ADAM GRNY

Wydzia Inynierii Zarzdzania Politechnika Poznaska adam.gorny@put.poznan.pl

Znaczenie determinant bezpieczestwa pracy iochrony zdrowia zatrudnionych wrozwoju spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstwa
sowa kluczowe: bezpieczestwo pracy, ochrona zdrowia zatrudnionych, spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa, konkurencyjno przedsibiorstw streszczenie: Celem opracowania prezentujcego wnioski zbada jest wykazanie znaczenia kryteriw charakteryzujcych bezpieczestwo pracy we wdraaniu koncepcji odpowiedzialnoci spoecznej. Badania ograniczono do grupy przedsibiorstw maych irednich. Jako kryterium wyboru przyjto wielko zatrudnienia. Badania przeprowadzono przy wykorzystaniu metodyki mylenia sieciowego.

The importance of OHS determinants in the development of CSR

keywords: work safety, occupational and health safety (OHS), Corporate Social Responsibility (CSR), competitiveness of enterprises abstract: e aim of the paper is to present conclusions from conducted research on the importance of occupational health and safety criteria in the csr implementation. e research was limited to agroup of small and medium enterprises. e quantity of employment was acriterion of choice. e study was conducted with the use of the network thinking methodology.

Foresight w praktyce zarzdzania przedsibiorstwem. Analizy i studia przypadkw Krzysztof Borodako, Micha Nowosielski (red.) Instytut Zachodni, Pozna 2012 by Instytut Zachodni, Pozna 2012

288

Adam Grny WPROWADZENIE

Wwarunkach nieustannie zachodzcych zmian rynkowych pozycja konkurencyjna przedsibiorstwa determinowana jest czynnikami wpywajcymi na moliwo jego funkcjonowania na globalnym rynku. Uzna mona, e istotnym determinantem tych zalenoci s warunki wykonywania pracy oraz coraz czciej kryteria determinujce zasady odpowiedzialnoci spoecznej (Ocena stanu wdraania 2011; 2012; Ocieszek, Gajdzik 2010). Szczeglnie istotne znaczenie przypisa naley kryteriom bezpieczestwa pracy iochrony zdrowia zatrudnionych wpywajcym na ksztatowanie csr (Klimaszewska 2005; Grny 2010). Celem zrealizowanych bada byo wskazanie znaczenia czynnikw charakteryzujcych warunki imoliwoci doskonalenia rodowiska pracy dla skutecznego wdroenia koncepcji odpowiedzialnoci spoecznej. Woparciu oprognozowanie przyszoci, wperspektywie rednioterminowej okrelono szanse zwikszenia (zmniejszenia) znaczenia roli tradycyjnie pojmowanych zagadnie bhp, obecnie istotnych wzapewnieniu efektywnego wdroenia koncepcji odpowiedzialnoci spoecznej. Wbadaniach wykorzystano metodyk mylenia sieciowego. Badania przeprowadzono dla grupy przedsibiorstw nalecych do kategorii mikro imaych. Jako kryterium wyboru przyjto wielko zatrudnienia. Przyczyn wyboru do bada przedsibiorstw zgrupy mp bya specyka ich funkcjonowania, cile powizana zide odpowiedzialnoci spoecznej, wtym m.in. zcelami wanymi dla przedsibiorstw mp. Nale do nich cele ocharakterze (Grny 2012a, s. 41-50; Kaczmarek A. 2011, s. 108-116; Kaczmarek M. 2011, s. 181): ekonomicznym, wyraajce si wzgldnie maym udziaem wrynku, zarzdczym, znajdujce swj wyraz wosobistym kierowaniu rm przez jej waciciela lub wspwaciciela, anie za pomoc sformalizowanej struktury kierowniczej, wacicielskim, okrelajce niezaleno rmy; wtym ujciu maa rma nie stanowi czci duego przedsibiorstwa, awaciciele swswoich decyzjach wolni od kontroli zewntrznej. Wszczeglnoci dominacja waciciela znaczco wpywa na funkcjonowanie mp oraz realizacj celw bezpieczestwa iochrony zdro-

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw

289

wia zatrudnionych. Zwizana jest zodpowiedzialnoci waciciela (pracodawcy) za bezpieczestwo zatrudnionych oraz sposb realizacji obowizkw wynikajcych zKodeksu pracy, zwizanych zksztatowaniem rodowiska pracy. Powizana zni odpowiedzialno spoeczna traktowana jest jako czynnik przewagi konkurencyjnej, szczeglnie doceniany wsytuacji wzrostu znaczenia niematerialnych czynnikw funkcjonowania przedsibiorstw, rwnie wujciu budowania dialogu spoecznego.
ODPOWIEDZIALNO SPOECZNA PRZEDSIBIORSTWA

Istota iznaczenie spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstwa Spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstwa (Corporate Social Responsibility, csr) deniowana jest wrny sposb. Najczciej jej denicja uzaleniona jest od sposobu rozwizania problemw, przed ktrymi staj przedsibiorstwa. Wrd wielu denicji csr istotna jest denicja sformuowana przez Komisj Europejsk, zgodnie zktr jest to dobrowolne wczenie przez rm wymiaru spoecznego iekologicznego do jej ekonomicznych dziaa oraz relacji ze wszystkimi interesariuszami (Domaska-Szaruga 2010, s. 329; Green paper for 2001; Grny 2012b). Wan cech csr jest podejmowanie dziaa zwizanych ze zwikszeniem wartoci przedsibiorstwa dla interesariuszy. Szczeglna rola przypisywana jest koncepcji csr wmaym przedsibiorstwie. Najczciej jest to zwizane zkoniecznoci prowadzenia dziaalnoci biznesowej wwarunkach minimalizowania negatywnego oddziaywania na ludzi irodowisko (Grny 2011, s. 347354; Klimaszewska 2005, s. 7-8). Idea spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstwa wymaga prowadzenia dziaalnoci gospodarczej wzgodzie zoczekiwaniami wszystkich zainteresowanych stron, zapewniajc przede wszystkim wieloaspektowy rozwj czowieka (Communication for 2006; Grny 2012a). Znaczc rol wrozwoju przedsibiorstwa prowadzcego swoj dziaalno woparciu ozasady csr przypisuje si wartociom etycznym, szacunkowi dla rodowiska naturalnego oraz ludzi (pracownikw). Wtym ujciu poziom spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstwa rozpatrywa

290

Adam Grny

mona poprzez uzyskiwane efekty (korzyci dla rodowiska), ale rwnie wypracowane zasady postpowania (Grny 2009). Pozwala to na wskazanie poziomu spoecznej odpowiedzialnoci, woparciu opodejmowane dziaania suce uzyskaniu statusu rmy odpowiedzialnej spoecznie, zainteresowanej rozwojem rodowiska, pracownikw, spoecznoci lokalnej, otoczenia biznesowego oraz wodniesieniu do uzyskiwanych efektw spoecznych. Poczenie wymaga zapisanych wobowizujcych regulacjach prawnych zdobrowolnymi programami rozwoju stworzyo warunki do zrwnowaonego rozwoju przedsibiorstwa prowadzonego zgodnie zoczekiwaniami zainteresowanych stron, wtym uzyskania wymiernych efektw nansowych. Rola zagadnie bezpieczestwa iochrony zdrowia zatrudnionych wksztatowaniu odpowiedzialnoci spoecznej Szczeglne znaczenie dla waciwego funkcjonowanie jednostki gospodarczej przypisa naley zagadnieniom bezpieczestwa iochrony zdrowia zatrudnionych, szczeglnie tym wymaganiom, ktre wykraczaj poza obligatoryjne regulacje prawne. Efekty uzyskiwane wwyniku ksztatowania odpowiedzialnoci spoecznej rozpatrywa mona wwymiarze zewntrznego iwewntrznego oddziaywania przedsibiorstwa. Do efektw uzyskiwanych wwyniku dziaa prowadzonych wwymiarze wewntrznego oddziaywania przedsibiorstwa zaliczy mona (Ocieszek, Gajdzik 2010; Zapata, Kamierczak 2011): zapewnienie rwnouprawnienia wszystkich pracownikw, uzyskanie moliwoci wymiany informacji midzy pracownikami akadr zarzdzajc, stworzenie systemu szkole pracowniczych majcych na celu zapewnienie rozwoju kadry idoskonalenia ich kwalikacji, zbudowanie kultury organizacyjnej oraz wjej ramach kultury bezpieczestwa, stworzenie elastycznego systemu zatrudnienia, stworzenie czytelnych zasad zwalniania pracownikw, oraz efekty cile zwizane zistot bezpieczestwa ihigieny pracy wprzedsibiorstwie iochrony zdrowia zatrudnionych. Obejmuj one (Klimaszewska 2005; Grny 2010):

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw

291

stosowanie skutecznych rodkw technicznych iorganizacyjnych wprowadzanych jako przeciwdziaanie wystpujcym zagroeniom, stosowanie rnych form opieki zdrowotnej dla pracownikw, dbao opracownikw irodowisko ich pracy, ksztatowanie kultury bezpieczestwa pracy poprzez zapewnienie wspudziau pracownikw wtworzeniu bezpiecznych warunkw pracy, rnorodne iwieloaspektowe szkolenia zzakresu bezpieczestwa pracy. Truizmem jest wskazanie, i bezpieczestwo pracy uznawane jest za jeden zgwnych obszarw odpowiedzialnoci spoecznej (Zapata, Kamierczak 2011; iso 26000). Wymaga to poznania iidentykowania przez pracodawcw zwizanych ze wiadczeniem pracy oczekiwa kadego pracownika, szczeglnie wujciu komfortu rodowiska pracy. W efekcie pozwala na budowanie waciwych relacji interpersonalnych pomidzy pracownikiem ipracodawc, opartych na zachowaniu zgodnym zich przekonaniami oraz rwnoczenie przestrzeganiu zasad wspycia spoecznego wrodowisku pracy.
METODYKA MYLENIA SIECIOWEGO

Istota metodyki mylenia sieciowego Poszukiwanie nowoczesnych metod wnioskowania umoliwiajcych przeprowadzenie oceny roli iznaczenia problemw postawionych wtemacie bada przyczynio si do zwrcenia uwagi na metodyk mylenia sieciowego. Wopracowaniu metodyka ta uznana zostaa za narzdzie pozwalajce na zidentykowanie analizowanych zalenoci. Metodyka mylenia sieciowego oparta jest na caociowym podejciu do rozwizania postawionego problemu (Grzelczak, Werner 2011, s. 21). Wymaga to przeprowadzenia analizy czsto skomplikowanego ukadu powiza (Piekarczyk, Zimniewicz 2010). Metodyka mylenia sieciowego opracowana zostaa pod koniec lat osiemdziesitych ubiegego wieku wSzwajcarii przez P. Gomeza, G. Probsta iH. Urlicha. Oparta jest na siedmiu podstawowych zasadach (Grzelczak, Werner 2011, s. 2223): caoci iczci, bazujcej na przekonaniu, e kady system jest czci istniejcej caoci, ktra rwnie moe by systemem. Dla

292

Adam Grny

wykorzystania przebiegu mylenia sieciowego istotne jest uznanie, e system ten jest dynamiczn caoci, skadajc si zczcych si czci; sieciowoci, uwzgldniajcej wzajemne oddziaywania oraz sprzenia zwrotne, ktrych poznanie jest niezbdne dla zrozumienia caoci; otwartoci, wymagajcej uznania, i nie istnieje cakowicie autonomiczny system niewymagajcy dostosowania do otoczenia; zoonoci, determinujcej moliwo funkcjonowania wdynamicznym otoczeniu, przy rwnoczenie wystpujcej trudnoci prognozowania przyszoci; porzdku, wynikajcego zjednoczesnego powizania czci wsieci oraz wstruktur zbudowan woparciu owzr postpowania; prowadzenia, opartego na zdolnoci systemu do samokontroli poprzez sterowanie (wpywanie na system wcelu osignicia postawionego celu) iregulowanie (dopasowanie systemu do wyznaczonej drogi); rozwoju, zwizanego zoddziaywaniem czonkw systemu iotoczenia na sens icel systemu. Metodyka mylenia sieciowego oparta jest na szeciu etapach postpowania (Grzelczak, Werner 2011; Piekarczyk, Zimniewicz 2010; Zimniewicz 1999; Ragin-Skorecka, iinni 2011): etap 1. Ustalenie celw imodelowanie sytuacji problemowej. Istot modelowania sytuacji problemowej jest ustalenie elementw systemu, ktre naleaoby zmieni, aktre podlegaj rnorakim wpywom. e ta p 2 . Analiza wzajemnych oddziaywa pomidzy elementami wodniesieniu do rodzaju, czasu iintensywnoci oddziaywania (Zimniewicz 1999). Dla przeprowadzenia analizy sytuacji problemowych istotne jest okrelenie oddziaywa pomidzy elementami systemu, wymagajce okrelenia ich rodzaju, intensywnoci iczasu. etap 3. Ujcie iinterpretacja moliwych zmian sytuacji. Etap, podczas ktrego okreli naley oczekiwania dotyczce przyszoci, wykorzystywane nastpnie wcelu budowy scenariuszy opisujcych zachowania si systemu wsposb kompleksowy.

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw

293

Najistotniejsze jest okrelenie zakresu potencjalnych zmian czynnikw wpywajcych, intensywnoci tych zmian oraz momentu pojawienia si zmian. etap 4. Objanienie moliwoci kierowania zmian. Zwizane jest ze wskazaniem czynnikw przydatnych podczas realizacji procesu kierowania. Mona wrd nich wskaza: czynniki sterowalne (na ktre mona wpywa), czynniki niesterowalne (na ktre nie mona wpywa lub wpyw jest niewielki), indykatory (wskaniki wczesnego ostrzegania przed wystpieniem sytuacji problemowej), sprzenia zwrotne, zadaniem ktrych jest uatwienie wyboru sposobu dziaania, sprzenia wyprzedzajce, przydatne do okrelenia dziaa prewencyjnych. etap 5. Planowanie strategii idziaa. Zwizane jest zszukaniem alternatywnych strategii, przeprowadzeniem oceny wybranych strategii oraz podjciem decyzji orealizacji wybranej strategii, ewentualnie jej zmianie. Wymaga to wczeniejszego okrelenia charakteru oddziaujcych czynnikw. etap 6. Wprowadzenie wycie rozwiza problemu. Wybrane rozwizanie powinno zapewni sprawne funkcjonowanie systemu, rozumiane poprzez podejmowanie dziaa adekwatnych do wystpujcych, biecych iperspektywicznych trudnoci.
OCENA ROLI ELEMENTW BEZPIECZESTWA IOCHRONY ZDROWIA ZATRUDNIONYCH, WKONCEPCJI ODPOWIEDZIALNOCI SPOECZNEJ PRZEDSIBIORSTWA

Analiza czynnikw wpywajcych na rozwj CSR Podstawowym celem przeprowadzonej oceny byo zidentykowanie czynnikw wpywajcych na efektywno wprowadzenia odpowiedzialnoci spoecznej wmaych przedsibiorstwach. Do oceny wybrano czynniki zwizane zrealizowanymi procesami, pozwalajce na ksztatowanie bezpiecznych warunkw pracy, rwnoczenie wpywajce na ksztatowan odpowiedzialno spoeczn.

294

Adam Grny

Czynniki te dobrano woparciu oprzeprowadzone badania literaturowe oraz obserwacje przeprowadzone wgrupie siedmiu maych i rednich przedsibiorstw prowadzcych dziaalno produkcyjno-usugow w zakresie obrbki mechanicznej zlokalizowanych na terenie Wielkopolski. Podczas dokonywania doboru czynnikw odrzucono te, ktre s cile powizane zokrelon bran, dla ktrych oddziaywanie specyki brany przekraczao si grupy. Starano si uwzgldni czynniki charakteryzujce si istotn uniwersalnoci. Nale do nich: szeroko rozumiana, wykraczajc poza wymagania prawne dbao orodowisko pracy (czynnik nr 1 ); szkolenia, zakres ktrych zwizany jest zcharakterem wykonywanej pracy (czynnik nr 2 ); rozwj kompetencji zawodowych, szczeglnie w odniesieniu do umiejtnoci bezpiecznego wykonywania pracy (czynnik nr 3 ); dbao opracownikw, wtym dbao okrelana poprzez wielko nakadw ponoszonych na prolaktyk bezpieczestwa pracy (czynnik nr 4 ); sprawowana ochrona medyczna pracownikw (wtym dodatkowe badania lekarskie iszczepienia ochronne) (czynnik nr 5 ); efektywno wymiany informacji, szczeglnie informacji zwizanych zanalizowanymi zagadnieniami (czynnik nr 6 ); stosowanie technicznych rodkw ochrony przed zagroeniami (czynnik nr 7 ); stosowanie organizacyjnych rodkw ochrony przed zagroeniami (czynnik nr 8 ); ksztatowanie kultury bezpieczestwa, bdcej elementem kultury organizacyjnej przedsibiorstwa (czynnik nr 9 ). Celem badania, wktrym wykorzystano metodyk mylenia sieciowego byo ustalenie stopnia wpywu wskazanych powyej czynnikw na rozwj koncepcji odpowiedzialnoci spoecznej przedsibiorstwa. Podstawowym zadaniem byo okrelenie czynnikw wnajwikszym stopniu wpywajcych na tworzenie warunkw do rozwoju odpowiedzialnoci spoecznej przedsibiorstwa.

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw Rysunek 1. Sie zalenoci dla czynnikw wpywajcych na rozwj odpowiedzialnoci spoecznej przedsibiorstwa

295

+ 1 + 6 + + + + 5 + 9 + + + + 2 + + + + 4 +
rdo: opracowanie wasne.

+ +

7 +

3 + + 8 +

+ +

Zidentykowane czynniki oraz sposb ich wzgldnego oddziaywania pozwoliy na zbudowanie sieci zalenoci. Jej struktur przedstawiono na rysuku 1. Zbudowan sie zalenoci wykorzystano do przeprowadzenia analizy wzajemnych oddziaywa poszczeglnych czynnikw wpywajcych na ksztatowanie odpowiedzialnoci spoecznej (csr). Dla okrelenia poziomu oddziaywania przyjto: a) si oddziaywania pomidzy czynnikami opart o4 stopniow skal wpywu (tj. 0 brak oddziaywania, 1 sabe oddziaywanie, 2 rednie oddziaywanie, 3 silne oddziaywanie), b) horyzont oddziaywania, tzn. czas, wktrym oddziaywanie to bdzie wystpowao. Zuwagi na specyk funkcjonowania przedsibiorstw msp oddziaywanie jest: K krtkookresowe , do 1 roku, redniookresowe, od 1 do 2 lat, D dugookresowe, pow. 2 lat.

296

Adam Grny

Szczegow ocen oddziaywania zamieszczono wtabeli 1.

Tabela 1. Analiza oddziaywania czynnikw wpywajcych na rozwj odpowiedzialnoci spoecznej przedsibiorstwa
oddziaywanie +/oddziaywanie +/-

wpywa na

zaley od

relacja

czas

Czynnik

9 6 4 9 2 9

J J J D J D

+ + + + + +

2 1 1 2 3 1

D K D D D

dbao orodowisko pracy

2 9 3 9 7 8 9 4 8 7 5

+ + + + + + + + + +

1 3 2 1 2 3 2 2 3 2

szkolenia
3

rozwj kompetencji zawodowych

9 8 7

D D D

+ + +

2 2 2

dbao opracownikw

9 4 1 9

J D J D

+ + + +

3 3 1 2

D
6 5

ochrona medyczna
9 1 4 7

+ + +

1 1 2

wymiana informacji
9 3 4

J J D J

+ + + + + +

2 1 2 2 2 2

K K
8

rodki techniczne
4

3 4

J D

rodki organizacyjne

czas K K K

sia

sia

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw

6 3 4 2

297

D D D D

+ + + +

1 2 3 1

K D
9

+ +

2 2 2 3 2 1 2 2

D K D K K

6 5 7 3 2 8

+ + + + + +

ksztatowanie kultury bezpieczestwa

rdo: Opracowanie wasne.

Wykorzystywane do dalszej analizy wartoci si oddziaywania pomidzy analizowanymi czynnikami zestawiono wtabeli 2.
Tabela 2. Zbiorcze zestawienie uzyskanych wartoci si oddziaywania pomidzy czynnikami
1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2 3 4 5 6 7 8 9

suma A 1 5 7 11 3 2 5 2 16

0 0 0 1 1 0 0 2 4

0 2 1 0 0 0 0 2 5

0 3 0 0 0 0 0 1 4

0 1 0 2 0 2 2 2 9

1 0 0 3 0 0 0 3 7

0 0 0 0 0 0 0 2 2

0 0 1 2 0 0 0 2 5

0 0 2 2 0 0 0 2 6

0 1 2 3 0 1 3 0 10

suma P

rdo: Opracowanie wasne.

298

Adam Grny

Na podstawie uzyskanych wartoci czstkowych oraz ich redniej wskaniki oddziaywania zakwalikowano do czterech grup. S to grupy: a) czynnikw aktywnych ktre bardzo silnie wpywaj na inne elementy, jednak same nie podlegaj wpywom (wysokie wartoci A); b) czynnikw pasywnych ktre wmaym stopniu oddziauj na inne, same jednak podlegaj silnym wpywom (niskie wartoci A); c) czynnikw krytycznych ktre silnie wpywaj na inne elementy, ale rwnoczenie same podlegaj silnym wpywom (wysokie wartoci P); d) czynnikw leniwych ktre sabo oddziauj na inne elementy, ale rwnie same podlegaj jedynie sabym wpywom (niskie wartoci P). Uzyskane wartoci wskanikw naniesiono na map intensywnoci ich oddziaywania, przyjmujc wczeniej podzia wartoci. Najprostszy podzia to wybranie maksymalnej wartoci Aoraz P ipodzielenie ich przez 2. Przy takim zaoeniu otrzymuje si pooenie linii dzielcych obszar wykresu na A= 5 iP = 8. Powysze ustawienie linii zostao poddane dyskusji wgrupie ekspertw iwjej wyniku ustalono, e granice podziau zostan ustanowiono ostatecznie na A= 5,8 iP = 5,8, co odpowiada wartociom rednimi sumy parametrw AiP.
Rysunek 2. Mapa intensywnoci oddziaywania czynnikw
warto P
rednia warto parametru A

15
PASYWNE

KRYTYCZNE

10

5 8
1

rednia warto parametru P

2
7

3
AKTYWNE

1 1

6
LENIWE

10

15

20

warto A

rdo: Opracowanie wasne.

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw

299

Opracowan map intensywnoci oddziaywania czynnikw przedstawiono na rysunku 2. Na podstawie przedstawionej na rys. 2 mapy intensywnoci oddziaywania wskaza mona czynniki szczeglnie wane dla zrealizowania zadania, tj. ksztatowania odpowiedzialnoci spoecznej przedsibiorstwa. Nale do nich: a) wgrupie czynnikw aktywnych: rozwj kompetencji zawodowych zwizany zuzyskaniem umiejtnoci bezpiecznego wykonywania pracy (czynnik nr 3 ), b) wgrupie czynnikw krytycznych: dbao opracownikw, zwizana zwielkoci nakadw ponoszonych na prolaktyk bezpieczestwa pracy (czynnik nr 4 ), ksztatowanie kultury bezpieczestwa stanowicej podzbir kultury organizacyjnej (czynnik nr 9 ). Wyznaczone wskaniki aktywne ikrytyczne determinuj moliwo wprowadzenia zmian wprzedsibiorstwie, umoliwiajcych uzyskanie podstawowego efektu wpostaci rozwoju odpowiedzialnoci spoecznej. Moliwo kreowania zmian determinowana jest okrelonymi na podstawie przeprowadzonej analizy parametrami opisywanymi poprzez: czynniki sterowalne, czynniki niesterowalne, czynniki wczesnego ostrzegania (indykatory), sprzenia zwrotne, sprzenia wyprzedzajce. Zuwagi na charakter isposb funkcjonowania mp przyjto, e dla przeprowadzonej analizy istotne s czynniki sterowalne, okrelajce moliwo dziaania zgodnego zzamierzeniami waciciela oraz indykatory, ktre wykorzysta naley do oceny skutecznoci iefektywnoci podejmowanych dziaa. Ich przykady przedstawiono na rysunku 3.

300

Adam Grny Rysunek 3. Algorytm moliwoci kreowania zmian wprzedsibiorstwie

wydzielenie rodkw na popraw warunkw wykonywania pracy, wybr rmy szkolcej, wybr rodzajw stosowanych zabezpiecze, okrelenie terminu wdroenia dziaa zwizanych zusuwaniem zagroe
czynniki sterowalne

czynniki niesterowalne

sprzenie wyprzedzajce

rozwj w przedsibiorstwach MSP

indykatory

decyzja przedsibiorstwa

wypadkowo, liczba chorb zawodowych, liczba zwolnie, nakady na popraw warunkw wykonywania pracy, zmienno zatrudnienia, zadowolenie z pracy, dostpno do rodkw ochrony

rdo: Opracowanie wasne.

Perspektywy zmian w znaczeniu elementw bezpieczestwa pracy dla rozwoju koncepcji CSR Przeprowadzona analiza oraz nastpnie wykonana werykacja wpywu poszczeglnych czynnikw determinujcych przysz zmienno pozwoliy opracowa moliwe scenariusze rozwoju koncepcji odpowiedzialnoci spoecznej dla przedsibiorstw mikro imaych wnajbliszych kilkunastu latach. Stanowi je: scenariusz optymistyczny: Wprzedsibiorstwach mp coraz wiksz uwag bdzie przywizywa si do czynnikw decydujcych oskutecznoci podejmowanych

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw

301

dziaa, wefekcie uzyskujc wzrost znaczenia odpowiedzialnoci spoecznej oraz przekonania ojej wanoci oraz uatwienie moliwoci realizacji poszczeglnych dziaa. Poprzez to csr stanie si powszechne. Jednake pamita naley, e rozwj csr uzaleniony bdzie od rozwoju kompetencji zawodowych pracownikw, dbaoci waciciela (pracodawcy) opracownikw, wynikajcego zprzekonania, e pracownik jest podstawowym zasobem przedsibiorstwa mp oraz ksztatowania wprzedsibiorstwie kultury bezpieczestwa. scenariusz pesymistyczny: Przedsibiorstwa msp bd ignorowa zasady odpowiedzialnoci spoecznej, jako nieprzynoszce wymiernych krtkoterminowych korzyci. Korzyci dugoterminowe zuwagi na warunki funkcjonowania przedsibiorstw msp nie bd brane pod uwag podczas okrelania moliwoci ich rozwoju. Wprzedstawionej sytuacji moliwy jest zanik jakiegokolwiek znaczenia koncepcji odpowiedzialnoci spoecznej, szczeglnie wodniesieniu do dugoterminowej wizji ich rozwoju. scenariusz prawdopodobny: Osoby sprawujce funkcje kierownicze (waciciele) maych irednich przedsibiorstw, zuwagi na konieczno funkcjonowania wzmiennym otoczeniu, poszukiwa bd cigle nowych rde przewagi konkurencyjnej. Zasady odpowiedzialnoci spoecznej wydaj si przydatnym narzdziem do uzyskania zamierzonego celu, ktrym bdzie umocnienie si na rynku bd zdobycie nowych rynkw. Ekspansja gospodarcza wymusi przywizywanie wikszej wagi do moliwoci wytwrczych. Wtym zakresie waciciele zmuszeni bd do traktowania pracownikw jako gwnej siy konkurencyjnej swoich przedsibiorstw. Bd wdraa zasady odpowiedzialnoci spoecznej utrzymujce lub przycigajce zzewntrz najlepszych pracownikw. Uzyskuj reputacj dobrego pracodawcy.
ZAKOCZENIE

W ocenie moliwoci rozwoju wspczesnych przedsibiorstw coraz czciej istotne znaczenie przypisuje si mikkim koncepcjom ksztatowania ich pozycji rynkowej. Poszukuje si kierunkw rozwoju zwizanych bardziej zcharakterystyk ich dziaania ni posiadanymi

302

Adam Grny

zasobami. Jest to szczeglnie widoczne wwczas, gdy rynkowy sukces przedsibiorstwa uzaleniony jest od jego wizerunku ireputacji oraz gdy otoczenie przedsibiorstwa decyduje omoliwoci odniesienia przez nie sukcesu gospodarczego. Wdziaaniach tych istotn rol przypisuje si odpowiedzialnoci spoecznej, bdcej sposobem identykowania si przedsibiorstwa z otoczeniem (spoeczestwem), w ktrym funkcjonuje. Rwnie due znaczenie maj relacje wewntrzne wprzedsibiorstwie oraz moliwoci jego rozwoju, uwzgldniajce prohumanistyczne aspekty ksztatowania wzajemnych powiza. Podejmowanie dziaa spoecznie odpowiedzialnych ma dla rozwijajcych si przedsibiorstw coraz czciej znaczenie strategiczne, decydujc oich biznesowej irynkowej przewadze, rwnoczenie staje si istotnym parametrem ich oceny (Grny 2012b). Przeprowadzone badania miay na celu okrelenie zakresu wpywu elementw tradycyjnie utosamianych zbezpieczestwem pracy iochron zdrowia zatrudnionych na ksztatowanie irozwj koncepcji odpowiedzialnoci spoecznej (csr) wprzedsibiorstwie. Wykonane woparciu ogrup przedsibiorstw mp badania oraz przeprowadzona analiza literatury wykazay wystpowanie wielu czynnikw (zmiennych) decydujcych omoliwoci uzyskania zamierzonego celu. Moliwoci te okrelono wpostaci opracowanych scenariuszy rozwoju, zakadajc moliwo wystpienia rnych sytuacji porednio determinowanych czasem oddziaywania zmiennych ujtych wbadaniach. Zaproponowane scenariusze wpywaj na sposb realizacji koncepcji przez pracodawcw, pozwalajc im uwiadomi sobie perspektywy moliwych zmian oraz konieczno przygotowania si do nich. Przeprowadzone badania traktowa naley jako wstpne, wymagajce dalszej werykacji, szczeglnie poprzez zwikszenie liczby podmiotw uczestniczcych wocenie. Pozwoli to zapewni wiksz obiektywno uzyskiwanych rezultatw.
LITERATURA
Communication for Commission to the European Parliament, the Council and the European Economic and Social Committee Implementing the partnership for growth and

Bezpieczestwo pracy i ochrona zdrowia pracownikw

jobs: Making Europe apole of excellence on Corporate Social Responsibility, (2006), Commission of the European Communities, com(2006), 136 nal, Brussels. Domaska-Szaruga B. (2010), Biznes efektywny ispoecznie odpowiedzialny, [w:] E. Skrzypek (red.), Problemy etyczne worganizacji uczcej si, Uniwersytet M. Curie-Skodowskiej wLublinie, Lublin. Grny A. (2009), Zarzdzanie bezpieczestwem pracy jako czynnik przewagi konkurencyjnej przedsibiorstwa, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznaskiej, Seria: Organizacja iZarzdzanie, nr 54. Grny A. (2010), Ergonomia wksztatowaniu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, [w:] E. Skrzypek (red.), Problemy etyczne worganizacji uczcej si, Uniwersytet M. Curie-Skodowskiej wLublinie, Lublin. Grny A. (2011), Ujecie czynnika ludzkiego wfunkcji Spoecznej Odpowiedzialnoci Biznesu (specyka wymaga dla przedsibiorstw grupy MP), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Seria: Ekonomiczne Problemy Usug Nr 62, nr 637. Grny A. (2012a), Ergonomics aspects of CSR in system shaping the quality of work environment, [w:] P. Vink (ed.), Advances in social and organizational factors, crc Press, Boca Raton. Grny A. (2012b), Odpowiedzialno spoeczna wMP wybrane aspekty realizacji wymaga, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Seria: Ekonomiczne Problemy Usug, Nr 80, nr 695. Green Paper for Promoting aEuropean Framework for Corporate Social Responsibility (2001), com(2002), 366 nal, Brussels. Grzelczak A., Werner K. (2011), Podstawy teoretyczne metodyki mylenia sieciowego, [w:] M.K. Wyrwicka (red.), Budowa scenariuszy transformacji wiedzy wpierajcych innowacyjn Wielkopolsk, t. ii, Wydawnictwo Politechniki Poznaskiej, Pozna. Kaczmarek A. (2011), Spoeczna odpowiedzialno maych irednich przedsibiorstw, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Seria: Ekonomiczne Problemy Usug, Nr 63, nr 638. Kaczmarek M. (2011), Wybrane zagadnienia funkcjonowania MP na wspczesnym rynku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Seria: Ekonomiczne Problemy Usug, Nr 50, nr 585. Klimaszewska W. (2005), Spoeczna odpowiedzialno biznesu abezpieczestwo pracy, Bezpieczestwo Pracy nr 12. Ocena stanu wdraania standardw spoecznej odpowiedzialnoci biznesu wraz zopracowaniem zestawu wskanikw spoecznej odpowiedzialnoci wmikro, maych, rednich iduych przedsibiorstwach, (2012), raport, parp, MillwardBrown smg/ krc, PwC, Warszawa. Ocena stanu wdraania standardw spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Zestaw wskanikw spoecznej odpowiedzialnoci wmikro, maych, rednich oraz duych

303

304

Adam Grny
przedsibiorstwach, (2011), raport, parp, MillwardBrown smg/ krc, PwC, Warszawa. Ocieszek W., Gajdzik B. (2010), Spoeczna odpowiedzialno przedsibiorstw produkcyjnych, Wydawnictwo Politechniki lskiej, Gliwice. Piekarczyk A., Zimniewicz K. (2010), Mylenie sieciowe wteorii ipraktyce, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa. pn-iso26000:2012, Wytyczne dotyczce spoecznej odpowiedzialnoci, pkn, Warszawa. Ragin-Skorecka K., Grzelczak A., Werner K., Mroczek B. (2011), Budowanie sieci zalenoci czynnikw oddziaujcych na innowacyjn Wielkopolsk, [w:] M.K. Wyrwicka (red.), Budowa scenariuszy transformacji wiedzy wspierajcych innowacyjn Wielkopolsk, t. ii, Wydawnictwo Politechniki Poznaskiej, Pozna. Ustawa zdnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz.U. 1998, nr 21, poz. 94, ze zm. Zapata S., Kamierczak M. (2011), Ryzyko, cigo biznesu, odpowiedzialno spoeczna. Nowoczesne koncepcje zarzdzania, Ocyna Wolters Kluwer Business, Warszawa. Zimniewicz K. (1999), Wspczesne koncepcje imetody zarzdzania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.