ANNA DOMAGA A

Wydzia Informatyki iGospodarki Elektronicznej Uniwersytet Ekonomiczny wPoznaniu anna.domagala@ue.poznan.pl

Efektywno samochodw osobowych oraz perspektywy rozwoju sprzeday pojazdw oalternatywnych jednostkach napdowych
sowa kluczowe: efektywno, DEA, foresight, samochody osobowe streszczenie: Artyku jest podsumowaniem dwuczciowego projektu badawczego. Wczci pierwszej stworzono rankingi samochodw osobowych na podstawie rnych kryteriw, odpowiadajcych kilku przyjtym prolom klienta. Wykorzystano wtym celu metod Data Envelopment Analysis oraz bezwzorcowy waony miernik syntetyczny. Druga cz badania bya analiz typu foresight. Wcelu rozpoznania kierunkw rozwoju sprzeday pojazdw oalternatywnych jednostkach napdowych zastosowano panel ekspercki, badanie ankietowe, analiz czynnikw kluczowych steepvl oraz analiz swot.

Car efficiency and sales development prospects of alternative fuel vehicles

keywords: eciency, DEA, foresight, passenger cars abstract: e article summarizes aresearch project that consists of two parts. First part includes various rankings of passenger cars concerning dierent criteria, corresponding to afew stated client proles. Data Envelopment Analysis and weighted synthetic measure were applied in order to achieve the aim. Second part of the project includes the foresight analysis. e author applied expert panel, survey, steepvl analysis and swot analysis to consider sales development scenarios of alternative fuel vehicles.

Foresight w przedsibiorstwach. Nauka technologia wdroenie Krzysztof Borodako, Micha Nowosielski (red.) Instytut Zachodni, Pozna 2012 by Instytut Zachodni, Pozna 2012

46

Anna Domagaa WPROWADZENIE

Rynek sprzeday samochodw osobowych zarwno wPolsce, jak ina wiecie jest dobrze uksztatowany. Jak kada ga gospodarki podlega wahaniom koniunkturalnym, ale cechuje si dynamicznym rozwojem. Jest to zwizane zarwno zszybko postpujcym rozwojem technologicznym, jak idu konkurencj wrd producentw oraz sprzedawcw (tzw. dealerw samochodowych). Odbiorc kocowym jest klient, ktry dokonuje wyboru swojego samochodu spord szerokiej oferty prezentowanej przez dealerw rnych marek. Pozyskanie iutrzymanie klienta to oczywicie gwny cel kadego sprzedawcy, std dealerzy przecigaj si wrnych strategiach marketingowych ikampaniach promocyjnych. Na to wszystko nakada si dodatkowo widmo wyczerpujcych si powoli wiatowych zasobw ropy na owej, co powoduje stopniowo ju obserwowane zmiany strukturalne na rynku motoryzacyjnym. Zaczynaj pojawia si pojazdy oalternatywnych (wstosunku do paliwa ropopochodnego) jednostkach napdowych. Ich sprzeda nadal stanowi marginaln cz obrotw dealerw, ale trzeba mie na uwadze, i zbiegiem lat sprzeda tego typu pojazdw zdominuje handel na rynku. Powysze rozwaania stay si inspiracj dla omawianego wniniejszej pracy projektu badawczego. We wsppracy zjednym zwielkopolskich dealerw samochodowych postanowiono przeanalizowa zjednej strony potencjalne preferencje dzisiejszego klienta, azdrugiej przyjrze si moliwym kierunkom rozwoju sprzeday pojazdw napdzanych paliwem innym ni ropopochodne. Wpierwszej czci omawianego badania zbudowano modele odzwierciedlajce preferencje klienta (kady model prezentuje inny typ klienta), ktry jednak nie kieruje si emocjami. Celem byo stworzenie rankingw pojazdw (zrnych punktw widzenia), ktre byyby wskazwk dla rmy, jakie pojazdy warto zaproponowa klientowi danego typu. Wdrugiej czci projektu podjto prb przeprowadzenia badania foresightowego, majcego na celu rozpoznanie kierunkw rozwoju sprzeday pojazdw oalternatywnych jednostkach napdowych.

Efektywno samochodw osobowych PRZEGLD LITERATURY WZAKRESIE ANALIZ

47

Rankingi pojazdw zbudowano opierajc si na bezwzorcowym mierniku syntetycznym oraz wykorzystujc bardziej zaawansowan metod badania efektywnoci Data Envelopment Analysis (dea). Zastosowanie dea do badania efektywnoci pojazdw nie jest szeroko rozpowszechnione. Wliteraturze zagranicznej mona znale pozycje omawiajce t tematyk, ale nie zpunktu widzenia, jaki zastosowano wprezentowanym badaniu empirycznym. Warto jednak wtym miejscu przywoa prac Papahristodoulou (1997), wktrej badano pojazdy japoskie na tle amerykaskich ieuropejskich. Wzastosowanym modelu dea autor wykorzysta zmienne takie, jak cena pojazdu, koszty paliwa, wymiary pojazdu, pojemno silnika, moc, prdko maksymalna oraz przyspieszenie. Analizowane byy samochody benzynowe rnych klas. Istotn pozycj jest take praca Staata iHammerschmidta (2005), wktrej wykorzystano model nadefektywnoci dea, pozwalajcy na stworzenie penego rankingu badanych pojazdw. Poza zmiennymi wykorzystanymi przez Papahristodoulou (1997), autorzy ujli take zmienn obrazujc si marki oraz zmienn (onazwie special equipment), ktra wskazywaa, czy pojazd posiada klimatyzacj i/lub system surround sound stereo. Autorzy rwnie brali pod uwag tylko pojazdy benzynowe. Ciekawe badania zaprezentowali take Oh, Lee, Hwang iHeshmati (2010), wktrych dokonano analizy koreaskiego rynku samochodw osobowych. Podjto tu prb oceny nie tylko efektywnoci technicznej, ale take alokacyjnej. Wykorzystano zmienne takie, jak uPapahristodoulou (1997) idodatkowo typ skrzyni biegw, ktry peni rol zmiennej symptomatycznej (modele ze skrzyni automatyczn autorzy uznali za luksusowe). Wdrugiej czci omawianego projektu podjto prb przeprowadzenia badania typu foresight. Zgodnie ze sownikiem jzyka angielskiego Longman (2007) sowo foresight oznacza umiejtno tworzenia wizji przyszoci, ktra pozwala na podejmowanie dziaa majcych wesprze lub zapobiec przewidywanemu rozwojowi wydarze. Zdeniowanie pojcia projekt/badanie typu foresight jest ju trudniejsze, gdy na projekt taki skada si cay wachlarz metod jakociowych iilociowych, wykorzystywanych wcelu prby mdrego przewidywania przyszoci

48

Anna Domagaa

iprzygotowania si na nadchodzce wydarzenia. Poniewa rozwaane warianty przyszoci bazuj na analizie teraniejszoci, naley mocno podkreli, i zuwagi na dynamicznie zmieniajc si rzeczywisto badanie typu foresight powinno by procesem, anie jednorazowym dziaaniem. Zalki projektw ibada foresightowych mona odnale ju wxviw., ale byy to dziaania na duo mniejsz skal iniezbyt uporzdkowane. Wedug Raportu Komisji Europejskiej (2007), prawdziwy przeom nastpi wlatach 70. xx w. podczas kryzysu na owego. Stwierdzono wtedy, e przyszoci nie naley rozumie tylko jako prostej ekstrapolacji przeszoci iteraniejszoci, ale trzeba rozwaa take moliwoci cakowitych zmian kierunkw rozwoju. Dziki temu wdzisiejszych czasach podstaw bada typu foresight jest budowa rnych scenariuszy rozwoju analizowanego zjawiska. Zakrojone na szerok skal foresighty narodowe pozwalaj zaplanowa strategi rozwoju kraju iprzygotowa si na nadchodzc przyszo. Znaczenie iwarto tego typu projektw podkrela stanowisko Unii Europejskiej, ktra zca moc wspiera ich realizacj wkrajach czonkowskich. Potwierdza to nie tylko wysoko rodkw przeznaczanych na donansowanie tego typu bada, ale take wsparcie merytoryczne, czego przykadem s szkolenia ztematyki foresight (por. Raport Komisji Europejskiej 2007). WPolsce badania iprojekty typu foresight staj si wostatnich latach coraz bardziej powszechne. Nadal jednak realizowane s gwnie na szczeblach zarzdzania centralnego lub samorzdowego. Foresight korporacyjny, mogcy stanowi niezwykle uyteczne narzdzie zarzdzania strategicznego wprzedsibiorstwie, jest duo
Np. Narodowy Program Foresight Polska 2020 (realizowany w latach 2007-2008) czy Foresight Technologiczny Przemysu InSight 2030 (2010-2011). Regionalne projekty typu foresight np. Foresight Sieci Gospodarcze Wielkopolski scenariusze transformacji wiedzy wspierajce innowacyjn gospodark (2009-2011), Foresight Wielkopolska (2009-2011). Wicej take na stronie: h p://foresight.polska2020.pl/cms/pl/links_pl.html (stan na dzie 31 padziernika 2012). W celu bliszego zapoznania si z ide foresightu, w tym take korporacyjnego, zob.: K. Borodako, Foresight w zarzdzaniu strategicznym (Borodako 2009).

Efektywno samochodw osobowych

49

mniej popularny. Mimo to jednak naley zca moc podkreli, i kade przeprowadzone (anajlepiej regularnie prowadzone) badanie tego typu pozwala na rozpoznanie trendw, ktre pojawi si mog wprzyszoci, idaje szans przygotowania si na potencjalne zagroenia, aby moe nawet na ich uniknicie.
ZASTOSOWANE METODY BADAWCZE

Zastosowana wczci pierwszej badania nieparametryczna metoda Data Envelopment Analysis (dea) pozwala na analiz efektywnoci procesu przeksztacania nakadw wwyniki wobiektach opisanych wielowymiarowym ukadem zmiennych (por. Charnes, Cooper, Rhodes 1978). Wbadaniu wykorzystano podstawowy dla dea model ccr zorientowany na wyniki znadefektywnoci. Wbadaniu wykorzystano take bezwzorcowy waony miernik syntetyczny (wmodelu trzecim Bezpieczestwo). Obie powysze metody posuyy do opracowania rankingw pojazdw ztrzech przyjtych punktw widzenia, ktrym odpowiadaj modele zaprezentowane na rysunku 1. Kady zmodeli obrazuje klienta oinnym prolu. Natomiast cech wspln wszystkich trzech modeli jest fakt, i nie uwzgldniaj one emocji, ktrymi dodatkowo kieruj si klienci. Prezentowane narzdzie moe zatem posuy nie tylko sprzedawcom, ale take samym klienJest to sprowadzalne do liniowego zagadnienie programowania matematycznego. Szczegowe omwienie metody dea znajduje si np. w pracy Coopera, Seiforda i Tone (2007). Nadefektywno do modelu ccr wprowadzili Andersen i Petersen (1993). Model ccr bez nadefektywnoci nadaje obiektom efektywnym sta warto wskanika (rwn 1,0). W modelach nadefektywnoci dopuszczone s wartoci wskanika powyej 1, co pozwala na rangowanie take obiektw efektywnych. Nie zastosowano tu modelu dea, gdy podzia zmiennych na nakady iwyniki byby niejednoznaczny i bardzo dyskusyjny. Dowiadczony sprzedawca jest wstanie bardzo szybko oceni prol potencjalnego klienta. Znajomo rankingw pojazdw zrnych punktw widzenia moe znaczco przyspieszy przygotowanie propozycji waciwej dla klienta odanym prolu.

50

Anna Domagaa Rysunek 1. Modele izestawy zmiennych przyjte wbadaniu

Model 1: Oszczdno benzyna/diesel, Metoda: DEA N A K A DY: Cena Pojemno silnika Wymiar pojazdu Dugo pojazdu Szeroko Wysoko W Y N I K I: rednie spalanie Pojemno baganika Max. moment obrotowy/ /Obroty Wycena wyposaenia dodatkowego zawartego w cenie mae/wiksze Model 2: Osigi benzyna/diesel, Metoda: DEA N A K A DY: Cena Pojemno silnika Masa pojazdu rednie spalanie Model 3: Bezpieczestwo mae/wiksze benzyna/diesel, mae/wiksze Metoda: miernik syntetyczny

Z M I E N N E: Masa pojazdu Dugo pojazdu Szeroko Wysoko Liczba poduszek powietrznych W Y N I K I: Liczba systemw Moc bezpieczestwa V max Wynik w crash-testach Przyspieszenie do 100 km/h (ochrona dorosych idzieci Max. moment obrotowy/ Euro NCAP) /Obroty Dla zmiennych odzwierciedlajcych bezpieczestwo (ostatnie trzy zmienne) przyjto wagi dwukrotnie wysze ni dla zmiennych opisujcych wielko pojazdu (pierwsze cztery zmienne).

rdo: Opracowanie wasne.

tom, ktrzy chcieliby wyeliminowa wpyw emocji iocenia pojazdy tylko zpunktu widzenia okrelonych cech. Badanie przeprowadzone wdrugiej czci projektu zainspirowane zostao metodyk projektw typu foresight. Celem badania bya prba rozpoznania kierunkw rozwoju sprzeday pojazdw napdzanych paliwem innym ni ropopochodne wperspektywie najbliszych 10-15 lat. Wykorzystano wtym celu narzdzia najczciej stosowane wprojektach typu foresight, awic: panel ekspercki, badanie ankietowe, analiza kluczowych czynnikw steepvl oraz analiza
Analiza kluczowych (dla rozwaanego obszaru) czynnikw ujtych wpodziale na czynniki: spoeczne (S, social), technologiczne (T, technological), ekonomiczne (E, economical), ekologiczne (E, ecological), polityczne (P, political), wartoci (V, values), prawne (L, legal).

Efektywno samochodw osobowych

51

swot. Metody te posuyy do budowy scenariuszy rozwoju kierunkw sprzeday pojazdw oalternatywnych jednostkach napdowych.
REZULTATY BADA EMPIRYCZNYCH

Omwione powyej obie czci projektu badawczego przeprowadzono na przykadzie Firmy Szpot Sp. zo.o., ktra zduym zainteresowaniem zaangaowaa si we wspprac przy jego realizacji. Poniej podsumowano rezultaty bada wykonanych wramach obu czci projektu. Cz pierwsza badania, prowadzca do budowy rankingw pojazdw, zostaa przeprowadzona dla modeli wybranych marek sprzedawanych wMiasteczku Samochodowym Szpot. Byy to nowe samochody marek takich, jak: Citron, Chevrolet, Hyundai, Kia oraz Opel. cznie przeanalizowano 66 pojazdw. Wcelu zapewnienia jak najwikszej jednorodnoci badanej grupy, analizowano podgrupy 23pojazdw maych (segment Aoraz B) oraz 43 pojazdw wikszych (segment C oraz D), atake podgrupy 37 pojazdw zsilnikiem benzynowym oraz 29 zsilnikiem diesla. Wybrano pojazdy wpodstawowej wersji wyposaenia. Wramach tej czci badania przygotowano modele majce uatwi wybr pojazdu klientowi ojednym ztrzech proli: klient oszczdny, klient cenicy dynamik pojazdu oraz klient dbajcy obezpieczestwo. Wkadym zmodeli samochody byy oceniane zpunktu widzenia innych cech. Zmienne wykorzystane wbadaniu podano na rysunku 1. Wynikiem przeprowadzonych analiz byy przede wszystkim rankingi pojazdw. Wmodelu M1: Oszczdno oraz M2: Osigi rankingi zbudowano na podstawie wskanikw efektywnoci dea. Wskazuj one, ktry pojazd ten sam poziom okrelonych wynikw oferuje klientowi przy niszych nakadach. Obiekty efektywne, awic wzorcowe to taAnaliza silnych (S, Strengths) isabych (W, Weaknesses) stron oraz szans (O, Opportunities) izagroe (T, Threats) badanego obiektu/obszaru. Miasteczko mieci si wSwarzdzu, przy ul. Wrzesiskiej. Wyjtek stanowiy pojazdy zklasy A/B, gdzie wybierano wysz wersj wyposaenia celem byo zachowanie jak najwikszej homogenicznoci badanej grupy.

52

Anna Domagaa

kie, ktrych wskanik efektywnoci jest rwny bd wikszy od 1. Wmodelu M3: Bezpieczestwo do konstrukcji rankingu wykorzystano bezwzorcowy waony miernik syntetyczny. cznie rozwizano ponad 30 zada dea oraz zbudowano 24 mierniki syntetyczne. Zuwagi na ograniczon objto tekstu, poniej przedstawiono tylko wybrane rezultaty przeprowadzonych analiz. Na rysunku 2 przedstawiono wyniki analizy 23 samochodw maych (zsegmentu Aoraz B) odowolnym typie silnika (benzyna/diesel). Ujto tu modele M1: Oszczdno (kolor szary) oraz M2: Osigi (kolor czarny). Obiekty efektywne (oraz nadefektywne), awic te, ktre charakteryzuj si odpowiednio najwiksz oszczdnoci lub najlepszymi osigami, znajduj si powyej zaznaczonego poziomu 1,0. Wmodelu M1: Oszczdno zdecydowanym liderem okazaa si Kia Picanto zsilnikiem benzynowym. Na drugim miejscu znalaz si Hyundai ix20 zsilnikiem diesla. Zkolei wmodelu M2: Osigi najciekawsz propozycj jest 5-drzwiowy Chevrolet Aveo zsilnikiem diesla. Tu za nim wrankingu uplasowa si Citron C1 (silnik benzynowy). Wmodelu M3: Bezpieczestwo ranking skonstruowano przy zastosowaniu miernika syntetycznego, ktrego wartoci przedstawiono na rysunku 3. Jako poziom graniczny przyjto tutaj warto miernika rwn redniej powikszonej oodchylenie standardowe. Miernik syntetyczny nie pozwala na ocen efektywnoci, pokazuje jedynie, ktre obiekty (dla przyjtego zestawu zmiennych) wypadaj lepiej, aktre gorzej na tle pozostaych. Std te mona uzna, i pojazdy, ktre uzyskay warto miernika przekraczajc przyjty poziom graniczny,

Obiekt oefektywnoci przekraczajcej 1,0 to tzw. obiekt nadefektywny. Oznacza to, i zmienne przyjte jako nakady (przy tym samym poziomie wynikw dla wszystkich obiektw) s tak niskie, i moliwe jest pewne ich zwikszenie bez utraty przez t jednostk statusu obiektu efektywnego (por. Andersen, Petersen 1993). Szczegowe rezultaty bada przeprowadzonych wtej czci projektu bd tematem odrbnej publikacji (wprzygotowaniu). Wbadaniu wzito pod uwag 20 pojazdw zsegmentu A/B dla trzech nie udao si uzyska informacji owyniku crash-testw (Euro ncap), ktry jest jedn ze zmiennych opisujcych bezpieczestwo.

Efektywno samochodw osobowych Rysunek 2. Rezultaty analizy pojazdw maych (segment AiB) wmodelach M1: Oszczdno oraz M2: Osigi
Wartoci wskanika efektywnoci DEA

53

0,0
C1_ben C3_ben C3_die C3P_ben C3P_die Spark_ben AveoC_4d_ben AveoC_5d_ben Aveo_4d_ben Aveo_4d_die Aveo_5d_ben Aveo_5d_die i10_ben i20_ben ix20_ben ix20_die Picanto_ben Rio_ben Rio_die Venga_ben Venga_die Corsa_ben Corsa_die

0,4
M1_A&B

0,8

0,6

0,2
M2_A&B

1,0

1,4

1,2
Poziom efektywnoci 1,0

M1_A&B oraz M2_A&B

rdo: Opracowanie wasne.

54

Anna Domagaa Rysunek 3. Rezultaty analizy pojazdw maych (segment AiB) wmodelu M3: Bezpieczestwo
Wartoci miernika syntetycznego 0,0
C1_ben C3_ben C3_die C3P_ben C3P_die Spark_ben AveoC_4d_ben Aveo_5d_ben Aveo_5d_die i10_ben i20_ben ix20_ben ix20_die Picanto_ben Rio_ben Rio_die Venga_ben Venga_die Corsa_ben Corsa_die

0,4

0,8

0,6

0,9

0,5

0,3

0,2 M3_A&B

0,7

0,1

M3_A&B
rednia + odch.standardowe

rdo: Opracowanie wasne.

Efektywno samochodw osobowych

55

wypady najlepiej wtej kategorii, azatem odpowiadaj prolowi klienta cenicego bezpieczestwo. Jak wida, wprzypadku oceny zpunktu widzenia bezpieczestwa, najlepiej wypad 5-drzwiowy Chevrolet Aveo oraz Hyundai ix20 (benzyna lub diesel). Mona rwnie spojrze kompleksowo na wyniki bada iwybra samochody pozwalajce na najwiksze oszczdnoci, majce przy tym najlepsze osigi icechujce si wysokim poziomem bezpieczestwa. Na rysunkach 2 oraz 3 wida, i s dwa takie pojazdy: 5-drzwiowy Chevrolet Aveo zsilnikiem diesla oraz Kia Rio zsilnikiem diesla. Wczci drugiej projektu, wramach badania kierunkw rozwoju sprzeday pojazdw oalternatywnych jednostkach napdowych, jako pierwszy przeprowadzony zosta panel ekspercki, wktrym udzia wzio 6 osb nalecych do kadry kierowniczej Firmy. Podczas panelu opracowano list czynnikw (wpodziale na kategorie steepvl) istotnych zpunktu widzenia analizowanego zagadnienia iprzygotowano ostateczn wersj kwestionariusza ankietowego. Nastpnie przeprowadzono ankiet eksperck (59 respondentw, bdcych pracownikami rnych dziaw Firmy), wktrej ankietowani wskazywali kluczowe wedug siebie czynniki zkategorii steepvl, atake wypowiadali si na temat mocnych isabych stron oraz szans izagroe, jakie dotycz Firmy wbadanym obszarze. Udzielone odpowiedzi posuyy nastpnie do przeprowadzenia analizy swot. Analiza SWOT Na rysunku 4 przedstawiono macierz swot, wktrej ujto wybrane czynniki wskazywane najczciej przez ekspertw. Warto zwrci uwag, i kurczce si zasoby ropy na owej wskazywane s przez ekspertw zjednej strony jako szansa dla Firmy, ale take jako zagroenie. Mona bowiem spodziewa si, e jeli poszukiwania nowych rde energii nie przynios oczekiwanych rezultatw, awic dojdzie do zastpienia tradycyjnych rozwiza opartych na paliwie ropopochodnym droszymi rozwizaniami alternatywnymi, moe okaza si, i dua cz klientw nie bdzie moga pozwoli sobie na posiadanie takich pojazdw. To silnie wpynie na spadek sprzeday pojazdw oalternatywnych jednostkach napdowych, awtedy bardzo

56

Anna Domagaa Rysunek 4. Macierz SWOT

S (Silne strony): 1. Naciski spoeczne (niezadowolenie zwysokich cen paliwa tradycyjnego). 2. Umiejtnoci iwiedza pracownikw na temat nowych technologii. 3. Polityka cenowa, marketingowa Firmy. O(Szanse): 1. Wiedza klientw na temat ekologii. 2. Wsparcie pastwa (akty prawne wspierajce producentw oraz kupujcych pojazdy). 3. Kurczce si zasoby ropy naftowej (poszukiwanie nowych rde energii).
rdo: Opracowanie wasne.

W(Sabe strony): 1. Dbao oochron rodowiska. 2. Koszty wdroenia nowych technologii (przekadaj si na ceny pojazdw).

T (Zagroenia): 1. Kurczce si zasoby ropy naftowej (poszukiwanie nowych rde energii). 2. Stosunek pastwa do pojazdw zalternatywnym napdem (polityka/ /dziaania wadz wtym zakresie). 3. Polityka cenowa, marketingowa konkurencji.

wany bdzie stosunek pastwa do pojazdw alternatywnych. Wag tego czynnika potwierdzaj rwnie odpowiedzi ekspertw. Wsparcie pastwa dua cz ekspertw wskazaa jako szans, ale stosunek pastwa do pojazdw alternatywnych rwnie czsto wskazywano jako zagroenie, co sugeruje, i eksperci nie s zgodni co do kierunku zmian wtym obszarze. Nastawienie pastwa pozostaje wic najbardziej nieprzewidywalnym czynnikiem, co potwierdzia cz ankiety, wktrej poproszono ekspertw owybr dwch najwaniejszych ijednoczenie najtrudniejszych do przewidzenia czynnikw. Wikszo ekspertw wskazaa tutaj naciski spoeczne (niezadowolenie zwysokich cen paliwa tradycyjnego) iwanie wsparcie pastwa (akty prawne wspierajce producentw oraz kupujcych pojazdy). Oba te czynniki posuyy jako osie dla konstrukcji czterech omwionych poniej scenariuszy rozwoju. Scenariusze rozwoju Kierunek osi (strzaka) wskazuje pozytywn stron danego czynnika (malejce naciski spoeczne lub rosnce wsparcie pastwa). Poniewa

Efektywno samochodw osobowych Rysunek 5. Osie scenariuszy rozwoju oparte na dwch najwaniejszych inajmniej przewidywalnych czynnikach
Naciski spoeczne (niezadowolenie z wysokich cen paliwa tradycyjnego)

57

Scenariusz umiarkowanie negatywny: Malejce naciski spoeczne, sabnce wsparcie pastwa Pastwo: Due ryzyko przejcia do scenariusza pesymistycznego. Firma: Spadek sprzeday.

Scenariusz optymistyczny: Malejce naciski spoeczne i due wsparcie pastwa Pastwo: Korzystna sytuacja i duy potencja rozwoju gospodarczego. Firma: Wzrost sprzeday.
Wsparcie pastwa, akty prawne wspierajce producentw oraz kupujcych pojazdy

Scenariusz pesymistyczny: Rosnce naciski spoeczne, sabnce wsparcie pastwa Pastwo: Bardzo niekorzystny, ryzyko powanego osabienia gospodarki. Firma: Spadek sprzeday.

Scenariusz umiarkowanie pozytywny: Rosnce naciski spoeczne, due wsparcie pastwa Pastwo: Due szanse przejcia do scenariusza optymistycznego. Firma: Moliwe zwikszenie tempa wzrostu sprzeday.

rdo: Opracowanie wasne.

wskazane przez ekspertw czynniki pozostaj poza bezporedni kontrol Firmy, wscenariuszach uwzgldniono take informacje, ktre mog by uyteczne dla wadz pastwowych. Scenariusz optymistyczny: Malejce naciski spoeczne idue wsparcie pastwa pastwo: Korzystna sytuacja iduy potencja rozwoju gospodarczego. Malejce naciski spoeczne zwizane ze stabilizacj cen paliwa zrwnoczesnym wdraaniem polityki wsparcia producentw ikupujcych pojazdy oalternatywnym napdzie pozwol unikn rosncego napicia spoecznego wprzyszoci, gdy zasoby ropy na owej bd na wyczerpaniu. firma: akty prawne dajce ulgi producentom pozwol na obnienie cen samochodw alternatywnych, akty wspierajce kupujcych bd stanowi dodatkowy bodziec do zakupu. Naciski bd male, gdy coraz

58

Anna Domagaa

wicej osb zmienia bdzie pojazdy na alternatywne. Sprzeda Firmy bdzie rosa. Scenariusz umiarkowanie pozytywny: Rosnce naciski spoeczne, due wsparcie pastwa pastwo: Rosnce wsparcie pastwa moe zczasem osabi niezadowolenie spoeczestwa iprzejcie do scenariusza optymistycznego. firma: Ulgi dla producentw pozwol na obnienie cen samochodw onapdach alternatywnych, akty wspierajce kupujcych bd dodatkow zacht. Naciski osb posiadajcych nadal pojazdy tradycyjne powinny sprawi, i pastwo jeszcze nasili wsparcie produkcji izakupu pojazdw alternatywnych. Sprzeda Firmy moe wtedy rosn dynamiczniej ni wscenariuszu optymistycznym. Scenariusz umiarkowanie negatywny: Malejce naciski spoeczne, sabnce wsparcie pastwa pastwo: Brak wsparcia pastwa moe doprowadzi do ponownego nasilenia si niezadowolenia spoecznego iwkonsekwencji przejcie do scenariusza pesymistycznego. firma: Spada bdzie sprzeda pojazdw alternatywnych zuwagi na brak wsparcia pastwa. Duo zalee bdzie od marketingu ipromocji Firmy (iproducentw). Scenariusz pesymistyczny: Rosnce naciski spoeczne, sabnce wsparcie pastwa pastwo: Ju istniejce niezadowolenie spoeczne moe by potgowane przez brak wsparcia rozwoju alternatywnych technologii przez pastwo. Moe to powanie osabi sprzeda pojazdw zalternatywnym napdem. Niezadowolenie spoeczne zwysokich cen paliwa tradycyjnego zmniejszy moe take sprzeda ieksploatacj tradycyjnych pojazdw. To wszystko doprowadzi moe do silnego zaburzenia tempa wzrostu gospodarczego, gdy transport drogowy (osobowy, towarowy) jest jednym zkluczowych larw gospodarki kraju. Pojawia si zatem
Wedug informacji pochodzcych zpublikacji organw Unii Europejskiej (dane zroku 2010), w przypadku transportu osb transport drogowy stanowi

Efektywno samochodw osobowych

59

ryzyko powanego osabienia lub nawet upadku gospodarki (kryzys gospodarczy). firma: Zuwagi na brak wsparcia ze strony pastwa, wFirmie spada bdzie sprzeda pojazdw zalternatywnym napdem. Niezadowolenie spoeczne zwysokich cen paliwa tradycyjnego zmniejszy moe take sprzeda tradycyjnych pojazdw. Duo zalee bdzie od marketingu ipromocji Firmy (iproducentw).
ZAKOCZENIE

Wczci pierwszej badania zbudowano rankingi pojazdw przyjmujc trzy punkty widzenia, odpowiadajce rnym prolom klienta. Naley jednak podkreli, i zaproponowana procedura zrwnym powodzeniem moe zosta zastosowana do budowy innych rankingw pojazdw np. zpunktu widzenia komfortu pojazdu lub woparciu ocakowicie subiektywny model, wktrym klient sam dobiera zmienne, majce dla niego istotne znaczenie przy wyborze samochodu. Jeli chodzi ocz drug projektu (prba okrelenia przyszych kierunkw rozwoju sprzeday pojazdw oalternatywnych jednostkach napdowych), na podstawie wykorzystanych metody stwierdzi mona, i bardziej realistyczny jest scenariusz optymistyczny oraz umiarkowanie negatywny (grna cz ukadu osi). Eksperci przewiduj bowiem sabnicie naciskw spoecznych (spadek niezadowolenia zwysokich cen paliwa tradycyjnego), jednak wkwestii kierunku zmian wsparcia pastwa nie s jednomylni. Prezentowane badania stanowi zalek analiz, ktre mogyby by dalej prowadzone wFirmie. Pozwolioby to zjednej strony dopracowa modele proli klienta, azdrugiej strony umoliwioby szersze rozpoznanie kierunkw rozwoju sprzeday pojazdw alternatywnych tu zalecane byyby konsultacje spoeczne, ktre uzupeniyby obraz zarysowany przez ekspertw.
ponad 70%, a w transporcie towarowym transport drogowy to nieco ponad 45%. Naley podkreli, i transport osb lub towarw nadal bazuje przede wszystkim na transporcie drogowym (por. Road Transport Achange of gear, 2012). Obie grne wiartki ukadu na rys. 5.

60

Anna Domagaa LITERATURA

Andersen P., Petersen N.C. (1993), AProcedure for Ranking Ecient Units in Data Envelopment Analysis, Management Science, Vol. 39, No. 10. Borodako K. (2009), Foresight wzarzdzaniu strategicznym, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa. Charnes A., Cooper W.W., Rhodes E. (1978), Measuring the Eciency of Decision Making Units, European Journal of Operational Research, Vol. 2, No. 6. Cooper W.W., Seiford L.M., Tone K. (2007), Data Envelopment Analysis. AComprehensive Text with Models, Applications, References and DEA-Solver Software, Wydawnictwo Springer. Foresight Polska 2020, h p://foresight.polska2020.pl (stan na dzie 31 padziernika 2012). Foresight Sieci Gospodarcze Wielkopolski scenariusze transformacji wiedzy wspierajce innowacyjn gospodark, h p://www.fsgw.put.poznan.pl (stan na dzie 31 padziernika 2012). Oh I., Lee J-D., Hwang S., Heshmati A. (2010), Analysis of product eciency in the Korean automobile market from aconsumers perspective, Empirical Economics, Vol. 38, No. 1. Papahristodoulou Ch. (1997), ADEA model to evaluate car eciency, Applied Economics, nr 29. Raport Komisji Europejskiej (2007), Technical Report on aForesight Training Course, h p://ipts.jrc.ec.europa.eu/publications/pub.cfm?id=1472 (stan na dzie 31 padziernika 2012). Road Transport Achange of gear (2012), Publications Oce of the European Union, Luxembourg, h p://ec.europa.eu/transport/road/doc/broch-road-transport_en.pdf (stan na dzie 31padziernika). Staat M., Hammerschmidt M. (2005), Product performance evaluation: asupereciency model,International Journal of Business Performance Management, Vol. 7, No. 3.