KRZYSZTOF SIECZKAREK

Laboratorium Urzdze Elektronicznych Instytut Logistyki iMagazynowania wPoznaniu Krzysztof.Sieczkarek@ilim.poznan.pl

Kompatybilno eletromagnetyczna perspektywy zmian na pocztku XXI wieku

sowa kluczowe: kompatybilno elektromagnetyczna, znak CE, dyrektywa Nowego Podejcia Unii Europejskiej, emisja zaburze, odporno na zaburzenia streszczenie: Rozdzia prezentuje zarys historyczny oraz obecnie obowizujce wymagania techniczne wynikajce zDyrektywy Kompatybilnoci Elektromagnetycznej urzdze elektronicznych, bdcej czci Nowego Podejcia do harmonizacji przepisw technicznych wUnii Europejskiej ioznakowania ce. Celem artykuu jest przedstawienie moliwych zmian, jakie mog zaj wnajbliszych latach, zperspektywy podmiotw odgrywajcych rne role zwizane zpraktyczn implementacj Dyrektywy Kompatybilnoci Elektromagnetycznej emc wPolsce.

Electromagnetic compatibility changes prospects at the beginning of 21st century

keywords: electromagnetic compatibility, CE-mark, New Approach Directive of European Union, disturbance emission, immunity to disturbances abstract: e article presents historical outline and status quo of technical requirements related to Electromagnetic Compatibility Directive of electronic devices, being apart of aNew Approach to harmonisation of technical regulations in the European Union and ce-marking. e aim of the article is to present possible changes in the coming years from the viewpoint of stakeholders playing dierent roles related to practical implementation of Electromagnetic Compatibility Directive in Poland.

Foresight w przedsibiorstwach. Nauka technologia wdroenie Krzysztof Borodako, Micha Nowosielski (red.) Instytut Zachodni, Pozna 2012 by Instytut Zachodni, Pozna 2012

150

Krzysztof Sieczkarek WPROWADZENIE

Podstawowe idee jednoczcej si Europy dotyczce swobodnego przepywu towarw, usug, kapitau iosb sformuowane zostay wraz zwejciem wycie traktatu rzymskiego w1958 r. Zamiarem twrcw traktatu byo zniesienie ogranicze konkurencji spowodowanych istnieniem granic pastwowych iodmienn polityk pastw tworzcych wczesn Europejsk Wsplnot Gospodarcz (ewg) (por. Michaowska-Gorzywoda 1994). Osigniciu tych celw miay suy przepisy prawne, ktre wymagay jednomylnoci stanowisk poszczeglnych pastw tworzcych ewg. Zasada ta zostaa zmieniona wraz zwejciem wycie w1987 r. jednolitego aktu europejskiego, wprowadzajcego poprawki oraz uzupenienia do traktatu rzymskiego. Postanowienia zawarte wtak zwanej Biaej ksidze, opublikowanej w1985 r., byy wyrazem woli urzeczywistnienia jednolitego rynku europejskiego. Jednolity akt europejski przyspieszy tempo unikacji Europy, gwnie wwyniku moliwoci podejmowania decyzji wikszoci gosw. Doprowadzio to wkonsekwencji do powstania zjednoczonej Europy wjej obecnym ksztacie. Na mocy traktatu oUnii Europejskiej, znanego jako traktat zMaastricht, powoano w1993 r. Wsplnot Europejsk wmiejsce Europejskiej Wsplnoty Gospodarczej. Instrumentami regulacyjnymi zjednoczonej Europy s akty prawne wpostaci rozporzdze, dyrektyw, decyzji oglnych iindywidualnych wydawanych przez instytucje wsplnotowe na podstawie traktatw. Wodrnieniu od rozporzdze, ktre maj zasig oglny is przeznaczone do stosowania bezporednio wkadym zkrajw czonkowskich, dyrektywy podlegaj wdroeniu wprawie krajowym wsposb okrelony przez wadze narodowe. Mog wic mie rang ustawy lub rozporzdzenia. Na poziomie legislacji europejskiej dyrektywy zatwierdzane s przez Rad Wsplnoty Europejskiej zuwzgldnieniem propozycji Komisji Europejskiej, przy cisej wsppracy zParlamentem Europejskim oraz zuwzgldnieniem opinii Komitetu Ekonomicznego iSpoecznego. Zasady urzeczywistniajce swobodny przepyw towarw od lat regulowane s postanowieniami Rady Wsplnoty Europejskiej. Gwnymi aktami prawnymi harmonizujcymi prawodawstwa krajowe wtym

Kompatybilno elektromagnetyczna

151

zakresie byy is dyrektywy. Ambicj ich pierwszych twrcw byo, by dokumenty te zawieray wszystkie niezbdne informacje dotyczce prawa itechniki odnonie do danego zagadnienia. Powodowao to ich nadmierne rozbudowanie iduy stopie skomplikowania. Wprowadzanie wycie dyrektyw stao si nieefektywne, gdy ich ratykacja przez poszczeglne kraje czonkowskie nie nadaa za postpem nauki itechniki oraz za zmieniajcym si dynamicznie yciem gospodarczym. Szczegowo opisywane wymagania techniczne dla produktw wprowadzanych na rynek Wsplnoty dezaktualizoway si przed penym wdroeniem dyrektyw wycie. Zaczto wic stosowa Nowe Podejcie (New Approach) wtworzeniu dyrektyw. Polega to na tym, e nowo powstajce dyrektywy zawieraj wswej treci jedynie zasadnicze wymagania techniczne, atake prawne, awszelkie szczegowe warunki techniczne znajduj si wzharmonizowanych znimi normach europejskich. Dodatkowo dyrektywy Nowego Podejcia, wodrnieniu od dyrektyw Starego Podejcia, ca odpowiedzialnoci za produkt obarczaj osoby wprowadzajce go na rynek. Dyrektywy wymagaj, by produkty znajdujce si wsprzeday speniay zasadnicze wymagania wzakresie bezpieczestwa osobistego, ochrony mienia irodowiska naturalnego. Deklarowana przez producenta zgodno zwymaganiami zasadniczymi symbolizowana jest przez znak ce umieszczany na produkcie. Zdyrektywami Nowego Podejcia wsposb bezporedni iporedni powizana jest znaczna cz spoeczestwa: od ich twrcw, prawnikw, ekonomistw, producentw, przez wiat nauki itechniki (por. Danker 1995; Koszmider 2001; Machczyski, Sieczkarek 2002), po rzesz konsumentw. Wrd dyrektyw Nowego Podejcia znajduj si rwnie regulacje dotyczce wymaga stawianych urzdzeniom elektrycznym ielektronicznym, m.in. wzakresie kompatybilnoci elektromagnetycznej (emc). Jedn zpierwszych dyrektyw Nowego Podejcia zatwierdzonych przez Rad Wsplnoty Europejskiej jest dyrektywa z3 maja 1989 r. dotyczca kompatybilnoci elektromagnetycznej 89/336/eec Council Directive on the approximation of the laws of the Member States relating to electromagnetic compatibility, obecnie zastpiona przez 2004/108/ec Directive relating to electromagnetic compatibility and repealing Directive 89/336/eec oj L 390 z31 grudnia 2004 r. Dokumenty te wiadcz otym,

152

Krzysztof Sieczkarek

e Wsplnota uznaa tematyk emc za bardzo istotn zpunktu widzenia bezpieczestwa jej obywateli. Kompatybilno elektromagnetyczna jest zdeniowana wdyrektywie jako zdolno urzdzenia, czci wyposaenia lub systemu do zadowalajcego funkcjonowania wjego rodowisku elektromagnetycznym bez wprowadzania nietolerowanych zaburze elektromagnetycznych do czegokolwiek, co znajduje si wtym rodowisku. Dyrektywa emc nie reguluje zagadnie zwizanych zwpywem pl elektromagnetycznych na organizmy ywe. Stanowi ona przykad dyrektywy rwnolegej stosowanej do wszystkich urzdze elektrycznych ielektronicznych zwyjtkiem tych, ktre s na jej mocy wykluczone. Ostateczny termin wejcia wycie Dyrektywy emc wPolsce zbieg si zdat przystpienia naszego kraju do Unii Europejskiej. Wdroenie Dyrektywy to nie tylko sam akt prawny, ale rwnie organizacja odpowiedniego zaplecza technicznego, konieczno stworzenia niezbdnego zbioru norm zharmonizowanych zdyrektyw emc, jak rwnie rozwikanie problemw zprzygotowaniem si producentw do spenienia wymaga przez ich wyroby (por. European Commission 1997). Mimo e od wejcia Dyrektywy emc wPolsce mino ju kilka lat, wymagania techniczne zniej wypywajce wci przysparzaj producentom urzdze elektronicznych due problemy. Kompatybilno elektromagnetyczna jest zagadnieniem horyzontalnym, gdy obejmuje swoim zakresem urzdzenia elektroniczne powstajce na potrzeby rnych bran, np. telekomunikacyjnej, samochodowej, medycznej, rtv, agd itd. Niniejszy artyku prezentowa bdzie przykady technik badawczych, jak rwnie moliwe zmiany, jakie mog zaistnie wnajbliszych latach wzwizku zfunkcjonowaniem wymaga zwizanych zkompatybilnoci elektromagnetyczn.
STUDIA LITERATUROWE ZZAKRESU ANALIZ ORAZ METODYKA BADA

Wiedz zwizan zkompatybilnoci elektromagnetyczn upowszechniaj niewtpliwie sympozja ozasigu midzynarodowym. Warto przy tej okazji wspomnie, e najstarsz tego typu konferencj

Kompatybilno elektromagnetyczna

153

na wiecie byo International Wroclaw Symposium and Exhibition on Electromagnetic Compatibility, ktre odbyo si po raz pierwszy w1972r. (od 2010 zintegrowane zrotacyjnym sympozjum emc Europe). Wlad za t inicjatyw pojawio si ieee International Symposium on Electromagnetic Compatibility wusa oraz International Zurich Symposium on Electromagnetic Compatibility, ktre obecnie odbywa si wSingapurze. Studia literaturowe warto rwnie uzupeni oartykuy publikowane wramach Krajowych Warsztatw Kompatybilnoci Elektromagnetycznej we Wrocawiu, Krajowego Sympozjum Kompatybilno Elektromagnetyczna wElektrotechnice iElektronice odbywajcego si wodzi, jak rwnie biaostockiej International Conference on Electromagnetic Disturbances. Odzwierciedleniem stanu laboratoriw emc wPolsce s rwnie raporty wydawnictwa Elektronika B2B. Studia literaturowe s potwierdzeniem dla autora, e aktualnie stosowane na wiecie metodyki badawcze suce ocenie stanu kompatybilnoci elektromagnetycznej urzdze obejmuj: emisj zaburze elektromagnetycznych: napicia na przewodach sieci zasilajcej, natenia pl promieniowanych, harmoniczne prdu, migotania wiata (icker), odporno na wyadowania elektrostatyczne (esd), odporno na pole elektromagnetyczne oczstotliwociach radiowych, odporno na szybkie elektryczne stany przejciowe (eft/burst), odporno na zaburzenia udarowe (surge), odporno na zaburzenia radioelektryczne wprowadzane do przewodw, odporno na pole magnetyczne oczstotliwoci sieci elektroenergetycznej, odporno na impulsowe pole magnetyczne, odporno na spadki, krtkie zaniki iwahania napicia zasilajcego. Taki kompleksowy program bada kompatybilnoci elektromagnetycznej (emc) oferowany jest rwnie wLaboratorium Urzdze Elektronicznych Instytutu Logistyki iMagazynowania wPoznaniu, ktry jest codziennym warsztatem pracy autora.

154

Krzysztof Sieczkarek

Analizujc tendencje imoliwe kierunki rozwoju zagadnie zwizanych zkompatybilnoci elektromagnetyczn, warto wykorzysta metodyk foresight. Optymalne, odpowiednie do charakteru dziedziny, jak jest emc, wydaje si zastosowanie metod scenariuszowych oraz wywiadw eksperckich. Przesank ku temu daje studium literaturowe opracowa foresight (por. Borodako 2009, Ratajczak 2011, Kuciski 2010). Metoda scenariuszowa jest jedn zheurystycznych metod podejmowania decyzji. Opiera si na zaoeniu, e zdarze wprzyszoci nie da si przewidzie zca pewnoci, naley wic przewidzie iopracowa rne scenariusze rozwoju obecnej sytuacji. Do kadego wariantu opracowywany jest sposb zachowania wprzypadku, gdyby okaza si prawdziwy. Do realizacji przyjmuje si ten wariant, ktry wydaje si najbardziej prawdopodobny, jeli jednak nie sprawdzi si lub warunki zewntrzne zmieni si zasadniczo naley skorzysta zinnego (spord uprzednio przygotowanych) rozwizania alternatywnego.
CHARAKTERYSTYKA PRZEDMIOTU BADA

Przeom wdziedzinie kompatybilnoci elektromagnetycznej wPolsce nastpi w2004 r., kiedy to aspekty emc zaczy by regulowane prawnie. Wejcie Polski do Unii Europejskiej dla krajowych laboratoriw zajmujcych si badaniami sprztu elektronicznego oznaczao pocztek okresu prosperity (Elektronika b2b 2008). Zjednej strony wzrosy wymagania dotyczce jakoci urzdze elektronicznych, gdy wramach znaku ce zaczto bada nie tylko bezpieczestwo uytkowania, ale rwnie zagadnienia zwizane zkompatybilnoci elektromagnetyczn, awic odpornoci na zaburzenia elektromagnetyczne ipoziom emisji elektromagnetycznej. Zdrugiej wzrosa liczba urzdze, ktre powinny by badane. Przykadem moe by tutaj sprzt zasilany zbaterii, ktry zwykle nie wymaga badania zwizanego zbezpieczestwem uytkowania, jednak musi by sprawdzany pod ktem odpornoci na promieniowanie ipoziomu emisji elektromagnetycznej (por. Sieczkarek 1998). Dobrej koniunkturze sprzyja sam charakter rynku izjawiska, jakie zachodziy na nim po przystpieniu Polski do ue. Wzrost liczby eksploatowanych urzdze icoraz wiksze znaczenie

Kompatybilno elektromagnetyczna

155

elektroniki konsumenckiej powodoway, e baza potencjalnego sprztu do bada stale rosa. Rozwj metod badawczych emc jest jednak procesem cigym, zwizanym zpostpem technologicznym welektronice itelekomunikacji. Stosowane dotychczas wkrajowych laboratoriach emc metody badawcze kompatybilnoci elektromagnetycznej, zwizane zocen emc waspekcie Dyrektywy 2004/108/ec, regulujcej prawne aspekty kompatybilnoci elektromagnetycznej wkrajach czonkowskich Unii Europejskiej, ograniczone s wpraktyce do wykonywania bada obiektw lub systemw wwarunkach laboratoryjnych. Ostatnia nowelizacja ustawy okompatybilnoci elektromagnetycznej (emc) okrela jednak ju nie tylko zasadnicze wymagania przy wprowadzaniu do obrotu urzdze elektronicznych, ale rwnie przy wykonywaniu tak zwanych instalacji stacjonarnych. Ustawa okrela, i obowizek dokonania oceny zgodnoci zzasadniczymi wymaganiami obcia wykonawc instalacji stacjonarnej ipowinien by dokonany przed przekazaniem instalacji do uytku. Wykonawca np. instalacji systemw elektroenergetycznych, systemw automatycznej identykacji, systemw sygnalizacji wamania inapadu, systemw monitoringu wizyjnego, okablowania strukturalnego, systemw przeciwpoarowych, systemw kontroli dostpu irejestracji czasu pracy itp. bdzie musia midzy innymi posiada wyniki przeprowadzonych bada zgodnoci instalacji stacjonarnej. Zgodnie zdenicj zawart wustawie, instalacja stacjonarna to poczenie kilku rodzajw aparatury oraz innych urzdze, ktrych przeznaczeniem jest stacjonarne uytkowanie wokrelonej lokalizacji. Ustawa wesza wycie zdniem 20 lipca 2007 r. iwdraa postanowienia Dyrektywy 2004/108/we Parlamentu Europejskiego iRady zdnia 15 grudnia 2004 r. wsprawie zblienia ustawodawstw Pastw Czonkowskich odnoszcych si do kompatybilnoci elektromagnetycznej oraz uchylajcej dyrektyw 89/336/ewg. Zagadnienia kompatybilnoci elektromagnetycznej instalacji stacjonarnych nie zostay jeszcze wystarczajco rozpoznane zarwno wskali kraju, jak iEuropy. Wskazuje to na jeden zmoliwych kierunkw rozwoju prac badawczych (patrz take Zemeko 2011). Charakteryzujc przedmiot bada pod ktem scenariuszy moliwych zmian, warto zidentykowa uczestnikw rynku, ktrzy s powizani zszeroko rozumianymi zagadnieniami emc (rysunek 1.):

156

Krzysztof Sieczkarek

a) Komisja Europejska (dg Enterprise and Industry), ktra harmonizuje ustawodawstwa krajw czonkowskich wcelu usprawnienia realizacji idei jednolitego rynku ue. Pod wzgldem regulacji prawnych ma najwikszy wpyw na aspekty emc; b) Rada Ministrw Rzeczpospolitej Polskiej Ministerstwo Administracji iCyfryzacji odpowiedzialne jest za implementacj dyrektywy emc wlegislacji krajowej przyjtej przez Sejm. Autoryzuje jednostki do notykacji przez Komisj Europejsk wzakresie dyrektywy emc, c) Organizacje normalizacyjne: Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki cenelec (fr. Comit Europen de Normalisation Electrotechnique), Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych etsi (ang. European Telecommunications Standards Institute), Europejski Komitet Normalizacyjny - cen (fr. Comit Europen de Normalisation), ktre posiadaj mandat Komisji Europejskiej do tworzenia norm technicznych zzakresu emc. Normy te s nastpnie harmonizowane zdyrektyw emc przez ogoszenie wDzienniku Urzdowym Komisji Europejskiej. Spenienie wymaga norm zharmonizowanych daje domniemanie spenienia wymaga zasadniczych zawartych wDyrektywie Kompatybilnoci Elektromagnetycznej. Warto wspomnie, e wikszo norm zharmonizowanych emc jest pierwotnie opracowywana jako normy ozasigu globalnym przez Midzynarodow Komisj Elektrotechniczn iec (ang. International Electrotechnical Commission)/Specjalny Midzynarodowy Komitet do spraw Zakce Radioelektrycznych cispr (fr. International Spcial des Perturbations Radiolectriques). Rol Polskiego Komitetu Normalizacyjnego pkn (Komitet Techniczny nr 104 ds. Kompatybilnoci Elektromagnetycznej) jest transpozycja norm zharmonizowanych emc do normalizacji krajowej; d) Urzd Komunikacji Elektronicznej uke odpowiada za wykonywanie kontroli przestrzegania przepisw, decyzji oraz postanowie zzakresu telekomunikacji, gospodarki zasobami czstotliwoci lub speniania wymaga dotyczcych kompatybilnoci elektromagnetycznej; e) Uczelnie iinstytuty badawcze wramach realizacji swoich dziaa statutowych iprac badawczych rozwijaj wiedz dotyczc kompatybilnoci elektromagnetycznej, ksztac inynierw konstruktorw, zajmuj si tworzeniem literatury fachowej;

Kompatybilno elektromagnetyczna

157

f ) Akredytowane laboratoria badawcze emc odgrywaj kluczow rol wsystemie oceny zgodnoci. Stanowi podstawowe rdo danych pomiarowych, stanowice podstaw dla polskich producentw urzdze elektronicznych do prawnego sporzdzenia deklaracji zgodnoci zzasadniczymi wymaganiami Dyrektywy emc; g) Polskie Centrum Akredytacji pca jest podstaw akredytacji dla krajowego systemu oceny zgodnoci. Na podstawie audytw technicznych isystemowych potwierdza kompetencje laboratoriw akredytowanych wzakresie wykonywanych usug badawczych emc; h) Dostawcy aparatury badawczej ipomiarowej oraz dostawcy akcesoriw emc s esencjonalnym rdem rozwiza technicznych stosowanych wlaboratoriach emc ina liniach technologicznych producentw urzdze elektronicznych. Czstokro s przedstawicielami handlowymi wiatowych marek; i) Instytucje nansujce nansowanie dziaa na rzecz emc to przede wszystkim wasne rodki zaangaowanych podmiotw gospodarczych, ale istnieje moliwo wspnansowania wyposaania laboratoriw iprac badawczych ze rodkw krajowych oraz Komisji Europejskich (np. Programy Ramowe) lub Ministerstwa Nauki iSzkolnictwa Wyszego mnisw czy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci parp (Program Innowacyjna Gospodarka poig) + inne programy nansujce; j) Firmy produkcyjne iimporterzy urzdze elektronicznych wytwarzaj lub dostarczaj docelowym odbiorcom produkty dostpne whandlu detalicznym oraz przyzakadowe laboratoria emc ich istnienie jest swoistym papierkiem lakmusowym polskiej gospodarki. Ich powstawanie jest zwizane zrosncym potencjaem prywatnych producentw urzdze elektronicznych; k) Konsumenci idocelowi odbiorcy wymienieni na kocu, aczkolwiek stanowi najwaniejszy element acucha rynku emc czsto niewiadomi wymaga technicznych oraz prawnych, wymagaj, by nabywane przez nich produkty byy bezpieczne iniezawodne wuytkowaniu.

158

Krzysztof Sieczkarek Rysunek 1. Uczestnicy rynku EMC

ORGANIZACJE NORMALIZACYJNE

akredytowane laboratoria badawcze EMC UKE Urzd Komunikacji Elektronicznej KONSUMENCI ODBIORCY DOCELOWI KOMISJA EUROPEJSKA DG Enterprise and Industry

DOSTAWCY APARATURY BADAWCZEJ POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI

EMC
UCZELNIE I INSTYTUTY BADAWCZE Miniesterstwo Administracji i Cyfryzacji

INSTYTUCJE FINANSUJCE DZIAANIE EMC

FIRMY PRODUKCYJNE / /IMPORTERZY URZDZE ELEKTRONICZNYCH

rdo: Opracowanie wasne.

WYNIKI BADA

Wraz zdynamicznym rozwojem rynku elektronicznego wynikajcym zpostpu technologicznego przejawiajcego si wminiaturyzacji, rosncej zoonoci ukadw mikroprocesorowych, stosowaniu rozwiza komunikacji bezprzewodowej (por. etsi 2012), naley si spodziewa coraz wikszego zainteresowania kwestiami kompatybilnoci elektromagnetycznej. Kady zwymienionych uczestnikw rynku bdzie mia wpyw na to zagadnienie, std prawdopodobne zmiany. Naley si spodziewa, e Komisja Europejska utrzyma Nowe Podejcie wprzypadku Dyrektywy Kompatybilnoci Elektromagnetycznej. Zwikszajca si liczba pastw czonkowskich ue utrudniaby ratyka-

Kompatybilno elektromagnetyczna

159

cj przez wszystkie pastwa dyrektyw, ktre zawierayby szczegowe wymagania techniczne. Moliwa jest natomiast zmiana obecnego do liberalnego podejcia do deklaratywnego owiadczenia ospenianiu przez produkt wymaga zasadniczych Dyrektywy emc, szczeglnie dla urzdze wyprodukowanych poza Uni Europejsk. Taki stan poprawi wzmoona kontrola rynku przez wyspecjalizowane agencje rzdowe, kontrola dotyczca nie tylko dokumentw zwizanych zdeklaracj zgodnoci, ale rwnie polegajca na sprawdzaniu parametrw emc wwarunkach laboratoryjnych. Wymusio to rozszerzone wymagania normalizacyjne, powstan np. nowe normy podstawowe wzakresie promieniowania innego ni radiowe oraz wyspecjalizowane normy produktw. Na poziomie prawa krajowego naley si spodziewa zmian zwizanych zustaw okompatybilnoci elektromagnetycznej. Zmiany dotyczy bd przede wszystkim praktycznych mechanizmw oceny zgodnoci instalacji stacjonarnych. Poprzedzone to jednak bdzie badaniami naukowymi. Pocztkowa ocena emc instalacji bdzie miaa na celu potwierdzenie prawidowoci jej zaprojektowania iwykonania. Pozytywna ocena warunkuje prawidow eksploatacj instalacji, awprzypadku odpowiednich systemw sterowania ipomiarw ma zasadniczy zwizek ze spenieniem zaoonych wymaga technologicznych oraz wymaga bezpieczestwa funkcjonalnego instalacji, wpywajcego na bezpieczestwo ludzi znajdujcych si wobrbie oddziaywania. Korzyci wynikajc zzastosowania wynikw prac naukowych bdzie rwnie powstanie niezawodnych instalacji stacjonarnych, odpornych na zewntrzne czynniki elektromagnetyczne. Docelowo efekty prac umoliwi przygotowanie dokumentacji technicznej, niezbdnej do wykazania zgodnoci instalacji stacjonarnej zwymaganiami Dyrektywy emc. Naley przypuszcza, e pracami tymi bd zajmowa si laboratoria badawcze, ktre obecnie wykonuj pomiary wycznie wwarunkach laboratoryjnych. Sprawi to rosnca konkurencja, wynikajca znasycenia rynku pomiarowych obiektw ekranowanych do bada emc, takich jak komory bezodbiciowe oraz gtem. Zapotrzebowanie na tego typu obiekty pomiarowe zmniejszy si rwnie zpowodu ograniczenia funduszy na donansowanie rozbudo-

160

Krzysztof Sieczkarek

wy istniejcej infrastruktury w uczelniach iwrd midzynarodowych koncernw, ktre posiadaj fabryki idziay R&D wPolsce (np. producenci telewizorw). Inaczej wyglda bdzie rynek obiektw ekranowanych sucych do innych celw ni pomiary emc. Nastpi wyrany wzrost wykona ekranowania pomieszcze wcelu ochrony informacji niejawnych (jednostki wojskowe, sdy, ministerstwa, urzdy pastwowe), ochrony elektromagnetycznej serwerowni (banki, energetyka, telefonia komrkowa), odseparowania si od ta elektromagnetycznego przy bardzo precyzyjnych pomiarach niezwizanych zemc (uczelnie techniczne). Dostawcy aparatury badawczej do testw emc odpornoci przewodzonej zgodne zoglnymi normami rwnie zauwa nasycenie si wobszarze laboratoriw akredytowanych. Nie zmienia to jednak faktu, e zaobserwowany zostanie wzrost liczby powstajcych laboratoriw przyzakadowych. Dostarczana aparatura badawcza bdzie jednak posiadaa mniej wygrowane parametry techniczne. Wrd producentw elektroniki konsumpcyjnej, ktrzy posiadaj wswojej ofercie bardzo wiele rnorodnych modeli urzdze charakteryzujcym si koniecznoci szybkiego wprowadzenia na rynek ikrtkim czasem ycia na rynku, sprzt do bada emc bdzie umoliwia przede wszystkim szybkie rozwizywanie problemw emc na poziomie testw inynierskich przy projektowaniu po to, aby zewntrzne laboratorium akredytowane suyo jedynie kocowej certykacji produktu ju przy pierwszym podejciu. Rozwinie si rynek aparatury do inynierskich testw emc. Wzwizku zpowyszym, wcelu polepszeni stanu emc produktw, zwikszy si rwnie sprzeda akcesoriw poprawiajcych stan kompatybilnoci elektromagnetycznej, takich jak ltry, uszczelki, farby przewodzce czy wkniny ekranujce. Wnajbliszej przyszoci naley spodziewa si take zupenie nowych tendencji, takich jak przejcie usug doradczych, pomocy wprojektowaniu oraz dokonywania zmian konstrukcyjnych zuczelni do konsultantw prywatnych czy powstanie nowych obszarw badawczych izagadnie, takich jak nano emc. Niewtpliwie nastpi wzrost wiadomoci konsumentw np. wzakresie bezpieczestwa funkcjonalnego produktw elektronicznych, wynikajcego zkompatybilnoci elektromagnetycznej.

Kompatybilno elektromagnetyczna ZAKOCZENIE

161

Artyku prezentowa rysy historyczne wymaga technicznych dotyczcych kompatybilnoci elektromagnetycznej urzdze elektronicznych zperspektywy Unii Europejskiej oraz Polski. Przedstawi zmian wpodejciu do harmonizacji przepisw technicznych wUnii Europejskiej, powizanych zoznakowaniem ce. Artyku stanowi prb okrelenia gwnych uczestnikw rynku zwizanych zproblematyk emc, techniki badawcze oraz moliwe zmiany, jakie mog zaistnie wnajbliszych latach wzwizku zimplementacj Dyrektywy Kompatybilnoci Elektromagnetycznej wPolsce. Moe stanowi punkt wyjciowy do bada typy foresight wzakresie emc.
LITERATURA
Borodako K. (2009), Foresight wzarzdzaniu strategicznym, C.H. Beck, Warszawa. Danker B. (1995), Technical education and EMC. Proceedings of the 11th International Zurich Symposium on emc, Zurich, s. 321-326. Elektronikab2b.pl (2008), Raport Laboratoria badania urzdze elektronicznych, Warszawa. etsi (2012), Catalog of the ETSI deliverables EDS, Quarterly update 3Q, Sophia Antipolis. European Commission dg iii Industry (1997), Electromagnetic compatibility EMC. Guide to the application of directive 89/336/EEC, Oce for Ocial Publications of the European Communities, Luxembourg. Komisja Europejska (2004), Dyrektywa 2004/108/WE Parlamentu Europejskiego iRady zdnia 15 grudnia 2004 r. wsprawie zblienia ustawodawstw Pastw Czonkowskich odnoszcych si do kompatybilnoci elektromagnetycznej oraz uchylajca dyrektyw 89/336/EWG, Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej L390/24-L390/37 Koszmider A. (2001), Dwustopniowe nauczanie kompatybilnoci elektromagnetycznej wuczelniach technicznych, ii Krajowe Sympozjum Kompatybilno Elektromagnetyczna wElektrotechnice iElektronice emc01, d, s.111-120. Kuciski J. (2010), Podrcznik metodyki foresight dla ekspertw projektu Foresight regionalny dla szk wyszych Warszawy iMazowsza Akademickie Mazowsze 2030, Politechnika Warszawska, Warszawa. Machczyski W., Sieczkarek K. (2002), Remarks on the evaluation of electromagnetic compatibility of information technology equipment according to European Union harmonised standards, e International Carpathian Conference on emc

162

Krzysztof Sieczkarek
Protection of Computer Systems against Electromagnetic Disturbances, acut - Rzeszw, s. I.4-1- I.4-4. Michaowska-Gorzywoda K. (red.) (1994), Wsplnota Europejska, Szkoa Gwna Handlowa, Warszawa. Ratajczak E. (red.) (2011), Foresight wdrzewnictwie Polska 2020, Instytut Technologii Drewna, Pozna. Sieczkarek K. (1998), EMV-Anforderungen in Polen. Gengt die Einhaltung der EG-Richtlinen fr den Export nach Polen? EMC Kompendium. Elektromagnetische Vertrglichkeit, Das Referenzbuch fr angewandte emv und die ce-Kennzeichnung, km Verlagsgesellscha , Monachium, s. 73-74. Zemeko D. (2011), Kompatybilno elektromagnetyczna instalacji stacjonarnych, Przegld Elektrotechniczny R. 87 nr 6.