek nie mona zaklasyfikowa do I klasy czystoci. Do II klasy czystoci zaliczono 4% oglnej dugoci rzek. Zwikszya si

(w stosunku do lat 80. XX w.) dugo odcinkw rzek posiadajcych III klas czystoci, co jest wynikiem uruchomienia kilkuset nowych oczyszczalni ciekw. Oczyszczalnie ciekw buduje si przede wszystkim na maych ciekach oraz w grnych odcinkach rzek gwnych, co gwarantuje systematyczn, cho powoln, popraw stanu czystoci najwikszych rzek Polski. Podobnie jak rzeki zanieczyszczone s jeziora, w ktrych czsto obserwuje si nadmiern eutrofizacj. Wody podziemne (poza gbinowymi) charakteryzuj si rednim i duym zanieczyszczeniem. Degradacji ulegaj rwnie gleby. Najczciej spotykanymi jej przejawami s: przesuszenie spowodowane celowym odwadnianiem gruntw (melioracja), nadmiernym poborem wd podziemnych dla potrzeb komunalnych i przemysu, obnieniem poziomu wd gruntowych w wyniku eksploatacji surowcw, np. na obszarze Grnolskiego Okrgu Przemysowego; skaenie spowodowane oddziaywaniem zanieczyszczonego powietrza atmosferycznego oraz wd opadowych, powierzchniowych i podziemnych. Najwiksze skaenie chemiczne gleb istnieje wzdu wszystkich drg o duym nateniu ruchu, na terenach eksploatacji rud cynku i oowiu oraz na obszarze Legnicko-Gogowskiego Okrgu Miedziowego; zasolenie wystpuje w wyniku dopywu solanki pochodzcej z kopal, m.in. wgla kamiennego. Na zasolonych glebach dochodzi do zaniku naturalnej szaty rolinnej i rozwoju rolin sonolubnych; zmiana waciwoci chemicznych moe by spowodowana osadzaniem pyw, stosowaniem nawozw sztucznych i rodkw ochrony rolin, oraz specjalizacj produkcji rolnej jednostronne wykorzystanie rodowiska glebowego; przeksztacenia profilu glebowego wynikaj ze stosowania cikich maszyn rolniczych, powodujcych przemieszanie warstwy gleby do duych gbokoci. W ostatnich latach maleje ilo odpadw przemysowych. Najwiksze ich nagromadzenie wystpuje w wojewdztwie lskim i maopolskim. W coraz wikszym stopniu s one powtrnie przetwarzane w przemyle lub wykorzystywane w procesie spalania do produkcji energii. Zaledwie ok. 1% odpadw przemysowych podlega utylizacji. Ilo odpadw komunalnych bardzo szybko wzrasta w zwizku z masowym uywaniem opakowa jednorazowych, ktrych rozpad trwa bardzo dugo, a

powstajce w czasie spalania toksyczne substancje przedostaj si do atmosfery i pozostaj w popiele. Skadowanie odpadw komunalnych na wysypiskach zagraa wodom gruntowym i moe spowodowa zatrucie gleb. Bardzo duym problemem jest istnienie nielegalnych skadowisk odpadw, zarwno przemysowych, jak i komunalnych. Szacuje si, e w Polsce jest ich ponad 10 tysicy. W Polsce istnieje 350 legalnych skadowisk niebezpiecznych odpadw. S to tzw. mogilniki, ktre, niestety, nie s zabezpieczone (brak ogrodzenia i ochrony) i nie prowadzi si na nich utylizacji toksycznych substancji. Na niektrych terenach Polski stenie toksycznych substancji wielokrotnie przekroczyo dopuszczalne normy zanieczyszcze obszary ekologicznego zagroenia. Pod koniec lat 70. XX wieku wyznaczono 27 obszarw ekologicznego zagroenia. Notowany w ostatnich latach spadek zanieczyszcze spowodowa popraw rodowiska na wielu obszarach. Najwiksze pozytywne zmiany zaszy na obszarach zanieczyszczonych przez cementownie (regiony: chemski, kielecki, opolski). Tylko nieznaczna poprawa wystpia na obszarze Legnicko-Gogowskiego Okrgu Miedziowego, gdzie koncentracja metali cikich w glebie i wodach powierzchniowych nadal przekracza dopuszczalne normy i w dalszym cigu zwiksza si. W najbliszych latach moe doj do powstania nowych obszarw ekologicznego zagroenia, np. na terenach duych skadowisk odpadw i wysypisk mieci oraz na obszarach wzmoonej koncentracji ruchu samochodowego, tj. wzdu autostrad i w okolicach przej granicznych

41.Ubstwo w Polsce Zasadnicze zagadnienia dotyczce tego, czy ubstwo w Polsce jest przejciowym produktem okresu transformacji, czy tez zjawiskiem dugo falowym? Czy mona mwi w Polsce o starym i nowym ubstwie i jaka jest charakterystyka nowej biedy? Jakie istniej instytucjonalne odpowiedzi na kwestie ubstwa w sektorze usug publicznych i jaki jest udzia organizacji niezalenych w agodzeniu problemu ubstwa. Przede wszystkim naley zauway, e w Polsce problem ubstwa istnia, zanim podjte zostay zmiany systemowe na przeomie 1089 roku i 1990 roku. W latach 80 nastpio wyrane poszerzenie zasigu spoecznego ubstwa. Oprcz tradycyjnej biedy jak osoby o najniszych rentach i emeryturach, osoby przewlekle chore i

niepenosprawne oraz cz rodzin niepenych i wielodzietnych do populacji ubogich doczya wwczas nowa kategoria: rodziny pracownicze o najniszych dochodach. Biorc za punkt wyjcia niedoskonay wprawdzie, ale powszechnie w Polsce stosowany poziom najniszej emerytury jako kryterium ubstwa, szacuje si, e w latach 80 poziom ubstwa w Polsce oscylowa miedzy 5-10% ogu populacji. Zatem w kocu lat 80 istniaa w Polsce kwestia ubstwa, chocia jej zasig i dynamika byy mniejsze ni obecnie, po podjciu reform gospodarczych. Okres przejcia ustrojowego przyczyni si do zaostrzenia kwestii ubstwa tak w Polsce, jak i w pozostaych krajach postsocjalistycznych w zwizku z masowym spadkiem produkcji, gwatownym wzrostem bezrobocia oraz utrzymywania si niskich pac. Wyjtek stanowiy Czechy, gdzie u progu zmian ustrojowych zarwno sytuacja gospodarcza bya znacznie korzystniejsza ni w pozostaych krajach regionu, jaki proces transformacji od samego pocztku poddany by cisej kontroli z punktu widzenia spoecznych kosztw reform gospodarczych i przybra kierunek raczej socjaldemokratyczny ni rynkowy, tak jak w Polsce. W rezultacie, na skutek w duym stopniu niekontrolowanego procesu zmiany ustrojowej, utrzymywania si niskiego poziomu pac w gospodarce i wysokiego bezrobocia, w 1995 roku w Polsce poziom ubstwa wzrs do 26% ogu populacji, co oznacza, e okoo 9,3 mln. osb posiadao dochody poniej poziomu najniszej emerytury. Skala problemu ubstwa jest znacznie wiksza, jeli za punkt wyjcia przyj poziom minimum socjalnego, nie poziom najniszej emerytury. biorc poziom minimum socjalnego jako kryterium ubstwa w Polsce, szacuje si, e w 1996 roku byo okoo 47% gospodarstw, ktrych dochody nie osigny tego poziomu. Kim s dzisiejsi nowobiedni? Okoo 60% pozostajcych w sytuacji ubstwa stanowi gospodarstwa pracownicze i rolne. Okoo 1/3 nowobiednych wywodzi si z gospodarstw domowych, ktrych przynajmniej jedna osoba jest bez pracy. W wietle tych szacunkw zaledwie 7,8 % osb ubogich w Polsce stanowi ludzie starsi (powyej 65 roku ycia). Problem ubstwa dotyczy gwnie wsi. Okoo 60 % osb ubogich pozostaje na wsi. W miastach poniej 100 tys. mieszkacw zamieszkuje okoo 27% osb ubogich, w duych miastach za ok. 14% Tradycyjne rodziny z trojgiem i wiksz liczb dzieci nale do najuboszych. Szacuje si, e w Polsce w ostatnich kilku latach blisko 30% rodzin najuboszych stanowi rodziny wielodzietne. Std te dzieci i modzie poniej 14 roku ycia stanowi 1/3 wszystkich ubogich. W wietle danych Raportu UNDP 14% wszystkich dzieci i modziey w Polsce wzrasta w warunkach ubstwa. Najliczniejsz kategori dotknitych ubstwem (ok. 61%) stanowi ludno w wieku aktywnoci zawodowej. Instytucjonalne odpowiedzi na kwesti ubstwa Ubstwo naley od tych problemw spoecznych, w ktrych przezwycianiu doniosa rola przypada administracji rzdowej i prowadzonej przez ni polityki gospodarczej, polityki zatrudnienia oraz polityki ochrony socjalnej. Dotychczasowe rozwizania prawne i instytucjonalne przyjte w Polsce wskazuj, e mimo duych nakadw na pastwow ochron socjaln skala i dynamika ubstwa jest wysoka. Oglnie w 1996 roku udzia nakadw na sfer spoeczn w formie wypat pieninych wynis okoo 20% Produktu Krajowego Brutto. Udzia wydatkw na pomoc spoeczn (pienin i w naturze) stanowi niewiele bo okoo 0,5 % PKB. Jednake w porwnaniu do 1985 roku udzia wydatkw na pomoc spoeczna w PKB

wzrs blisko 5 razu. W wietle dostpnych danych blisko 45% wydatkw z pomocy spoecznej kierowane jest na pomoc najuboszym. Z pord wielu problemw zwizanych z dystrybucja funduszy pastwowych na pomoc najuboszym oraz jej efektywnoci, zwraca si uwag na konieczno precyzyjniejszej alokacji rodkw finansowych, w tym zwaszcza na pomoc dzieciom i modziey z rodzin pozostajcych w ubstwie poprzez wprowadzenie pastwowego programu doywiania w szkoach. Gdy umowa o instytucjonalnych odpowiedziach na kwestie ubstwa, na uwag zasuguje rwnie udzia organizacji nienalenych (pozarzdowych) w agodzeniu tego problemu. W Polsce po wielu latach przerwy nastpi ogromny rozwj tych organizacji w ostatnich kilku latach przede wszystkim w dziedzinie pomocy spoecznej. Znaczna ich cz prowadzi dziaalno w dziedzinie pomocy spoecznej i usug socjalnych. Najbardziej charakterystycznym przykadem aktywnoci organizacji niezalenych na rzecz agodzenia ubstwa jest pomoc osobom bezdomnym, niedonym, uzalenionym o raz rodzinom wielodzietnym. Rozmiary ubstwa naley uzna za bardzo due. Poniej granicy uznanej za minimum socjalne yo bowiem okoo 1/3 spoeczestwa w latach 1990-91, ponad 40% w roku 1992, ponad 46% w 1993 roku, blisko 50% w roku 1994 i 47% w roku 1996. stanowi to istotny regres w porwnaniu z latami 80., w ktrych procent ubogich gospodarstw zmienia si od 10% w 1981 do 30% w 1984 roku Wedug banku swiatowego Wrd raportw sporzdzanych przez renomowane instytucje midzynarodowe, dotyczcych procesw zachodzcych w wiecie, jakie miay miejsce w okresie ostatnich lat, szczeglne znaczenie maj opracowania Banku wiatowego, dysponujcego najbardziej miarodajn baz danych oraz wykwalifikowanymi zespoami analitykw, a take rozlegoci tematyczn oraz kompleksowoci bada. Pod koniec minionego roku instytucja ta opublikowaa raport pt. Wzrost, ubstwo i nierwnoci w Europie Wschodniej i pastwach byego Zwizku Radzieckiego", zawierajcy ocen skali i tendencji ksztatowania si tych zjawisk w latach 1998-2003. Wbrew oczekiwaniom rozbudzanym przez politykw i rodki masowego przekazu, ukazujcym Polsk jako kraj znajdujcy si w znacznie korzystniejszej sytuacji pod wzgldem dynamiki rozwoju oraz poziomu dobrobytu spoecznego ni wikszo pastw Europy Wschodniej (w tym zwaszcza ssiedzi: Biaoru i Ukraina), obraz, jaki wyania si z tego raportu, nakazuje skorygowa te optymistyczne przekonania. Wedug danych Banku wiatowego, Polska naley do nielicznych pastw, gdzie w badanym okresie zwikszeniu ulega zarwno stopa bezwzgldnego ubstwa (relacja liczby mieszkacw nie osigajcych absolutnego minimum dochodu okrelanego kwot 2,15 USD dziennie na osob, do oglnej liczby mieszkacw), jak i stopa zagroenia ubstwem, czyli relacja liczby mieszkacw, ktrych dzienny dochd nie przekracza 4,30 USD na osob, do oglnej liczby mieszkacw. W latach 1998-2003 stopa bezwzgldnego ubstwa zwikszya si w Polsce z 2 do 3 proc. oglnej liczby ludnoci, a odsetek zagroonych t plag zwikszy si z 23 do 27 proc. oglnej liczby ludnoci. Wrd badanych pastw, niekorzystne tendencje wzrostowe pod tym wzgldem wystpiy jedynie w Gruzji i na Litwie. Korzystne zmiany wystpiy natomiast m.in. na Ukrainie, gdzie wskanik ubstwa absolutnego, ksztatujcy si na poziomie 3 proc. w 2002 r., zmniejszy si do l proc. w 2003 r., a take na Biaorusi, gdzie zasig ubstwa absolutnego zmala z 9 proc. ludnoci w 1998 r. do 2 proc. w 2002 roku. Warto podkreli, e wbrew szeroko upowszechnianym w Polsce i na Zachodzie pogldom o rozszerzaniu si ndzy i biedy w Rosji, stopa bezwzgldnego ubstwa w tym kraju nie zwiksza si, lecz przeciwnie - szybko ulega

redukcji; z oblicze Banku wiatowego wynika, e z 21 proc. w 2000 r. do 9 proc. w 2003 roku. 42. Prognozy demograficzne Polski Zaoenia do prognozy ludnoci sa wynikiem ustale ekspertw Glwnego Urzdu Statystycznego, Rzdowej Rady ludnociowej i Komitetu Nauk Demograficznych Polskiej Akademii Nauk. Prowadzone przez demografw badania i analizy wskazuj, ze trwajcy od kilkunastu lat spadek dzietnoci jeszcze nie jest procesem zakoczonym i dotyczy w coraz wikszym stopniu kolejnych rocznikw modziey. Wrd przyczyn tego zjawiska wymienia si: zwikszone zainteresowanie zdobywaniem wyksztacenia, trudnoci na rynku pracy, zmniejszenie wiadcze socjalnych na rzecz rodziny, brak w polityce spoecznej filozofii umacniania rodziny i generalnie trudne warunki spoecznoekonomiczne, w jakich znalazo si pokolenie w wieku prokreacyjnym. Zgodnie z opiniami ekspertw, w najbliszych latach naley liczy si z dalszym spadkiem wspczynnika dzietnoci z obecnej redniej 1,22 dziecka na kobiet do okoo 1,1 w 2010 r., po czym w latach 2011-2020 mona oczekiwa niewielkiego wzrostu dzietnoci do wartoci okoo 1,2. Taki poziom dzietnoci nie zapewnia prostej zastpowalnoci pokole. W dalszym cigu bdzie nastpowa spadek umieralnoci i systematyczny wzrost przecitnej dugoci trwania ycia do poziomu ok. 77,6 roku dla mczyzn oraz do 80 lat dla kobiet w 2030 r.; jednak odrabianie zalegoci w tej dziedzinie w stosunku do krajw najbardziej rozwinitych bdzie nastpowao wolniej ni w ostatniej dekadzie. Liczba urodze bdzie ulega niewielkim wahaniom a do okoo 2020 r. (po ok. 340 ty. rocznie), po czym nastpi systematyczny spadek (do 315,5 ty. w 2020 r. oraz 232,7w 2030 r.), gdy w wiek najwikszej rozrodczoci wejd mao liczebne roczniki kobiet urodzonych na przeomie stuleci. W caym okresie prognostycznym, w wyniku maej liczby urodze i przy niewielkim wzrocie liczby zgonw, przyrost naturalny bdzie ujemny, a po roku 2020 zjawisko to bdzie si jeszcze pogbia. W najbliszych latach wzronie nieco skala migracji zagranicznych, stad zwikszy si nieznacznie ujemne saldo migracji, z obecnych kilkunastu tysicy osb rocznie do 24 tysicy osb okoo 2010 r. Do 2020 r. liczba ludnoci zmniejszy si o milion osb, a w nastpnej dekadzie (lata 2020-2030) o kolejne ptora miliona; w 2030 r. ludnoci Polski moe osign liczb 35693 ty. Ubytek ludnoci dotknie przede wszystkim miast, gwnie z powodu mniejszej dzietnoci w miastach ni na wsi, ale tez na skutek nowego zjawiska, jakim jest przemieszczanie si czci ludnoci miejskiej na tereny wiejskie na obrzeach miast. W stosunku do stanu obecnego przewiduje si, ze do 2030 r. liczba ludnoci w miastach zmniejszy si w sumie o 3 miliony osb, a na wsi wzronie o ok. pl miliona. Malejca dzietno i wzrastajca dugo ycia powoduj starzenie si spoeczestwa. Do 2030 roku - redni wiek mieszkaca Polski (obecnie wynosi on okoo 37 lat) wzronie do ponad 45 lat, z tendencja do dalszego wzrostu.

Systematycznie bdzie malaa liczba modziey w wieku 16-24 lata, z obecnych prawie 6 mln do 4 mln w 2015 r. oraz 3 mln w 2030 r. Istotne przesuniecie nastpi w proporcjach miedzy liczba osb w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. W okresie do 2010 liczba ludnoci w wieku produkcyjnym z obecnych 24 mln wzronie o prawie milion, za w wieku poprodukcyjnym z 5,8 wzronie do 6,4 mln osb. W okresie kolejnych 20 lat liczba ludnoci w wieku produkcyjnym bdzie systematycznie malec a do poziomu 20,8 mln w 2030 r., a w wieku poprodukcyjnym - rosn az do 9,6 mln. Wskanik obcienia ekonomicznego, tj. liczba osb w wieku nieprodukcyjnym na 100 osb w wieku produkcyjnym, zwikszy si z obecnych 60 do 72; jednoczenie znacznie zwikszy si obcienie ludnoci w wieku poprodukcyjnym - do 46 (obecnie 24) na niekorzy osb w wieku przedprodukcyjnym (z obecnych 26 na 36). Okres po 2020 roku bdzie charakteryzowa si gwatownym starzeniem si ludnoci. Znaczny przyrost nastpi w najstarszych grupach wieku. Liczba osb w wieku 85 lat i wicej wzronie do 2010 r. o 50 % i osignie pl miliona, a w 2030 r. do prawie 800 ty. (obecnie liczba osb w tym wieku wynosi niespena 320 ty.).

43 transformacja gospodarcza a kwestia ubstwa Transformacja gospodarcza jest to proces zwizany z przejciem z jednego rodzaju systemu gospodarczego w inny, z gospodarki centralnie planowanej w gospodark rynkow. Istot tej transformacji jest zmiana systemu instytucjonalnego danego pastwa, tzn. jego infrastruktury prawnej i organizacyjnej. Proces transformacji systemowej jaki dokonywa si w Polsce po 1989 r. by wydarzeniem wyjtkowym w historii gospodarczej wiata. By on bowiem kontynuacj dramatycznych wydarze i oczekiwa spoecznych majcych miejsce w krajach postsocjalistycznych. Transformacja zwizana by z rozpadem powiza pionowych, instytucji regulujcych te powizania oraz z powstawaniem nowych instytucji waciwych dla gospodarki rynkowej. Przeobraenia te wpyny na caoksztat ustaw regulujcych stosunki midzy pastwem a organizacjami. Powstaway instytucje rynku kapitaowego, rynku pracy, skarbu pastwa, fundacje, nastpio usamodzielnienie lokalnych szczebli pastwowej administracji gospodarczej. Transformacja gospodarcza i tym samym oywienie gospodarcze byy moliwe dziki przeksztaceniom wasnociowym, ktrych celem byo oywienie rynku. Prywatyzacja to sprzeda majtku pastwowego prywatnym wacicielom. Okres transformacji przynis wiele zmian, tak w yciu caego spoeczestwa, spoecznoci lokalnych jak i poszczeglnych rodzin. Okres ten wpyn w zasadniczy sposb na warunki rozwoju rodzin, rzeczywisto pokazaa jak wiele przynis barier i zagroe. Zmiany te cho spoecznie akceptowalne przyniosy trudne do przezwycienia zmiany egzystencjalne. Ubstwo to inaczej stan niskiej uytecznoci dochodu. Gwnym przedmiotem decyzji politykw spoecznych jest odpowied na pytanie: jaki poziom uytecznoci dochodu wiadczy o ubstwie. Linia ubstwa to taki poziom

dobrobytu, poniej ktrego rodzina o danej wielkoci i strukturze nie jest w stanie si utrzyma. Obiektywna linia ubstwa opiera si na pomiarze dochodu gospodarstwa domowego, nie uwzgldniajc oceny takiego dochodu przez czonkw rodziny. Kocem lat 80-tych rozmiary ubstwa oceniano na okoo 5% - 8% podczas gdy w roku 1991 byo to ponad 35%( w tym okoo 15% gospodarstw uzyskiwao dochody na poziomie minimum przeycia) z ogu spoeczestwa. Podsumowujc do najistotniejszych zjawisk majcych wpyw na zasig ubstwa w Polsce oraz na rnicowanie warunkw ycia ludnoci nale: - proces transformacji a wic przejcia z systemu scentralizowanego do gospodarki wolnorynkowej -prywatyzacj gospodarki wymuszajc alokacj zasobw - urealnienie cen towarw i usug, likwidacja dotacji i subsydiw do cen -zanik rozbudowanego systemu wiadcze przez zakady pracy -wysokie bezrobocie -redukowanie wydatkw na pomoc spoeczn Transformacja gospodarcza i zwizane z ni przemiany odznaczyy si na dochodach ludnoci do istotnie. Problem ubstwa sta si problemem spoecznym jako, e przesta by ju krtkotrwaym pogorszeniem sytuacji bytowej ludnoci, a sta si rzeczywistoci o cechach trwaych wrd niektrych grup spoecznych. 44 klasyfikacja Kwestii spoecznych to konkretny problem spoeczny o szczeglnie dotkliwym wpywie na ycie i wspdziaanie czonkw danej zbiorowoci to stan lub proces spoeczny blokujcy w szerokiej skali zaspokajanie podstawowych potrzeb czowieka Kwestia spoeczna to zjawiska ktre: budz niepokj, napicie i prowadz do zachowa ludzi, bdcych wyrazem tych niepokojw i napi s dugotrwae, maj szeroki i rosncy zasig kumuluj si w pewnych grupach spoecznych prowadz do zakce szerszego rozwoju spoecznego wi si z niedostosowaniem instytucji spoecznych do potrzeb ludzi rda kwestii spoecznych tkwi wewntrz spoeczestwa, w zasadach i mechanizmach ycia zbiorowego nie mog zosta samodzielnie przezwycione przez osoby ich dowiadczajce Klasyfikacje kwestii spoecznych podzia na to, zaspokajanie jakich potrzeb jest blokowane, np.: kwestie bezrobocia, owiaty, uczestnictwa w kulturze itd. podzia na to, czyje potrzeby s blokowane (kwestie podmiotowe), np.: kwestia imigrantw, kobiet, dzieci, osb starszych podzia na skale: kwestia lokalna, regionalna, pastwowa, regionw wiata, globalnej podzia ze wzgldu na dotkliwo: kwestia umiarkowana, intensywna, krytyczna /dramatyczna

Polityka spoeczna (wedug Rajkiewicza) wiadome dziaanie pastwa i jego instytucji oraz podmiotw zajmujcych si polityk spoeczn zmierzajca do okrelenia i zaspokojenia potrzeb spoecznych, czyli w centrum polityki spoecznej stawia si potrzeby spoeczne. Potrzeby spoeczne piramida potrzeb wedug Maslowa . Polityk spoeczn dzielimy na: - polityk ludnociow, - polityk mieszkaniow, - polityk ochrony zdrowia, - polityk ochrony rodowiska, - polityk zabezpieczenia spoecznego, - polityk edukacyjn, - polityk kulturaln, - polityk gerontologii spoecznej ( nauka o wieku ), - polityk patologii spoecznej, - polityk poziomu ycia, - polityk infrastruktury, - polityk zatrudnieniow. Cztery oglne sfery dziaania polityki spoecznej praca warunki bytu kultura ad spoeczny Wiedza o kwestiach spoecznych, ich przyczynach i konsekwencjach oraz sposobach rozwizywania jest rdzeniem nauki o polityce spoecznej. Kwestia spoeczna to powany, budzcy niepokj problem spoeczny, ktrych nie moe zosta samodzielnie rozwizany przez ludzi i wymaga szerokich dziaa wielu podmiotw np. kwestia spoeczna bezrobocia, biedy, mieszkaniowa

Istota kwestii spoecznych, zhierarchizuj kwestie spoeczne We wspczesnej Polsce przedmiotem szczeglnej uwagi polityki spoecznej s przeszkody, ktre blokuj moliwoci zaspokajania podstawowych potrzeb ludzkich. Problemy spoeczne charakteryzuj si wystpowaniem na masow skal skrajnie trudnych sytuacji w yciu jednostek i rodzin. rda kwestii spoecznych tkwi wewntrz spoeczestwa, w mechanizmie ycia zbiorowego, ktre generuj deprawacj i ponienie szerokich warstw ludzi. wiatowy szczyt spoeczestwa (Kopenhaga 1995 r.) pod egid ONZ wykaza, e bezrobocie, ubstwo, patologie spoeczne stanowi wspczenie najwiksze zagroenie dla postpu spoecznego, a porednio i dla oglnego rozwoju ludnoci wiata. Uwaa si, e najwaniejszymi kwestiami spoecznymi w Polsce s m. in. uboenie ludnoci, bezrobocie, problemy patologii spoecznej, kwestia mieszkaniowa, ochrona zdrowia, luka edukacyjna. Definicja polityki spoecznej i jej zakres Termin polityka spoeczna powsta na przeomie XVIII i XIX w. jest to celowe oddziaywanie pastwa, zwizkw zawodowych i innych organizacji na istniejcy ukad stosunkw spoecznych, ktre zmierzaj do poprawy warunkw bytu i pracy szerokich warstw ludnoci, usuwania nierwnoci spoecznych oraz podnoszenia kultury ycia. Zakres polityki spoecznej jest odpowiednikiem katalogu potrzeb uznawanych

za wane i wymagajcych zaspokojenia przez zorganizowan akcj pastwa i innych podmiotw spoecznych. Do podstawowego katalogu potrzeb nale: praca zgodna z kwalifikacjami, odpowiedni dochd z pracy, bhp, ochrona zdrowia i pomoc w chorobie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, moliwo wypoczynku i kulturalne spdzanie czasu wolnego od pracy. Ponadto sfera zainteresowa polityki spoecznej rozciga si na sprawy ksztacenia zawodowego i upowszechniania kultury oraz walki ze zjawiskami patologii spoecznej. Podmiotami polityki spoecznej s te wszystkie organy, instytucje i organizacje, ktrych zadaniem jest realizacja celw polityki spoecznej. S to: 1. Sejm uchwala i i wydaje akty prawne regulujce m. in. zasady polityki spoecznej, ustala budet pastwa itp., 2. resorty wykonawcze w stosunku do Sejmu, 3. Komisja Planowania przy Radzie Ministrw, 4. Ministerstwo Zdrowia zajmuje si ochron zdrowia, pomoc spoeczn, rehabilitacj niepenosprawnych, 5. Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej sprawuje nadzr nad ZUS, prowadzi polityk zatrudnienia i pac, ubezpiecze spoecznych, 6. M.E.N., 7. Ministerstwo Sprawiedliwoci (w tym rwnie dzia Sdw Pracy i Ubezpiecze Spoecznych), 8. ZUS, 9. policja utworzenie izb maego dziecka, pomoc w walce z patologi spoeczn, 10. zwizki zawodowe, 11. koci, 12. samorzdy mieszkaniowe, 13. spdzielczo, i inne. 45.MOLIWOCI OGRANICZANIA UBUSTWA W POLSCE Podstawowym skutkiem rodzenia si i rozwoju ubstwa to rozpad podstawowych wizi czowieka - wic wizi rodzinnych, a take jakie zaburzenia na paszczynie wykonywania spoecznych rl - czyli zaburzenie i zachwianie w prawidowym procesie funkcjonowania rodziny. Naley podkreli, i wyniki Gwnego Urzdu Statystycznego dowiody, i istnieje bardzo dua korelacja pomidzy wyksztaceniem a pauperyzacj. W tych gospodarstwach domowych, gdzie gowa rodziny szczycia si tylko rednim wyksztaceniem odsetek czonkw rodziny, ktrzy yli poniej minimum egzystencji stanowi okoo 5%, wyksztacenie zawodowe zasadnicze 14%, podstawowe wyksztacenie okoo 21%. Natomiast do grupy ryzyka nie zalicza si te rodziny, gdzie gowa rodziny szczyci si wyszym wyksztaceniem. Ponadto, badania pokazay zwizek pomidzy uboeniem a liczb dzieci w rodzinie. W rodzinach, ktre miay czwrk i wicej potomstwa na utrzymaniu, poniej linii minimum egzystencji funkcjonowao okoo 37% osb, z trjk dzieci okoo 17%, natomiast okoo 13 w tych rodzinach, gdzie byli samotni ojcowie lub matki, i mili wicej ni jedno dziecko na utrzymaniu. Obecnie ubstwo traktowane jest jako jeden z podstawowych czynnikw nalecych do strukturalnych wad okrelonych spoecznoci. Do przyczyn, ktre mog to zjawisko wywoywa zalicza si przede wszystkim: - zjawisko penego lub czciowego bezrobocia

- brak rwnowagi i adekwatnoci miedzy wysokoci pac a wykonywan prac - bardzo intensywne zmiany, jakie zachodz w strukturze gospodarki nie pozwalajce pracownikom do adaptacji si do powstajcych nowych zawodw - brak doskonaoci w zakresie systemu podziau narodowego dochodu - le funkcjonujcy system szkolnictwa - zjawisko niepenosprawnoci - le funkcjonujcy system ubezpiecze - zjawisko dyskryminacji na rynku pracy ( take rasowej dyskryminacji ) - zanikanie tradycyjnej rodziny Aktywne przeciwdziaanie ubstwu musi by podstawow strategi i czci polityki gospodarczo-spoecznej wadz na wszystkich szczeblach, a wiec na szczeblu pastwowym, samorzdowym i wadz lokalnych. Podstawowym sposobem, ktry moe przyczyni si do ograniczenia zjawiska ubstwa jest denie do zmniejszania bezrobocia, poprzez tworzenie nowych miejsc zatrudnienia, nastpnie prowadzenie aktywizacji zawodowej ludzi biednych, a take aktywna polityka rynku pracy. Naley w znacznej czci i stopniu przebudowa system pomocy biednym. Przede wszystkim popracowa nad skutecznoci oraz celowoci tego systemu. - odbiurokratyzowanie urzdw pracy - przekazanie wikszej puli rodkw na te prawa - ale w aktywnej formie - odsun na bok polityk, ktra ma na celu pojmowanie caego przyrostu dochodw przez bogatych - praca oraz dochody z niej miay wyszo nad zasikami. Przede wszystkim polityka majca na celu walk z ubstwem musi obj zwalczanie okolicznoci, ktre sprzyjaj pojawianiu si lub utrwalaniu zjawiska ubstwa. Pastwo musi rozwija rnorodne wiadczenia, ktre powinny prowadzi do trwaej poprawy ycia ludzi, s[spoecznoci. Praca socjalna powinna przyczynia si do agodzenia nastpstw biedy i ubstwa

46 POLITYKA LUDNOCIOWA (zwana take polityk demograficzna lub populacyjn) pastwa jest rozumiana jako og wiadomych przedsiwzi majcych na celu wywoanie okrelonych zmian w stanie, strukturze i ruchu ludnoci. W wszym zakresie bywa ograniczana do ksztatowania reprodukcji ludnoci, natomiast w szerokim podejmuje zagadnienia regulacji stosunkw spoecznych i ekonomicznych wpywajcych samoistnie na procesy demograficzne. Realizacja programu polityki ludnociowej zakada dostosowanie jej programu do ulegajcej transformacji sytuacji demograficznej, politycznej, spoecznej i ekonomicznej obszaru, ktrego dotyczy. O wiadomej polityce ludnociowej moemy mwi wtedy, kiedy zawiera ona nastpujce elementy: wspuczestnictwo i wspodpowiedzialno pastwa oraz jego instytucji w realizacji programu; popularyzacja lub negacja okrelonego modelu wielkoci rodziny; legalizacja lub zakaz przerywania ciy; istnienie systemu pozytywnych lub negatywnych przywilejw premii i innych bodcw zwizanych z zachowaniem prokreacyjnym kobiety lub rodziny. Za waciwy uznaje si taki program polityki ludnociowej, ktry uwzgldnia

nastpujce zasady: zgodno z wymogami stawianymi naukowej precyzji; akomodacja do okolicznoci czasu i miejsca; realno strony finansowej i organizacyjnej; zbieno z interesami obywateli. Celem polityki ludnociowej jest te budowanie programw zmierzajcych do obniania poziomu umieralnoci poprzez realizacj programw waciwego ywienia, ochrony zdrowia wraz z poszerzaniem dostpnoci opieki med., walki z naogami (nikotynizmem, alkoholizmem, narkomani) oraz propagowaniem waciwego higienicznego trybu ycia. System bodcw przycigajcych migrantw lub ich wypychajcych powoduje napyw lub odpyw ludnoci; bodce przycigajce to: wolne miejsca pracy z atrakcyjnymi pacami, korzystne moliwoci zamieszkania, uprzywilejowane pace w wybranych regionach itp. Wpywanie na migracje midzynar. moe odbywa si poprzez odpowiednie ustawodawstwo i przepisy, dopuszczajce podejmowanie pracy przez obcokrajowcw (zazwyczaj jest to okrelane kwotowo). Wspczenie w Polsce mona sformuowa nastpujce cele strategiczne polityki ludnociowej: stwarzanie warunkw do zagwarantowania prostej zastpowalnoci pokole; stae podnoszenie stanu jakociowego ludnoci w rozumieniu kondycji zdrowotnej, poziomu bytowego i kulturowego; stymulowanie wewn. napywu i odpywu migracyjnego w ten sposb, by nie dopuci do terytorialnych znieksztace struktury wg pci i wieku; regulowanie zgodnie z przepisami midzynar. wielkoci migracji zagranicznych.

47. RODKI DZIAANIA POLITYKI LUDNOCIOWEJ-CO Z TEGO WYNIKA POLITYKA LUDNOCIOWA Jest fragmentem polityki spoecznej wyodrbnionym ze wzgldu na kryteria przedmiotowe, wyraajcym i urzeczywistniajcym solidarn trosk wszystkich podmiotw ycia zbiorowego o zabezpieczenie biologicznej egzystencji spoeczestwa. Do polityki ludnociowej zalicza si zesp wewntrznie spjnych przedsiwzi, ktre zmierzaj do wywoania podanych zmian w stanie, strukturze i rozmieszczeniu ludnoci oraz do wspomagania maonkw w podejmowaniu i realizacji ich wolnych decyzji rodzicielskich. Polityk ludnociow wsptworz wszyscy obywatele razem z wadzami administracyjnymi, opierajc j na tym samym systemie aksjologicznym, ktry konstytuuje racjonaln polityk spoeczn, a wic na dziaaniach sucych bezporednio dobru wsplnemu wchodzcych w skad spoeczestwa osb. Polityka ludnociowa stanowi konkretyzacj okrelonej polityki spoecznej i tylko przez jej pryzmat daje si interpretowa oraz ocenia. Wartoci nadrzdn personalistycznej polityki ludnociowej jest czowiek. Dlatego dy do stwarzania optymalnych warunkw dla rozwoju osb i tworzonych przez nie wsplnot podstawowych. Bezwzgldna i niezmienna warto ludzkiej osoby nie podlega pomniejszeniu czy zwikszeniu w poszczeglnych fazach jej biologicznego i psychospoecznego rozwoju, ani nie zmienia si pod wpywem przeobrae makrostrukturalnych.

Polityka spoeczna s.V do Zieliskiego