OLGA STEFKO

Wydzia Ekonomiczno-Spoeczny Uniwersytet Przyrodniczy wPoznaniu stefko@up.poznan.pl

Kryzys nansowy amoliwoci rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wpolskim sektorze spoywczym przy wykorzystaniu analizy STEEPVL
sowa klucz owe: kryzys nansowy, rozwj, windykacja, sektor spoywczy streszczenie: Przemys spoywczy peni wan rol wrozwoju gospodarczym kraju. Skutki wiatowego kryzysu nansowego dotkny wiele sektorw polskiej gospodarki. Wartykule dokonano oceny oddziaywania kryzysu nansowego na sytuacj sektora na podstawie zmian wybranych wskanikw pynnoci izaduenia. Zbadano prawdziwo tezy, e istniej due moliwoci rozwinicia dziaalnoci windykacyjnej wrd rm przemysu spoywczego. Zaoenie to poddano werykacji przy uyciu metody steepvl.

Financial crisis versus development opportunities of vindicatory activity in the Polish food sector on the base of STEEPVL analysis
keywords: nancial crisis, development, vindication, food sector abstract: e food industry performs an important role in the economic development of the country. e results of the world`s nancial crisis have eected many of the Polish economic sectors. e article presents the assessment of the nancial crisis impact on situation in the sector, based on the analysis of the changes of selected liquidity and debt rates. e paper includes adiscussion with the thesis about great possibilities of developing vindicatory activity among enterprises of the food sector. is assumption has been examined using steepvl analysis.

262

Olga Stefko WPROWADZENIE

Rozwj, czyli wprowadzanie zmian na lepsze, udoskonalanie, towarzyszy nieodcznie dziaalnoci ludzkiej, zarwno wsferze teoretycznej, jak iwpraktyce gospodarczej. Jest zagadnieniem bardzo zoonym, wieloaspektowym, std wopracowaniach dotyczcych rozwoju zwielu dziedzin autorzy powicaj uwag tylko wybranym jego elementom (zobacz m.in.: Korol 2007, Brodziska 2010, Ste o 2010, Ste o 2011, Cielewicz 2012, Urban 2012). Wsposb bardziej kompleksowy plany, zaoenia, jak iwprowadzenie konkretnych dziaa rozwojowych wodniesieniu do regionw, sektorw gospodarki czy nawet poszczeglnych przedsibiorstw mona opracowywa irealizowa zwykorzystaniem metod foresightu, wtym steepvl. Majc na uwadze cige zmiany jakim podlega otaczajca nas rzeczywisto gospodarcza, zwaszcza wwietle kryzysu nansowego, analiza moliwoci rozwoju dziaalnoci okrelonych grup podmiotw gospodarczych woparciu ometod steepvl wydaje si zatem suszna, uzasadniona ipotrzebna. Wdobie oglnowiatowych ioglnokrajowych kopotw nansowych rmy windykacyjne maj szans na skuteczny idynamiczny rozwj nie tylko wdotychczas obsugiwanych przez nie sektorach gospodarki, ale ina nowych rynkach. Std celem opracowania uczyniono eksplorowanie przyszych moliwoci wejcia na nowy rynek przez rmy zajmujce si ciganiem zalegych nalenoci irozszerzenia dotychczasowej dziaalnoci oobsug podmiotw wchodzcych wskad sektora spoywczego.
MATERIAY IMETODY

Do analiz przeprowadzonych wartykule wykorzystano zarwno materiay pierwotne, jak iwtrne. Oprcz dostpnych opracowa statystycznych iliteratury przedmiotu do okrelenia relacji midzy kryzysem nansowym amoliwoci rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wprzemyle spoywczym wykorzystano dane pierwotne zgromadzone iudostpnione przez rm Notoria Serwis sa. Zawieray one indywidualne, roczne zestawienia bilansowe 20 czoowych rm przemysu spoywczego, ktrych identykacja, ze wzgldu na

Dziaalno windykacyjna w polskim sektorze spoywczym

263

ochron danych osobowych, nie bya moliwa. Jako materiay pierwotne wykorzystano rwnie niepublikowane dane branowe gus pochodzce z1526 przedsibiorstw wchodzcych wskad przemysu spoywczego. Na podstawie zebranego materiau policzono wskaniki rentownoci aktyww (roa = zysk ne o x 100%/aktywa ogem), kapitaw wasnych (roe = zysk ne o x 100/kapita wasny), atake inwestycji (roi = ebit x 100/aktywa ogem). Obliczono rwnie wskaniki pynnoci biecej iprzyspieszonej dla okresu midzy 2007 a2010 r. Przy realizacji celu, jakim uczyniono okrelenie moliwoci rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wsektorze spoywczym wdobie kryzysu nansowego skorzystano rwnie za Pacholski, Trzcieliska, Wyrwicka (2008) zmetod eksploratywnych (skierowanych na zewntrz) inormatywnych (skierowanych do wewntrz), wchodzcych wskad metod foresightowych. Wykorzystano przy tym zarwno metody ilociowe, jak ijakociowe. Za Borodako (2009, 2011) do przeprowadzonych analiz uyto metod Kluczowych Czynnikw Sukcesu, za pomoc ktrej okrelono najwaniejsze, ale niewystarczajce dla zdobycia przewagi konkurencyjnej czynniki. Nastpnie przeprowadzono analiz steepvl, wktrej za Mendonca, Cuhna, Ru, Kaivo-oja (2004), Ringland (2007), atake Sutherland, Canwell (2007) wyodrbniono czynniki spoeczne (Social), technologiczne (Technological), ekonomiczne (Economic), ekologiczne (Ecological), polityczne (Political), czynniki odnoszce si do wartoci (Values) oraz czynniki prawne (Legal) ktre wpywaj na rozwj danego obszaru badawczego. Utworzone grupy przedstawiono ekspertom zbrany spoywczej, ktrzy poddali je klasykacji iwerykacji pod wzgldem wanoci iniepewnoci tak, aby wostatecznym wnioskowaniu by wstanie poda dwa kluczowe, uwzgldniajce oba wymienione kryteria, warunkujce moliwoci rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wsektorze spoywczym.
KRYZYS FINANSOWY ADZIAALNO GOSPODARCZA

Zjawisko kryzysu nansowego przybiera zazwyczaj rne formy iodmiennie oddziauje na rne sektory gospodarki (Roubini iMihm 2011). W2008 r. midzynarodowe kopoty nansowe odczuwalne byy

264

Olga Stefko

przez polskich przedsibiorcw gwnie zpowodu coraz wikszych trudnoci zuzyskaniem kredytu. Wyranie spad rwnie w2008 r. polski eksport (ookoo 14% wstosunku do roku poprzedniego), czego przyczyn bya recesja unaszych gwnych partnerw handlowych. Spad, jak podaje gus, poziom pkb (o1,7 punktu procentowego) oraz wzrosa natomiast inacja (o1,6 punktu procentowego). Wkolejnych latach (2009-2011) nastpia poprawa warunkw gospodarowania isystematyczne wychodzenie Polski zkryzysu nansowego. Wskazywano na handel (hurtowy idetaliczny) jako na t cz gospodarki, ktra najszybciej rozwija si iosiga najlepsze wyniki. Wysoko notowano rwnie produkcj iwydobycie metali (Ste o 2012a, b). Dobre oglne notowania dla handlu detalicznego nie potwierdziy si jednak przy sprzeday detalicznej produktw spoywczych, zwaszcza wostatnich latach (wykres 1). Przemys spoywczy jako wmiar samodzielny wskazywany jest przez wielu, wtym Urbana (2010), za najszybciej rozwijajcy si dzia gospodarki ywnociowej naszego kraju (podczas okresu transformacji produkcja przemysu spoywczego rozwijaa si wrednim tempie 2,66% rocznie, czyli jednak nieco tylko wolniej ni caa polska gospodarka). Byo to jednak tempo trzykrotnie szybsze ni tempo produkcji
Wykres. 1 Wybrane, roczne stopy wzrostu wprzemyle spoywczym aPKB kraju (w%)
15 10 produkcja sprzedana 5 0
2006 2007 2008
2009

produkcja przemysowa sprzedadetaliczna

2010

spoycie PKB

-5 -10 -15

y=-1,64x +3,96 R=0,2993

Linear (sprzedadetaliczna)

rdo: Opracowanie wasne na podstawie danych GUS.

Dziaalno windykacyjna w polskim sektorze spoywczym

265

rolnej oraz prawie dwukrotnie szybsze od tempa wzrostu krajowego spoycia ywnoci, napojw iwyrobw tytoniowych, ktre odnotowano na poziomie 1,58% rocznie. Optymistycznie sytuacj wpolskim przemyle spoywczym ocenili Czyewski iGrzelak (2011) za Raport iprognozy (2010) iKowalczyk (2009). Wskazywali oni na wzgldnie stabiln sytuacj wtym sektorze wlatach 20082009, powoujc si na wystpujcy wnim niski udzia upadoci wstosunku do innych bran.
POZIOM ZADUENIA IPYNNOCI FINANSOWEJ WSEKTORZE SPOYWCZYM

Firmy zajmujce si windykacj nalenoci w czasie kryzysu nansowego igospodarczego s wstanie teoretycznie zwikszy wznacznym stopniu wasne przychody. Im gorsz sytuacj odnotowuj poszczeglne przedsibiorstwa, atake cae brane czy sektory gospodarki, tym zwiksza si potencjalnie grupa zainteresowanych wiadczonymi przez nich usugami. Zdanych zamieszczonych na wykresie 2 wynika, e przedsibiorstwa wchodzce wskad brany spoywczej skutecznie opieraj si kryzysowi. Co prawda wskanik oglnego zaduenia, ktry powinien si mieci midzy 0,57 0,67, wwikszoci analizowanych okresw osiga wartoci wiksze (wiadczy to osporym zadueniu), jednak kolejne obliczenia nie potwierdzaj zych rokowa. Zaduenie kapitau wasnego (zalecane przez banki na poziomie 1:1) daje poczucie bezpieczestwa inwestorom, podobnie jak poziom zaduenia dugoterminowego (specjalici wskazuj tu bezpieczny przedzia 0,5-1,0). Wsektorze spoywczym midzy 2006 a2010 r. poziom tego wskanika ksztatowa si poniej zalecanego przedziau, co wskazuje, e odnotowane wczeniej oglne zaduenie ma raczej charakter krtkoterminowy. Moe to sugerowa dorane kopoty zpynnoci nansow imoliwo znalezienia przez rmy windykacyjne miejsca dla siebie na rynku produktw spoywczych. Waciciele przedsibiorstw spoywczych s jednak nadal interesujcymi klientami instytucji nansowych ze wzgldu na poziom wskanika pokrycia zobowiza dugoterminowych rzeczowymi skadnikami majtku. wiadczy on oduych moliwo-

266

Olga Stefko

ciach zabezpieczenia posiadanym majtkiem ewentualnych dziaa inwestycyjnych nansowanych ze rodkw zewntrznych. Wpolskim przemyle spoywczym midzy 2007 a2010 r. nie zauwaono kopotw zpynnoci nansow. Wykonane obliczenia wskazuj na poprawny poziom pynnoci przedsibiorstw sektora, nawet na lekk nadpynno. Mimo zrnicowa interpretacyjnych zwizanych ze specyk poszczeglnych bran, adekwatny wtym przypadku wydaje si zalecany winterpretacji optymalny przedzia biecej pynnoci mieszczcy si midzy <1,2 2,0>. wiadczy to nie tylko obraku kopotw zregulowaniem biecych zobowiza, ale rwnie oposiadaniu przez przedsibiorstwa spoywcze niewielkich rezerw gotwkowych. Pynno przyspieszona, ktrej gwnym zadaniem jest okrelenie udziau najmniej pynnych aktyww biecych ogem posiadanych wykazaa wystpowanie w przedsibiorstwach przemysu spoywczego sporych zapasw. Ze wzgldu na okres sprawozda nansowych
Wykres 2. Zmiany zaduenia wpolskim przemyle spoywczym
5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00
2005 2006 2007 2008 2009 2010
1,27 1,02 1,17 0,99 0,22 1,89 1,37 1,53 1,10 1,29 1,07 1,56 1,18 3,55 3,28 2,72 2,75 4,42

3,62

0,19

0,29

0,27

0,24

0,33

zaduenie ogem zaduenie kapitau wasnego zaduenie dugoterminowe pokrycie zobowiza dugoterminowych rzeczowymi skadnikami majtku

rdo: Opracowanie wasne na podstawie niepublikowanych danych GUS.

Dziaalno windykacyjna w polskim sektorze spoywczym

267

(grudzie danego roku), na podstawie ktrych wykonano analizy, zduym prawdopodobiestwem stwierdzi mona, i rnice midzy wskanikiem biecej iprzyspieszonej pynnoci wynikay zposiadania przez rmy duych zapasw wyrobw gotowych. Jest to dla przedsibiorstw przemysu spoywczego zjawiskiem naturalnym, poprawnym igwarantujcym zapewnienie cigoci poday wnastpnych okresach. Do podobnych wnioskw doszli rwnie inni ekonomici analizujcy poziom pynnoci wsektorze spoywczym. Obliczenia wykonane przez Urbana (2010) wykazay, e midzy 1989 a2008 r. oglnobranowy wskanik pynnoci nie spada poniej poziomu 1,2, sigajc wposzczeglnych okresach 1,3, kiedy to przedsibiorstwa zaczynay wchodzi wnadpynno. Bieniasz iGoa (2012) analizujc parametry pynnoci dla 28 klas brany spoywczej, wtym 23 grup przedsibiorstw produkujcych artykuy spoywcze i5 grup, wramach ktrych przedsibiorcy wytwarzali napoje (na podstawie wpisw zpkd 2007) wokresie midzy 2005 r. a2007 r. stwierdzili, e rednia bieca pynno oscylowaa wgranicach 1,4, szybka 0,92. Pynno gotwkowa natomiast wynosia 0,22. Brak kopotw zregulowaniem biecych zobowiza potwierdziy take wykonane przez nich obliczenia dugoci cyklu kapitau obrotowego (32 dni) ikonwersji gotwki (36 dni). Zprzedstawionych zestawie wynika zatem, e rozpoczcie dziaalnoci windykacyjnej wsektorze spoywczym przez przedsibiorstwa, dla ktrych jest to nowy rynek, moe nastrczy pewne trudnoci. Przedstawione oglne dane, na podstawie ktrych przeprowadzono analizy (ze wzgldu na ich dostpno) kocz si na 2010 r. Warto chyba zatem zastanowi si, wjakich okolicznociach ewentualnie mona by zdecydowa si na ekspansj na nowy rynek ijakie czynniki powinny towarzyszy temu procesowi.
MOLIWOCI ROZWOJU DZIAALNOCI WINDYKACYJNEJ

Do oceny moliwoci rozwoju dziaalnoci windykacyjnej na nowym dla przedsibiorstwa rynku spoywczym postanowiono wykorzysta analiz steepvl. Wtym celu, na podstawie literatury zwizanej zarwno zanaliz nansow, jak iprzemysem spoywczym, atake wasnych

268

Olga Stefko

obserwacji idowiadcze badawczych wygenerowano list czynnikw, wybierajc znich nastpnie, metod wskaza, po trzy najwaniejsze wramach poszczeglnych obszarw (tabela 1).
Tabela 1. Wybr czynnikw gwnych wposzczeglnych obszarach analizy
STEEPVL
Oznaczenie czynnikw Rodzaj czynnikw STEEPVL Spoeczne (S) S1 S2 S3 Poziom skonnoci do ryzyka przedsibiorcw zbrany spoywczej Poziom zaufania spoecznego do instytucji nansowych Gotowo do wsppracy midzy przedsibiorcami Technologiczne (T) T1 T2 T3 Efektywno systemu transferu ioceny wiedzy zzakresu nansw ibankowoci Poziom rozwoju infrastruktury informatycznej Poziom zaawansowania technologicznego przedsibiorstw wkorzystaniu zbankowoci elektronicznej Ekonomiczne (Ekn) Ekn1 Ekn2 Ekn3 Dostpno funduszy krajowych iunijnych Kopoty zpynnoci iwypacalnoci brany spoywczej Poziom zaduenia przedsibiorstw spoywczych Ekologiczne (Ekl) Ekl1 Ekl2 Ekl3 Bariery rozwojowe zwizane zochron rodowiska Aktywno organizacji ekologicznych Poziom wsparcia publicznego dla wdroenia technologii rodowiskowych Polityczne (Pl) Pl1 Pl2 Pl3 Preferencje wkredytowaniu maych irednich przedsibiorstw Stosowanie si do regulacji unijnych Wsparcie publiczne dla okrelonych rodzajw przedsibiorstw spoywczych

Dziaalno windykacyjna w polskim sektorze spoywczym

Oznaczenie czynnikw Rodzaj czynnikw STEEPVL Wartoci (W) W1 W2 W3 Poziom gotowoci do wsppracy Potrzeba konkurowania Potrzeba kreatywnoci Prawne (Pr) Pr1 Pr2 Pr3 Szybko procedur prawnych Dostp do wsparcia prawnego Przewidywalno systemu podatkowego

269

rdo: Opracowanie wasne.

Wyodrbnione czynniki poddano nastpnie ocenie pod ktem siy ich wpywu na moliwoci rozpoczcia dziaalnoci windykacyjnej przez przedsibiorstwa, dla ktrych sektor ten by do tej pory obszarem nowym. Wykorzystano przy tym 7-stopniow skal oceny Likerta, gdzie jako 1 oznaczono czynniki bardzo mao wane lub niewane, natomiast jako 7 bardzo wane dla realizacji celu. Okazao si, e najwaniejsze dla realizacji zadania wejcia na nowy rynek s czynniki spoeczne, ekonomiczne, polityczne inalece do grupy reprezentowanych wartoci (wykres 3). Wrd czynnikw spoecznych najwaniejszym okazaa si skonno przedsibiorcw zsektora spoywczego do ponoszenia ryzyka (S1). Wgrupie czynnikw ekonomicznych najwysze noty otrzyma czynnik kopoty zpynnoci iwypacalnoci brany spoywczej (Ekn2), wpolitycznych wsparcie publiczne dla okrelonych rodzajw przedsibiorstw spoywczych (Pl3), natomiast wrd czynnikw reprezentujcych okrelone wartoci poziom gotowoci do wsppracy (W1). Jako najmniej wane dla moliwoci ekspansji na nowy rynek wskazano czynniki ekologiczne (Ekl1, Ekl2, Ekl3), atake zgrupy czynnikw prawnych przewidywalno systemu podatkowego (Pr3). rednia ocena wszystkich czynnikw wypada na poziomie 5,2.

270

Olga Stefko Wykres 3. Czynniki determinujce moliwo rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wsektorze spoywczym
S1 Pr3 Pr2 Pr1

7 6 5 4

S2 S3 T1

W3

3 2

T2

W2

1 0

T3

W1

Ekn1

Pl3 Pl2 Pl1 Ekl3 Ekl2 Ekl1 Ekn3

Ekn2

rdo: Opracowanie wasne.

Aby oceni stopie przewidywalnoci przyszego stanu czynnikw charakteryzujcych si rn si oddziaywania na zdarzenia wprzyszoci rwnie zastosowano 7-stopniow skal oceny Likerta. Tym razem jednak 1 przypisano wskazaniom oznaczonym jako bardzo mao przewidywalne, natomiast 7 bardzo przewidywalnym. Przeprowadzajcym analiz zadano pytanie oprzewidywalno czynnikw, gdy (za Nazarko, Ejdys, Dbkowska 2012) wydawao si ono bardziej zrozumiae ni pytanie oniepewno. Opierajc si na zaleceniach Wieczorkowskiej iWierzbiskiego (2007), przeksztacono nastpnie skal oceny wnastpujcy sposb: (17) (26) (35) (44) (53) (62) (71). Na tej podstawie otrzymano zrnicowan pod wzgldem niepewnoci list czynnikw (wykres 4). Najwiksz niepewno wykazay obszary spoeczne iprawne, awtym czynniki: poziom skonnoci do ryzyka przedsibiorcw

Dziaalno windykacyjna w polskim sektorze spoywczym Wykres 4. Ocena niepewnoci czynnikw zwizanych zmoliwoci rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wsektorze spoywczym
S1 Pr3 Pr2 Pr1

271

7 6 5 4

S2 S3 T1

W3

3 2

T2

W2

1 0

T3

W1

Ekn1

Pl3 Pl2 Pl1 Ekl3 Ekl2 Ekl1 Ekn3

Ekn2

rdo: Opracowanie wasne.

zbrany spoywczej (S1), poziom zaufania spoecznego do instytucji nansowych (S2) grupa czynnikw spoecznych oraz przewidywalno systemu podatkowego (Pr3) grupa czynnikw prawnych. Poziom redniej wartoci czynnikw niepewnoci osign poziom 4,0. Wyniki badania niepewnoci czynnikw wzestawieniu zocen siy ich wpywu na moliwo rozwoju dziaalnoci gospodarczej wsektorze spoywczym byy podstaw do wstpnego wyodrbnienia kluczowych czynnikw niezbdnych do realizacji zadania (wykres 5). Na podstawie danych zawartych na wykresie 7 za takie uznano czynniki zaliczane do grupy spoecznych (S1 poziom skonnoci do ryzyka przedsibiorcw zbrany spoywczej iS2 poziom zaufania spoecznego do instytucji nansowych) ze wzgldu na fakt, i wnajwyszym stopniu determinuj one moliwo rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wsektorze spoywczym, ajednoczenie charakteryzuj si najwyszym stopniem

272

Olga Stefko Wykres 5. Czynniki kluczowe dla moliwoci rozwoju dziaalnoci windykacyjnej wsektorze spoywczym
8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Ekl1, Ekl2 T3 Pl2 Ekn3 Ekn2 Ekl3 Ekn1 Pr3 Pl1 S2 S3 S1 W1

T1, Pr1, Pr2 W2,W3 Pl3

rdo: Opracowanie wasne.

niepewnoci. Poza nimi, aby skutecznie rozwija dziaalno polegajc na skutecznym ciganiu zalegych nalenoci, trzeba rwnie bra pod uwag pozostae czynniki spoeczne, takie jak gotowo do wsppracy midzy przedsibiorcami (S3), jak rwnie: poziom gotowoci do wsppracy (W1), efektywno systemu transferu ioceny wiedzy zzakresu nansw ibankowoci (T1), szybko procedur prawnych (Pr1), dostp do wsparcia prawnego (Pr2).
ZAKOCZENIE

Oglnowiatowy kryzys nansowy jest faktem, zktrego konsekwencjami zmierzy si musz nie tylko cae gospodarki czy pastwa, ale iposzczeglne sektory wraz zpojedynczymi ich przedstawicielami. Podstaw kopotw stanowi trudnoci finansowe sprowadzajce si do nadmiernego zaduenia iproblemy zregulowaniem biecych i dugoterminowych zobowiza. Sytuacja ta stanowi idealne rodowisko do rozwijania dziaalnoci windykacyjnej, wspomagajcej popraw pynnoci nansowej poszczeglnych podmiotw gospodarczych.

Dziaalno windykacyjna w polskim sektorze spoywczym

273

Jak si jednak okazuje problemy nansowe dotykaj nie wszystkich wjednakowym stopniu. Co wicej, nadal istniej obszary dziaalnoci gospodarczej, ktre wydaj si wrcz odporne na kryzys. WPolsce naley do nich midzy innymi sektor spoywczy. Przeprowadzone analizy przedsibiorstw wykazay bezpieczny poziom zaduenia ipynnoci. Nie dowodzi to jednak cakowitego braku moliwoci rozwinicia dziaalnoci windykacyjnej na tym obszarze. Ekspansja tej dziaalnoci na nowy rynek, po analizie kluczowych czynnikw wchodzcych wskad steepvl wydaje si jednak moliwa, ale pod warunkiem, e wzronie poziom skonnoci do ryzyka przedsibiorcw zbrany spoywczej oraz e podwyszeniu ulegnie zaufanie spoeczne do instytucji nansowych, skutkujce tym, i dziaajcy wsektorze zaczn si bardziej zadua.
LITERATURA
Bieniasz A., Goa Z, (2012), Zrnicowanie ikierunki zmian pynnoci nansowej wprzemyle spoywczym wPolsce, rn seria, t. xiv, z. 1, Warszawa - Pozna - Biaystok, s. 46-50. Borodako K. (2009), Foresight wzarzdzaniu strategicznym, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. Borodako K. (2011), Foresight wturystyce. Bariery wykorzystania irozwoju, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa. Brodziska K. (2010), Rozwj rolnictwa ekologicznego wPolsce na tle uwarunkowa przyrodniczych isystemu wsparcia nansowego, Problemy Rolnictwa wiatowego zn sggw, t. 10 (xxv), z. 2, Warszawa. Cielewicz W. (2012), Rozwj specjalnych stref ekonomicznych wPolsce, [w:] R. Brol, A. Sztando (red.), Gospodarka lokalna wteorii ipraktyce, ue we Wrocawiu, Wrocaw. Czyewski A., Grzelak A. (2011), Rolnictwo wPolsce na tle sytuacji oglnoekonomicznej kraju wokresie kryzysu 2007 2009, Roczniki Nauk Rolniczych, seria G, t. 98, z. 3. Warszawa, s. 21-31. Korol J. (2007), Wskaniki zrwnowaonego rozwoju wmodelowaniu procesw regionalnych, Wydawnictwo Adam Marszaek, Toru. Kowalczyk S. (2009), Analizy branowe. Procesy upadociowe wagrobiznesie siy przeciwdziaajce i przyspieszajce, [w:] E. Mczyska (red.), Meandry upadoci przedsibiorstw. Klska czy druga szansa?, Wydawnictwo sgh, Warszawa. Mendonca S., Cuhna M.P., Ru F., Kaivo-oja J. (2004), Wild cards, weak signals and organizational improvisation Futures, No. 36, s. 201-217.

274

Olga Stefko
Nazarko J., Ejdys J., Dbkowska K. (2012), Model oraz wyniki pilotaowego badania typu foresight wobszarach wzrost gospodarczy, innowacyjno mazowieckich przedsibiorstw, rozwj lokalny, cz. 1, Politechnika Biaostocka, Biaystok. Niepublikowane dane statystyczne gus, sprawozdanie nansowe F-02, gus, Warszawa 2011. Orowski W. (2011), Kryzys nansowy apozycja Zachodu, [w:] R. Kuniar (red.), Kryzys apozycja midzynarodowa Zachodu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa. Pacholski L. M., Trzcieliski S., Wyrwicka M.K. (2008), Metodologia foresightu regionalnego dla wojewdztwa wielkopolskiego, Politechnika Poznaska, Pozna Ringland G. (2007), UNIDO Technology Foresight for Practitioners. ASpecialised Course on Scenario Building, Prague, s. 5-8. Roczniki Statystyczne gus 2002-2010. Roczniki Statystyczne Przemysu gus 2002-2010. Roubini N., Mihm S. (2011), Ekonomia kryzysu, Ocyna Wolters Kluwer Polska, Warszawa. Ste o O. (2010), Uwarunkowania rozwoju polskiego ogrodnictwa, Zeszyty Naukowe sggw nr 84, Warszawa. Ste o O. (2011), Kierunki rozwoju polskiego ogrodnictwa, , Zeszyty Naukowe sggw, Problematyka rolnictwa wiatowego, t. xxvi, z. 1, Warszawa. Ste o O. (2012a), Kryzys nansowy arentowno polskiego przemysu spoywczego, Zeszyty Naukowe sggw , Problemy rolnictwa wiatowego, t. 12 (xxvii), z. 2, Warszawa, s. 86-93. Ste o O. (2012b), Kryzys nansowy azmiany poziomu pynnoci nansowej przedsibiorstw przemysu spoywczego, Roczniki Naukowe (Stowarzyszenie Ekonomistw Rolnictwa iAgrobiznesu), t. xiv, z. 1, Warszawa Pozna Biaystok, s. 483-485. Sutherland J., Canwell D. (2007), Klucz do zarzdzania strategicznego. Najwaniejsze teorie, pojcia, postaci. Wydawnictwo Naukowe pwn, Warszawa. Urban R. (2010), Stan imoliwoci rozwojowe polskiego przemysu spoywczego. Postpy Nauk Rolniczych, pan, nr 2, Warszawa. Urban R. (2012), Ocena spjnoci procesw rozwojowych rolnictwa iprzemysu spoywczego, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, z. 1, Warszawa. Urban R.(2005), Polski przemys spoywczy wUE konkurencyjno iszanse rozwojowe, ierig-pib, Warszawa. Wieczorkowska G., Wierzbiski J. (2007), Statystyka. Analiza bada spoecznych, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

ARKADIUSZ BOROWIEC
Wydzia Inynierii Zarzdzania Politechnika Poznaska Arkadiusz.Borowiec@put.poznan.pl

Perspektywy rozwoju przedsibiorstwa poprzez zamwienia publiczne na przykadzie rmy brany transportowej. Studium przypadku
sowa kluczowe: zamwienia publiczne, rozwj przedsibiorstwa streszczenie: Celem artykuu jest wskazanie kluczowych czynnikw wpywajcych na rozwj przedsibiorstwa brany transportowej korzystajcego zrynku zamwie publicznych. Wcelu ich okrelenia wykorzystano metodyk mylenia sieciowego, atake studia literatury przedmiotu, analiz swot oraz metod scenariuszow. Wartykule dowiedziono, e wykorzystujc rynek zamwie publicznych wperspektywie 2020 r. rma ma szans uzyska czoow pozycj wregionie.

Prospects for the enterprise development through public procurement on the example of the entity from atransport industry case study
keywords: public procurement, enterprise development abstract: e aim of the article is to identify the key factors aecting the development of the transport industry company beneting from public procurement market. In order to determine the factors, the author applied anetwork thinking methodology, literature studies, swot analysis and scenario method. e paper demonstrates that using the public procurement market in the horizon of 2020, the company has achance to obtain aleading position in the region.

Foresight w praktyce zarzdzania przedsibiorstwem. Analizy i studia przypadkw Krzysztof Borodako, Micha Nowosielski (red.) Instytut Zachodni, Pozna 2012 by Instytut Zachodni, Pozna 2012

276

Arkadiusz Borowiec WPROWADZENIE

Rynek zamwie publicznych jest jednym znajwikszych inajbardziej dynamicznie rozwijajcych si rynkw wpolskiej gospodarce. Jak wykazuj wyniki bada (Borowiec 2010) przedsibiorstwa, ktre zniego korzystaj wduym stopniu poprawiaj swoje wyniki nansowe oraz zwikszaj przewag konkurencyjn wobec innych podmiotw. Wzwizku ztym wartykule podjto prb okrelenia perspektyw rozwoju przedsibiorstwa brany transportowej uczestniczcego wprzetargach publicznych do 2020 r. Aby osign ten cel posuono si metodami wykorzystywanymi wbadaniach foresightowych do ktrych nale analiza swot imetoda scenariuszowa. Wykorzystano take metodyk mylenia sieciowego pozwalajc na wyodrbnienie kluczowych czynnikw warunkujcych kreowanie przez rm skutecznej polityki na rynku zamwie publicznych.
STUDIA LITERATUROWE ZZAKRESU ANALIZ

Problematyka dotyczca perspektyw rozwoju przedsibiorstw brany transportowej wzwizku zkorzystaniem przez nie zrynku zamwie publicznych nie jest podejmowana wliteraturze polskiej. Poza autorskimi badaniami dotyczcymi wpywu zamwie publicznych na wyniki nansowe irozwj przedsibiorstwa mona wniej znale bardzo nieliczne wzmianki na ten temat. Szeroko jednak opisywany jest problem rozwoju organizacji, ktry ma charakter relatywny itrudno mierzalny (Biaasiewicz 2002, s.111). Najczciej jest on deniowany jako zachodzcy wczasie proces zmian (Machaczka 1998, s. 14). Wtoku tego procesu poszczeglne caoci cz si wbardziej skomplikowane ukady, ktre odznaczaj si nowymi waciwociami iprawidowociami dotychczas niespotykanymi (Pszczoowski 1978, s. 212). Wliteraturze przedmiotu nie ma jednoznacznej denicji rozwoju przedsibiorstwa. Wielu autorw traktuje to pojcie jako zjawisko wycznie jakociowe, inni natomiast podkrelaj komplementarny charakter zmian jakociowych iilociowych. Przykadowo Z. Piercionek rozwj traktuje jako zjawisko jakociowe, ktre polega na wprowadzaniu rnego rodzaju innowacji (Piercionek 1996, s. 11), natomiast

Zamwienia publiczne na przykadzie rmy transportowej

277

J. Penc twierdzi, e jest to proces zmian ilociowych ijakociowych, ktre sprzyjaj przetrwaniu istabilnoci przedsibiorstwa (Penc 1997, s. 381). Wydaje si wic, e przez rozwj przedsibiorstwa mona rozumie zwikszenie sprawnoci jego dziaania zarwno waspekcie jakociowym, jak iilociowym. Na gruncie bada literaturowych rozwj przedsibiorstwa jawi si jako konieczny warunek przetrwania przedsibiorstwa. Dotyczy to take sektora maych irednich przedsibiorstw, do ktrych naley badany wniniejszym artykule podmiot. Moe on tak jak inne rmy tej wielkoci wykorzystywa rne czynniki, ktre wspomagaj jego rozwj. Czynniki te pochodz zwntrza lub zzewntrz organizacji (Nogalski, Rutka, Wjczik-Karpacz 2007). Ich specykacj przedstawiono w analizie swot zawartej w dalszej czci artykuu. Jednym zciekawszych czynnikw, ktre mog wpyn wznacznym stopniu na przyspieszenie rozwoju przedsibiorstwa, s zamwienia publiczne. Mona zaliczy je do istotnych instrumentw makroekonomicznych, ktre odzwierciedlaj popyt rynkowy ipozwalaj na stabilne nansowanie dziaalnoci podmiotu gospodarczego. Problematyk t od strony zagadnie ekonomicznych zajmuje si jednak wPolsce niewielu badaczy. Nale do nich przede wszystkim O. Lissowski, J. Pierg iM. Kolenikow. Rzadko wykorzystywana jest take metodyka mylenia sieciowego, suca do rozwizywania przede wszystkim problemw systemowych izpowodzeniem dajca si zastosowa wprojektach foresightowych. Za jej twrcw uznaje si trzech szwajcarskich profesorw: P. Gomeza, G. Probsta oraz H. Ulricha. Skada si ona zszeciu faz przedstawionych na rysunku 1. Zrysunku 1 wynika pewna sekwencyjno poszczeglnych etapw dziaania, niemniej jednak autorzy metodyki postuluj, aby wprocesie jej wykorzystywania nawizywa do faz, ktre wczeniej zostay ju zakoczone lub wyprzedzajco siga do kolejnych (Zimniewicz 1999). Mylenie sieciowe mona zastosowa wwielu sytuacjach. Umoliwia ono przykadowo spojrzenie na problem zpunktw widzenia rnych interesariuszy zwizanych zfunkcjonowaniem systemu, odpowiednie zdeniowanie problemu czy te zbadanie siy icharakteru wzajemnych

278

Arkadiusz Borowiec Rysunek 1. Fazy metodyki mylenia sieciowego

1 Ustalanie celw
i modelowanie sytaucji problemowej

6 Wprowadzenie
rozwizania problemw w ycie

Analiza oddziaywa

Planowanie strategii i dziaa

3 Ujcie i interpretacja moliwoci zmian sytuacji

Objanienie moliwoci kierowania

rdo: Probst, Gomez (1989, s. 6) oraz Ulrich, Probst (1990, s. 114).

oddziaywa czci stanowicych jego cao. Metodyk mona take stosowa wcelu lepszego poznania izrozumienia caoci systemu oraz jego czci, sformuowania regu dla jego funkcjonowania oraz zwrcenia uwagi na proces niezbdnych zmian.
METODYKA BADA

Wartykule wykorzystano metodyk mylenia sieciowego wspart analiz swot oraz metod scenariuszow wcelu wskazania perspektyw rozwoju przedsibiorstwa brany transportowej biorcego udzia wprzetargach publicznych. Analiza swot pozwolia na wyodrbnienie kluczowych czynnikw niezbdnych wprocesie tworzenia sieci powiza wpywajcych na rozwj przedsibiorstwa poprzez instrument zamwie publicznych. Natomiast na podstawie przeprowadzonej analizy sieciowej stworzono scenariusze rozwoju przedsibiorstwa wtrzech

Zamwienia publiczne na przykadzie rmy transportowej

279

ujciach: optymistycznym, pesymistycznym iprawdopodobnym. Dane do przeprowadzenia bada zebrano wtrakcie trzymiesicznego stau naukowego.
CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU BADA

Badania zaprezentowane wniniejszym artykule zostay przeprowadzone wprzedsibiorstwie brany transportowej. Firma ta dziaa na rynku od 2000 r. iwiadczy usugi zzakresu transportu iratownictwa medycznego wykonywane przez 24 godziny na dob przez 7 dni wtygodniu. Wswojej dziaalnoci kadzie duy nacisk na wysoki poziom wiadczonych usug oraz na wyspecjalizowany idowiadczony personel medyczny. Badany przedmiot bada dysponuje ot 13 pojazdw speniajcych wszystkie wymogi Narodowego Funduszu Zdrowia, posiadajc homologacj sanitarn oraz speniajc norm pn en 17 89. Wofercie badanego podmiotu znajduj si rne rodzaje usug transportowych. Nale do nich m.in.: transport specjalistyczny typu S, wskad ktrego wchodz: lekarz specjalista, dwch ratownikw ikierowca; transport podstawowy typu P, wskad ktrego wchodz: dwch ratownikw ikierowca; transport sanitarny; transport midzynarodowy; zabezpieczenie imprez masowych.
WYNIKI BADA

Jak ju wspomniano, pierwszym krokiem zwizanym zokreleniem perspektyw rozwoju przedsibiorstwa brany transportowej korzystajcego zzamwie publicznych byo przeprowadzenie analizy swot. Aby prawidowo j przeprowadzi, naleao zapozna si zca dokumentacj prowadzon przez rm, atake pozna jej pozycj na tle konkurencji dziaajcej na rynku. Wefekcie stworzono tabel zawierajc mocne isabe strony przedsibiorstwa, atake szanse izagroenia, ktre przed nim stoj (tabela 1).

280

Arkadiusz Borowiec Tabela 1. Analiza SWOT badanego przedsibiorstwa

Silne strony Wysokie kwalikacje iumiejtnoci personelu Poprawiajca si cyklicznie rentowno Utrzymywanie kosztowej przewagi konkurencyjnej nad wikszoci przewonikw na rynku Bardzo nowoczesny tabor samochodowy speniajcy normy Wysoka zdolno przewozowa Szanse Due moliwoci korzystania zpomocy nansowej UE Wzrost zapotrzebowania na transport Wykorzystanie wwikszym stopniu rynku zamwie publicznych Wejcie na nowe rynki wcaej Polsce Sabe strony Brak penej znajomoci przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych iwykwalikowanego personelu wtym zakresie

Zagroenia Wysoki poziom wypadkw drogowych Niskie standardy jakociowe infrastruktury Wzrost konkurencji na rynku przewozw samochodowych Konkurencja ze strony transportu lotniczego ikolejowego

rdo: Opracowanie wasne.

Na bazie przeprowadzonej analizy swot sformuowano sytuacj problemow zgodnie zmetodyk mylenia sieciowego. Od wielu lat analizowane przedsibiorstwo uczestniczy wrynku zamwie publicznych wcharakterze wykonawcy. Wzwizku ztymi dziaaniami pozyskuje nowe zlecenia oraz rozwija swoj dziaalno. Wostatnim czasie dziki wygranym przetargom nastpi dynamiczny jego wzrost, wyraajcy si przede wszystkim takimi ilociowymi wskanikami jak liczba zatrudnionych osb czy konieczno zakupu dodatkowych samochodw. Nowe pojazdy, aco za tym idzie poprawa komfortu jazdy, poprawiy take wznaczcy sposb parametry jakociowe dziaalnoci przedsibiorstwa. Szeroki udzia wprzetargach publicznych nie jest jednak pozbawiony problemw. Na rynku znajduje si bowiem kilku konkurentw, ktrzy take dynamicznie staraj si rozwija. Badane przedsibiorstwo

Zamwienia publiczne na przykadzie rmy transportowej Rysunek 2. Sie zalenoci wpywajcych na rozwj rmy woparciu ozamwienia publiczne
Przychd rmy Terminowo K Dotacje Zaufanie

281

cena usug K

Korzystne dla MSP przepisy prawne

Rozwj woparciu ozamwienia publiczne K

Dobra organizacja pracy wrmie K

Przedsibiorczo Biurokracja Kompetencje zaogi K Liczba konkurentw Szara strefa

rdo: Opracowanie wasne.

nie ma rwnie specjalisty znajcego system zamwie publicznych ipotracego prawidowo interpretowa przepisy prawne. Czynniki te decyduj przede wszystkim operspektywach rozwoju badanego przedsibiorstwa poprzez efektywniejsze wykorzystanie rynku zamwie publicznych whoryzoncie 2020 r. Na podstawie obserwacji funkcjonowania badanego przedsibiorstwa zbudowano sie zalenoci pomidzy najwaniejszymi elementami wystpujcymi wjego wntrzu iotoczeniu. Elementy te to kluczowe czynniki, ktre maj wpyw na rozwj rmy woparciu ozamwienia publiczne. Sie przedstawiono na rysunku 2. Kady zczynnikw zosta nastpnie zaklasykowany jako kierowalny lub niekierowalny zpunktu widzenia waciciela przedsibiorstwa. Czynniki kierowalne oznaczono na rysunku du liter K. Intensywno wpyww oszacowano za pomoc macierzy wpyww (tabela 1) wskali 4-stopniowej (0 brak oddziaywania, 3 bardzo dua intensywno oddziaywania). Wedug metodyki mylenia sieciowego

282

Arkadiusz Borowiec

czynniki zawarte wmacierzy mona sklasykowa jako aktywne (bardzo silnie wpywaj na inne elementy, same niepodlegaj wpywom), pasywne (wmaym stopniu dziaaj na inne, podlegajc silnym wpywom), krytyczne (silnie wpywaj na inne, podlegajc rwnie silnym wpywom) oraz leniwe (sabo oddziauj na inne, podlegajc sabym wpywom). Wszystkie czynniki przedstawiono nastpnie na mapie intensywnoci (rysunek 3), ktra wbardzo prosty sposb pozwala na szybk identykacj charakteru czynnikw.
Tabela 2. Macierz wpyww
1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 P Rozwj woparciu ozamwienia publiczne (K) Cena usug (K) Przychd rmy Terminowo (K) Dotacje Zaufanie Korzystne dla MP przepisy prawne Dobra organizacja pracy wrmie (K) Biurokracja Kompetencje zaogi (K) Liczba konkurentw Szara strefa Przedsibiorczo Suma P X 3 0 1 1 3 2 1 2 3 1 1 2 20 2 3 X 2 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 7 3 3 3 X 0 3 0 1 2 0 3 2 0 2 19 4 0 0 0 X 0 0 0 3 1 1 0 0 1 6 5 0 0 0 0 X 0 2 1 0 0 0 0 1 4 6 2 0 0 0 0 X 0 0 2 2 0 3 0 9 7 0 0 0 0 0 0 X 0 0 0 0 0 0 0 8 0 0 0 2 0 1 0 X 0 2 0 0 0 5 9 0 0 0 0 0 2 0 0 X 0 0 0 1 3 10 1 0 0 0 0 0 0 0 0 X 0 0 0 1 11 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 X 0 0 0 12 0 0 0 0 0 2 3 1 3 0 0 X 0 9 13 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 X 2 A 11 6 2 3 4 8 8 8 8 11 5 4 7 X

rdo: Opracowanie wasne.

Zamwienia publiczne na przykadzie rmy transportowej Rysunek 3. Mapa intensywnoci

25 20 15 10 4 5 0 0 2 4 12 5 11 6 6 13 8 8 9 7 10 12 10 1 3

283

rdo: Opracowanie wasne.

Bardzo wane jest obiektywne poprowadzenie granicy podziau pomidzy kategoriami czynnikw uzyskanych wmacierzy wpyww tak, aby uzyska czynniki aktywne, krytyczne, pasywne ileniwe. Przyjto, e linie podziau bd przebiega wmiejscach, ktre powstaj wwyniku podzielenia maksymalnej wartoci Aoraz P przez 2. Uzyskane wten sposb wartoci to A= 5,5 oraz P = 10. Zmapy intensywnoci wynika, e do czynnikw, ktrymi mona aktywnie dziaa wcelu rozwoju przedsibiorstwa poprzez system zamwie publicznych nale: cena usug (2), zaufanie (6), dobra organizacja pracy wrmie (8), biurokracja (9), korzystne dla mp przepisy prawne (7), kompetencje zaogi (10) oraz przedsibiorczo (13). Czynniki te s otyle interesujce dla waciciela rmy, gdy - jak ju zostao podkrelone - istotnie wpywaj na inne, jednoczenie same nie podlegajc silnym wpywom. Co wane wrd wymienionych czynnikw wspierajcych rozwj przedsibiorstwa znalazy si trzy kierowalne (cena usug, dobra organizacja pracy wrmie, kompetencje zaogi). To wanie za pomoc tych czynnikw przedsibiorstwo powinno zdobywa rynek, biorc udzia wprzetargach publicznych. Warto te podkreli, e czynniki te wsparte waciw polityk pastwa wstosunku do rm sektora mp, wzrostem zaufania, atake ograniczeniem

284

Arkadiusz Borowiec

biurokracji mog pozwoli badanemu przedsibiorstwu na uzyskanie miana lidera wswojej brany whoryzoncie 2020 r. Zperspektywy przedsibiorstwa moliwe s trzy scenariusze: optymistyczny, pesymistyczny oraz realistyczny. Scenariusze rozwoju kluczowych czynnikw kierowalnych przedstawiono wtabeli 3.
Tabela 3. Scenariusze rozwoju aktywnych czynnikw sterowalnych
Czynniki Scenariusze optymistyczny Dziki regularnemu uczestnictwu wpostpowaniach przetargowych ceny bd mogy by utrzymywane na relatywnie niskim poziomie, co doprowadzi do zwikszenia czstotliwoci wygrywanych przetargw Poprawiajca si organizacja pracy wrmie pozwoli na lepsze zagospodarowanie czasu izwikszy uczestnictwo wprzetargach publicznych. Pozwoli take na stopniowe obnienie kosztw icen usug pesymistyczny Dziki wysokim kosztom udziau wpostpowaniach przetargowych iniezbyt skutecznym praktykom przedsibiorstwa na rynku zamwie publicznych ceny utrzymywane bd na wysokim poziomie realistyczny Po kilku wygranych postpowaniach przetargowych ceny usug bd utrzymyway wzgldnie stabilny poziom co pozwoli na skuteczn konkurencj cenow wzgldem innych rm transportowych na rynku Wzwizku zbrakiem przekonania ze strony waciciela organizacja rmy bdzie nadal zdeterminowana jego indywidualnymi decyzjami hamujcymi dostp do rynku zamwie publicznych

Cena usug

Dobra organizacja pracy w rmie

Brak dobrej organizacji pracy wzakresie przygotowywania ofert przetargowych doprowadzi do wzrostu liczby przegrywanych postpowa idocelowo zwikszy koszty dziaalnoci przedsibiorstwa

Waciciel zatrudni osob zawodowo zajmujc si przygotowywaniem ofert przetargowych oraz waciwie interpretujc przepisy ustawy Prawo zamwie publicznych

rdo: Opracowanie wasne.

Kompetencje zaogi

Nic si nie zmieni. Waciciel nadal nie bdzie zatrudnia adnego specjalisty zzakresu znajomoci ustawy Prawo zamwie publicznych

Przy zwikszajcej liczbie postpowa przetargowych, wktrych bdzie brao udzia przedsibiorstwo, waciciel bdzie konsultowa wybrane decyzje ze specjalistami oduych kompetencjach

Zamwienia publiczne na przykadzie rmy transportowej

285

Zanalizy aktywnych czynnikw kierowalnych wynikaj caociowe scenariusze zwizane zperspektywami rozwoju badanego przedsibiorstwa transportowego whoryzoncie 2020 r. Zachowujc umiarkowany optymizm mona przypuszcza, e przy dostosowaniu cen usug do potrzeb rynku, ktre bd konkurencyjne wobec cen innych podmiotw, dobrej organizacji pracy zwizanej zzatrudnieniem osb znajcych przepisy ustawy Prawo zamwie publicznych oraz cigym podnoszeniu kompetencji zatrudnionych wrmie osb (zarwno zawodowych, jak iorganizacyjnych) przedsibiorstwo whoryzoncie 2020 r. ma szanse sta si liderem na rynku usug transportowych. Wprzypadku jednak zaniedba zwizanych zpodnoszeniem kwalikacji pracownikw, nieprzemylan polityk cenow dotyczc wiadczonych usug, atake brakiem troski oaspekty proceduralne wywoane uczestnictwem wprzetargach publicznych operspektywach rozwoju przedsibiorstwa na bazie udziau wrynku zamwie publicznych mona wypowiedzie si pesymistycznie. Najbardziej realistycznym jednak scenariuszem dotyczcym rozwoju rmy wydaje si by taki, ktry zakada powolny wzrost udziau wrynku zamwie publicznych, spowodowany stopniow popraw kompetencji pracownikw (przy stabilnym zatrudnieniu mona zaoy, e ucz si oni na wasnych bdach) oraz polityk cenow uwzgldniajc dziaania konkurencji. Nie wydaje si take, by analizowana rma wcelu zwikszenia liczby wygrywanych postpowa przetargowych miaa zamiar zatrudnia specjalistw ztego zakresu.
ZAKOCZENIE

Korzystajc zmetodyki mylenia sieciowego, wartykule wskazano perspektywy rozwoju przedsibiorstwa brany transportowej wykorzystujcego wswojej dziaalnoci instrument zamwie publicznych. Na tym tle wykorzystano metody foresightowe, ktrymi s analiza literatury, analiza swot, jak rwnie scenariusze rozwoju. Zebrane fakty iargumenty wskazuj na moliwo wykorzystania wspomnianego instrumentu wcodziennej dziaalnoci podmiotu wcelu rozwoju organizacji oraz poprawienia pozycji konkurencyjnej

286

Arkadiusz Borowiec

na rynku whoryzoncie 2020 r. Na dziaalnoci takiej zyska moe wielu interesariuszy, do ktrych nie tylko naley waciciel rmy, ale rwnie zamawiajcy, aco za tym idzie cae spoeczestwo. Udzia wpostpowaniach przetargowych wymusza bowiem dziaania woparciu owytyczne instytucji publicznej, aco za tym idzie prowadzi do poprawy ilociowych ijakociowych parametrw funkcjonowania organizacji. Autor ma wiadomo, e ramy niniejszego opracowania nie wyczerpuj wpeni podjtej problematyki. Prowadzc badania wanalizowanym przedsibiorstwie, niejednokrotnie spotka si zkoniecznoci selekcji uzyskiwanych rezultatw, ktre bez wtpienia wykorzysta mona winnych publikacjach naukowych. Ma on jednak nadziej, e wyniki przedstawionych analiz przyczyni si do poprawy efektywnoci dziaania podmiotu na rynku zamwie publicznych, atym samym do jego harmonijnego, aprzy tym dynamicznego rozwoju wprzyszoci.
LITERATURA
Biaasiewicz M. (red.) (2002), Rozwj przedsibiorstw. Modele, czynniki, strategie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin. Borowiec A. (2010), Zamwienia publiczne jako instrument wspierania maych irednich przedsibiorstw wPolsce, Wydawnictwo Politechniki Poznaskiej, Pozna. Machaczka J. (1998), Zarzdzanie rozwojem organizacji, Wydawnictwo Naukowe pwn, Warszawa Krakw. Nogalski B., Rutka R., Wjcik-Karpacz A. (2007), Czynniki dynamizujce rozwj maych przedsibiorstw, [w:] B. Nogalski, J. Rybicki (red.), Ksztatowanie konkurencyjnoci maych irednich przedsibiorstw na rynkach Unii Europejskiej, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask. Piercionek Z. (1996), Strategie rozwoju rmy, Wydawnictwo Naukowe pwn, Warszawa. Penc J. (1997), Leksykon biznesu, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa. Probst G., Gomez P. (1989), Vernetztes Denken. Unternehmen ganzheitlich fhren, Wiesbaden. Pszczoowski T. (1978), Maa encyklopedia prakseologii iteorii organizacji, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocaw. Ulrich H., Probst G (1990), Anleitung zum ganzheitlichen Denken und Handeln. Ein Brevier fr Fhrungskrfte, BernStu gart. Zimniewicz K. (1999), Wspczesne koncepcje imetody zarzdzania, pwe.