ANNA MARYNIAK

Wydzia Zarzdzania Uniwersytet Ekonomiczny wPoznaniu anna.maryniak@ue.poznan.pl

Czynniki rodowiskowe determinujce decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych

sowa kluczowe: kompetencje, logistyka, zasoby ludzkie, otoczenie streszczenie: Na podstawie analizy dotychczasowych bada wyodrbniono kluczowe kompetencje acucha dostaw. Badania pierwotne posuyy do skongurowania scenariusza stanw otoczenia. Wzwizku ztym zidentykowano izestawiono czynniki determinujce ksztatowanie kompetencji logistycznych na poziomie personalnym wtrzech grupach tematycznych: konkurencja (struktura rynku, usugi, zasoby ludzkie), otoczenie (instytucje, nanse, dokumenty strategiczne), dyfuzja wiedzy (kompetencje, szkolenia, informacja, wirtualizacja).

Environment factors determining competence decisions of logistics operators

keywords: competencies, logistics, human resources, environment abstract: On the basis of the analysis of the existing research, key competences of the supply chain were distinguished. Primary research were used to congure ascenario of environment conditions. As aresult, factors determining development of logistics competencies on personal level were identied and ranked into three thematic groups: competition (market structure, services, human resources), environment (institutions, nances, strategic documents) and the dissemination of knowledge (competencies,trainings, information, virtualization).

Foresight w praktyce zarzdzania przedsibiorstwem. Analizy i studia przypadkw Krzysztof Borodako, Micha Nowosielski (red.) Instytut Zachodni, Pozna 2012 by Instytut Zachodni, Pozna 2012

160

Anna Maryniak WPROWADZENIE

Wraz ze wzrostem znaczenia gospodarki opartej na wiedzy zwiksza si take rola kapitau ludzkiego. Dotyczy to wszczeglnoci brany tsl, ktr nazywa si czsto barometrem gospodarki. Jednym zistotnych elementw kapitau ludzkiego s kompetencje zawodowe. Kompetencje operatorw logistycznych naley postrzega przez pryzmat tego, czego tak naprawd oczekuj klienci, jakie s trendy rozwojowe obsugi logistycznej oraz nowe paradygmaty zarzdzania. Otoczenie ikompetencje acucha dostaw nakrelaj obraz wymaganych kompetencji na poziomie personalnym. Zuwagi na to, e zastosowanie podejcia foresightowego pozwala uchwyci problem zarzdzania kompetencjami wduszej perspektywie czasowej, wytyczone poniej zadania zrealizowano midzy innymi przy uyciu metod foresightowych. Wartykule przyjto nastpujce cele: zidentykowanie czynnikw (trendw, tendencji) determinujcych ksztatowanie kompetencji na poziomie personalnym, okrelenie kompetencji specycznych dla acucha dostaw. Jako metody badawcze zastosowano: badania pierwotne poprzez budow scenariuszy rozwoju przy udziale ekspertw-pracownikw zatrudnionych wbrany logistycznej, wywiady pogbione wrd reprezentantw brany logistycznej, kwerend rde wtrnych.
CZYNNIKI KSZTATUJCE RODOWISKO DZIAANIA OPERATORW LOGISTYCZNYCH

Pierwsze zadanie polegao na zidentykowaniu czynnikw/trendw ksztatujcych rodowisko dziaania operatorw logistycznych. Do tego celu wykorzystano jedn zmetod scenariuszowych.
Wbadaniu wzio udzia 30 ekspertw-pracownikw brany logistycznej oraz 50 pracownikw brany zakwalikowanych do wywiadw pogbionych. Wybr osb do bada mia charakter celowy. Gwn determinant wyboru byo wieloletnie dowiadczenie osb wbrany oraz aktywne uczestnictwo wprocesach decyzyjnych na stanowiskach oferowanych przez operatorw logistycznych. Badania zostay zrealizowane w2012 r. na terenie Wielkopolski.

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych

161

Metody scenariuszowe znane s od lat 70. xx w. Gwnym ich propagatorem by H. Kahn iA.J. Wiener (Kahn iWiener 1967). Jak podkrela wielu specjalistw, scenariusze nie polegaj na prognozowaniu przyszoci. Chodzi wnich przede wszystkim ookrelenie czynnikw mogcych wpywa na przyszy obraz rzeczywistoci oraz uwzgldnienie wielu wariantw rozwoju stanu otoczenia. Metody scenariuszowe przeznaczone s dla przedsibiorstw dziaajcych wotoczeniu, wktrym trudno denitywnie okreli przebieg gwnych trendw (Foresight Methodologies 2004; Slocum 2006). Zasadno budowania scenariuszy na poziomie brany podkrela M.E. Porter (Porter 2006). Wedug niego, stosujc metody scenariuszowe, atwiej przewidzie skutki dziaania czynnikw, ktre stanowi rdo niepewnoci. Podejcie scenariuszowe jest ze swojej istoty uzupenieniem analiz jakociowych. Szerokie wykorzystywanie miernikw ilociowych do badania kompetencji nie wykorzystuje caego spektrum moliwoci prognozowania rozwoju. Zasadne jest zatem tworzenie scenariuszy rozwoju kompetencji wkontekcie sytuacji wbrany, zuwzgldnieniem pozycji konkurencyjnej przedsibiorstwa. Zarzdzanie wczasach niepewnoci, nagych, nieoczekiwanych zwrotw sytuacji konkurencyjno-gospodarczych obliguje do korzystania zmetod foresightowych, ktre co prawda nie s inie mog by traktowane jak przepowiednia przyszoci, ale uzmysawiaj szanse izagroenia, dajc impuls do wielokierunkowego rozwoju, wtym rozwoju wzakresie ksztatowania kompetencji. Sam wybr scenariusza zalee bdzie od tego, ile rodkw mona przeznaczy na to przedsiwzicie, jaki jest cel scenariusza oraz do jakiego rodzaju raportw s przyzwyczajeni interesariusze (Bezold 2010). Wliteraturze przedmiotu proponuje si rne klasykacje scenariuszy: np. s to propozycje K. van der Heijdena, czy G. Ringlanda, zawarte wpracy pod red. A. Klasika. Wbadaniach wykorzystano scenariusz stanw otoczenia wyrniony wklasykacji G. Gierszewsiej iM. Romanowskiej (Gierszewska iRomanowska 1993). Wybr podyktowany by realnoci przeprowadzenia tego rodzaju analizy wkonkretnym projekcie badawczym iprzewiadczeniem ojego uytecznoci.

162

Anna Maryniak

Przyjt metod badawcz mona poszerzy okrzyow analiz wpyww (polegajc na dobieraniu grupami po dwa czynniki ianalizowaniu ich zalenoci), oanaliz ilociow oraz wesprze si tzw. metod back castingu dla wybranych scenariuszy lub czynnikw, ktre s szczeglnie wane (rozpatrujc scenariusz od stanu przyszoci do dnia dzisiejszego) (Gordon 2012; Wyzwania zrwnowaonego rozwoju 2011). Dziki analizie scenariuszowej, uwzgldniajcej wpyw otoczenia na strategie kompetencyjne, mona dostrzec saboci dotychczasowej strategii. Identykacja iklasykowanie czynnikw determinujcych ksztatowanie kompetencji na rnych przenikajcych si poziomach powinny da asumpt do rewizji zasadnoci wykorzystywanych wskanikw sucych do oceny kompetencji, ktre czsto nie uwzgldniaj perspektywy foresightowej. Wielowariantowy obraz otoczenia, wjakim bdzie dziaa przedsibiorstwo, sprecyzowanie, co jest zagroeniem, aco najbardziej prawdopodobnym stanem wprzyszoci, uatwia zarzdzanie kompetencjami przyszoci. Wniniejszym opracowaniu skoncentrowano si na brany logistycznej. Midzy innymi ukazano wpyw sytuacji popytowo-podaowej na ksztatowanie kompetencji pracowniczych. Punkt wyjcia stanowio ustalenie czynnikw determinujcych poziom kompetencji pracownikw wykonujcych funkcje operatorw logistycznych. Wzalenoci od siy oddziaywanie danego czynnika przypisano mu liczb od -5 do +5, zuwzgldnieniem wzrostu danego czynnika, stabilizacji lub regresu. Nastpnie okrelono prawdopodobiestwo wystpienia trzech charakterystycznych tendencji do zmian kadego procesu. Wkolejnym etapie obliczono redni si wpywu poszczeglnych czynnikw wwyrnionych sferach otoczenia. Wscenariuszu najbardziej prawdopodobnym, wyznacznikiem wyboru tendencji do scenariusza byo najwysze prawdopodobiestwo wystpienia danego zjawiska, asia wpywu liczona bya odrbnie dla szans izagroe (tabela 1-4, rysunek 1). Wbadaniach wzio udzia 30 ekspertw, wtym:
Zracji ogranicze redakcyjnych dotyczcych objtoci opracowania oraz stosunkowo atwego zobrazowania scenariusza pesymistycznego ioptymistycznego poprzestano na przedstawieniu scenariusza najbardziej prawdopodobnego.

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych

163

koordynator magazynu tranzytowego (1 osoba), specjalista ds. adunkw krajowych caopojazdowych (2 osoby), specjalista ds. adunkw krajowych drobnicowych (2 osoby), spedytor drobnicowy midzynarodowy (2 osoby), spedytor caopojazdowy midzynarodowy (2 osoby), importer drobnicy morskiej (2 osoby), eksporter drobnicy morskiej (2 osoby), specjalista ds. obsugi klienta (2 osoby), eksporter penych kontenerw (2 osoby), zarzdca produktw ponadgabarytowych (1 osoba) , zarzdca przewozw intermodalnych (1 osoba) pracownik agencji celnej (2 osoby) planista przewozw krajowych (1 osoba) analityk systemowy (1 osoba) specjalista ds. logistyki kontraktowej (2 osoby) specjalista ds. klientw kluczowych (2 osoby) specjalista od ksztatowania wizerunku przedsibiorstwa (1 osoba) specjalista ds. rozwoju produktu (1 osoba) koordynator logistyki kontraktowej (1 osoba)

Tabela 1. Skala ocen potencjalnej siy wpywu czynnika

Sia oddziaywania negatywnego
-5 bardzo dua -4 -3 -2 -1 bardzo maa 1 bardzo maa

Sia oddziaywania pozytywnego

2 3 4 5 bardzo dua

dua

rednia

maa

maa

rednia

dua

rdo: Opracowanie wasne.

Pierwsze dwa scenariusze oraz szczegowe wyliczenia dostpne s wformie roboczej, nieopublikowanej. Na podstawie zgromadzonych danych mona take zbudowa scenariusz niespodziankowy, zawierajcy trendy, ktre odznaczaj si niezalenie od potencjalnej siy wpywu pozytywnego czy negatywnego najmniejszym prawdopodobiestwem.

164

Anna Maryniak Tabela 2. Analiza tendencji wotoczeniu (tabela pogldowa przedstawiajca metodyk oblicze)
Czynniki / trendy wotoczeniu Sfera: Konkurencja wzrost Konsolidacja brany stabilizacja regres wzrost . stabilizacja regres 4 3 -2 . . . 0,8 0,1 0,1 . . . Trend Sia wpywu od -5 do + 5 Prawdopodobiestwo 0-1

rdo: Opracowanie wasne. Prawdopodobiestwo wystpienia kierunku rozwoju danego trendu ustalono na drodze dyskusji idochodzenia do konsensusu wrd ekspertw.

Tabela 3. Scenariusz najbardziej prawdopodobny (tabela pogldowa przedstawiajca metodyk oblicze)

Element scenariusza Sfera: Konkurencja Konsolidacja brany . .. Zsumowana sia wpywu pozytywnego/ /negatywnego, podzielona na liczb czynnikw ze znakiem dodatnim/ujemnym rdo: Opracowanie wasne. 0,8 -1,3 4 2,5 Prawdopodobienstwo 0-1 Strefa wpywu ujemna Strefa wpywu dodatnia

Wcelu lepszego dopasowania analizowanych treci do postawionego celu badawczego, zrezygnowano ztypowego podziau sfer badawczych (na ekonomiczne, prawne, technologiczne itd.) ipodzielono je wedug trzech grup tematycznych zamieszczonych wtabeli 4. Strzaki wtabeli oznaczaj odpowiednio wzrost, spadek lub taki sam wpyw jak dotychczas danego czynnika na ksztatowanie poziomu kompetencji pracownikw operatorw logistycznych.

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych Tabela 4. Wpyw otoczenia na ksztatowanie poziomu kompetencji personalnych operatorw logistycznych wperspektywie 10 lat
KONKURENCJA (STRUKTURA RYNKI, USUGI, ZASOBY LUDZKIE)

165

Konsolidacja brany Specjalizacja podwykonawcw Geograczny zakres dziaania Dugo acuchw logistycznych Logistyczna obsuga handlu internetowego Wymagania ze strony klientw Proaktywne strategie rm logistycznych Przejmowanie pracownikw od konkurencji Zapotrzebowanie na wykwalikowanych pracownikw wbrany logistycznej

2,5 - Zsumowana sia wpywu pozytywnego, podzielona na liczb czynnikw zeznakiem dodatnim wynikajca zbada (15:6) - 1,3 - Zsumowana sia wpywu negatywnego, podzielona liczb czynnikw zeznakiem dodatnim wynikajca zbada (-4:3)
OTOCZENIE (INST Y TUCJE, FINANSE, DOKUMENT Y STRATEGICZNE)

Aktywno instytucji wspierajcych zaangaowanie biznesu wnauk Dotacje celowe na rozwj szkole istay dla dydaktykw wiadomo zkorzyci pyncych ze wsppracy zinstytucjami otoczenia biznesu Wykorzystanie funduszy unijnych Zoperacjonalizowanie programw europejskich, krajowych iregionalnych dotyczcych podnoszenia kwalikacji zawodowych dziaaniami na rzecz jednostek dydaktycznych Transparentno programw nauczania

1,0 - Zsumowana sia wpywu pozytywnego, podzielona na liczb czynnikw zeznakiem dodatnim wynikajca zbada (1:1) - 1,4 - Zsumowana sia wpywu negatywnego, podzielona na liczb czynnikw zeznakiem dodatnim wynikajca zbada (-7:5)
DYFUZJA WIEDZY (KOMPETENCJE, SZKOLENIA, INFORMACJA, WIRTUALIZACJA)

czenie promocji zdziaaniami na rzecz jednostek dydaktycznych Mapowanie kompetencji zawodowych wcelach informacyjno- statystycznych Zapotrzebowanie na kompetencje mikkie Zapotrzebowanie na kompetencje twarde logistyczne Zapotrzebowanie na kompetencje twarde oglne (np. dot. analiz, raportowania) Jako kadr Drena najlepszych studentw na rynki zagraniczne Odsetek osb zatrudnionych na stanowiskach logistycznych zwyksztaceniem logistycznym

166

Anna Maryniak
Informacje na portalach spoecznociowych dotyczcych wiedzy iumiejtnoci niezbdnych na danym stanowisku pracy Dyfuzja wiedzy midzy biznesem adydaktyk Okrelenie luk kompetencyjnych przez podmioty dziaajce wsieci Jako szkole wewntrznych Jako szkole zewntrznych Wirtualizacja ycia gospodarczego Kontakty krtkoterminowe

1,3 - Zsumowana sia wpywu pozytywnego, podzielona na liczb czynnikw zeznakiem dodatnim wynikajca zbada (8:6) - 1,6 - Zsumowana sia wpywu negatywnego, podzielona na liczb czynnikw zeznakiem dodatnim wynikajca zbada (-14:9)
rdo: opracowanie wasne.

Zsumowane wyniki powyszych bada zilustrowano na rysunku 1.

Rysunek 1. Scenariusz najbardziej prawdopodobny (rda szans izagroe)
Dyfuzja wiedzy (kompetencje, szkolenia, informacja, wirtualizacja) Otoczenie (instytucje, nanse, dokumenty strategiczne) Konkurencja (struktura rynku, usugi, zasoby ludzkie) -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5

rdo: opracowanie wasne.

Zprzeprowadzonej analizy wynika, i podwyszanie kompetencji zawodowych wbrany logistycznej wiza si bdzie przede wszystkim zuwarunkowaniami rynkowymi, wtym ze wzrostem konkurencji, zposzerzeniem palety usug igeogracznego zakresu dziaania, zwikszymi wymogami ze strony klientw, atake ztransferem pracownikw zkonkurencyjnych przedsibiorstw. Najwikszym hamulcem na drodze podwyszania poziomu wiedzy iumiejtnoci zawodowych jest

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych

167

pozostawianie dokumentw strategicznych, odnoszcych si do tych kwestii, wsferze planw koncepcyjnych ibliej nieokrelonych operacyjnie postulatw. Wirtualno ycia gospodarczego, dyfuzja wiedzy, powszechne korzystanie zportali spoecznociowych, nie wpynie wsposb zasadniczy na zmian poziomu kompetencji zawodowych wobszarze logistyki. Wynika to zniskiej profesjonalizacji dostpnych materiaw, malejcych zasobw na szkolenia i programy majce na celu zblienie praktyki inauki. Celem pokazania szerszego spektrum zagadnie przeprowadzono take wywiady pogbione wrd pidziesiciu pracownikw rednich iduych przedsibiorstw brany logistycznej. Zastosowano dobr celowy. Wwyniku przeprowadzonych prac sporzdzono rozbudowan list czynnikw wpywajcych na poziom kompetencji logistycznych wbrany wperspektywie dziesiciu lat. Poszczeglne czynniki oznaczono plusem lub minusem wzalenoci od tego, czy maj pozytywny czy negatywny wpyw na poziom kompetencji pracownikw zarzdzajcych acuchem dostaw. konkurencja (struktura rynku, usugi, zasoby ludzkie) Wiksza specjalizacja podmiotw, bdcych podwykonawcami operatorw logistycznych Wzrost problemu wzajemnego przejmowania pracownikw Konsolidacja brany przyczyniajca si do obnienia przecitnych kosztw systemowych na jednego pracownika (proceduralnych, dotyczcych oprogramowania, szkole) Konsolidacja brany, realizowana poza lini midzy najwikszymi graczami wregionie Coraz wyraniejszy podzia rynku, wzrost jego transparentnoci Coraz wiksze wymagania czci popytowej rynku Rozszerzenie geograczne zakresu dziaania usugodawcw Wprowadzanie nowych form wiadczenia usug Wzrost podmiotw obsugujcych przedsibiorstwa e-commerce Wzmoenie aktywnoci przedsibiorstw przez rozpropagowanie idei przedsibiorczoci Przewaga adaptacyjnych strategii rm dziaajcych wbrany

168

Anna Maryniak

otoczenie (instytucje, finanse, dokumenty strategiczne) Brak wykrystalizowanych grup nacisku, dcych do wikszego zaangaowania biznesu wdydaktyk Brak wsppracy wstrukturach klastrowych, wynikajcy zniskiego poziomu zaufania midzy partnerami biznesu Zmniejszenie puli dotacji celowych na rozwj szkole istay dla dydaktykw Niewielki wzrost wiadomoci okorzyciach pyncych ze wsppracy zinstytucjami otoczenia biznesu Brak systemowych rozwiza pozwalajcych nagradza rmy aktywnie uczestniczce wszkoleniu pracownikw dydaktycznych Brak konkretnych przedsiwzi, bdcych odpowiedzi na postulowan wwielu dokumentach konieczno zblienia biznesu inauki, awszczeglnoci biznesu idydaktyki Brak przedsiwzi na poziomie samorzdu regionalnego, zmierzajcych do pozyskania lub wytworzenia wiedzy zgodnie zpriorytetami Regionalnej Strategii Innowacji Problemy zkoordynacj programw unijnych, regionalnych iaglomeracyjnych wsferze wsppracy biznesu inauki Zmniejszenie rodkw unijnych na podnoszenie kwalikacji Niedoinwestowanie infrastruktury liniowej, przy stosunkowo dobrze rozwinitym rynku powierzchni magazynowych dyfuzja wiedzy (szkolenia, informacja, wirtualizacja) Zintensykowanie dziaa na rzecz edukacji wpoczeniu zcelami promocyjnymi przedsibiorstwa Wiksze zainteresowanie staystami, spord ktrych mona wyoni wartociowych przyszych pracownikw Brak zrozumienia dla transferu wiedzy wzakresie potrzeb dydaktycznych Docieranie zwiedz logistyczn na poziom gimnazjalny iwcoraz wikszym stopniu na poziom techniczny, wcelach marketingowych uczelni wyszych Dorane inieujte wramy systemowe mapowanie kompetencji fachowych wrd operatorw logistycznych

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych

169

Brak wizji nowych kierunkw ksztacenia zzakresie logistyki Niska uktuacja wprzepywie pracownikw sfery nauki ibiznesu Polityka prorodowiskowa, jako standard wpisany wdziaania przedsibiorstw, anie wyrnik na rynku Wzrost znaczenia przedsiwzi zzakresu spoecznej odpowiedzialnoci biznesu ipostaw etycznych Konieczno angaowania si wsprawy lokalnej spoecznoci Wielozawodowo, zmiana stanowisk wramach jednej organizacji Masowe ksztacenie magistrw Zmniejszenie liczby osb wwieku produkcyjnym Drena najlepszych studentw na rynki zagraniczne Brak mylenia kompleksowego, opartego na idei gow, wzakresie budowy wsppracy praktykw idydaktykw Wiksza monopolizacja wiedzy zawaszczona przez najwikszych graczy na rynku Niewielka dyfuzja materiaw dydaktycznych midzy jednostkami dydaktycznymi Znikomy transfer wiedzy midzy najwikszymi graczami Praca wzespole osb zrnymi kwalikacjami czsto niezwizanymi zlogistyk Wymiana dowiadcze zawodowych poprzez platformy spoecznociowe dajca oglny pogld na atmosfer panujc wrmach Zacieranie granic organizacyjnych izwizana ztym przyspieszona dyfuzja wiedzy jako teoretyczne zaoenie, anie praktyka dziaania przedsibiorstw Brak bodcw nansowych dla mniejszych graczy uatwiajcych wypracowanie dobrych relacji zjednostkami dydaktycznymi Propagowanie idei przedsibiorczoci zachcajcej do samorozwoju, poszerzania wiedzy zzakresu kompetencji mikkich itwardych Wsplne szkolenia kompetencyjne wramach grupy wsppracujcych przedsibiorstw ograniczajce si tylko iwycznie do podmiotw zdugoletnim staem kontaktw Brak zasadniczych prawno-organizacyjnych uregulowa dotyczcych uprawnie wzakresie organizacji iprowadzenia przedsiwzi szkoleniowych

170

Anna Maryniak

Konieczno wypracowania umiejtnoci zwizanych ze sfer it Wiksza profesjonalizacja zarzdzania baz danych Wprowadzenie zaj e-learningowych do tradycyjnego ksztacenia wformie blended-learningu Brak informacji na temat regionalnej struktury popytu wzakresie stanowisk zwizanych zlogistyk Profesjonalizacja materiaw przygotowywanych na potrzeby e-learningu Wzrost zapotrzebowania na specjalistw segregujcych napywajce informacje
KOMPETENCJE ACUCHA DOSTAW

Lista czynnikw wpywajcych na poziom kompetencji personalnych wdziedzinie logistyki zdaje si by niewyczerpana. Poziom ten, jak rwnie rodzaj kompetencji szczegowych wyznaczaj take kompetencje acucha dostaw. Wedug raportu ibm, przeprowadzonego wrd kadry zarzdzajcej na temat zarzdzania acuchem dostaw pt. Nowe reguy na now dekad 2010 wprzyszoci gwna uwaga bdzie skupiona na outsourcingu, optymalizacji zapasw oraz na optymalizacji struktur pod ktem oszczdnoci kosztowych (New Rules for aNew Decade 2010). Naley si zatem spodziewa, e coraz wicej rm decydowa si bdzie na zlecanie usugi lead logistics provider, czyli usugi polegajcej na obsudze caej logistyki lub znacznej czci procesw logistycznych przez operatora logistycznego. Kompetencje operatorw coraz czciej rozwija si wic bd na poziomie partnerstwa strategicznego. Istotnym zjawiskiem bdzie take powstawanie rm internetowych, zakadanych zmyl orealizacji konkretnego przedsiwzicia. atwo wzaoeniu rmy spowoduje przyciganie kapitau, ktry nie bdzie suy rozwijaniu dugoterminowego biznesu, lecz bdzie zzaoenia traktowany jak gieda do zarobienia szybkich pienidzy tyle e bdzie to inwestycja obarczona znacznie niszym ryzykiem. Przedsiwzicia tego typu bd wymagay profesjonalnej obsugi logistycznej. Kompetentni pracownicy byskawicznie bd musieli skongurowa sie, bo czas bdzie gwnym wyznacznikiem pomylnoci przedsiwzicia. Coraz wiksza mobilno biznesu wymusi konieczno integracji nie

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych

171

tylko ztypowymi kontrahentami operatorw logistycznych, lecz take zjednostkami produkcyjnymi, ktrym klient za porednictwem operatora bdzie zleca cz procesu produkcyjnego. Nie bdzie to ograniczao si tylko do typowego co-manufacturingu, lecz coraz czciej bdzie wymagao zorganizowania caego procesu produkcyjnego rozdzielonego na moduy logistyczne wrnych pastwach. Pojawi si wic nowe kompetencje, jeszcze rzadko wykorzystywane wpolskich realiach rynkowych. Te iinne zmiany zachowa gospodarczych, niejako samoistnie, wymusz rozwj nowych kompetencji logistycznych idoskonalenie ju istniejcych. Coraz szerszy zasig dziaania usugodawcw ipodmiotw sprawi, i wymagania europejskie iwiatowe dotyczce kompetencji bd rzutowa na ksztatowanie kompetencji na poziomie kraju iregionu. Wspczesne uwarunkowania rynkowe skaniaj do postawienia tezy, i wypracowane kompetencje, ktre maj swoje rdo wzarzdzaniu acuchem dostaw, mog by istotnym czynnikiem tworzenia przewagi konkurencyjnej. Czy to bdzie przewaga trwaa, czy tymczasowa, czy moe chwilowa, zalee bdzie od tego, na ile bdziemy zdolni odczyta moliwo zmian bliszego idalszego otoczenia. Zracji narastajcej, wspomnianej ju tendencji do outsourcingowania usug logistycznych, naturaln kolej rzeczy jest przerzucenie tworzenia kompetencji wobszarze zarzdzania acuchem dostaw na podmioty zewntrzne, nawet wsytuacji, gdy s one wsparciem lub czci kompetencji kluczowych. Azatem naley przyj, e zidentykowane kompetencje acucha dostaw powinny stanowi podstaw wiedzy operatorw ipunkt wyjcia do dalszego rozwoju. Badaniami nad kompetencjami acucha dostaw zaja si midzy innymi grupa uczonych zUniwersytetu Stanowego wMichigan wusa. Badania byy rozszerzeniem wczeniejszej koncepcji tzw. wcl (World Class Logistics), czyli Logistyki Klasy wiatowej ( e glrt at Michigan State University 1995). Wwyniku bada powstaa koncepcja pod nazw Supply Chain 2000 (sc 2000). Wyodrbniono wniej sze kompetencji acucha dostaw, na ktre wsumie skada si dwadziecia pi zdolnoci (Bowersox et al 2000). Do gwnych kompetencji nale: integracja zklientem (dostosowanie do potrzeb),

172

Anna Maryniak

integracja wewntrzna (wykorzystanie zasobw materialnych, wdraanie procedur, praca wzespoach midzyfunkcjonalnych), integracja relacji (podzia obowizkw midzy poszczeglne ogniwa acucha, okrelenie zasad transferu wiedzy), integracja technologii iplanowania (komunikacja wewntrzna izewntrzna, angaowanie innych uczestnikw acucha wprocesy decyzyjne), integracja ipomiar (ustalenie miernikw efektywnoci, wykorzystanie rachunku kosztw dziaa), integracja zdostawcami materiaw iusug (rangowanie dostawcw, wsppraca na paszczynie nansowej ioperacyjnej). Kompetencjami acucha dostaw zajto si take wramach prac zrealizowane przez Computer Sciences Corporation (csc) ( e Sixth Annual Global Survey 2008). Rezultatem przeprowadzonych analiz byo zidentykowanie kilku wymiarw kompetencji, dziki ktrym mona uzyska przewag konkurencyjn. S to: integracja strategii ze strategi acucha dostaw, optymalizacja globalnego acucha dostaw, racjonalizacja dziaa wacuchu dostaw, integracja zkluczowymi dostawcami iklientami, zarzdzanie ryzykiem, midzyfunkcjonalna integracja wewntrzna, zarzdzanie innowacjami oraz wdraanie procesw itechnologii. Kompetencje acucha dostaw wyrniono rwnie wramach projektu Capgemini (Capgemini, Annual Report,2009). Wrd kompetencji wyszczeglniono: przedsiwzicia operacyjne, majce na celu utrzymanie pynnoci przepyww, wyodrbnienie czynnikw tworzcych warto dodan wramach acucha dostaw, dopasowanie do nieprzewidzianych zmian, skracanie czasu przepywu towarw, wykorzystywanie zasobw acuchw owymiarze globalnym. Na podstawie powyszych raportw oraz wiedzy zdobytej wtrakcie prac badawczych mona wyodrbni trzy segmenty kompetencji acucha dostaw.

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych Tabela 5. Kompetencje acucha dostaw

Kompetencje podstawowe perfekcyjna obsuga klientw klienta w ramach gospodarki magazynowej, spedycji, transportu koordynacja operacyjna, informatyczna ze strukturami przedsibiorstwa (klienta) zarzdzanie cigoci dziaa poprzez wysok jako podejmowanych przedsiwzi wdraanie nowych technologii Kompetencje rozszerzone ukadanie relacji w ramach acucha budowa infrastruktury i wsplne planowanie analiza czynnoci zwikszajcych warto dodan dla klienta w ramach dziaania wacuchu dostaw Kompetencje przyszoci wielowymiarowa analiza caego acucha dostaw wchodzenie w procesy decyzyjne w gb (pocztek) acucha dostaw klienta wykorzystywanie zasobw acuchw globalnych zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych, w warunkach niepewnoci
rdo: Opracowanie wasne.

173

ZAKOCZENIE

Wykorzystanie metod foresightowych, wtym wypadku scenariuszy, pozwala na okrelenie czynnikw, ktre pozytywnie lub negatywnie oddziauj na poziom kompetencji wprzyszoci, wanalizowanym przypadku kompetencji osb pracujcych na stanowiskach zwizanych zlogistk. Sprecyzowanie moliwych kierunkw rozwojowych stanw otoczenia oraz wyodrbnienie tych najbardziej prawdopodobnych umoliwia tworzenie perspektywicznej polityki zarzdzania kompetencjami, na ktr skada si konglomerat: opanowanej wiedzy zdanego

174

Anna Maryniak

zakresu (wiem co), umiejtnoci (wiedza proceduralna wiem jak ipotra) oraz postaw (chc ijestem gotw wykorzysta sw wiedz) (Houb iNowak 2010). Analiza trendw rynkowych wkontekcie ich oddziaywania na poziom kompetencji wprzyszoci uatwia wypracowanie trwaej przewagi konkurencyjnej zarwno dla operatorw logistycznych, jak iinnych podmiotw realizujcych procesy logistyczne. Zuwagi na to, e relatywnie niewielka ilo dziaa, jakie podejmuje organizacja, staje si jej wyrniajcymi kompetencjami, rwnie tylko cz dziaa, wszczeglnoci dziaa logistycznych, wsptworzy kompetencje kluczowe organizacji (Hu, Floyd, Sherman, Terjesen 2009). Kompetencje, ktre mona uzna za bazowe, wprocesie budowy przewagi konkurencyjnej powinny charakteryzowa si szczeglnymi cechami. Nale do nich cicho, solidno, zakorzenienie oraz konsensus (King, Fowler, Zeithaml 2001). Wkontekcie personalnych kompetencji logistycznych, ktre wsptworz kompetencje acucha dostaw, istotne jest zatem wytypowanie kompetencji: niejawnych, trudnych do skopiowania, ukrytych czsto wnastawieniu pracownikw do wykonywanych zada, aktre mona zatrzyma worganizacji przez kreowanie odpowiedniej kultury organizacyjnej, trwaych, niezalenych od turbulencyjnych zmian otoczenia, ajednoczenie specycznych dla danej organizacji, trudno transferowalnych do innych rm, zintegrowanych zdanym rodowiskiem pracy, normami oraz rozwizaniami informatycznymi, silnie skorelowanych iuzupeniajcych si na poszczeglnych szczeblach zarzdzania. Przez pryzmat tak postawionych celw naley dokona analizy najwaniejszych kompetencji wkontekcie ich przydatnoci wprzyszoci. Azatem wujciu foresightowym naley spojrze na przydatno do zarzdzania procesami logistycznymi takich komponentw, jak: wiedza, dowiadczenie ipraktyczne umiejtnoci, kreatywno iinnowacyjno, samodzielno, odpowiedzialno, przedsibiorczo, orientacja biznesowa, profesjonalizm, decyzyjno, skuteczno iefektywno, kompetencje zwizane zkomunikacj, wsppraca, etyczne postpowanie, inteligencja, kultura osobista ikultura pracy, asertywno, kompetencje wzakresie dyscypliny pracy wedug modelu 5S (na ktry

Decyzje kompetencyjne operatorw logistycznych

175

skadaj si: dyscyplina, organizacja, porzdek, czysto, standaryzacja) (Oleksyn 2010). Czynnikiem wspomagajcym wypracowanie specycznych kompetencji zobszaru logistyki jest implementacja systemu ich ocen uwzgldniajcego rozwj zawodowy oraz rozwj rodowiska, wjakim funkcjonuje przedsibiorstwo (Sidor-Rzdkowska 2011; Czapla 2011). Przeprowadzone badania s zatem warunkiem wstpnym do szerszej analizy kompetencji osb sprolowanych logistycznie oraz kompetencji logistycznych acucha dostaw. Wyodrbnione kompetencje acucha dostaw oraz czynniki warunkujce ksztatowanie kompetencji przyszoci pozwalaj na reeksje nad ksztatowaniem kompetencji personalnych na poziomie strategicznym ioperacyjnym. Wyniki bada mog by take przyczynkiem do dalszych prac badawczych na paszczyznach dotyczcych: infrastruktury (sieci powiza ikultury wsppracy), wjakiej dziaaj przedsibiorstwa, kompetencji przedsibiorstwa, kompetencji logistycznych, strategicznego ksztatowania kompetencji wdanym acuchu dostaw.
WYKAZ LITERATURY

Pozycje ksikowe
Capgemini, Annual Report on Trends and Issues in Logistics and Transportation (2009), e University of Tennessee-Georgia Southern University, Capgemini-Ernst&Young-llc. Czapla T.P. (2011), Modelowanie kompetencji pracowniczych worganizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu dzkiego, d. Foresight Methodologies (2004), Text Book, Technology ForeSight Initiative, United Nations Industrial Development Organization, Praga. Gierszewska G., Romanowska M. (2003), Analiza strategiczna przedsibiorstwa, pwe, Warszawa. The GLRT at Michigan State University, World Class Logistics: the Challenge of Managing Continuous Change, clm, Ill. (1995), Oak Brook. Heijden van der K. (2000), Planowanie scenariuszowe wzarzdzaniu strategicznym, Dom Wydawniczy abc, Krakw. Houb J., Nowak P. (2010), Foresight obszaru tematycznego rynek pracy wojewdztwa

176

Anna Maryniak
zachodniopomorskiego. Raport kocowy, ibc, Szczecin. Hu A.S., Floyd S.W., Sherman H.D., Terjesen S. (2009), Strategic Management Logic&Action, Wiley&Sons Inc., New York. Kahn H., Wiener A.J. (2000), AFramework for Speculation on the Next Thirty Three Years, Macmillan, New York. Klasik A. (red.),(1993), Planowanie strategiczne, pwe, Warszawa. Materiay szkoleniowe. Projekt B+R dla Wielkopolski (2012), Projekt wspnansowany ze rodkw Unii Europejskiej zProgramu Operacyjnego Kapita Ludzki zPriorytetu viii. Regionalne kadry dla gospodarki, Pozna. New rules for anew decade, Executive Report on Supply Chain Management from the IBM Institute for Business Value (2010), ibm Corporation, New York. Oleksyn T. (2010), Zarzdzanie kompetencjami. Teoria ipraktyka, Wolters Kluwer, Warszawa. Porter M.E. (2006), Przewaga konkurencyjna, Helion, Gliwice. Ringland G. (2002), Scenarios in Business, John Wiley & Sons, Chichester. Ringland G. (1998), Scenario Planning: Managing for the Future, John Wiley & Sons, New York. Sidor-Rzdkowska M. (2011), Kompetencyjne systemy ocen pracownikw, Wolters Kluwer, Warszawa. Slocum N. (2006), Participatory Methods Toolkit. Apractitioners manual, Brussels, Helsinki. The Sixth Annual Global Survey of Supply Chain Progress (2008), Massachuse s, Findings from aSurvey Jointly Conducted by csc, Supply Chain Management Review (scmr), Michigan State University, Council of Supply Chain Management Professionals (cscmp) and Supply Chain Europe Magazine. Wyzwania zrwnowaonego rozwoju, Projekt biznesowy Recopol (2011), Wydawnictwo Fundacja Sendzimira, Warszawa.

Artykuy wczasopismach
Bezold C. (2010), Lessons from Using Scenarios for Strategic Foresight, Technological Forecasting&Social Change nr 77, s. 30. Bowersox D.J. et al. (2000), How Supply Chain Competency Leads to Business, Supply Chain Management Review, vol. 4., no. 4, September/October, s. 70-78. King A.W., Fowler S., Zeithaml C.P. (2001), Managing Organizational Competencies for Competitive Advantage: The Middle-Management Edge, Academy of Management Executive Vol. 15, No. 2.

Strony internetowe
Gordon T.H., Cross-Impact Method, United Nations Development Programs African Futures Project, www1.ximb.ac.in/users//cross-im.pdf (dostp 30.07.2012).