J O A N N A S TA N I S AW S K A

Wydzia Ekonomiczno-Spoeczny Uniwersytet Przyrodniczy wPoznaniu stanislawska@up.poznan.pl

Metoda SWOT jako narzdzie wyboru strategii rozwojowej przedsibiorstwa zbrany agrobiznesu
sowa kluczowe: metoda SWOT, strategia, przedsibiorstwo agrobiznesu streszczenie: Celem niniejszego artykuu byo wypracowanie strategii rozwojowej przedsibiorstwa agrobiznesu za pomoc metody swot. Jest to metoda, ktra ma due znaczenie wsystemie informacyjnym przedsibiorstwa. Ze wzgldu na swoj kompleksowo umoliwia badanie wntrza przedsibiorstwa, jak iszeroko pojtego otoczenia, wjakim ono funkcjonuje. Wopracowaniu uwaga powicona zostaa analizie przedsibiorstwa agrobiznesu, ktry stanowi jeden znajwaniejszych podsystemw gospodarki narodowej. Agrobiznes wswoim zakresie obejmuje produkcj, przetwrstwo idystrybucj ywnoci oraz produktw pochodnych.

SWOT method as atool for selection

the development strategy for agribusiness enterprise

keywords: SWOT method, strategy, agribusiness enterprise abstract: e aim of the article was to devise an agribusiness enterprise development strategy using the swot method. e method is signicant in an information system of the enterprise. Due to its complexity, it enables the research on the companys inside, as well as on the environment in which the company operates. In the paper a ention is paid to the analysis of the agriculture enterprise, which is acomponent of one of the most important subsystems of the national economy. e agribusiness in its scope includes production, processing and distribution of food and related products.

Foresight w praktyce zarzdzania przedsibiorstwem. Analizy i studia przypadkw Krzysztof Borodako, Micha Nowosielski (red.) Instytut Zachodni, Pozna 2012 by Instytut Zachodni, Pozna 2012

234

Joanna Stanisawska WPROWADZENIE

Podstaw funkcjonowania przedsibiorstw jest podejmowanie decyzji okrelajcych kierunki przyszego dziaania lub zmierzajcych do realizacji celw oraz ponoszenie odpowiedzialnoci za wywoane przez nie skutki (Kope 1972, Manteuel 1972; Zitara 1980; Baum, Wielicki 2004). Jako podejmowanych decyzji wplanowaniu strategicznym zaley wznacznym stopniu od wiedzy przedsibiorstwa na temat rodowiska zewntrznego iwewntrznego, atake od umiejtnoci spoytkowania tej wiedzy wprocesie tworzenia iwyboru strategii. Wzwizku zdynamicznym rozwojem rolnictwa igospodarki ywnociowej, przedsibiorstwa wagrobiznesie, chcc sprosta nowym warunkom, powinny usprawni procesy zarzdzania iorganizacji. Celowi temu suy analiza strategiczna, przeprowadzana m.in. za pomoc analizy swot. Jest ona podstaw do planowania przyszoci przedsibiorstwa. Celem artykuu byo przedstawienie istniejcego potencjau wbadanym przedsibiorstwie agrobiznesu iwyznaczenie strategii dziaania, umoliwiajcej wykorzystanie szans imocnych stron, nie dopuszczajc przy tym do powstania zagroe idoprowadzajc do przezwyciania saboci. Wopracowaniu uwaga powicona zostaa analizie Przedsibiorstwa X zsektora agrobiznesu, gdy stanowi on jeden znajwaniejszych podsystemw gospodarki narodowej, ktry obejmuje produkcj, przetwrstwo idystrybucj ywnoci oraz produktw pochodnych. Integruje on wiele niezalenych od siebie, ekonomicznie wyodrbnionych podmiotw, wrd ktrych mona wymieni przedsibiorstwa czy gospodarstwa rolnicze (Szymaska 2007). Wyniki przeprowadzonej analizy mog by szeroko wykorzystywane wbiecym zarzdzaniu przedsibiorstwem oraz wbudowie jego strategii.
STUDIA LITERATUROWE ZZAKRESU ANALIZ

Przedsibiorstwo jest podstawowym podmiotem gospodarki rynkowej (poza gospodarstwami domowymi). Stanowi jednostk organizacyjn, wyodrbnion pod wzgldem ekonomicznym, organizacyjnym iprawnym, wyraajc si zespoleniem czynnikw materialnych iniematerialnych wcelu prowadzenia produkcji towarowej lub usug,

Przyszo przedsibiorstw z brany agrobiznesu

235

poprzez podnoszenie ich wielkoci ijakoci na zasadzie maksymalizacji zysku iwzajemnej harmonii. WPolsce dziaa ok. 3,7 mln przedsibiorstw, zczego wrolnictwie ok. 100 tys. (Pelpliski 2009). Przedsibiorstwa zsektora agrobiznesu charakteryzuje pewna specyka wynikajca zuwarunkowa tego sektora. Agrobiznes jest wanym elementem wspczesnej gospodarki. Stanowi podstaw zaspokojenia podstawowych potrzeb ludzkich, ktrych zrealizowanie warunkuje dalsze funkcjonowanie irozwj spoeczestwa (Gobiewski 2011). Obecnie rolnictwo nie wytwarza zasadniczo gotowej ywnoci, ale gwnie surowce do jej produkcji. Staje si ono tylko jednym zogniw oglnospoecznego procesu produkcji ywnoci. Obszarem, gdzie powstaje ywno, nie jest samo rolnictwo, lecz kompleks gospodarki ywnociowej (Poczta, Mrwczyska-Kamiska 2004). Wytwarzanie ywnoci angauje obecnie wiele podmiotw gospodarczych, tworzcych zoony system, nazywany wPolsce agrobiznesem, gospodark wyywieniow, gospodark rolniczo-ywnociow (Tomczak 1971; Wo, Zegar 1983). Agrobiznes deniowany jest jako zbir wszystkich dziaw igazi gospodarki narodowej zwizanych zwytwarzaniem, przetwarzaniem iuszlachetnianiem oraz dystrybucj ywnoci. Na sfer agrobiznesu skadaj si cztery elementy: zaopatrzenie rolnictwa wrodki do produkcji rolnej, produkcja ywnoci isurowcw do produkcji ywnoci nalnej oraz dla innych gazi przemysw przetwrczych, przetwrstwo oraz dystrybucja gotowych artykuw ywnociowych (Iwan 2004). Agrobiznes wykazuje znaczne zrnicowanie pod ktem struktury instytucjonalnej. Wjego obszarze funkcjonuj gospodarstwa rolne, zarwno towarowe, jak inietowarowe oraz przedsibiorstwa zotoczenia rolnictwa. Midzy tymi podmiotami istniej wzajemne powizania, ktre wraz zpostpem organizacyjnym itechnicznym zacieniaj si ideterminuj silniejsz zaleno rolnictwa od jego otoczenia. Agrobiznes formowa si ewolucyjnie na skutek pogbiajcego si podziau pracy. Wrozwoju agrobiznesu mona wyrni takie etapy jak (Wo 1996): oddzielenie si wytwrczoci rodkw produkcji, wyodrbnienie si przetwrstwa rolno-spoywczego, wyodrbnienie si handlu ywnoci, formowanie si sektora usugowego.

236

Joanna Stanisawska

Pomimo e rozwj rolnictwa icaego agrobiznesu jest determinowany funkcjonowaniem przedsibiorstw zjego otoczenia, tj. przemysu petrochemicznego, farmaceutycznego itd., jednak ze wzgldu na swoj charakterystyk, zwizan zorganizmami ywymi, agrobiznes mona uzna za substytut gospodarki narodowej (Pelpliski 2009). Agrobiznes jest systemem integrujcym wiele niezalenych ekonomicznie podmiotw gospodarki narodowej. Mona zatem powiedzie, e wagrobiznesie dziaaj przedsibiorstwa: bezporednio zwizane zwytwarzaniem ywnoci, porednio uczestniczce wtym procesie.
METODYKA BADA

Analiza swot jest jedn najpopularniejszych technik analizy strategicznej (Szymaska 2007). Jest to zintegrowana, kompleksowa metoda, suca do analizy wntrza przedsibiorstwa oraz do badania jego otoczenia (Gierszewska, Romanowska 1999). Nazwa swot jest akronimem angielskich sw oznaczajcych dziedziny, ktre podlegaj badaniu s to silne (strengths) isabe (weaknesses) strony, szanse (opportunities) oraz zagroenia (threats) (Hu , Speh 1997, Kramer 1996, Kreikebaum 1996, Steinman, Schreyog 1995). Inspiracj naukow i metodologiczn do opracowania zaoe analizy swot bya koncepcja analizy pola si K. Lewina wlatach 50. xx w. Wpolskiej praktyce od dawna znane s elementy analizy swot, awpolskiej literaturze ekonomicznej opisano j jeszcze wlatach 70. WPolsce metoda ta zostaa rozpowszechniona przy okazji prywatyzowania przedsibiorstw oraz stara okredyt bankowy (Baum, Wielicki 2004, Kakowska iin. 2010). Wliteraturze przedmiotu spotyka si te inne kombinacje skrtu swot: tows lub wots-up. tows kadzie nacisk na sekwencje rozwizywania problemw wprocesach formuowania strategii. Punktem wyjcia jest tutaj oszacowanie otoczenia przedsibiorstwa. Analiza wntrza danej organizacji jest niezbdna do konfrontacji szans i zagroe w otoczeniu z moliwociami wewntrznymi przedsibiorstwa (Baum, Wielicki 2004). Analiza wots-up kadzie zkolei nacisk na prognozowanie rozwoju organizacyjnego na podstawie wykorzystania szans oraz minimalizo-

Przyszo przedsibiorstw z brany agrobiznesu

237

wania zagroe wotoczeniu. Analiza ta, uzupeniona ometody analizy nansowej, stanowi podstaw informacyjn do oszacowania sposobw zarzdzania przedsibiorstwem izbudowania wariantw strategii (Sharplin 1985). Analiza swot oparta jest na identykacji czynnikw, majcych wpyw na biec iprzysz pozycj przedsibiorstwa (Popper 2008): zewntrznych, wstosunku do danego przedsibiorstwa, oraz majcych charakter uwarunkowa wewntrznych; wywierajcych negatywny wpyw na przedsibiorstwo imajcych wpyw pozytywny. Ze skrzyowania tych dwch podziaw powstaj cztery kategorie czynnikw (Gierszewska, Romanowska 1997): zewntrzne ipozytywne, czyli szanse, zewntrzne negatywne, czyli zagroenia, wewntrzne pozytywne, czyli mocne strony, wewntrzne negatywne, czyli sabe strony.
Rysunek 1. Klasykacja czynnikw wpywajcych na przedsibiorstwo wanalizie SWOT
Zewntrzne Wewntrzne
SZANSE MOCNE STRONY ZAGROENIA S ABE STRONY

Pozytywne Zrdo: Gierszewska, Romanowska (1997).

Negatywne

Analiza swot polega na zidentykowaniu wymienionych grup czynnikw, opisaniu ich wpywu na rozwj przedsibiorstwa, atake moliwoci osabienia oraz wzmacniania siy ich oddziaywania przez przedsibiorstwo. Skada si zdwch etapw: analizy biecego funkcjonowania przedsibiorstwa iprzewidywania przyszych warunkw dziaania oraz projektowania strategii rozwoju (Weihrich 1982). Wzalenoci od przewagi czynnikw pozytywnych bd negatywnych, strategie generuje si we wntrzu przedsibiorstwa ijego otoczeniu, tworzc pary wedug zasad (Baum, Wielicki 2004, Obj 1993):

238

Joanna Stanisawska

mocne strony szanse tkwice w otoczeniu (Strategia maxi-maxi -so) sabe strony szanse tkwice wotoczeniu (Strategia mini-maxi -wo) mocne strony zagroenia tkwice wotoczeniu (Strategia maxi-mini -st) sabe strony zagroenia tkwice wotoczeniu (Strategia mini-maxi -wt). Wprojektach foresightowych analiza swot traktowana jest jako narzdzie analityczne, ktre jest wykorzystywane wcelu kategoryzacji istotnych czynnikw, warunkujcych rozwj danej organizacji czy jednostki terytorialnej (Popper 2008).
CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU BADA

Badane Przedsibiorstwo agrobiznesu X powstao 2 stycznia 1990 r. na bazie indywidualnego gospodarstwa rolnego iod tego czasu dziaa wsegmencie rolniczym wwojewdztwie wielkopolskim. Zakresem jego dziaalnoci bya zarwno produkcja rolinna, jak izwierzca. Powierzchnia uytkowanego gospodarstwa rolnego wynosia 19,8 ha. Produkcja rolinna obejmowaa upraw pszenicy, jczmienia, burakw cukrowych irzepaku na sprzeda, jak ina pasz dla zwierzt. Wprodukcji zwierzcej przedsibiorstwo nastawione byo natomiast na hodowl trzody chlewnej. Zwierzta hodowano wcyklu zamknitym irocznie sprzedawano ponad 200 tucznikw. Przedsibiorstwo zajmowao si take skupem trzody chlewnej. Pocztkowo skupowao tygodniowo 40 sztuk tucznikw, ktre ubijano wpobliskich rzeniach, anastpnie ptusze sprzedawano do zakadw misnych, zlokalizowanych na terenie kraju. Wmiar rozwoju Przedsibiorstwo X zaczo poszerza asortyment skupowanego ywca oraz jego liczb. Wzwizku ztym zwikszyo si zapotrzebowanie na powierzchni, przeznaczon na czasowe przetrzymywanie zwierzt. Waciciele rmy
Waciciele pocztkowo prowadzili dziaalno gospodarcz zarejestrowan na osoby zyczne, od 14 grudnia 2005 r. jako spk cywiln, aod 24 kwietnia 2008 r. jako spk jawn.

Przyszo przedsibiorstw z brany agrobiznesu

239

podjli decyzj orozbudowie przedsibiorstwa. Pierwsz inwestycj byo wybudowanie hali skupowej, mogcej pomieci ok. 460 sztuk trzody chlewnej. Budow oddano do uytku wkwietniu 1994 r. Przedsibiorstwo rozszerzyo swoj dziaalno izajo si take sprzeda rodkw do produkcji rolnej, co nakonio wacicieli do budowy zaplecza magazynowego ocznej powierzchni 500 m imontau silosw, przeznaczonych do przechowywania zb, ocznej pojemnoci 140 ton. Rozwj rmy nie polega jedynie na zwikszeniu asortymentu, ale rwnie na poszerzeniu zasigu terytorialnego dziaalnoci. Wzwizku ztym powstaa konieczno zakupienia samochodw ciarowych, przystosowanych do przewozu zwierzt ywych, atake wag samochodowych, umoliwiajcych skup zwierzt na terenie gospodarstw indywidualnych rolnikw. Powikszajca si liczba samochodw ciarowych wymusia na wacicielach budow zaplecza warsztatowego, ktre oddano do uytku jeszcze w1994 r. W2000 r. przedsibiorstwo zakupio nieruchomo opowierzchni 9980 m, wskad ktrej wchodzio m.in. 1430 m powierzchni magazynowej i220 m powierzchni do punktu skupu ywca. Dziki tej inwestycji rma zyskaa dodatkowe powierzchnie magazynowe, ktre po dzie dzisiejszy wykorzystuje do magazynowania zboa oraz skadowania nawozw. Wdrodze rozwoju zakresu swojej dziaalnoci, chcc zaj si kompleksow obsug rolnictwa, waciciele przedsibiorstwa postanowili wybudowa wiaty na nawozy ocznej powierzchni 760 m2, ktre oddano do uytku w2002r. Dalsze poszerzenie dziaalnoci rmy polegao na wprowadzeniu do sprzeday rodkw ochrony rolin iwybudowaniu w2003 r. sklepu ztymi artykuami. W2005 r. wraz zrozwojem dystrybucji nawozw irodkw ochrony rolin, nastaa konieczno rozbudowy wiat okolejne 200 m. Wychodzc naprzeciw potrzebom rynku ichcc speni rosnce wymagania klientw, wprowadzono now form sprzeday pasz na zasadzie sklepu na kkach. W2006 r. zakupiono dwa dostawcze samochody, ktre realizuj zamwienia klientw wedug cile ustalonego harmonogramu tras. Obecnie przedsibiorstwo zatrudnia 26 osb 7 zwyksztaceniem wyszym, 8 ze rednim i11 zpodstawowym. Na dziaalno Przedsibiorstwa X skadaj si:

240

Joanna Stanisawska

skup isprzeda ywca woowego iwieprzowego; hurtowa idetaliczna sprzeda pasz, koncentratw paszowych, mczek, rb oraz ruty sojowej; hurtowa idetaliczna sprzeda nawozw sztucznych; sprzeda rodkw ochrony rolin; handel podami rolnymi irodkami do produkcji rolnej; porednictwo wsprzeday wyej wymienionych towarw; sprzeda wgla; sprzeda materiaw budowlanych; sprzeda karm dla psw. Gwn dziaalnoci przedsibiorstwa jest skup isprzeda ywca woowego iwieprzowego. Whandlu ywcem dziaanie konkurencji nasila si wraz ze zmniejszaniem si pogowia trzody chlewnej wPolsce ize zmianami strukturalnymi wrolnictwie. Tworzce si grupy producenckie iinne formy integracji poziomej stanowi alternatyw dla analizowanego przedsibiorstwa. Podpisanie umowy zrolnikiem indywidualnym czy grup producenck jest dla zakadu misnego czy rzeni warunkiem umoliwiajcym korzystanie ze rodkw unijnych. Umowa zPrzedsibiorstwem X (porednikiem) takiej mocy nie ma. Std wiele rm, mylc orozwoju ichcc skorzysta zfunduszy unijnych, zmieniao struktury zakupw, ograniczajc wspprac zporednikiem na rzecz bezporedniej wsppracy zproducentami. Malejce pogowie trzody chlewnej proces ten przyspieszyo iumocnio. redniej wielkoci gospodarstwo rolne jest obiektem zainteresowania mniejszych lokalnych ubojni czy zakadw misnych, poszukujcych towaru dobrej jakoci. Ponadto liczba maych gospodarstw rolnych wPolsce na przestrzeni ostatnich lat systematycznie maleje, zuwagi na wysokie ceny zb inisk opacalno produkcji ywca wieprzowego, atake zuwagi na obostrzenia weterynaryjne, ktre uniemoliwiaj kontynuacj chowu bez poczynienia duych nakadw inwestycyjnych. Warto take zauway, e zwikszya si liczba podmiotw skupujcych ywiec, wrd ktrych mona wyrni jednoosobowe podmioty, niezatrudniajce pracownikw, nieponoszce m.in. kosztw weterynaryjnych, ktre ci na rmach poredniczcych wskupie ywca, jak analizowane Przedsibiorstwo X. Bardzo czsto dziaaj one tylko koniunkturalnie,

Przyszo przedsibiorstw z brany agrobiznesu

241

nie jest to podstawowe rdo ich utrzymania inie maj kosztw staych ani obowizku zatroszczenia si oprac dla pracownikw. Dzisiejszy rynek ywca wykracza poza granice Polski, na terytorium Unii Europejskiej. Przy niskim kursie euro, wysoko konkurencyjny staje si ywiec, pochodzcy zimportu (Niemcy, Holandia, Dania), aszczeglnie ptusze czy gotowe elementy. Wysoka atrakcyjno tych ostatnich przyczynia si do zamknicia wielu polskich ubojni iwydaje si prawdopodobne, e ten trend bdzie si nasila.
WYNIKI BADA

Prawidowo przeprowadzona diagnoza przedsibiorstwa odgrywa kluczow rol wprocesie zarzdzania. Stanowi podstaw podejmowania decyzji zarwno wwymiarze operatywnym, jak istrategicznym. Od podejcia do zrnicowania metod inarzdzi analitycznych, uwzgldniajcych peny iinterdyscyplinarny charakter analiz, zaley jako uzyskanych informacji (Friedrich iin. 1992). Wpracy strategi rozwojow wyznaczono za pomoc analizy swot, ktra pozwolia na rozpoznanie szans izagroe, wystpujcych wotoczeniu Przedsibiorstwa X, oraz jego silnych isabych stron. Umoliwiaa ona analiz wzajemnych oddziaywa midzy przedsibiorstwem aotoczeniem idostarczya niezbdnych informacji do sformuowania strategii rozwoju rmy. Pierwszym etapem procesu badawczego, realizowanego wramach analizy swot, bya identykacja czynnikw, majcych wpyw na biec iprzysz pozycj przedsibiorstwa. Wkolejnym etapie przystpiono do oceny ich znaczenia. Wtym celu przeprowadzono badanie, wktrym uczestniczyo 6 ekspertw, zwykorzystaniem przygotowanego kwestionariusza, wktrym zastosowano 5-stopniow skal oceny Likerta. Wygenerowana lista czynnikw swot zostaa przedstawiona wtab. 1, 2, 3 i4. Silnym stronom iszansom, jako wyrazom pozytywnego wpywu, przypisywano oceny od 1 do 5. Natomiast sabe strony izagroenia, zuwagi na negatywne oddziaywanie, otrzymyway oceny od -1 do -5 (Wodarkiewicz-Klimek, Kakowska, Goliski 2010).

242

Joanna Stanisawska Tabela 1. Zagroenia Przedsibiorstwa X

L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Czynniki zagroenia Czsto zmieniajce si przepisy weterynaryjne Niska opacalno produkcji ywca wieprzowego Inacja Zmienny kurs euro Wzrastajce ceny energii, paliw, opat drogowych iinne Rozwijajca si konkurencja Zmniejszajca si liczba maych irednich przedsibiorstw rolnych, czyli potencjalnych klientw rmy Niewielka liczba rm produkujcych nawozy mao konkurencyjna oferta Upadek mniejszych ubojni igroba rynku oligopolistycznego Sezonowo sprzeday Warunki przyrodnicze iatmosferyczne, determinujce produkcj rolinn izwierzc Spadek pogowia trzody chlewnej SUMA rdo: Opracowanie wasne. rednia ocena -5,0 -4,5 -2,3 -4,0 -4,0 -3,5 -4,8 -3,8 -5,0 -2,8 -3,0 -4,8 -47,5

Tabela 2. Szanse Przedsibiorstwa X

L.p. 1 2 3 4 5 6 Szanse Dotacje unijne Rozwj sieci transportowej wregionie Nowe formy nansowania dziaalnoci np. faktoring Wzrost wiadomoci rolnikw na temat prawidowego odywiania zwierzt Poprawiajca si jako oferowanych pasz, nawozw Produkcja drewnianych palet SUMA rdo: Opracowanie wasne. rednia ocena 4,2 2,8 3,5 4,5 3,7 4,3 23,0

Przyszo przedsibiorstw z brany agrobiznesu Tabela 3. Mocne strony Przedsibiorstwa X

L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Mocne strony Stabilna pozycja na rynku rolno-spoywczym Kompleksowo obsugi wsektorze rolnym Staa baza klientw iodbiorcw Sukcesywny wzrost zaufania wrd klientw zakupujcych pasze inawozy (wzrost sprzeday tych produktw) Zakup ywca wstacjonarnych punktach skupu, wgwnej siedzibie rmy, atake bezporednio wgospodarstwach rolnikw Szeroka klasykacja zakupywanego ywca Przewz ywca za pomoc wasnego transportu Due zaplecze magazynowe, budynki gospodarcze ibiny zboowe Atrakcyjne promocje okrelonych produktw Rozwijajcy si marketing m.in. reklamy wlokalnych gazetach, szkolenia ibankiety dla rolnikw, profesjonalnie oznaczone samochody, stae logo rmy, gadety reklamowe Sprzeda barterowa atrakcyjna wokresie niw (gwnie handel podami rolnymi irodkami do produkcji rolnej) Blisko fabryki gwnego dostawcy pasz Wasny dystrybutor paliwa Umoliwienie klientom zakupw zodroczonym terminem patnoci Stae zatrudnienie Poprawiajce si kwalikacje pracownikw Pozyskiwanie zsukcesem dotacji zUE Stabilna sytuacja nansowa SUMA rdo: Opracowanie wasne. rednia ocena 4,0 3,5 3,3 4,2 3,8 3,8 3,5 4,3 4,2 3,7

243

11 12 13 14 15 16 17 18

4,3 4,8 3,0 4,5 3,5 3,8 4,3 4,5 71,2

Tabela 4. Sabe strony Przedsibiorstwa X

L.p. 1 2 Zagroenia Zbyt dua liczba osb zatrudnionych na stae, due nakady na pracownika Brak znajomoci jzykw obcych wrd pracownikw konieczno korzystania ztumacza przy wsppracy zzagranic rednia ocena -2,3 -4,7

244

Joanna Stanisawska
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Niepene wykorzystanie pracownikw wokresie zimowym Niska mechanizacja pracy Wysokie koszty utrzymania magazynw Przestarzay park samochodowy iwysokie koszty jego utrzymania Brak wyposaenia wszystkich samochodw wwagi do skupu ywca Niedokadno aparatw do mierzenia misnoci Brak skupu wi misnych wliach Wzrastajce koszty windykacyjne Due zapasy (zamroona gotwka), groba przeterminowania zapasw Limity wkontraktach zdostawcami nawozw SUMA rdo: Opracowanie wasne. -3,5 -3,2 -2,3 -4,5 -2,7 -3,7 -3,7 -3,3 -3,8 -4,5 -42,2

Po obliczeniu sumarycznej liczby punktw dla szans, zagroe, mocnych oraz sabych stron, wyznaczono strategie rozwoju Przedsibiorstwa X. Wartoci liczbowe, przedstawione na rysunku 2, stanowi rnic midzy : siy saboci = 29 wynik na osi X, szanse zagroenia = -24,5 wynik na osi Y. Zaznaczony wektor oznacza waciwy kierunek dziaania dla badanego Przedsibiorstwa X oraz wskazuje na poprawn strategi rozwoju, ktra powinna zosta podjta wnajbliszej przyszoci. Zprzeprowadzonego badania wynika, e wystpuje do dua przewaga mocnych stron nad sabymi oraz zagroe nad szansami, wzwizku ztym przedsibiorstwo powinno przyj strategi konserwatywn (maxi-mini), wykorzystujc mocne strony, wcelu uniknicia izredukowania wpywu zagroe zewntrznych. Wtakiej sytuacji trudnym warunkom zewntrznym przedsibiorstwo przeciwstawia potencja wewntrzny. Przedsibiorstwo X charakteryzuje bowiem stabilna pozycja na rynku rolno-spoywczym, sukcesywny wzrost zaufania wrd klientw zakupujcych pasze inawozy, bliskoci fabryki gwnego dostawcy pasz oraz wysoka absorpcja rodkw zue. Ograniczeniem rozwoju

Przyszo przedsibiorstw z brany agrobiznesu

245

mog by sabe strony rmy, tj. limity wkontraktach zdostawcami nawozw czy te przestarzay park samochodowy iwysokie koszty jego utrzymania. Duym utrudnieniem s rwnie zagroenia pynce zotoczenia, na ktre przedsibiorstwo nie ma wpywu. S to gwnie: czsto zmieniajce si przepisy weterynaryjne, spadek pogowia trzody chlewnej, zmniejszajca si liczba maych irednich przedsibiorstw rolnych, czyli potencjalnych klientw rmy czy te niska opacalno produkcji ywca wieprzowego. Przedsibiorstwo X powinno skupi si na eliminacji zrynku konkurencji iredukcji kosztw oraz rozszerzeniu rynku np. poprzez zatrudnienie przedstawicieli handlowych, ktrzy wypromuj produkty izwiksz sprzeda. Szans dla przedsibiorstwa moe by take rozpoczcie innej dziaalnoci jak np. toczenie oleju, produkcja mczki rybnej itp.
Rysunek 2. Kierunek rozwoju dla Przedsibiorstwa X
szanse 40,0 30,0 20,0 10,0 sabe strony -40,0 -30,0 -20,0 -10,0 0,0 0,0 -10,0 mocne strony 10,0 20,0 30,0 40,0

-20,0 - 30,0 -40,0 zagroenia

rdo: Opracowanie wasne.

ZAKOCZENIE

Analiza swot umoliwia identykacj szans izagroe oraz mocnych isabych stron Przedsibiorstwa X. Stworzya ponadto przesanki do okrelania pozycji strategicznej Przedsibiorstwa X ikierunkw jego rozwoju. Sytuacja przedsibiorstwa charakteryzowaa si przewag

246

Joanna Stanisawska

mocnych stron (wewntrz rmy), awotoczeniu rmy przewag zagroe nad szansami. Taki ukad czynnikw pozwala postulowa przyjcie przez Przedsibiorstwo X strategii konserwatywnej, polegajcej na dywersykacji wybranych elementw dziaalnoci, ale zdrugiej strony na koncentracji dziaalnoci wpozostaych elementach. Takiej sytuacji odpowiada strategia maxi-mini, czyli strategia utrzymania dotychczasowej pozycji rynkowej wokresie niekorzystnych tendencji rynkowych.
LITERATURA
Baum R., Wielicki W. (2004), Metoda SWOT jako narzdzie analizy strategicznej przedsibiorstw agrobiznesu, Wydawnictwo ar im. A. Cieszkowskiego wPoznaniu, Pozna. Friedrich R., Lubos G., Dworzecki Z. (1992), Zasady diagnozowania przedsibiorstwa, Wydawnictwo tnoiK, Warszawa. Gierszewska G., Romanowska M. (1999), Analiza strategiczna przedsibiorstwa, pwe, Warszawa. Gobiewski J. (2011), Zmiany wotoczeniu jako czynnik ksztatujcy dziaania marketingowe przedsibiorstw agrobiznesu, Polityki Europejskie. Finanse iMarketing, nr 54, s. 36. Iwan B. (2004), Ocena strategii marketingowych wsektorze rolno-ywnociowym, Raporty rynkowe. Rynek zb. Stan iperspektywy, ierig, Warszawa. Hu M., Speh D. (1997), Zarzdzanie marketingiem, pwn, Warszawa. Kope B. (1972), Ekonomika iorganizacja gospodarstw rolniczych wzarysie, pwril, Warszawa. Kakowska J., Pawowski E., Trzecieliski S., Wodarkiewicz-Klimek H. (2010), Zarzdzanie strategiczne. Metody analizy strategicznej zprzykadami, Wydawnictwo Politechniki Poznaskiej, Pozna. Kramer T. (1996), Podstawy marketingu, pwe, Warszawa. Kreikebaum H. (1996), Strategiczne planowanie wprzedsibiorstwie, pwn, Warszawa. Manteuel R. (1972), Zarzdzanie przedsibiorstwem rolniczym. pwn, Warszawa. Obj K. (1993), Strategia sukcesu rmy, pwe, Warszawa. Pelpliski B. (2009), Agrobiznes podstawy ekonomiki, wsip, Warszawa. Poczta W., Mrwczyska-Kamiska A. (2004), Agrobiznes wPolsce jako subsystem gospodarki narodowej. Wydawnictwo ar im. ACieszkowskiego wPoznaniu, Pozna. Popper R. (2008), How are foresight methods selected?, Foresight, Vol. 10, No. 6, s. 62-89.

Przyszo przedsibiorstw z brany agrobiznesu

Sharplin A. (1985), Strategic management, McGraw-Hill, New York. Steinman H., Schreyog G. (1995), Zarzdzanie podstawy zarzdzania przedsibiorstwem, Ocyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej, Wrocaw. Szymaska E. (2007), Analiza przedsibiorstw agrobiznesu (techniczno-ekonomiczna, nansowa istrategiczna), Wydawnictwo Wie Jutra, Warszawa. Tomczak F. (1971), Ekonomiczne podstawy systemu obsugi produkcyjnej rolnictwa, zw crs, Warszawa. Weihrich H. (1982), The TOWS matrix the tool for situational analysis, Journal of Long Range Planning, Vol. 15, No. 2. Wodarkiewicz-Klimek H., Kakowska J., Goliski M. (2010), Analiza PEST iSWOT dla transformacji wiedzy wsieciach gospodarczych Wielkopolski, [w:] M. K. Wyrwicka (red.), Analiza sytuacji Wielkopolski wkontekcie transformacji wiedzy wsieciach gospodarczych, Wydawnictwo Politechniki Poznaskiej, Pozna. Wo A., Zegar J.S. (1983), Gospodarka ywnociowa. Problemy ekonomiki isterowania, pwe, Warszawa. Wo A. (1996), Agrobiznes Makroekonomika, T. I, Wydawnictwo Key Text, Warszawa. Zitara W. (1980), Podejmowanie decyzji wprzedsibiorstwach rolniczych, Rocznik Nauk Rolniczych, Seria D, s. 178.

247