MUZYKA LES I BI MAĆKOWIAK ŻURAWIECKI JABŁOŃSKI

dwumiesięcznik społeczno-kulturalny LGBTQ

Małaszyński
i Kasprzyk
grają „Berka“
magazyn bezpłatny ISSN 1896-3617
 wstępniak
Spis treści
02 W S T Ę P N I A K Związki partnerskie? Małżeństwa?
Dwa miliony głosów Inna opcja?
03 R A P O R T 10 K R A J
Głośne i jawne 83 gejów, 8 trans, 28 lesbijek, 7 bi
06 W Y W I A D 12 K U L T U R A
Ani nowość, ani tabu „Berek“ z Kasprzyk i Małaszyńskim
wywiad z Rafałem Maćkowiakiem Uczeń czarnoksiężnika
08 N E W S Y 16 O P I N I E
Wiadomości z kraju i ze świata Jaka powinna być Parada Równości
09 O P I N I E 2009?
Dwa miliony głosów
Najważniej- dla par tej samej płci. Kalifornijczycy, w tym
szym, a w każ- niemal dwa miliony wyborców Obamy (!),
dym razie naj- opowiedzieli się „tylko“ przeciw małżeńst-
bardziej medial- wom. Rzecz jasna to jeszcze nie koniec batalii
nym wydarze- o małżeństwa homoseksualne w Ameryce –
niem ostatnich zakazy z pewnością zostaną zaskarżone do
miesięcy były stanowego i/lub federalnego Sądu Najwyższe-
wybory prezy- go. I – co ważne – już zawarte małżeństwa
denckie w Sta- lesbijek i gejów nie zostaną unieważnione.
nach Zjednoczo-
foto: Oiko
nych. Nieco w Oczywiście pytanie, dlaczego nikt nie protes-
ich cieniu w trzy- tował (a w każdym razie nie zrobił tego w spo-
dziestu sześciu stanach odbyły się referenda w ta- sób zauważalny), gdy w 1997 roku definicja
kich sprawach jak prawa reprodukcyjne, prawa małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny
zwierząt oraz konstytucyjny zakaz małżeństw ho- znalazła się w polskiej konstytucji, nie ma
moseksualnych (głosowano nad nim w Arizonie, większego sensu. Natomiast warto pamiętać,
Kalifornii i na Florydzie). W walkę przeciw temu że ów zapis był odpowiedzią na pierwsze nie-
ostatniemu zaangażowali się aktorzy, sędziowie, śmiałe postulaty organizacji LGBT odnośnie le-
dyplomaci i wielkie korporacje, m.in. Brad Pitt, galizacji naszych związków. Oraz że pierwsze
Steven Spielberg, firmy Apple i Google, hojnie organizacje gejowsko-lesbijskie powstały w
wspierając kampanię na rzecz jego odrzucenia. Polsce jeszcze pod koniec lat ‘80. Czyli mamy
za sobą już niemal dwadzieścia lat walki o na-
Choć prezydent-elekt Barack Obama w swojej sze prawa. I jeden projekt ustawy o związkach
kampanii wyborczej również opowiedział się partnerskich autorstwa prof. Marii Szyszkows-
przeciw zakazowi, część jego wyborców z Flo- kiej, który w 2005 roku został zablokowany w
rydy i Kalifornii zagłosowała inaczej. Na Flory- Sejmie przez popieranego przez SLD marszał-
dzie zakazano nie tylko małżeństw, ale też ka Cimoszewicza. Trochę to mało.
związków partnerskich i świadczeń socjalnych
Choć amerykańscy geje i lesbijki znowu przegra-
li, mają się czym pochwalić. Udało im się zebrać
miliony dolarów na kampanię na rzecz swoich
praw, pozyskać dla niej wielkie nazwiska i kor-
poracje. My mamy swoje milczące parady, dwa
miliony osób homoseksualnych, które uważają,
że jeszcze nie czas, by czegokolwiek się doma-
gać, i pewnie z kilkaset (to optymistyczne sza-
cunki), które wiedzą, że gdy się nic nie robi, sam
upływ czasu też niczego nie zmieni. Po zwy-
www.kph.org.pl/biblioteka cięstwie Obamy wśród naszych polityków zna-
2
Tekst: Ewa Tomaszewicz
17 S P O Ł E C Z E Ń S T W O
Ono
18 K U L T U R A
Gej – najlepszy przyjaciel homo
Recenzje najnowszych książek i
filmów
Divy atakują!
Lucky Records – modny adres
23 C Z A J N I K
czyli orientacje gwiazd
lazło się już kilku „polskich Obamów“ (co cieka-
we, pragnienie bycia Obamą nie jest uwarunko-
wane opcją polityczną, którą reprezentują).
Szczerze mówiąc, zamiast „polskiego Obamy“
(nawet z „tej właściwej“ opcji) wolałabym, aby
to polscy geje i lesbijki mieli się czym pochwalić
– nawet za kolejne dwadzieścia lat.
Marcin i porno
Plotkarskie portale ujawniły, że uczestnik programu
„Fabryka gwiazd“ (Polsat) Marcin Szymański kilka
lat temu wystąpił w dwóch gejowskich filmach por-
no („Stancja Wawa“ i „Stancja Wawa 2“). Sprawa
dotarła również do poważniejszych mediów („Poli-
tyka“, „Rzeczpospolita“, Wirtualna Polska), była też
omawiana w samym programie. Marcin Szymański
łamiącym się głosem przeprosił, dodając, że rodzice
mu przebaczyli. Gdzieś tam pojawiły się pytania,
czy nie powinien zastać karnie z programu wyrzu-
cony, a gdy się to nie stało, niektóre media ze zdzi-
wieniem pisały, że „nie poniósł żadnych konsek-
wencji“. Tomasz Jacyków przytomnie (choć niez-
godnie z prawdą) zauważył, że „Madonna zaczy-
nała podobnie“. Uważamy, że w graniu w filmach
porno nie ma nic złego. Nie ma za co przepraszać.
Relacje Marcina z jego rodzicami są jego prywatną
sprawą. Cieszymy się, że producenci „Fabryki
gwiazd“ nie ulegli bigoterii; smucimy, że w takiej
sprawie w ogóle rozważa się jakieś „konsekwenc-
je“. Żal jedynie, że Marcin, bardzo przystojny chło-
pak, nie podpisał wtedy kontraktu filmowego z bar-
dziej renomowaną wytwórnią. Tak czy inaczej, ży-
czymy mu powodzenia. (Redakcja)
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kph.org.pl
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
www.replika.kph.org.pl
Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Redakcja: Paweł Fischer-Kotowski, Anna Piżl, Magda Pocheć,
Małgorzata Rawińska, Bartosz Reszczak, Krzysztof Tomasik
Współpraca: Robert Biedroń, Łukasz Maciejewski, Radek Oliwa
Skład: Agnieszka Kraska WWW: Monika Czaplicka
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
Okładka: Monika Rakowska
Głośne i jawne
Tekst: Ewa Tomaszewicz
Pierwsza płyta nagrana
przez i dla lesbijek
powstała w 1973 roku.
Od tego czasu
queerowa scena
muzyczna wzbogaciła
się o tysiące płyt
nagranych przez
mnóstwo jawnych homo-
i biseksualnych artystek
Pierwsza lesbijka...
Kiedy w 1972 roku piosenkarka folkowa Alix
Dobkin zakochała się w przyjaciółce i natych-
miast po tym zrobiła coming out (przed nią, ja-
ko biseksualistka, ujawniła się w 1970 roku
Dusty Springfield), miała już na koncie występy
u boku Boba Dylana i Janis Ian, małżeństwo z
menadżerem muzycznym Samem Hoodem
oraz kilkuletnią córkę. W 1973 roku Alix na-
grała „Lavender Jane Loves Woman“ – pierw-
szą w historii płytę nagraną przez i dla lesbijek,
na której znalazło się między innymi słynne
„Lesbian Code“, gdzie przez ponad sześć mi-
nut wylicza słowa używane przez lesbijki do
określania siebie, takie jak „członkini drużyny“,
„rodzina“ czy „vagitarian“ („wagitarianka“) i
„hasbien“ (gra słów „lesbian“ i „has been“ –
ta, która kiedyś była lesbijką). Trudno przece-
nić rewolucyjny wpływ Alix na kształtowanie
się lesbijskiej społeczności w czasach, kiedy
homoseksualizm był na liście chorób, a w
wielu „cywilizowanych krajach“ był uważany
za przestępstwo. Dotąd jest nazywana
„pierwszą lesbijką“, nadal koncertuje i pro-
wadzi warsztaty o początkach kobiecego ru-
chu muzycznego, choć, jak sama mówi, w tej
chwili sens jej życiu nadaje bycie babcią
dwóch wspaniałych wnuków.
... i pierwsza wytwórnia płytowa
W 1973 roku grupa lesbijskich feministek z Wa-
szyngtonu założyła pierwszą kobiecą wytwórnię
płytową Olivia Records. Do ich inicjatywy chciała się
przyłączyć między innymi Yoko Ono, jednak grzecz-
nie jej odmówiono. Na pierwszej wydanej przez Oli-
vię płycie znalazły się utwory dwóch lesbijek – Meg
Christiansen i Chris Williamson. Wytwórnia istniała
przez piętnaście lat i choć największe sukcesy przy-
niosły jej płyty folkowe, nie stroniła od promowania
„muzyki świata“ czy latynoamerykańskiej. W 1988
roku, nie potrafiąc dostosować się do zmieniającego
się rynku muzyki kobiecej, Olivia Records zakończyła
działalność i przekształciła się w istniejącą do dziś
lesbijską agencję turystyczną Olivia Travel.
Melissa, k.d., Sophie B. i Tracy
Jedną z artystek, której demo odrzuciła Olivia Re-
cords, była późniejsza zdobywczyni dwóch na-
gród Grammy, Oskara oraz trzech multiplatyno-
wych, dwóch platynowych i dwóch złotych płyt
Melissa Etheridge. Rozpoczęła swoją karierę od
śpiewania w lesbijskich barach w Los Angeles. W
1986 roku podpisała kontrakt z Island Records, z
którym nagrała do dziś dziesięć płyt. Jest nie tylko
jedną z najbardziej znanych amerykańskich woka-
listek i gitarzystek, ale również działaczką na rzecz
raport
foto: Gigi Gaston
Sophie B. Hawkins z labradorką Vi
praw osób homoseksualnych i walki z rakiem (w
2004 roku zachorowała na raka piersi). Melissa
Etheridge zrobiła publiczny coming out w 1993
na wiecu w Triangle Ball, podczas którego lesbij-
ki i geje świętowali wyborcze zwycięstwo Billa
Clintona. Była związana z Julie Cypher (wcześniej
żoną aktora Lou Diamonda Philipsa), z którą ma
dwoje dzieci. Obecnie jest w związku ze znaną
między innymi z serialu „The L Word“ aktorką
Tammy Lynn Michaels, z którą ma bliźnięta.
Pierwszą osobą, która wbiegła na scenę w Trian-
gle Ball, aby pogratulować Melissie coming outu,
była kanadyjska piosenkarka, laureatka czterech
nagród Grammy Kathryn Dawn Lang, lepiej zna-
na jako k.d. lang. K.d. odkryła się rok wcześniej
w wywiadzie dla magazynu „The Advocate“. W
1993 roku pojawiła się na okładce „Vanity Fair“
– siedziała na krześle fryzjerskim, podczas gdy
stojąca za nią modelka Cindy Crawford „goliła“ ją
za pomocą brzytwy. Wewnątrz numeru k.d. opo-
wiadała o ostracyzmie, który spotkał ją w środo-
wisku muzyków country po jej coming oucie, jak
również na skutek jej zaangażowania w walkę o
prawa zwierząt i „wojującego“ wegetarianizmu.
K.d., oprócz nagrywania multiplatynowych płyt
solowych, pracowała między innymi z Royem Or-
bisonem i Annie Lennox, nagrała też muzykę do
filmu Gusa Van Santa „I kowbojki mogą marzyć“.
3

foto: Rhea Anna
Melissa Etheridge znana jest również z licznych
duetów, między innymi z Joss Stone, Bruce’em
Springsteenem, Bono, Shakirą (zanim ta prze-
farbowała włosy na blond, straciła kilka kilo-
gramów i stała się idolką nastolatków), Joan
Osborne oraz Sophie B. Hawkins. Ta ostatnia –
kojarzona zazwyczaj z wielkim przebojem
„Damn I Wish I Was Your Lover“ (i zakazanym
przez MTV teledyskiem do niego) z nagranego
w 1992 roku debiutanckiego albumu „Tongues
and Tails“ oraz z „As I Lay Me Down“ z dru-
giego albumu „Whaler“ (1994 r.) – jest jedną z
najbardziej bezkompromisowych postaci ame-
rykańskiej sceny muzycznej. Rozsierdziła swoją
byłą wytwórnię Columbia Records (w 2001 ro-
ku założyła swoją własną wytwórnię Trumpet
Swan Productions), pozując nago dla maga-
zynu „Interview“ – poszło jednak nie o moral-
ność, ale o wygląd, gdyż pozwoliła się sfo-
tografować bez makijażu i nie wyszła zdaniem
swoich mocodawców wystarczająco pięknie.
Na ich zarzuty odpowiedziała w wywiadzie dla
„Details“: „Kobiety, które pozują do zdjęć, zaz-
wyczaj chcą wyglądać pięknie, seksownie,
efektownie. Ja wyglądam jak krowa. Nie wy-
glądam, jakbym myślała, że jestem piękna,
mam wspaniałe ciało i mogę kogoś podniecić.
Tylko dlaczego kobiety zawsze muszą kogoś
podniecać?“.
Sophie mówi o sobie, że ma tylko jedną sław-
ną przyjaciółkę – aktorkę komediową Rosie
O’Donnell (jawną lesbijkę). Jest biseksualna,
ale nie lubi wszelkich kategoryzacji i woli ok-
reślać się jako „omniseksualna“. Jest weganką
i od lat angażuje się w walkę o prawa zwie-
rząt. W ostatniej kampanii wyborczej w Sta-
nach Zjednoczonych wsparła Hillary Clinton,
nagrywając dla niej między innymi nową wer-
sję swojego słynnego przeboju „Damn We
Wish You Were President“. „Nie popieram Hi-
llary dlatego, że jest ona kobietą, lecz dlatego,
że ja nią jestem“ – napisała na swoim blogu.
4
Ani DiFranco
Urodzona w 1970 roku w Nowym Jorku Angela
Maria DiFranco nie czekała, aż któraś wielka wy-
twórnia dostrzeże jej talent i zaproponuje kon-
trakt. W 1989 roku z kapitałem wielkości 50 do-
larów założyła własną – Righteous Records (od
1994 roku Righteous Babe Records), w której wy-
dała dotychczas 20 płyt studyjnych i 10 bootle-
gów. Do swojej niezależności od wielkich wyt-
wórni powraca w kilku piosenkach, między w
„The Million You Never Made“, „The Next Big
Thing“ i „Napoleon“, w której sarkastycznie gratu-
luje anonimowemu przyjacielowi podpisania ży-
ciowego kontraktu (media spekulowały, że może
chodzić o Suzanne Vega, ale obie zaprzeczyły).
Jej muzyka zazwyczaj klasyfikowana jest jako folk
rock i rock alternatywny, jednak jedynie jej pierw-
Ani DiFranco sze płyty poddają się w miarę jednoznacznej kwa-
Na publiczny coming out nigdy nie zdecydowała lifikacji. Ani współpracowała między innymi z Prin-
się inna znakomita gitarzystka i wokalistka Tracy ce’em, funko-soulowo-jazzowym muzykiem Mar-
Chapman. Tracy stała się znana szerszej publicz- ceo Parkerem i raperem Corey’em Parkerem, używa
ności w 1988 roku po nieoczekiwanym występie wielu instrumentów – od gitary akustycznej i instru-
na stadionie Wembley w koncercie z okazji sie- mentów dętych („Little Plastic Castle“) po synteza-
demdziesiątych urodzin Nelsona Mandeli. Nagra- tory w „Reprieve“ – i gra w różnych stylach. „Ser-
ny w 1988 roku debiutancki album „Tracy Chap- cem muzyki folkowej nie jest gitara akustyczna“ –
man“ zdobył status platynowej płyty i cztery na- mówi. „Używam słowa ,folk’, mówiąc również o
grody Grammy. W 2008 roku wydała ósmą płytę muzyce punkowej czy rapie. Chodzi o podejście, o
„Our Bright Future“. Choć o jej tożsamości seksu- świadomość jej spuścizny, o społeczność, którą
alnej opowiedziała dopiero zdobywczyni nagrody tworzy. To muzyka, która daje głos różnym społecz-
Pulitzera pisarka Alice Walker w wywiadzie dla nościom i ich walce przeciw autorytetom“. Choć
„The Guardian“ w 2006 roku, określając ich zwią- wiele piosenek Ani ma źródło w jej biografii, częs-
zek mianem „pysznego, pięknego i wspaniałe- to są one również silnie polityczne, związane z bie-
go“, sama Tracy, mimo iż chroni swoją prywat- żącymi kwestiami społecznymi jak rasizm, seksizm,
ność, nigdy nie odżegnywała się od wspierania przemoc seksualna, homofobia, prawa reproduk-
inicjatyw organizacji gejowsko-lesbijskich. Szcze- cyjne, bieda i wojna. Ta kombinacja kwestii osobis-
gólnie zaangażowana jest w walkę z HIV. tych z politycznymi jest w dużej mierze odpowie-
Najlepsze piosenki rozstaniowe
Tracy Chapman „Sorry“
„Przepraszam“, „Wybacz mi“, „Kocham cię“ – czy to wszystko, czego nie potrafisz powiedzieć? Może gdy-
byś znalazła właściwe słowa we właściwym czasie, byłabyś moja. Proste słowa, prosta melodia – co więcej
można zaśpiewać po rozstaniu?
Melissa Etheridge „Like The Way I Do“
Powiedz mi, czy ona cię kocha, tak jak ja, czy podnieca, pociąga i urzeka, powiedz, czy za tobą tęskni, ist-
nieje tylko po to, aby cię całować, tak jak ja? Tę genialną piosenkę o zazdrości Melissa napisała ponoć po
pijanemu, po tym, jak nie udało jej się poderwać pewnej barmanki. Jeszcze bardziej przekornym rozsta-
niowym utworem Melissy jest „You Can Sleep While I Drive“, w którym początkowe „Możesz spać, kiedy
będę prowadzić“ zmienia na końcu znaczenie w „Możesz spać, kiedy odjadę“.
Ani DiFranco „Untouchable Face“
Ani brzmi wręcz słodko, gdy śpiewa „fuck you“. To jeden z tych refrenów, które jej fani uwielbiają śpiewać
razem z nią na koncertach. Nie tęsknię za tym, aby cię znowu zobaczyć. Wyglądasz jak twoje zdjęcie zro-
bione z bardzo daleka. Czyż nie tak widzimy swoje byłe po tym, jak już przebolejemy ich stratę?
Melissa Ferrick „Nebraska“
Trudno wybrać najlepszą piosenkę artystki, która ma na koncie przynajmniej jeden rozstaniowy album („Valen-
tine Heartache“), a na każdym albumie pewnie przynajmniej dwie rozstaniowe piosenki, ale chyba jednak „Ne-
braska“: Przykro mi to mówić, ale twoje ciało już ze mną nie współdziała. Sprawiasz, że robi mi się niedobrze,
a ono wie, że leżę tutaj i próbuję zachować twarz, uśmiechając się, gdy moje serce wygląda jak po katastrofie.
k.d. lang „Busy Being Blue“
Mam czas w swoich rękach, czas, by robić plany, czas, by zmienić punkt widzenia, czas, by pójść na spacer
i by siedzieć i rozmawiać, ale wiesz, jestem zbyt zajęta byciem smutną. I tyle, jeżeli chodzi o genialne rady
naszych przyjaciół, by po rozstaniu zająć się czymkolwiek, byleby tylko nie myśleć o tym, co się stało.
dzialna za wzrost jej popularności w połowie lat
‘90, podsycanej bardziej poprzez bezpośredni kon-
takt z fanami, niż przez mainstreamowe media.
Ani nie poprzestaje na nagrywaniu własnych płyt,
wydaje i promuje również muzykę kilkunastu in-
nych artystów, jak Bitch and Animal (lesbijska po-
etka i multiinstrumentalistka) i Toshi Reagon (sou-
lowo-rockowa wokalistka i gitarzystka, jej utwór
„How long“ znalazł się na ścieżce dźwiękowej do
serialu „L word“, sama Toshi pojawia się również
w ostatnim odcinku czwartej serii). Jej perkusistką
jest Allison Miller, kompozytorka i piosenkarka
eksperymentalna, obecnie pracująca z Erin
McKeown nad debiutanckim albumem ich grupy
Emma. Ani DiFranco założyła również fundację
Righteous Babe, która wspiera kulturalne i polity-
czne organizacje ze Stanów Zjednoczonych. Jej
prawdopodobnie najambitniejszym przedsięwzię-
ciem była restauracja historycznego kościoła me-
todystów w Buffalo i przekształcenie go w halę
koncertową, galerię i klub jazzowy.
Ani określa się jako osoba biseksualna i w
swoich piosenkach pisze o miłości zarówno do
kobiet, jak i mężczyzn. W 2006 roku urodziła
córkę. Obecnie jest związana z Mike’em Napo-
litano, producentem jej płyty „Reprieve“.
Melissa Ferrick
Kiedy w 1991 roku dwudziestojednoletnia Melissa
Ferrick wyruszyła w trasę z Morriseyem i krótko
później podpisała kontrakt z Atlantic Records, wy-
dawało się, że zyskanie przez nią statusu „gwiaz-
dy“ to tylko kwestia czasu. W 1993 nagrała dobrze
przyjęty debiutancki album „Massive Blur“ i zaliczy-
ła trasę koncertową po Stanach Zjednoczonych i
Europie, w 1995 wydała kolejną płytę – „Willing
To Wait“, po czym Atlantic zerwał kontrakt, tłuma-
cząc swoją decyzję zbyt słabą sprzedażą jej płyt.
„Kiedy wydałam drugą płytę, postanowili się mnie
pozbyć, ale nie zamierzali mi o tym powiedzieć“ –
wspomina Melissa w wywiadzie dla „Express
Night Out“. „Zaproponowano mi trasę po Europie,
ale Atlantic odmówił sfinansowania jej, nawet gdy
chciałam pojechać bez zespołu, i wspierania
promocji płyty. Nigdy nie wydali jej w Europie“.
Po tej bolesnej przygodzie przeszła załamanie
nerwowe. Jeszcze w trakcie trwania kontraktu
z Atlantic przestała słuchać muzyki, zaczęła
pić. Wytrzeźwiała w 1996 roku, dzięki wspar-
ciu fanów i przyjaciół. Podpisała kontrakt z nie-
zależną wytwórnią What Are Records?, z którą
nagrała trzy płyty. W 2000 roku założyła włas-
ną wytwórnię Right On Records. Na pierw-
szym „własnym“ albumie „Valentine Heart-
ache“ sama wykonuje wszystkie partie instru-
mentalne – grając między innymi na gitarze,
perkusji i trąbce. Nagrany w 2008 roku album
„Goodbye Youth“ jest ósmą płytą wydaną pod
auspicjami Right On.
Dziękuję Marni, Brynie, Diane, Janice i Annie za zdjęcia do tekstu, rady i słowa wsparcia.
„Postaw ją na scenie i patrz, jak w kilka minut
zdobywa rzeszę nowych, zaciekłych fanów.
Robi to, po prostu będąc sobą: dziką i zabaw-
ną, szczerą i bezbronną, pełną pasji i rozbryka-
ną. A przede wszystkim, Ferrick świetnie zdaje
sobie sprawę, że koncert, który się pamięta,
musi się składać z tak wielu dawek energii i
spontaniczności jak samo życie“ – czytamy w
jednym z biogramów Melissy. Trudno się z tym
nie zgodzić. Melissa Ferrick jest jedną z niewie-
lu artystek, które uzbrojone jedynie w akus-
tyczną gitarę potrafią podbić serca słuchaczy w
przeciągu kilku sekund. Teksty jej piosenek są
skrajnie osobiste – opowiada w nich o swojej
miłości do kobiet, rozstaniach, problemach
zdrowotnych, poglądach i pasjach. I choć jest
nazywana piosenkarką folkową, myliłby się
ten, kto spodziewałby się po niej spokojnej gi-
tarowej muzyki (choć i takie piosenki nagrywa)
– Melissa potrafi wydobyć ze swojej gitary
akustycznej iście zeppelinowskie riffy, zagrać
ostrego rocka, country, bluesa czy nawet
stworzyć prawdziwą rockową symfonię.
Melissa daje ponad 150 koncertów rocznie,
głównie w Stanach Zjednoczonych, zazwyczaj
dla niewielkiej, kilkudziesięcioosobowej grupy
fanów (głównie kobiet). Oprócz legendarnej
atmosfery podczas koncertów – na których po-
noć każdy, niezależnie od płci, rasy czy
orientacji seksualnej – czuje się chciany i
akceptowany (Melissa ma na prawym przed-
ramieniu tatuaż „Acceptance is the answer“,
którym streszcza swoje uczucia wobec fanów),
dorobiła się rzeszy skrajnie oddanych fanów.
Najwięksi z nich, określający się mianem
„Ferrick Heads“, podróżują za nią od czasów
jej pierwszych występów w nowojorskich
kawiarniach po całych Stanach. I to właśnie
oni sfinansowali nagranie jednego z jej
albumów „In The Eyes Of Strangers“, kupując
przez internet wersje demo piosenek, które
miały się na nim znaleźć.
foto: Bryna Gootkind
Melissa Ferrick
Marla Glen
Urodzona w 1960 roku w Chicago jazzmanka
i bluesmanka Marla Glen jest córką bluesowe-
go gitarzysty, wnuczką śpiewaka gospel. Jej
mama przyjaźniła się z B.B. Kingiem. Glen mia-
ła zaledwie jedenaście lat, kiedy napisała
piosenkę „Repertoire“, którą później umieściła
na swojej drugiej płycie, multiplatynowej
„Love and Respect“. Od 1998 roku mieszka w
Niemczech, gdzie w 2004 roku zawarła
związek z Sabriną Conley. Jej karierę
zapoczątkowało zwycięstwo w sesji jammowej w
Nowym Orleanie, za które została nagrodzona
trasą koncertową po Francji, gdzie po raz pier-
wszy wystąpiła przed europejską publicznością.
Zaoferowano jej pobyt we Francji, gdzie w 1993
roku nagrała swój debiutancki multiplatynowy
album „This is Marla Glen“. Marla Glen to nie tyl-
ko wielki, głęboki głos i zaangażowane teksty pio-
senek. Jest znana również z zaangażowania w
kwestie społeczne. Ostatnio oddaje się kwestii
edukacji dzieci i została ogłoszona patronką Festi-
walu Wiedzy, organizowanego przez hamburskie
stowarzyszanie Edukacja bez Granic.
Kto jeszcze?
Otwartych lesbijek i biseksualistek w przemyśle
muzycznym jest mnóstwo. Spośród nich warte przy-
najmniej wzmianki są folkowe gitarzystki i wokalist-
ki Alix Olsen, Chris Pureka, Natalie Zukerman i Rose
Cousins, multiinstrumentalistka Julie Wolf, ka-
nadyjski duet Tegan and Sara czy amerykańskie In-
digo Girls oraz grupa Gossip z jej charyzmatyczną
wokalistką o wielkim głosie Beth Ditto. Jako cieka-
wostkę można dodać, że lesbijką okazała się być
również Samantha Fox, która swoją popularność
zbudowała na uwodzeniu heterosamców. Szkoda,
że do dziś jedyną polską muzyczką, o której otwar-
cie mówi się i pisze, że była lesbijką, pozostaje
Wanda Landowska, klawesynistka, kompozytorka i
pianistka, która zmarła niemal pół wieku temu.
5
 wywiad
W „Senności“ grasz Adama, młodego lekarza,
który nie umie powiedzieć rodzicom, że jest
gejem. Znasz takich ludzi?
Tak. Miałem kolegę, który żył w stałym związku z
facetem, a rodzice o niczym nie wiedzieli. Ale nie
wzorowałem się na nim. Homoseksualizm Ada-
ma nie był dla mnie głównym tropem w konstru-
owaniu tej postaci, choć później zauważyłem, że
to się uwypukliło, tak jednak musiało być. To
człowiek, którego życie w pewnym momencie
musi zderzyć się z rzeczywistością, ponieważ ona
nie przewiduje, że Adam może być homoseksu-
alny. On w tej rzeczywistości tkwi, to trwa latami,
wiąże się z jego wychowaniem, rodziną itd.
Adam długo tłumi emocje, poddaje się psycholo-
gicznemu szantażowi konserwatywnych rodzi-
ców, których nie chce ranić. To w końcu musi wy-
buchnąć i to musi być huragan, który zmiata
wcześniejszy porządek. Fakt, że Adam jest ge-
jem, akurat w takim kontekście ma znaczenie. W
tym kraju informacja, że syn jest homo, dla ojca
takiego jak ojciec Adama stanowi koniec świata.
Podczas zdjęć do filmu urodziła ci się córka.
Zastanawiałeś się, jak byś zareagował, gdyby
ona powiedziała ci za kilkanaście lat: „Tato,
jestem lesbijką“?
foto: AG
6
Ani nowość,
ani tabu
wywiad z Rafałem Maćkowiakiem
Nie miałbym z tym problemu. Tak samo, gdy-
bym miał syna geja.
Wracając do Adama – on takiego coming outu
przed rodzicami nie robi. Oni niespodziewanie
składają mu wizytę, zastają Bystrego, chłopaka
Adama, nago...
Wpadka zamiast przemyślanego „wyjścia z szafy“
wydaje się w jego przypadku bardziej prawdopo-
dobna. On nie jest typem konfrontacyjnym, mię-
dzy nim a rodzicami nie było wcześniej żadnych
tarć, on bał się im sprzeciwiać. Choć przyznaję, że
byłoby bardzo ciekawe dla mnie z aktorskiego
punktu widzenia zagrać scenę coming outu.
Po tej „wpadce“ Adam ma jednak na tyle od-
wagi, że nie rezygnuje z Bystrego w relacjach
z rodzicami – przeciwnie: przyprowadza go do
rodzinnego domu.
Założyliśmy, że Adam naprawdę bardzo się zako-
chał. Pewnie miał już seks z mężczyznami wcześniej,
ale z Bystrym to nie jest tylko seks, to jest wielka mi-
łość. To ona daje mu siłę, by stawić czoło rodzicom.
Dlaczego nie ma w filmie sceny erotycznej
między nimi?
Nie było takiej potrzeby.
Rafał Maćkowiak
Rozmawiał: Mariusz Kurc
A gdyby była, miałbyś problem z jej za -
graniem?
Ja generalnie mam problem z graniem scen
erotycznych. To nie jest komfortowa sytuacja.
Pewnie byłoby trochę inaczej niż z kobietą, coś
tam musiałbym przekroczyć, ale jak by było
trzeba, to bym zagrał.
Adam spotyka się z brutalną homofobią. Sły -
szałeś o podobnych przypadkach?
W moim środowisku o pobiciach – nie. Ale
wystarczy pójść na Paradę Równości i zoba-
czyć tych, którzy przeciw niej protestują – co to
są za ludzie, co wykrzykują, jak się zachowują
– by przekonać się, jaka jest nietolerancja. Al-
bo można wsłuchać się w nasz potoczny język
– słowa takie jak „pedał“ czy „ciota“ funkcjo-
nują jako obelgi – to też o czymś świadczy.
Duża rola geja w polskim kinie to rzadkość.
Można je policzyć na palcach. Gustaw
Holoubek grał starego homoseksualistę w
„Zygfrydzie“ A ndrzeja Domalika (1987), Jan
Peszek w „Pożegnaniu jesieni“ Mariusza Tre -
lińskiego (1990), Jan Frycz – w „Egoistach“
Mariusza Trelińskiego (2000), był jeszcze film
„Homo Father“ (2005), gdzie Dawid An tko -
wiak i Bodo Kox grali parę gejów. No i teraz
ty i Bartosz Obuchowicz w „Senności“.
Jesteście pi onierami!
A wiesz, że nawet nie zdawałem sobie z tego
sprawy... Żyję w rzeczywistości, w której ho-
moseksualizm nie jest ani nowością, ani tabu.
W teatrze ten temat jest dość dobrze
„przerobiony“. Właściwie sztuka o samym
homoseksualizmie byłaby dziś już trochę
passé. Jakiś czas temu graliśmy „Cokolwiek się
zdarzy, kocham cię“ [sztuka o miłości dwóch
lesbijek na polskiej prowincji w reżyserii
Przemysława Wojcieszka – przyp. MK] w
Berlinie. Po spektaklu rozmawialiśmy z
aktorkami Rene Pollescha. Były trochę zde-
zorientowane: dziewczyna zakochała się w
drugiej dziewczynie z wzajemnością – jaki tu
problem? Gdzie jest dramat? – pytały.
W teatrze grałeś już geja w „Aniołach w Ame -
ryce“ w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego.
Belize to najfajniejsza postać w całej mojej ka-
rierze! Zauważyłem, że w Polsce jest trochę
inaczej odbierana niż gdzie indziej. U nas
wielu widzów „zatrzymuje się“ na jego
przegięciu. A przecież Belize jest bardzo
złożonym facetem! Jak graliśmy „Anioły...“ np.
we Francji, to wyczuwałem, że widzowie lep-
iej wychwytują niuanse jego charakteru. U nas
zawsze się musiałem strasznie naharować, by
zauważyli coś więcej niż przegięcie. I to nawet
ludzie, których cenię i darzę szacunkiem, nie
potrafili poza nie wyjść. To nawet nie jest
nietolerancja. Po prostu na Zachodzie istnienie
ludzi przegiętych, drag queens, transwestytów
nie wzbudza takiej sensacji. U nas jest w tej
kwestii niestety, kurczę, zaścianek.

Jesteśmy w takim punkcie, że z jednej strony

homoseksualizm wciąż jest tabu, a z drugiej

foto: Vision Film

strony czytałem recenzję „Senności“, gdzie pi-
sano, że wątek gejowski jest „poprawny poli-
tycznie“. Homoseksualizm już nie szokuje, ale
jeszcze nie jest czymś normalnym. Jeszcze nie Rafał Maćkowiak jako Adam w filmie „Senność“
jest tak, że można by zrobić film rozgrywający
się w całości w środowisku gejowskim i on
zostałby uznany za film o pewnych ludziach po
prostu, a nie za „film o gejach“.

A twoja edukacja związana z homoseksualiz-

mem jak wyglądała?
Jeszcze na studiach w Akademii Teatralnej w
Warszawie nie zdawałem sobie sprawy, że
niektórzy moi koledzy są innej orientacji seksu-
alnej niż moja. Inna sprawa, że o tym wtedy
(to była końcówka lat 90.) raczej nie mówiono.
Dopiero po studiach się podowiadywałem, że
ten czy tamten jest gejem, albo że ten jest z
tym, a tamten z tamtym.

foto: Vision Film

Miałem moment zafascynowania tą odmien-
nością – byłem wśród tych, którzy uważali, że
fajnie jest mieć kumpla geja. To oznaczało, że
jesteś o krok dalej niż inni w stronę nowoczes- Adam z Bystrym (Bartosz Obuchowicz)
ności, bliżej świata.

Na czym to zafascynowanie polegało?

Wypytywałem ich, jak sobie radzą z tym ukry-
waniem się, jak to funkcjonuje.

TR Warszawa (wcześniej Teatr Rozmaitości), w

którym jesteś od 2001 r., jest często kojarzony
z podejmowaniem tematyki homoseksualnej i
antyhomofobicznej. Pracujesz nad czymś no -
wym w TR?
Jesteśmy z Grześkiem Jarzyną w trakcie prób
do „Teoremy“ Pasoliniego.

Pasolini! Czyli znów wątek gejowski!

foto: Vision Film

Ano tak.

Rafal Maćkowiak został za rolę w „Senności“

nominowany do nagrody im. Zbyszka
Cybulskiego Adam z rodzicami (Dorota Pomykala i Andrzej Grabowski)

7
 newsy
Teksty: Paweł Fischer-Kotowski

Kraj
tions“, „Transparent“ i wreszcie coś z rodzime-
go ogródka, czyli „Homo.pl“. Poza tym, odbyły
się warsztaty oraz piknik tęczowych rodzin.
Według szacunków ekspertów w Polsce może
funkcjonować nawet 50 tysięcy niestandardo-
wych rodzin, które jednak ze względu na wa-
runki społeczne oraz prawne pozostają w cie-
niu. (Antoni Syrek-Dąbrowski)
sał jeszcze Traktatu Lizbońskiego. – Jest całkowi-
tym nieporozumieniem oskarżanie mnie o uprze-
dzenia wobec homoseksualistów – odpowie-
dział Kaczyński i dodał, że osoby o odmiennej
orientacji seksualnej „były, są i będą, w każdym
społeczeństwie, w każdej cywilizacji“. – Ale pro-
mować tych postaw nie ma potrzeby, choćby
dlatego, aby ród ludzki nie wyginął – dodał.

Debata w KPH podczas Festiwalu Tęczowych Rodzin
Ostatni weekend października upłynął w War-
szawie pod tęczową flagą. KPH wraz z Trans-
Fuzją zorganizowała pierwszy Festiwal Tęczo -
wych Rodzin. I oby nie ostatni. Celem festiwa-
lu było ukazanie rodziny nieskrępowanej
„nuklearnym“ stereotypem i całego spektrum
możliwych konfiguracji. Wszystko zaczęło się
od turnieju piłkarzyków oraz wystawy Edyty
Bystroń zatytułowanej Próba odpowiedzi na
pytanie: Kim jestem? Cz. 2. Potem impreza
przeniosła się do Zamku Ujazdowskiego i za-
częło być poważniej. Dr Katarzyna Bojarska za-
inaugurowała debatę wykładem I żyli długo i
szczęśliwie. O śpiącym królewiczu, szewczynce
Dratewce, siedmiu krasnoludkach i niehetero-
normatywnych modelach ich rodzin. Uczestni-
czy mieli również okazję obejrzeć film doku-
mentalny o rodzicielstwie par gejowskich „Da-
ddy and Papa“. Inne filmy pokazywane w ra-
mach festiwalu to „Oni“, „No dumb ques-
Zapowiadane huczne urodziny króla Wareń -
czyka nie odbyły się. Łukasz Pałucki z Socjalde-
mokracji Polskiej zaproponował, by 31 paź-
dziernika uroczyście uczcić urodziny Władysła-
wa Wareńczyka – polskiego władcy, który
prawdopodobnie był gejem. Planowano
przedstawienie „Gejowskie miłostki króla“,
przemarsz pod Wawel i złożenie kwiatów na
symbolicznym grobie. Impreza jednak nie od-
była się – spotkała się z odmową krakowskie-
go magistratu. Powodem była wizyta prezy-
denta Lecha Kaczyńskiego na uroczystościach
związanych z rocznicą wyzwolenia Krakowa –
dokładnie w tym samym czasie i miejscu. Po-
mysłowi sprzeciwił się także proboszcz katedry
wawelskiej. Działacze ograniczyli się więc do
złożenia kwiatów na grobie Wareńczyka.
Podczas wizyty na Słowenii prezydent Lech Ka-
czyński został zapytany przez dziennikarzy, czy
zmienił stosunek do gejów i lesbijek i czy właś-
nie oni nie są powodem, dla którego nie podpi-
15 listopada odbył się doroczny poznański
Marsz Równości, wieńczący Dni Równości i To-
lerancji. W manifestacji wzięło udział ponad
300 osób, które, ochraniane przez 400 policjan-
tów, bez większych przeszkód przeszły zapla-
nowaną trasę. W trakcie marszu policja zatrzy-
mała pięć osób za wznoszenie obelżywych ok-
rzyków w kierunku uczestników demonstracji.
– Po raz trzeci udało nam się przejść całą trasę.
Mogliśmy przez całą trasę krzyczeć nasze hasła.
Poznań jest dzisiaj stolicą tolerancji – stwierdziła
po manifestacji Aleksandra Sołtysiak, jedna z or-
ganizatorek. Krótko później pięcioro wracających
do domu uczestników marszu zostało napad-
niętych przez grupę przeciwników demonstracji.
Marsz Równości w Poznaniu zorganizowano po
raz pierwszy w 2004 roku. W 2005 roku władze
miasta nie zgodziły się na przemarsz, mimo to w
nielegalnym marszu wzięło udział kilkaset osób,
z których ponad 80 zostało zatrzymanych przez
policję. W późniejszych latach marsze odbywały
się bez większych zakłóceń.

Homofobia w mojej szkole – c.d. Raczek i Szczygielski

Od czasu, gdy Aleksander Dobrzyński, piętnastoletni gej, napisał w liście do „Repliki" (zamieszczonym w po- parą roku!
przednim numerze) o homofobii, z którą styka się nagminnie w swym gimnazjum, i o bezskutecznych próbach
zwrócenia uwagi władz szkoły na problem, trochę się zmieniło. Dyrekcja szkoły i psycholożka zaczęły działać. Tomasz Raczek i Marcin Szczygielski wygrali ple-
Przypadki homofobicznych zachowań zaczęły być wyłapywane. Uprzedzeniom poświęcono szkolną pogadankę, biscyt tygodnika „Gala“ w kategorii „Najpiękniej-
a Olkowi powierzono zadanie przygotowanie osobnej lekcji o homofobii. Sprawę będziemy dalej monitorować. sza Para Roku“. Gratulujemy i obiecujemy więcej
Jeśli spotkałeś/aś się z homofobią w Twojej szkole, napisz do nas: gazeta@kph.org.pl o Parze Roku w następnym numerze „Repliki“.

Świat
W wypadku samochodowym zginął Joerg Haider –
nacjonalista, kontrowersyjny lider austriackiej pra-
wicy i gubernator Karyntii. Kilka dni później gazety
donosiły o sensacyjnym wyznaniu Stefana Petzne-
ra, który zastąpił Haidera na stanowisku szefa par-
tii. – To, co łączyło Joerga i mnie, było czymś wię-
cej niż tylko przyjaźnią – przyznał. – Był dla mnie
najważniejszy. Kochałem go. Nawet jego żona
wiedziała, że między nami było coś szczególnego, i
rozumiała to. Miałem tylko jego, teraz jestem sam.
Jalal Fairooz, poseł parlamentu w Bahrajnie,
zaproponował, aby policzyć homoseksualis -
tów w tym małym azjatyckim państwie. – Ho-
moseksualizm jest zagrożeniem dla naszego
społeczeństwa i naszych wartości – grzmiał z
mównicy. Oprócz liczenia homoseksualistów,
zażądał od ministerstwa edukacji deklaracji, że
w szkołach nie uczą żadni geje i lesbijki. Za-
proponował także zakaz przekraczania granicy
przez osoby homoseksualne.
W Kolorado po raz pierwszy jawny gej, Jared
Polis, został wybrany do Kongresu, nie będąc
jego urzędującym członkiem. Wcześniej w Iz-
bie Reprezentantów zasiadały już osoby ho-
moseksualne – Barney Frank z Massachusetts,
który ujawnił się w czasie kadencji, oraz Tam-
my Baldwin z Wisconsin, wybrana jako pierw-
sza lesbijka po ujawnieniu. Cała trójka zasią-
dzie w 111. Kongresie, który zbierze się w sty-
czniu 2009.

8
Związki partnerskie?
Małżeństwa? Inna opcja?
Gejowo.pl
Najlepiej być pięknym, młodym i
bogatym, czyli mieć „małżeńst-
wa z możliwością adopcji“. Ale
porzućmy mrzonki! Trudno bę- Krzysztof
Halama
dzie zmienić konstytucję, by eu-
ro zastąpiło złotówkę, a co do-
piero, by zmienić definicję małżeństwa. Naj-
lepsza więc będzie metoda małych kroków. Naj-
pierw pokażmy społeczeństwu, jakie regulacje
są nam najbardziej potrzebne (dziedziczenie,
szpital itp.). Nawet zaprzysięgłych homofobów
da się przekonać, że na tych zmianach oni nie
stracą, a my będziemy mogli spokojnie żyć. Gdy
to nastąpi, ubierzmy to w formę ustawy, choćby
na wzór projektu Szyszkowskiej, i zaproponujmy
ustawę o związkach partnerskich. Uświadomio-
ne społeczeństwo przełknie to bez trudu, a my
będziemy mieć to, co inni na Zachodzie. Na re-
definicję małżeństwa i adopcję dzieci trzeba dać
Polakom więcej czasu. Domaganie się tego w
tej chwili świadczy o braku wyobraźni – od te-
go nie zaczynano nawet w państwach bardziej
liberalnych, w których pra-
wa mniejszości nie budzą
tyle emocji, co u nas.
InnaStrona.pl
Pełne równouprawnienie, tzn.
wszystkie prawa, wszystkie
obowiązki, suknie, fraki, USC,
Radek Oliwa
Mendelssohn i oczywiście pra-
wo do adopcji.
Zbyt kontrowersyjne? Każdy pomysł na sfor-
malizowanie związków jednopłciowych bę-
dzie w naszym kraju kontrowersyjny i będzie
tak długo poddawany obróbce, aż zostanie
zredukowany do świstka uprawniającego
do... kompletnie niczego.
Warto więc stanąć do ewentualnych roz-
mów z takim pakietem roszczeń, który bę-
dzie się nadawał do jakiegokolwiek okraja-
nia. Wszystko to oczywiście bardzo teorety-
czne, bo w tej chwili każda opcja politycz-
na ma nasze potrzeby w głębokim poważa-
niu. Mam wrażenie, że nawet sami zainte-
resowani zaniedbali ten temat. Tym bar-
dziej cieszy mnie, że re-
dakcja „Repliki“ go „od-
grzała“ – jest o czym
rozmawiać.
Kobiety-
Kobietom.com
Dopóki polskie prawo nie będzie
traktowało w ten sam sposób
osób hetero- i homoseksualnych, Suzi
Andreis
dopóty lesbijki i geje będą w tym
kraju dyskryminowani. W Polsce
zbyt często, mówiąc o małżeństwie, utożsamia
się je z katolickim sakramentem i w tym tkwi pro-
blem. Jednak nie chodzi tu o błogosławienie na-
szego związku przez reprezentanta Kościoła ani o
rytuał przedstawienia się społeczeństwu jako no-
wopowstała para. Instytucja małżeństwa powin-
na gwarantować osobom homoseksualnym te
same prawa cywilne, z których już korzystają oso-
by heteroseksualne, bez wyjątków, włącznie z
możliwością adopcji dzieci. Małżeństwo z kolei
nie powinno być jedyną formą legalizacji związ-
ku: coraz więcej osób heteroseksualnych, prowa-
dzących wspólnie z partnerem życiowym gospo-
darstwo domowe, nie decyduje się na ślub, choć
chętnie skorzystałoby z niektórych praw cywil-
nych, np. w celach podatkowych. Prawo powin-
no to uwzględnić, oczywiś-
cie nie dyskryminując par
nieheteroseksualnych.
Homiki.pl
Sądzę, że nie należy próbować
porywać się z motyką na słońce
i zmieniać konstytucyjnego za-
Uschi
pisu definicji małżeństwa (art.
Pawlik
18). Natomiast walkę o rejest-
rowane związki partnerskie
trzeba zacząć jak najszybciej – i intensyfikować
działania w tym mocno odstawionym na bocz-
ny tor temacie. Walka o związki partnerskie
musi się jednak rozpocząć od akcji informacyj-
no-afirmacyjnej skierowanej do samego środo-
wiska LGBTQ. W moim odczuciu znaczna jego
część nie jest świadoma korzyści, jakie ze
związków mogą wyniknąć, oraz nie jest goto-
wa ujawnić się
na tyle, by związ-
ki te zawrzeć.
opinn i e
KrytykaPolityczna.pl
Przede wszystkim trzeba usza-
nować to, że różne osoby
pragną różnych rzeczy. Mał-
żeństwo to dla jednych marze- Adam
Ostolski
nie, dla innych zaś instytucja
podejrzana. Rejestrowany kon-
kubinat to dla jednych wygodne rozwiązanie
praktycznych problemów, dla innych – na-
miastka autentycznego równouprawnienia.
Dlatego sprawiedliwe byłoby rozwiązanie
dwutorowe. Z jednej strony, prawo do za-
wierania małżeństw na tych samych zasa-
dach, co osoby heteroseksualne, z drugiej –
konkubinaty.
Walcząc o uregulowanie statusu związków
LGBT, często wysuwamy kwestie praktyczne
– kłopoty spadkowe, wizyty w szpitalu, nie-
jasną sytuacja dzieci z poprzednich związków
itp. To ważne argumenty, ale nie tylko o to tu
chodzi. To jest też walka o uznanie równej
godności i praw osób i par homoseksualnych,
o pełną eman-
cypację.
Lesbijka.org
Związki partnerskie tak, mał-
żeństwa nie. To nic nikomu nie
ujmuje, a kto się czuje „zde-
Patrycja
Markiewicz
gradowany“, że byłby związek,
nie małżeństwo, to chyba sam
nie wie, czego chce. Można
pogodzić tradycję (małżeństwo kobiety i męż-
czyzny) z wymogami czasu (związki partners-
kie). Przecież głównie liczy się osłona prawna,
nie nazewnictwo.
Poza tym związki są do „przełknięcia“ przez
społeczeństwo, przy małżeńst-
wach budzi się w nim spory
opór. Ludzie mądrzy szukają
konsensusu, wierzę, że tacy się
znajdą po obu stronach.
9
 kraj 83 gejów, 8 trans,
28 lesbijek, 7 bi
Czy polska prasa jest przychylna gejom i lesbijkom? Sprawdziliśmy to!
Przeprowadziliśmy („Replika“ i Homiki.pl) monito-
ring polskiej prasy – dzienników we wrześniu br.,
a tygodników – we wrześniu i październiku br.
Sprawdzaliśmy, jak często pojawia się tematyka
LGBTQ, w jakim kontekście, a przede wszystkim,
gdzie mamy sojuszników. Miesiące powakacyjne,
kiedy skończył się okres ogórkowy, a spektakular-
nych wydarzeń w stylu Parady Równości czy wi-
zyty „gejów z orędzia“ nie było, wydały nam się
idealnym momentem na takie badanie.
Gazety codzienne
„Wyborcza“ uważana jest po-
wszechnie za progejowską/les-
bijską. Czy słusznie? Nie bardzo, bo gazeta, ow-
szem, pisze o nas zwykle przyjaźnie, ale raczej
rzadko. Statystyki podwyższają wrześniowej „Ga-
zecie…“ Kinga Dunin i Katarzyna Bielas. Pierwsza
w obu swych wrześniowych felietonach wprowa-
Koślawo o „Senności“
Premiera książki Wojciecha Kuczoka i filmu Magdale-
ny Piekorz pod tym samym tytułem okazały się dob-
rym miernikiem stosunku wielu publicystów do ho-
moseksualizmu. Nie wszyscy zdali egzamin. Zdzisław
Pietrasik z „Polityki“ tak charakteryzował jednego z
bohaterów „Senności“: „Adam, (…) lekarz, prywat-
nie homoseksualista“. Oto ciekawa dychotomia życia:
służbowo i publicznie lekarz, „prywatnie“ homosek-
sualista! Pietrasik, dziennikarz, publicznie homofob?
Także Dariuszowi Nowackiemu, dyżurnemu ho-
mofobowi gościnnie występującemu na łamach
„Gazety Wyborczej“, przyszło się zmierzyć z „Sen-
nością“: „Narrator podpowiada, ze w Adamie
dopiero pod wpływem Pięknisia obudziło się ho-
moseksualne pożądanie“. A może po prostu
Adam jest gejem, któremu się Piękniś spodobał?
Barbara Hollender w „Rzeczpospolitej“, opisując
filmy prezentowane na Festiwalu w Gdyni, pisze
o „Senności“: „Obserwujemy (...) lekarza, który
musi się uporać z własnym homoseksualizmem“.
Oczywista bzdura, bohater musi się uporać z nie-
chęcią otoczenia, przede wszystkim rodziców. Jej
opinię możemy uznać za typowy przykład pisania
o homoseksualizmie, który automatycznie „musi“
mieć nadaną łatkę osobistego dramatu.
10
dziła perspektywę gej/les, pisząc o „Senności“
Wojciecha Kuczoka (20.09) oraz zdając sprawoz-
danie ze swego badania na uprzedzenia (6.09).
Druga w wywiadzie z Juliuszem Machulskim
(współautorem był Jacek Szczerba) wprowadziła
temat domniemanej homoseksualności Jej Eksce-
lencji z „Seksmisji“ (1.09). Inny pozytywny przykład
to recenzja „Chłopaka czy dziewczyny“ (2.09) na-
pisana ze świadomością, że czytelni(cz)kami będą
też osoby homoseksualne. Ale są i wpadki: przy
okazji ukazania się „Dzienników“ Anny Kowalskiej
o lesbijskim związku pisarki z Marią Dąbrowską
konsekwentnie pisano jako o… „przyjaźni“.
„Dziennik“ pisał o sprawach
LGBTQ tylko w kontekście
wydarzeń kulturalnych, a i tu miały marginalne
znaczenie. Jedynym wyjątkiem był obszerny tekst
„Kłopot z płcią, czyli między kulturą a naturą“ – re-
cenzja „Uwikłanych w płeć“ Judith Butler i towa-
rzyszący jej wywiad z Kingą (znów!) Dunin
(20.09). To jemu zawdzięczamy jedyne pojawie-
nie się we wrześniowych „Dziennikach“ słowa
„lesbijka“. Nieobecność tematyki homoseksualnej
kontrastuje z wyrażanym na łamach przeko-
naniem, iż „wystylizowany gej“ jest ostatnio
czymś „modnym“, szczególnie w literaturze
(3.09). Najwidoczniej gazeta nie nadąża za modą.
Podobnie jest z „Polska The
Times“. Tutaj też nieheterosek-
sualne sprawy wypływają epizodycznie i tylko w
kręgu kultury. Jest Jan Peszek jako gwiazda „Figo
Fago“ (26.09), jest retrospektywa twórczości ho-
moseksualnego malarza Francisa Bacona (4.09),
poruszono także homowątki pojawiające się w
książce o śmierci Marka Papały (8.09) pominięte
przez „Politykę“. Aż się prosiło, by np. obszerne
omówienia karier Cyndi Lauper i Abby okrasić infor-
macją o ich statusie gejowskich ikon... Nic z tego.
Na tym tle homofobiczna „Rzecz-
pospolita“ wygląda na potentata,
jeśli chodzi o ilość. Zaliczana do tytułów konserwa-
tywnych i prawicowych, gejami zajmuje się bardzo
Tekst: Michał Minałto
często, zauważa lesbijki, a nawet dla transseksua-
listy znajdzie miejsce. We wrześniu w co drugim
numerze pojawiał się wątek związany z LGBTQ, ar-
tykuły były neutralne bądź negatywne. „Rzepie“
łatwiej się zdobyć na obiektywizm, gdy temat nie
dotyka kwestii uznawanych za drażliwe (wychowa-
nie dzieci) lub gdy dotyczy spraw zagranicznych
(„Muzułmanie grożą gejom w Sarajewie“ – 9.09),
a więc „obcych“. Właśnie w „Rz“ pojawił się naj-
bardziej homofobiczny artykuł całego monitoringu,
w którym autor, Grzegorz Górny, celowo i wielo-
krotnie porównuje pedofilię z homoseksualizmem
(16.09): W Holandii już słychać głosy lekarzy i poli-
tyków, którzy tłumaczą, że pedofilia, tak jak homo-
seksualizm, jest naturalną skłonnością pewnego
odsetka ludności. Poza tym, „Rz“ lubi straszyć czy-
telników „homoseksualną rewolucją“ (np. „Spis wi-
nowajców“ o kalifornijskich działaczach LGBT two-
rzących listę osób i firm wspierających zakaz legali-
zacji małżeństw homoseksualnych – 3.09). Jednak
tylko w tym dzienniku mogliśmy przeczytać o auto-
rze kryminałów planującym częściej umieszczać w
swoich książkach gejów i lesbijki („Kryminał ma
uczyć tolerancji dla gejów“ – 30.09) czy transsek-
sualistce z USA, która wygrała proces o zatrudnie-
nie („Zmiana płci nie zmienia szans“ – 23.09)
Na monitoring „Naszego Dziennika“ szkoda
było nam czasu.
Tabloidy
Dwa główne tabloidy prezentu-
ją zupełnie odmienne postawy
wobec LGBTQ. „Fakt“ okazuje
się pismem zdecydowanie mniej homofobicznym.
Nie licząc Macieja Rybińskiego, felietonisty-
homofoba, naczelny brukowiec Polski, jeśli już się
za homoseksualizm bierze, jest nam dość przyjaz-
ny. Zdarza mu się pouczyć samą Jolę Rutowicz: Jo-
lanta atakuje Tomasza Jacykowa za jego orienta-
cję seksualną. Jakby nie wiedziała, że to jego pry-
watne sprawy. Najwidoczniej Jola nie nauczyła się
jeszcze, że należy szanować mniejszości seksualne
(24.09). Entuzjazm wzbudził miniserial „Figo Fa-
go“ z Pawłem Małaszyńskim i Janem Peszkiem
(3.09), nie zabrakło także szczegółowego omó-
wienia szaleństwa telewizyjnej publiczności, gdy
na wizji buziaka dały sobie dwie Edyty: Herbuś i
Górniak (20.09). Podglądactwo lesbianizmu, czy
też sympatia dla obalania heteromatrixu?
Inaczej „Super Express“, który
wyewoluował w rejony jawnie
homofobiczne. Najdalej posuniętym „obalaniem
heteromatrixu“ była tu obfotografowana damska
torebka Tomasza Kammela (30.09). Ale już osoba
trans to „zboczeniec przebierający się za kobietę“
(5.09). Kylie Minogue opowiada o swoich les-
bijskich marzeniach (13.09), ale tylko dlatego, że
nie spotkała dotąd odpowiedniego faceta (skąd to
znamy?). Aktor Cypryański musi się gorączkowo
tłumaczyć z przyjęcia roli geja w nowym filmie
(1.09), a Korę ponoć prześladuje wcielająca się w
jej postać drag queen (5.09). Cóż za galimatias!
Tygodniki
„Newsweek“ tematom niehete-
ro poświęcił tylko kilka informa-
cyjnych notatek i wzmianek. Temat LGBTQ nie
wzbudza tu raczej aprobaty, ale też żaden z teks-
tów nie niósł wyraźnie negatywnego przesłania.
Informację o tym, że za najbardziej obraźliwy epi-
tet uznaje się w Polsce „pedała“ (83% wskazań)
pozostawia się bez komentarza (31.08., nr ukazał
się we wrześniu). Za to Tomasz Jastrun w swych
felietonach aż dwukrotnie wprowadził wątki gej-
les: wieszcząc przyjęcie małżeństw homo-
seksualnych (31.08., nr ukazał się we wrześniu) i
otwarcie pisząc o lesbijskim związku Kowalskiej i
Dąbrowskiej przy okazji „Dzienników“ tej pierw-
szej (12.10). To wszystko jednak to kropla w mo-
rzu możliwości poważnego tygodnika opinii.
Trochę lepiej, jeśli chodzi o
ilość, jest w „Przekroju“ (żad-
nej wzmianki o gejach i les-
bijkach nie było tylko w nu-
merze z 25.09.), dostrzec
można też dużą pozytywną różnicę jakościo-
wą. Przykładowo: w analizie tekstów piosenek
Piotra Kupichy pojawia się refleksja, że faceta
może rzucić nie tylko dziewczyna, ale też inny
facet (23.10.). W artykule o Annie Leibovitz
(29.10.) Kuba Dąbrowski pisze o jej związku z
Susan Sontag, nazywając ją partnerką życiową
i kochanką fotografki. Wspomina również, że
Leibovitz i Sontag tworzą szczęśliwą rodzinę,
Annie rodzi im trójkę dzieci. Wątki gej i les po-
jawiają się również w kontekście orientacji
osób publicznych i kultury (recenzje „Łaska-
wych“ – 2.10., „Mamma mia!“ – 28.08. /nr
wyszedł we wrześniu/, „Senności“ – 16.10.),
rzadziej niestety – zjawisk społecznych. Nie
ma we wrześniowo-październikowych „Prze-
krojach“ homofobicznych wpadek.
We „Wprost“ mniejszości sek-
sualne służą głównie do tego,
żeby się z nich pośmiać. W takich rubrykach jak
„UEOrgan Ludu“ i „Fakty z życia koalicji i opozy-
cji“ Mazurka i Zalewskiego najczęściej napotka-
my żarty z gejów (istnienie lesbijek mało kto za-
uważa): Notowania komuszków spadły do 5
procent! Naszym zdaniem, to elektorat gejowski
odpłynął od SLD po klęsce Wojtka Olejniczaka –
tak skomentowano słabe wyniki sondażowe SLD
(7.09.). Czasem „żarty“ przekraczają granice
chamstwa: pisowskie ponoć hasło Donald, łobu-
zie, wsadzimy ci ch... w buzię okraszono słowa-
mi: PiS otworzył się na mniejszości seksualne
(14.09.). Inaczej jest w rubryce kulturalnej i dzia-
le zagranicznym. Zamieszcza się tu recenzje au-
torów otwarcie gejowskich (Michał Zygmunt o
„Łaskawych“ – 5.10.), chwali i cytuje nowego
mera Londynu Borisa Johnsona (Nikt zdrowy na
umyśle nie jest homofobem – 7.09.). Jednocześ-
nie nie brakuje szyderstw i wprowadzania kon-
serwatywnych treści, choćby w wypowiedziach
nie tak dawnego lidera „lewicy“ Józefa Olekse-
go, według którego w kwestii Parad Równości
przesadza strona homoseksualna chcąca de-
monstracyjnie manifestować swoją obecność
(28.09.). Wszystko to razem składa się na dość
schizofreniczną całość. Redakcji „Wprost“ suge-
rujemy wizytę w poradni antyhomofobicznej.
Zdecydowanym rozczarowa-
niem zakończył się monitoring
deklarującego lewicowość i
przywiązanie do spraw LGBTQ
„Przeglądu“, który nie zauwa-
ża homoseksualizmu nawet w tekstach, gdzie
powinien się on pojawić. Przykładowo w arty-
kule o kondycji młodych mężczyzn przyjęto za-
łożenie, że istnieją tylko heteroseksualiści
(„Młody mężczyzno, jaki jesteś?“ – 29.09). W
zasadzie jedyna publikacja „z wątkiem“ doty-
czyła Jorga Haidera, jego kariery, śmierci i życia
osobistego („Druga twarz Haidera“ – 2.11., nr
wyszedł w październiku). Widać więc jawny
dysonans pomiędzy deklarowanymi i rzeczy-
wistymi priorytetami, tak naprawdę „Przegląd“
to po prostu biuletyn kilku partii określających
się mianem centrolewicy.
Na koniec „Polityka“, w któ-
rej w 1981 r. ukazał się głoś-
ny i pamiętany do dziś ob-
szerny artykuł o homoseksualizmie – „Gorzki
fiolet“ Barbary Pietkiewicz. Co ciekawe, z tą
samą Pietkiewicz są teraz (numer 38) kłopoty,
spod jej pióra wyszło sformułowanie: Kazi-
rodztwo nie jest chorobą, nie otrzymuje się go
fizjologicznie, w genach jak pedofilię (kazirod-
cy bywają pedofilami, ale zdecydowanie prze-
ważają wśród nich heterojcowie) (20.09). Cóż!
Pośrednio autorka wpycha nas w rewiry stere-
otypu pederasty-pedofila, zadziwić musi także
określenie „heterojcowie“, zupełnie jakby ist-
nieli homojcowie masowo oskarżani o kazi-
rodztwo. Mimo (czasem karygodnych!) wpa-
dek „Polityka“ zasługuje na miano pisma deli-
katnie gej/les-friendly. Decydują o tym teksty
takich osób jak Joanna Podgórska, autorka
niedawnego (świetnego!) raportu o „les ma-
mach“. Ostatnio dzięki felietonom Kuby Woje-
wódzkiego tematy LGBT w zabawnej (i nieho-
mofobicznej) formie są częściej obecne na ła-
mach. No i był też prawdziwy hit: w numerze
z 25.10. zamieszczono 3-stronicowy fragment
książki o Jerzym Waldorffie dotyczący wyłącz-
nie uczuciowego życia Waldorffa i jego ponad
półwiekowego męsko-męskiego związku.
Wynik
Choć na rynku prasowym istnieje wiele dzienni-
ków i tygodników, wybór jest w gruncie rzeczy
niewielki. Nie brakuje gazet zainteresowanych
homoseksualizmem, ale negatywnie do niego
nastawionych („Rzeczpospolita“), natomiast ty-
tuły przyjazne LGBTQ poświęcają tym sprawom
niewiele miejsca („GW“, „Polityka“). Ciągle nie
ma jednak pisma, o którym można byłoby po-
wiedzieć „nasze“, nie ma miejsca na poważną
debatę. Czy jest nadzieja, że kiedyś się to zmie-
ni? Na razie naszym największym sprzymierzeń-
cem jest kultura, to w tym dziale jest największa
szansa na spotkanie tematyki homoseksualnej.
(Współpraca: Mariusz Kurc, Magda Pocheć,
Bartosz Reszczak, Marcin Teodorczyk, Krzysztof
Tomasik, Ewa Tomaszewicz)

„Rzeczpospolita“, a potem długo nic

Najwięcej słów-kluczy (ggej, lesbijka, homoseksualizm, transseksualizm, biseksualizm i homofobia) pojawiło się we wrześniu w „Rzeczpospolitej“ (odpowiednio: 29, 6,
24, 2, 2, 0). Pozostałe monitorowane dzienniki są pod tym względem daleko za nią (najlepiej, ale nadal blado, wypadła „Wyborcza“ – 7, 3, 5, 0, 0, 2). Wśród tygod-
ników przoduje „Newsweek“ z 13 gejami, 2 lesbijkami i 9 użyciami różnych form słowa „homoseksualizm“. Co ciekawe, najnowsze z badanych słów – „homofobię“ w
dziennikach znaleźliśmy trzykrotnie (dwa razy w „Wyborczej“, raz w „Dzienniku“), a w tygodnikach „aż“ czterokrotnie – ale tylko we „Wprost“. Czyli uważana z gej/les-
friendly „Wyborcza“ wypadła tu znacznie gorzej od tygodnika uznawanego za homofobiczny. Poza tym, ranking słów-kluczy nie przynosi rewelacji – lesbijek jest niemal
trzykrotnie mniej niż gejów (228 do 83), sporadycznie pojawiają się biseksualiści (77) i osoby transseksualne (88). Jak widać, dla niestety wszystkich badanych mediów
sprawy LGBTQ to nadal przede wszystkim kwestie „gejowskie“. Choć i tak od czasu, kiedy to „Wyborcza“ nadała tytuł „Geje wygrali z PiS“ informacji o wygranej czterech
lesbijek z poznańskimi radnymi PiS w sprawie o znieważenie (wrzesień 2006) widać sporą poprawę – takich kompromitujących wpadek tym razem nie było.

11
 „Berek“ z Kasprzyk i
Marcin Szczygielski dokonał adaptacji swojej bestselerowej powiesci „Berek“. Pr
Rozmawiał: Mariusz Kurc
Zakochany Paweł
rozmowa z Pawłem Małaszyńskim
Paweł z „Berka“ to druga postać geja w Twojej
karierze…
…jak to druga?
Pierwszy jest Figo z serialu w programie Szy-
mona Majewskiego.
A nie, „Figo Fago“ jest komiksem, pastiszem.
W „Berku“ to zupełnie co innego. Gram praw-
dziwego faceta. Na razie próbujemy, rola się
rodzi. Strasznie jestem ciekawy, jak widzowie
będą reagować. Publiczność Teatru Kwadrat
jest przyzwyczajona do repertuaru raczej lek-
kiego, bez kontrowersyjnych tematów. I nie
wiem, jak zareaguje na poważnie pokazane –
Paweł Małaszyński w przerwie prób do „Berka“
12
Foto: Monika Rakowska
nawet jeśli tylko delikatnie – uczucie między
dwoma mężczyznami. Może być np. śmiech, a
nie o to mi chodzi.
Będą sceny miłosne?
Będą. Paweł Małaszyński z autorem
„Berka“ Marcinem Szczygielskim
I jak się w nich czujesz?
Nie mam oporów. Jasne, że gdybym miał na Bartek Świderski, który grał geja w „Magdzie
przykład całować się namiętnie z facetem, M.“, przestrzegał innych aktorów przed przyj-
wiesz, pójść w ślinę, to byłbym zestresowany mowaniem takich ról. Ponoć spotkało go spo -
na sto procent. Ale lubię przekraczać moje ro nieprzyjemności.
własne wewnętrzne granice. Nie boję się tego. Już po „Figo Fago“ zdarza mi
się usłyszeć na ulicy jakieś docinki niemiłe –
„Berkiem“ będziemy mam to gdzieś. Społeczeństwo jest, jakie jest, i
„badać“ publiczność ja rzucam mu wyzwanie. Przy wyborze ról nie
Teatru Kwadrat. Nie kombinuję, co inni pomyślą, nie kalkuluję, co bę-
zdziwię się, jeśli nie- dzie korzystne dla mojego wizerunku, a co nie.
którzy będą podczas
spektaklu wychodzić. Gdy odbierając Telekamerę 2008 dla najpopular-
Wcześniej takim tes- niejszego aktora, przejęzyczyłeś się i podziękowa-
tem była sztuka „Per- łeś kochankowi, wielu gejom zabiły żywiej serca...
fect Day“, którą gramy Tak, tak, słyszałem nawet, że były zakłady, kto
od zeszłego roku – jest tym moim kochankiem.
tam też pojawia się
gej, i to z pojemni- W jednym z wywiadów przeczytałem, że two-
kiem ze spermą [jego im ulubionym pisarzem jest Jean Genet. To
przyjaciółka marzy o ikona kultury gejowskiej.
zajściu w ciążę a on Genet to moja fascynacja jeszcze ze szkoły te-
chce jej pomóc – atralnej. Szczególnie cenię jego „Balkon“ i
przyp. MK]. Ale w „Ścisły nadzór“, który zrobiliśmy na III roku z
„Berku“ idziemy dalej panią Bożeną Baranowską. Ale jak już jesteś-
– mój bohater się za- my przy gejowskich ikonach, to lubię też poe-
kochuje, ma chłopaka. zję Artura Rimbaud. Przy okazji: „Całkowite za-
ćmienie“ Agnieszki Holland o związku Rim-
Jak się znalazłeś w baud z Verlainem – fenomenalny film. O wi-
obsadzie „Berka“? dzisz, DiCaprio tam miał odważne sceny męs-
Przeczytałem książkę ko-męskie – podziwiam. Co jeszcze? „Klatka
Marcina Szczygiels- dla ptaków“… Ostatnio Marcin Szczygielski
kiego, spodobała mi pożyczył mi serial „Queer as folk“...
się. Ewa Kasprzyk
powiedziała mi, że A u Szymona Majewskiego świetnie naślado-
fajnie byłoby to prze- wałeś Freddie’ego Mercury’ego.
nieść do teatru. Tak, jestem fanem Freddie’ego. Lubię też An-
Powstał scenariusz, dy’ego Warhola. Zajmował się malarstwem,
zgodziłem się bez grafiką, filmem, ale cenię go przede wszystkim
wahania. jako niesamowitą osobowość.
i Małaszyńskim

kultura
“. Premiera w Teatrze Kwadrat w Warszawie 13 grudnia 2008 r.

Diva zakłada beret

rozmowa z Ewą Kasprzyk
Świetnie czytałaś fragmenty „Berka“ doty- bańskiego, jest zafascynowana Violettą i na- Słyszałem, że w planach masz kolejny
czące Anny na wieczorze promocyjnym wet próbuje ją naśladować. projekt z wątkiem gejowskim, tym razem
książki jakiś rok temu w klubie Toro. Tomasz Coś w tym jest, bo jak ostatnio grałam Patty filmowy.
Raczek już wtedy mówił, że masz pomysł, na 3-lecie Teatru Polonia w gejowskim klu- Tak. Trzymam kciuki, by producentowi i re-
by zrobić teatralną adaptację. bie Utopia w Warszawie, to był obłęd po żyserowi udało się zebrać pieniądze, już nie-
Tak. Ten tekst od razu mi wpadł w ucho. Na prostu. Wielka przyjemność. Tak genialne wiele brakuje. Film nosi tytuł „Płynące wie-
początku prosiłam Marcina Szczygielskiego, porozumienie z publicznością miałam przy żowce“ a ja gram matkę głównego bohate-
by zrobił z niego monodram dla mnie. Po- tym spektaklu jeszcze tylko na samym po- ra, geja. Matkę nieświadomą orientacji sek-
tem jednak zachęciłam Pawła Małaszyńskie- czątku, gdy grałam w Le Madame [klub sualnej syna. Mam nadzieję, że na wiosnę
go, żeby zagrał rolę Pawła, więc było już Krystiana Legierskiego zamknięty przez PiS- zaczniemy zdjęcia.
nas dwoje. Jeszcze później okazało się, że owskie wła-
możemy jeszcze dodać kolejne dwie posta- dze – przyp.
cie z powieści. MK]. W Uto-
pii publicz-
Anna to tzw. moherowy beret – bardzo ność prak-
konserwatywna, niesympatyczna, uprze - tycznie grała
dzona do gejów starsza pani, sąsiadka bo- ze mną – co
hatera granego przez Pawła Małaszyńskie- rusz coś do-
go. Gdy myśli się o kandydatkach do tej roli, powiadali,
Ewa Kasprzyk, grywająca chętnie kobiety żywo reago-
przebojowe, silne i nowoczesne wcale nie wali na mo-
przychodzi do głowy. Skąd ten pomysł? je pytania...
Pomyślałam, że ciekawie byłoby zagrać pos- Szkoda tyl-
tać tak odległą ode mnie światopoglądowo, ko, że pogo-
tak różną. To jest dla mnie szansa, żeby się da zawiod-
nie dać zaszufladkować – wyjść poza role, z ła, bo na
którymi jestem kojarzona. Interesująca w wejście miał
„Berku“ wydaje mi się konfrontacja tych tam wjechać
dwóch obcych sobie światów – świata „mo- cadillac ze
herów“ i świata gejów. mną w środ-
ku. Ale i tak
Ja zawsze byłam progejowska, a granie był szał. Te-
„Patty Diphusa“ Pedro Almodovara jeszcze raz zobaczy-
bardziej zbliżyło mnie do tej tematyki. I do my, jak
gejowskiej publiczności. Słyszałam nawet, że mnie geje
dzięki Patty zyskałam miano królowej gejów. przyjmą w
W „Berku“ przechodzę na przeciwną stronę. „Berku“, w
roli tak od-
Jesteś gejowską divą, to nie ulega kwestii. miennej.
Np. do niewielkiej roli w spektaklu „Szewcy
u bram“ wniosłaś niesamowity ładunek eks - A zagrała -
pansywnego, władczego seksapilu – to się byś lesbijkę?
wielu gejom bardzo podoba. Gdyby rola
Bardzo mi miło… A Violetta Villas? była dobrze
napisana,
To też typ divy. Ale wszystko pasuje: Twoja nie wahała-
bohaterka z „Bellissimy“, filmu Artura Ur - bym się. Ewa Kasprzyk w przerwie prób do „Berka“

13
 kultura Uczeń
czarnoksiężnika
Witold Jabłoński – autor gejowskiej powieści „Gorące uczynki“
i poczytnych pozycji fantasy o homoseksualnym wojowniku
Kiedy spotykam się z Wi-
toldem Jabłońskim, jest
właśnie w trakcie promocji
swojej najnowszej książki
„Fryne Hetera“. Niechętnie
wraca do debiutu z 1988
roku, powieści „Gorące
uczynki“, godzi się o niej
porozmawiać dopiero wtedy, gdy uświada-
miam mu, że właśnie mamy jubileusz, mija
równo 20 lat od jej wydania.
Dawid Promyk i inni
Pisząc pierwszą książkę, Jabłoński świetnie
zdawał sobie sprawę z własnego homosek-
sualizmu, chciał sportretować ten rodzaj mi-
łości, a jednocześnie opisać dobrze mu zna-
ne środowisko artystyczne. W efekcie „Gorą-
ce uczynki“ były swego czasu czymś nie-
zwykłym, ta opowieść o emocjonalnej szar-
paninie między trójką bohaterów: Irysem,
Dawidem i Ireną była pierwszą polską po-
wieścią, w której właściwie wszyscy bohate-
rowie to bi- lub homoseksualiści, są też wąt-
ki lesbijskie. Pisana w latach 1986-87, uka-
zała się w 1988 roku. Schyłkowy PRL nie był
jeszcze gotowy na tematykę gejowsko-les-
bijską, ale Jabłoński nie ukrywa, że miał na-
dzieję na wywołanie małego skandalu, opi-
sane historie oparł częściowo na swoich pe-
rypetiach – on także miał żonę, dobrze znał
opisane tam problemy. Jak dziś przyznaje,
był to swoisty coming out, ale nie bał się
ewentualnych skutków publikacji. Bohatero-
wie „Gorących uczynków“ mają swoje pier-
wowzory, także dlatego nie wybrał realis-
tycznego stylu, lepsza była forma pastiszo-
wa. Książka rozeszła się błyskawicznie, cały
10-tysięczny nakład został wyprzedany na
pniu, choć niewielki był odzew w mediach,
jedynie Tadeusz Olszewski (autor „Zatoki os-
14
tów“) napisał entuzjastyczny tekst w „Życiu
Literackim“. Jabłoński nie wie, czy powieść
kupowali głównie homoseksualiści złaknieni
opisu własnego życia w literaturze, czy może
po prostu wszyscy zainteresowani nieobec-
ną tematyką. Po „Gorących uczynkach“ po-
jawił się cały nurt książek jawnie gejowskich,
które na przełomie lat 80. i 90. ukazały się
na rynku: „Zakazana miłość“ Tadeusza Gor-
gola, „Ból istnienia“ Marcina Krzeszowca,
„Nieznany świat“ Antoniego Romanowicza.
Sekretarz Andrzejewskiego
– Czy jest pan blondynem? – pytał dalej Ko-
rab, nie zmieniając tonu ani modulacji głosu.
– Tak, bardzo jasnym i długowłosym – mó-
wił Irys, śmiejąc się
nerwowo.
– Ma pan głos blon-
dyna.
Ten dialog umieszczony
na kartach „Gorących
uczynków“ nie został
wymyślony. Jak zdradza
autor, tak wyglądała je-
go pierwsza rozmowa
telefoniczna z Jerzym
Andrzejewskim. Ów-
czesnemu gigantowi li-
terackiemu marzący o
karierze pisarskiej Jabłoński wysłał swoje pierw-
sze próbki, potem zadzwonił, umówił się na
spotkanie, wreszcie został jego ostatnim sekreta-
rzem, prawie niewidomemu już autorowi „Po-
piołu i diamentu“ pomagał przy pisaniu powieś-
ci „Heliogabal“, opowiadającej o niezwykłym
związku tytułowego cesarza rzymskiego ze swo-
im sługą. Wprost o własnym homoseksualizmie
Andrzejewski właściwie nie mówił, prędzej o
uczuciu do Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Pi-
sarz był oczywiście wrażliwy na piękno męskie-
Tekst: Krzysztof Tomasik
go ciała, ale więcej było w tym modernizmu niż
emancypacji: Andrzejewski, podobnie jak więk-
szość ludzi swego pokolenia, traktował jednak
homoseksualizm jako coś mrocznego, grzeszne-
go, a w kategoriach racjonalnych – jak chorobę,
rodzaj psychicznego defektu. Pamiętam dobrze,
jak przekonywał mnie, że wśród Chińczyków na
pewno nie ma zbyt wielu homo, „ponieważ to
bardzo zdrowa rasa“ [sic!]. Chociaż był wykształ-
conym i inteligentnym człowiekiem, wyznawał
jednak wszelkie stereotypy charakterystyczne dla
środowiska i epoki, w której żył – mówi Jabłońs-
ki. Ich znajomość zakończyła się dość dramatycz-
nie, Jabłoński został wezwany na przeszkolenie
wojskowe, w tym czasie Andrzejewski zmarł,
jego sekretarz nawet nie miał okazji być na po-
grzebie.
foto: archiwum prywatne
Cadinot
i Trędowata
Wraz z „Gorącymi
uczynkami“ nie zakoń-
czyło się zainteresowa-
nie pisarza tematyką ge-
jowską. Wkrótce Jabłoń-
ski wraz z fotografem
Jackiem Kowalczykiem
stworzył pismo „Kaba-
ret“, nazwane tak na
Witold Jabłoński cześć słynnego filmu z
Lizą Minnelli. W sumie
ukazało się co prawda tylko 5 numerów, ale za
to pierwszy wyszedł jeszcze w 1989 roku. To
miała być zgrywa, radosna odskocznia od pra-
cy literackiej – tak dziś tłumaczy Jabłoński to,
że swoje teksty podpisywał pseudonimami:
Adam Sarmacki i Dawid Promyk. Zresztą ten
drugi był dla wszystkich oczywisty, tak przecież
nazywał się główny bohater „Gorących uczyn-
ków“. To, co miało być zabawą, szybko
okazało się pracą, zbyt ciężką i niewdzięczną,
dlatego gdy na rynku były już profesjonalne
miesięczniki w rodzaju „Inaczej“ czy „Okay“,
„Kabaret“ przestał wychodzić. Potem jeszcze
były prekursorskie próby jego reaktywacji na
VHS, ale na pamiątkę po tym pomyśle pozos-
tało tylko kilka kaset video z filmami Cadinota,
przed którymi Jabłoński robił swoiste
wprowadzenie, zachęcając do oglądania
dzieła i zachwalając grających tam aktorów.
Przemiana ustrojowa 1989 roku wiele zmie-
niła w jego życiu. Przestał pracować w wy-
dawnictwie, za to po raz pierwszy zaczął za-
rabiać piórem. Pod pseudonimem pisał
wówczas „brukowe“ powieści sprzedawane
masowo na łóżkach polowych w większości
miast Polski. Jabłoński nie ukrywa, że było to
zajęcie bardzo dochodowe. Zaczęło się od
„Wyznań chińskiej kurtyzany. Tortur miłości“
(1990), potem był ciąg dalszy – „Uczennica
Chińskiej Kurtyzany“ (1991), ale prawdziwą
furorę zrobiły kontynuacje słynnej „Trędowa-
tej“, wydawane w ogromnych nakładach
pod wiele mówiącymi tytułami: „Trędowaci“
(1991), „Tajemnica Baronessy“ (1992), „Syn
Ordynata“ (1992), „Dziedziczka“ (t. 1 –
1992, t. 2 – 1993). Pisanie o coraz bardziej
nieprawdopodobnych perypetiach kolejnych
potomków wielkiej miłości Stefci Rudeckiej i
Waldemara Michrowskiego przynosiło sporo
rozrywki, udało się nawet wprowadzić kilka
gejowskich postaci, ale okres największej
prosperity z czasem się skończył, a Witold Ja-
błoński doszedł do wniosku, że mijają kole-
jne lata, a on, choć zarabia, to nie pracuje na
własne konto. Jednak nie od razu wrócił do
pisania pod własnym nazwiskiem.
Fryne
Witold Jabłoński, „Fryne He-
tera“, wydawnictwo super-
NOWA, Warszawa 2008
Witold Jabłoński zasłynął
jako autor cyklu przygód
Witelona z Borku, czarnoksiężnika – geja, ży-
jącego na ziemiach polskich na przełomie XIII i
XIV wieku. Tym razem za sprawą „Fryne he-
tery“ przenosimy się do starożytnej Aleksan-
drii obserwowanej z perspektywy wpływowej
kurtyzany, której życie toczy się wokół moż-
nych ówczesnego świata.
Jabłoński przyzwyczaił nas w swoich utworach
do swobodnych interpretacji faktów historycz-
nych, mocno podkolorowanych, które stają się
pretekstem do barwnej opowieści. Z Fryne przy-
glądamy się zakulisowym rozgrywkom Aleksan-
dra Wielkiego w walce o władzę. W tle wiją się
w uściskach seksownie męskie ciała ówczesnych
Kochanek czerwonej gwiazdy
Nadarzyła się bowiem okazja napisania ko-
lejnej powieści gejowskiej. Dom Księgarski i
Wydawniczy Fundacji „Polonia", który opub-
likował polskie tłumaczenie legendarnego
„Nie oglądaj się w stronę Sodomy“ Gore Vi-
dala, zwrócił się do Jabłońskiego z propozy-
cją napisania w popularnej formie o roman-
sie dwóch mężczyzn. Tak powstał „Kocha-
nek czerwonej gwiazdy“, opowieść o nies-
podziewanej i napotykającej liczne przesz-
kody miłości między uczącym się na księdza
Andrzejem a stacjonującym w Legnicy ra-
dzieckim żołnierzem Seriożą. Miłości od
pierwszego spojrzenia: Na niskim zydlu sie-
dział półnagi brunet o wielkich, smutnych
oczach. Przygrywał kolegom na akordeonie
w takt wesołej piosenki, lecz zapatrzony był
gdzieś w dal tymi mokrymi, czarnymi, lekko
skośnymi oczyma. Andrzej w jednej chwili
zrozumiał, że to właśnie te oczy. Chciał wie-
rzyć, że ich źrenice spotkały się i zrozumiały.
Powieść jako praca wykonana na zlecenie
została podpisana Adam Sarmacki i znalazła
się w planie wydawniczym na 1992 rok –
tak pisało „Inaczej“, publikując jeden z roz-
działów. A jednak z niejasnych powodów
„Kochanek...“ nie ukazał się, była już nawet
zrobiona okładka, ale wydawnictwa poja-
wiające się na początku lat 90. jak grzyby
po deszczu często miały bardzo krótki ży-
wot, czasem udało się opublikować tylko
jedną książkę. Powieść przetrwała w maszy-
nopisie, istnieje możliwość wydania jej dzi-
siaj. Jabłoński przyznaje, że „Kochanek czer-
Apollów. Mnóstwo tutaj detali z antycznej co-
dzienności, od opisów domostw po zwyczaje
seksualne, które nadają powieści uwodzicielski
charakter. Do tego oczywiście dochodzi wartka
wonej gwiazdy“ ma już wartość historyczną,
akcja dzieje się w końcu na przełomie lat.
80. i 90., udało się uchwycić nieco z tego
gorącego okresu, jest nawet scena, gdy je-
den z bohaterów przychodzi i obwieszcza
nowy trend: już nie mówi się „pedał“, poja-
wił się bowiem „gej“. Nie jest wykluczone,
że także dziś książka mogłaby wywołać kon-
trowersje, w końcu duża część akcji dzieje
się w seminarium, które przedstawione zos-
tało jako szkoła hipokryzji i konformizmu, do
tego opętana obsesją na punkcie seksu, i to
zarówno jeśli chodzi słowa, jak i czyny.
Homoseksualny czarnoksiężnik
Przez ostatnich siedem lat Witold Jabłoński
cieszył się popularnością jako pisarz fantasy.
Zaczęło się od „Dzieci Nocy“ (2001), potem
był „Uczeń czarnoksiężnika“ (2003), który za-
początkował sagę o Witelonie, rozpisaną w
sumie na cztery powieści (także „Metamorfo-
zy“, „Ogród miłości“, „Trupi korowód“). Autor
uważa, że zbyt pochopnie włożono jego do-
robek do szufladki „fantastyka“. Twierdzi, że
na tej samej zasadzie można określać jego sa-
gę mianem „gejowskiej“, bo przecież główny
bohater całego cyklu jest homoseksualistą.
Największą uwagę zwrócono na nienawiść
głównego bohatera do Kościoła katolickiego,
sam autor też przyznaje, że męczy go „ponury
cień krzyża“, który od lat unosi się nad Polską.
Obecnie wiele obiecuje sobie po najnowszej
książce o Fryne, która powinna być zaskocze-
niem dla dotychczasowych czytelników. Jak
zapewnia mnie Jabłoński, geje i lesbijki z
pewnością nie będą rozczarowani.
akcja pełna przygód, kilka nieco kiczowatych mo-
mentów (zwłaszcza finał), czyli wszystko to, co
zgrabna powieść zawierać powinna. Na jesienne
wieczory jak znalazł. (Marcin Teodorczyk)
r e k l a m a
15
 opinn i e
Parada Równości 2009?
Tym razem na nasze pytanie odpowiadają Krzysztof
Zabłocki, działacz Lambdy, oraz Bożena Umińska, pisarka, feministka
i działaczka społeczna. A jaka Waszym zdaniem powinna być parada?
Krzysztof
Zabłocki:
Czas na nic
nie czeka
„Różni, ale równi“,
„Kochaj bliźniego swego!“, „Żyj, kochaj,
bądź!“ – oto hasła przewodnie trzech ostat-
nich Parad Równości. W swoim „Słowie na Pa-
radę“ zamieszczonym na Homikach.pl do tego
ostatniego hasła dodałem „i nie przepraszaj!“
(bo nie ma za co). Parada się odbyła – „byliś-
my i nie przepraszaliśmy“, było radośnie, we-
soło i muzycznie – a jednak wielu (w tym i ja)
odczuwało niedosyt. Zwłaszcza pod koniec pa-
rady (wspomniała o tym Ewa Tomaszewicz w
lipcowo-sierpniowym numerze „Repliki“), gdy
nastąpiło coś, co po angielsku określa się jako
anticlimax – czyli, powiedzmy, „antyszczyto-
wanie“. Jak gdyby nagle wszystkim wszystko
opadło (już nie wnikajmy, co), a symbolem te-
go była dla mnie skapcaniała postać Marka
Borowskiego, który przygarbiony siedział ze
smutną miną na platformie – szła wieść, że ma
przemówić, a tymczasem jak gdyby po prostu
o nim zapomniano. To po co było fatygować i
postponować jednego z niewielu polskich po-
lityków z klasą? Powinien się był po prostu ob-
razić – jak z pewnością uczyniłaby to Jego Ob-
rażalskość, która trzy miesiące później odbiera-
ła w tym samym miejscu całkiem inną paradę.
Ale ad rem: te piękne i słuszne hasła wymie-
nione powyżej niech nam szczytnie przyświe-
cają, ale to za mało, jak na nasz kartoflany
postkaczystan III/IV/III. Tu powinno być coś
prawdziwie dobitnego i konkretnego, wyrazis-
te hasła i wyraziste przemowy – pod koniec,
ale i na „stacjach“ w trakcie – coś, co się zapa-
mięta, a nie tylko to, że była ciocia Rafalala z
ptaszkiem, że jakiś bogobojny staruszek pusz-
czał bluzgi, a dwóch ładnych chłopaków się
obejmowało – cóż za transgresja i śmiałość!
16
Jaka powinna być
Piszcie na gazeta@kph.org.pl
Obejmować się publicznie na paradzie! Rok te-
mu pojawiła się urokliwa Joanna Senyszyn z
pejczem i biblijnym przesłaniem – i to się jakoś
zapamiętało! W tym roku zabrakło kobiety z
jajem (i z jajami) – w przyszłym roku – 2009 –
to się nie może powtórzyć! Wyraziste i KON-
KRETNE hasła/ŻĄDANIA – może to się powin-
no było ustalić już na wrześniowym spotkaniu
polskich organizacji LGBTQ – i parę znaczących
osób, które wygłoszą parę znaczących słów –
a od czego mamy takie wspaniałe kobiety (z
intelektualnymi jajami!) jak Magdalena Środa,
Kazia Szczuka, Agnieszka Graff, Kinga Dunin?
A może i polski Zapatero dałby się namówić?
Żeby i mężczyźni też dali jakiś głos? Kochajmy
się jak bliźni i bracia, ale walczmy o swoje jak
nasze siostry i bracia odmieńcy na tzw. Zacho-
dzie – i nie ulegajmy samobójczym argumen-
tom, że jeszcze nie pora, że społeczeństwo nie
dojrzało, że czas jeszcze nie ten. Bo wszystko
czeka na swój czas, czas zaś na nic nie czeka –
jak mówi chińskie przysłowie.
Bożena
Umińska:
Pora
na zmiany!
Jeszcze trochę, a bę-
dzie dziesięciolecie Parady Równości. Co do
mnie, to brałam udział w pierwszej. Zwarta
grupa, jakieś 500 osób, przeszła się Krakows-
kim. Byłam prawie na końcu, koło Shany Penn
i Agnieszki Graff, Agnieszka ze swoja białą su-
ką, ja ze swoją czarną. Sula i Ada.
Wtedy chodziło o to, żeby się pokazać. W ko-
lejnych latach pokazywanie się udawało się
coraz lepiej. Parada też jest – z fluktuacjami –
coraz większa, a ta stana na Placu Bankowym,
w roku zakazu, była po prostu rewelacyjna.
Wszystko mam zapisane, na w razie czego, w
„Barykadach“.
Ale czas płynie. Czarny pies Ada już nie żyje. Su-
la jest staruszką, prawie nie widzi. W kategoriach
psiego życia Parada jest starszą panią. Ale nadal
świętuje się to, że można się pokazać. No cóż,
łatwiej czy trudniej, ale można. To już wiadome.
Więc pora na pytanie: co właściwie nadal
świętujemy, z balonikami, transparentami, mu-
zyką, platformą? Czy brak praw? Czy niewielkie
zmiany w świadomości społecznej? Bo nie ma-
my żadnych praw (to piszę też jako hetero
„konkubina“, bez praw). Niemniej Parada już
się narodziła wielokrotnie. Ruch gejowski i les-
bijski przebiły granicę publicznego nieistnienia.
Powiedzmy sobie jak Obama – czas na zmiany,
pora przejść do konkretów. To nie szkodzi, że
na razie nie ma szansy na realizację. Niech się
przyzwyczajają! Trzeba przejść do politycznych
haseł i politycznego nastroju. Trzeba spisać
postulaty, od edukacji, po prawo do związków
partnerskich. I albo wręczać to, jako szkic pra-
wa, politykom tej partii, która się zgodzi je
zgłaszać, albo sporządzić projekt obywatelski,
ze zbieraniem podpisów. It’s time to change!
List do redakcji
Parada powinna jak najbardziej być manifestacją
postulatów. W Polce nic się nie zmienia w pra-
wie. Każda ekipa u władzy lekceważy gejów i
lesbijki. Nadal jesteśmy dyskryminowani przez
państwo. Mam gdzieś, czy ktoś mnie lubi, czy
nie lubi, ale państwo, na którego utrzymanie
płacę podatki, nie ma prawa dyskryminować
mnie i mojego związku.
Moim zdaniem podczas manifestacji trzeba się
skupić na jednej rzeczy. Ja wybrałbym możli-
wość legalizacji związków. Dla mnie to najważ-
niejsza sprawa i jeśli my – geje i lesbijki – sami
tego nie popchniemy dalej, to nikt tego za nas
nie zrobi. Nic nie stoi na przeszkodzie, by po pa-
radzie była impreza plenerowa – roztańczona, z
jedzeniem i piciem, ze sceną, muzyka, DJ-ami.
To by było wspaniale uzupełnienie.
Jacek
 Ono
Tekst: Magda Pocheć
foto: www.faredovigo.es
Trzydziestoośmioletnia Hiszpanka to filozofka,
która nie tylko zajmuje się abstrakcyjnymi te-
oriami z pogranicza queer, lecz także wprowa-
dza je w życie i stanowi chodzący przykład
własnych założeń. Urodzona jako genetyczna
dziewczynka, z czasem stała się kimś, kto fun-
kcjonuje poza kategorią płci. Już sam jej wy-
gląd jest wieloznaczny. Zazwyczaj w ciągu
pierwszych sekund jesteśmy w stanie określić
napotkaną osobę jako kobietę lub mężczyznę.
Płeć jest bowiem jedną z najbardziej podsta-
wowych kategorii społecznych, jaką się posłu-
gujemy. Przesłanką do kategoryzacji jest oczy-
wiście wygląd. Ale nie tylko. Płeć generuje sze-
reg mniej bądź bardziej ukrytych założeń i
oczekiwań odnośnie tego, jak każda z płci po-
winna się zachowywać, jakie cechy posiadać
etc. Beatriz zrzuciła ten ciasny gorset i posta-
nowiła być sobą. Jej tożsamość rozwijała się
napędzana wewnętrznymi pragnieniami i nie-
skrępowaną wolnością, nie zważając na to, ja-
Płeć nie istnieje, a seksualność to zbyt zróżnicowane
zjawisko, by można je było zaszufladkować
do trzech kategorii: homo, hetero i bi. Tak w skrócie
prezentuje się postulowana przez Beatriz Preciado
teoria panseksualnego transgenderyzmu
kie oczekiwania odnośnie genetycznej dziew-
czynki żywi otoczenie. Beatriz twierdzi, że już
w dzieciństwie czuła się kimś pomiędzy. Spo-
łeczeństwo dostarcza nam gotowych modeli
tożsamości, jednak dla niej każda z nich oka-
zała się zbyt ograniczająca. Z czasem wybrała
klasyczny, męski styl ubio-
ru. Od pewnego czasu
przyjmuje też testosteron
w żelu. Ta nowa bioche-
miczna konfiguracja hor-
monalna wpływa na
jej/jego (?) wygląd oraz sa-
mopoczucie. Beatriz twier-
dzi, że na testosteronie
czuje się świetnie – ma
więcej fizycznej siły, więk-
szy popęd seksualny, wię-
cej tkanki mięśniowej po-
mimo większego apetytu.
Na jej ciele pojawiło się
również typowo męskie
owłosienie.
Ludzie, których mija na ulicy, przyglądają się
jej z zainteresowaniem, skonfundowani nie-
możnością określenia jej płci. Beatriz czerpie z
tego pełną satysfakcję, gdyż jest to jej prywat-
na walka z dualizmem płci, który, jak sama
twierdzi, stał się obsesją Zachodu. Biotechno-
logiczne zmiany ciała postrzega jako akt poli-
tyczny, a przynależność do jednej z płci bądź
jej brak uważa za do pewnego stopnia osobis-
ty wybór każdej jednostki. Medycyna pozwala
bowiem na coraz to efektywniejsze interwenc-
je w płciowość. Rekonstrukcje penisa, przyj-
mowanie odpowiednich dawek hormonów to
jeszcze nic. Prawdziwe zamieszanie wywołała
ostatnio ciąża transseksualnego mężczyzny –
społeczeństwo
Thomasa Beatie. Ale płeć to nie tylko biologia,
któremu to ujęciu sprzeciwia się Preciado. Jest
bowiem również pewnym spektaklem, jest
performatywna, jak powiedziałaby nasza filo-
zofka, autorka „Manifesto contra-sexual“
(2000).
foto: Lea Crispi
Nie dla wszystkich jest
to jednak tak oczywiste,
czy raczej nieoczywiste.
Rodzice bardzo przeży-
wali rewolucyjność mło-
dej Beatriz. Również ro-
dzima Hiszpania nie wy-
kazała się zrozumieniem
dla eksperymentowania
z własną płciowością.
Preciado osiadła na sta-
łe w Paryżu. Tu znalazła
swoją niszę i tu pracuje
nadal nad swoją teorią i
ponowoczesną filozofią
panseksualnego transgenederyzmu. Wielu
francuskich krytyków uznało jej manifest za
jedno z najbardziej przełomowych i intelektu-
alnie prowokujących dzieł początku XXI wieku.
W tym roku ukazała się druga książka Beatriz
– „T Junkie“ („Espasa Calpa“). Napisana po
hiszpańsku, we wrześniu doczekała się fran-
cuskiego przekładu. Niestety, publikacje te nie
są dostępne jeszcze polskiemu czy nawet an-
glojęzycznemu czytelnikowi. Należy się jednak
spodziewać, że jest to wyłącznie kwestią cza-
su. Nie sposób bowiem przejść obojętnie wo-
bec tak intrygującej postaci oraz jej twórczości.
Beatriz robi obecnie karierę akademicką. Nau-
cza studentów z różnych uniwersytetów, w
tym Paris VIII i Saint Denis we Francji.
17
 kultura Gej – najlepszy
przyjaciel homo
A więc tak: lesbijek w polskim kinie nie ma nie-
zmiennie (jeśli nie liczyć krótkiej, telewizyjnej
„Arii Diva“ Agnieszki Smoczyńskiej), gejów na-
tomiast jest wciąż mniej niż księży (prawdzi-
wych, fałszywych, byłych, aktualnych…), którzy
mnożą się na ekranie w zastraszającym tempie
(a to dopiero początek epidemii!). Ale i oni li-
czebnie ustępują miejsca homofobicz-
nym wyzwiskom i dowcipom, jakie
pojawiają w co drugim polskim filmie.
Przegląd nowego polskiego kina – pod
kątem jego stosunku do mniejszości
seksualnej, a w oparciu o produkcje
pokazywane na ostatnim festiwalu w
Gdyni – zacznijmy więc od homofobii
oralnej. Proponuję zachować przy tym
alfabetyczną kolejność tytułów, by nikt
nam nie zarzucił dyskryminacji.
Pedał i Małgorzata
Na pierwszy ogień idzie „Boisko bez-
domnych“ Kasi Adamik. W jednej ze
scen Jacek, grany przez Marcina Do-
rocińskiego, próbuje wyłudzić piłkę
(potrzebną mu do trenowania tytuło-
wych bezdomnych) od kilkuletniego
chłopca. Ten oddaje ją całkiem chęt-
nie, bo nie znosi piłki nożnej, ale oj-
ciec kazał mu kopać i jednocześnie
zabronił grać na wiolonczeli, by nie
wyrósł na „pedała“. Nim Dorociński
odejdzie ze zdobyczą, poradzi chłop-
czykowi, by powiedział tatusiowi, że
piłkę odebrały mu „pedały“. Stereo-
typowe, lecz od biedy można się uśmiechnąć.
Niestety, nieco później ten sam sympatyczny tre-
ner zwymyśla swoich bezdomnych po ich pierw-
szym meczu słowami: „Graliście jak pedały“.
Nawet jeśli podobne, a nawet gorsze inwektywy
latają w szatniach klubów piłkarskich, to me-
chaniczne umieszczanie ich w filmie i pozosta-
wienie bez jakiegokolwiek komentarza czy innej
reakcji wygląda mi na co najmniej zaćmienie
umysłowe. Zdumiewające, zważywszy na fakt,
18
LGBT w polskim kinie 2008
Specjalnie dla „Repliki“: Bartosz Żurawiecki („Film“)
że „Boisko…“ wyreżyserowała Kasia Adamik,
którą ponoć najbardziej w naszym kraju wkurza
nietolerancja, a scenariusz napisał Przemysław
Nowakowski, współautor filmu „Egoiści“. I ob-
raźliwe, jeśli uświadomić sobie, że w aktorskiej
drużynie „Boiska…“ gra dwóch jawnych „peda-
łów“: Jacek Poniedziałek i Maciej Nowak.
foto: Gutek Film jej przyszłe dziecko „nie będzie gejem“.
Tomasz Tyndyk w filmie Piotra Łazarkiewicza „0_1_0“
Przykłady kolejne. W filmie „Jeszcze nie wieczór“
Jacka Bławuta kabotyński aktor Jerzy (Jan Nowicki)
przegląda swoje zdjęcia z młodości. Przy jednym z
nich (przedstawiającym, notabene, Nowickiego w
słynnym spektaklu Andrzeja Wajdy „Biesy“) krzywi
twarz. „Wyglądam tu jak ciota“ – mówi. Chciałbyś!
Młodociany bohater filmu Dariusza Gajewskie-
go „Lekcje pana Kuki“ pyta swojego kolegę –
gdy dowiaduje się, że ten wynajmuje mieszka-
nie z innym facetem – „Jesteście pedałami?“.
Sam natomiast jest kretynem.
W „Małej, wielkiej miłości“ Łukasza Karwowskiego
grana przez Agnieszkę Grochowską Joanna, będąc
w ciąży, bezceremonialnie wyraża w obecności
swego homoseksualnego przyjaciela „nadzieję“, że
Dlaczego to mówi i dlaczego nie spotyka
się to z żadną ripostą ze strony owego
przyjaciela, pozostanie na wieki ta-
jemnicą twórczości Karwowskiego (nota
bene, agencja L*Gwiazdy Lucyny Kobie-
rzyckiej reprezentująca Marcina Bosaka
odmówiła bez podania powodów – któ-
rych nietrudno się domyślić – zgody na
publikację jego zdjęcia w „Replice“).
I tak sobie różni i różne wycierają gę-
by „pedałami“, „ciotami“ i „gejami“,
co jest po prostu dowodem, że w pol-
skim kinie, jak w polskiej rzeczywistoś-
ci, homofobia to akceptowany i często
bezmyślny sposób poniżania innych.
Osobnym, by nie rzec osobliwym, przy-
padkiem jest „Serce na dłoni“ Krzysztofa
Zanussiego (twórcy m.in. homofobiczne-
go „Uroku wszetecznego“). Pojawia się
tu postać Angela (Szymon Bobrowski),
jednego z totumfackich głównego boha-
tera, cynicznego milionera Konstantego
(Bohdan Stupka). Już na początku filmu
Angelo oznajmia, że jest homofobem,
więc Konstanty, by go ukarać za pewne
przewinienie, zamawia dla niego... męs-
ką dziwkę. Potem mamy nieudolną scenę
orgietki, na której wije się w majteczkach jakiś mło-
dzieniec z agencji towarzyskiej, wepchnięty następ-
nie z nieszczęsnym Angelem do windy w celu wia-
domym. Ileś tam scen dalej ten sam Angelo, chcąc
oszukać zrozpaczone dziewczę o imieniu Małgo-
rzata, oznajmia, że łączyła go z jej chłopakiem in-
tymna więź. A dokładniej mówi: „Byliśmy parą ge-
jów“. Znacie jakichś gejów, którzy poczyniliby tak
sformułowane wyznanie? Koślawość tego zdania
nie budzi jednak podejrzeń u coraz bardziej zrozpa-
czonej Małgorzaty. Potem Angelo nadal zachowu-
je się nieudolnie i w końcu głupio ginie w wypad-
ku samochodowym. W sumie należy się Zanussie-
mu pochwała – o jednego homofoba mniej.
Jedyny gej we wsi
Jednak obok dowcipasów, aluzyjek i topornych or-
namentów przewinęło się ostatnio w polskich fil-
mach także kilka homoseksualnych postaci. Co cie-
kawe, niemal wszystkie pojawiły się w kinie po-
pularnym, wręcz czysto komercyjnym. Kino nazy-
wane artystycznym, które powinno przecież podej-
mować tematy niebudzące entuzjazmu szerokich
mas publiczności, wciąż milczy. Gej w polskim
kinie może być nieco ekstrawaganckim dodatkiem
do prostych, poczciwych historyjek – pod wa-
runkiem, że nie jest niczym więcej niż dodatkiem.
W kasowej komedii Tomasza Koneckiego „Lejdis“
Piotr Adamczyk gra Artura, męża jednej z bohaterek
Gośki (Izabela Kuna). Jest posłem do parlamentu
europejskiego i przez telefon bajeruje żonę, która
ponad wszystko chce mieć dziecko. Jednocześnie
Artur utrzymuje na wyjazdach związek z Portugal-
czykiem (Piotr Borowski). W pewnym momencie
odchodzi od żony, potem do niej wraca, bo rzuca
go kochanek, znowu odcho-
dzi, wreszcie wyznaje, że nie
może walczyć ze swoją natu-
rą, ale pozostanie przyjacielem
Gośki i przekazuje ją w ręce
zakochanego w niej węgiers-
kiego kolegi z europarlamentu
(Tomasz Kot). Gdzieś tam w tle
tego wątku pobrzmiewają po-
ważniejsze sprawy („Mój mąż
woli mężczyzn“, obłuda i po-
dwójna moralność polskich
polityków, którzy są ukrywają-
cymi się gejami), lecz na ich
rozwinięcie nie ma w tej gla-
mourowej komedyjce miejsca.
W podobnej gatunkowo,
wspomnianej już „Małej
wielkiej miłości“ gejów mamy
aż trzech. Dwaj z nich to dekoracyjni, przegięci
sprzedawcy z kwiaciarni (Marcin Kwaśny, Paweł
Prokopczuk), gdzie główny bohater, Amerykanin
Ian (Joshua Leonard), kupuje bukiet dla swej pols-
kiej dziewczyny Joanny (Agnieszka Grochowska).
Ale trzeci gej, Marcel (Marcin Bosak), jest – jak pi-
sałem wyżej – najlepszym przyjacielem bohaterki.
Pobiera nauki w szkole rodzenia, udziela Joannie
dobrych rad w kwestii ciąży i pociesza ją, gdy ta
zrywa z Ianem. O życiu uczuciowym Marcela nie
dowiadujemy się nic – raz tylko obrzuca zalotnym
spojrzeniem pielęgniarza w szpitalu. Tak, tak... ge-
jów można tolerować, jeśli pomagają heterykom
w wypełnianiu ich obowiązków społecznych i „nie
obnoszą się“ ze swoimi sprawami.
Najciekawszy jest jednak przypadek „Rancza Wil-
kowyje“ Wojciecha Adamczyka – czyli kinowej
wersji serialu o wsi polskiej, gdzie rząd dusz spra-
wuje proboszcz, a kasą obraca skorumpowany
wójt (w obu rolach Cezary Żak). Pewnego letnie-
go dnia nad rzeką w Wilkowyjach rozbija namiot
długowłosy przybysz o dziwacznym imieniu Ema-
nuel (Grzegorz Woś). Czyta dzieła filozofów, chce
dyskutować o Sokratesie i „końcu historii“. Uczu-
ciem zapała do niego, zafascynowana „mądroś-
cią“ chłopaka, córka wójta Klaudia (Marta Cho-
dorowska). Zaniepokojony tatuś uda się wreszcie
na poważną męską rozmowę z Emanuelem, by
dowiedzieć się, jakie absztyfikant ma zamiary. Ten
jednak wyznaje ze śmiechem, że jest gejem, co
wójt przyjmuje z ulgą, choć zaraz potem odskaku-
je z niejakim obrzydzeniem. Na coming oucie wą-
tek się raptownie urywa, nie dowiemy się np., co
z zawiedzionymi uczuciami Klaudii. Już podczas
napisów końcowych pojawia się krótkie ujęcie, z
którego wynika, że Emanuel pomaga sprzedawać
piwo w wilkowyjskim ogródku. W optyce twór-
ców „Rancza...“ na polskiej prowincji nie ma
gejów ani tym bardziej lesbijek. To co najwyżej
obcy z miasta, kosmici niepasujący do swojskiego
krajobrazu. Można ich nawet przyjąć z typowo
polską gościnnością (w jednej z pierwszych scen
Piotr Borowski i Piotr Adamczyk w filmie Tomasza Koneckiego „Lejdis“
filmu pijaczkowie spod sklepu chcą przyłożyć
Emanuelowi i to jeszcze nie za gejostwo, a za
długie włosy), pod warunkiem, że się dostosują,
nie obnoszą itd. itp. No i nie próbują wyrywać
miejscowych chłopaków (ani dziewczyn).
Od wymienionych wyżej produkcji odstają dwa
bardziej ambitne przedsięwzięcia. W jednym z
epizodów filmu Piotra Łazarkiewicza „0_1_0“ –
zbiorowego portretu trzydziestolatków – poja-
wia się transseksualista (prawdziwy rodzynek w
polskim kinie!) Sebastian (Tomasz Tyndyk). Wyz-
naje Kasi (Maria Seweryn), którą kocha, że kie-
dyś był jej szkolną koleżanką. Kobieta jest zszo-
kowana i... na tym historia się kończy, niestety.
Wyjątkowa „Senność“
Natomiast „Senność“ Magdaleny Piekorz we-
dług scenariusza Wojciecha Kuczoka to bodaj
jedyny – oprócz „Egoistów“ Mariusza Trelińs-
kiego – polski film pełnometrażowy, w którym
gej jest jednym z głównych bohaterów. A na-
wet dwóch gejów. Lekarz Adam (Rafał Maćko-
wiak), który nie potrafi dokonać coming outu
przed rodzicami, wiąże się ze złodziejaszkiem
„Bystrym“ (Bartosz Obuchowicz), który w
obecności swoich koleżków musi zgrywać he-
teroseksualnego homofoba. Spośród trzech
segmentów filmu ten powszechnie uznany
został za najlepszy. Ale o prawdziwej równoś-
ci nie ma mowy. Bo zarazem zajmuje on najm-
niej miejsca w filmie, jest pobieżny i niedopra-
cowany. Zakochani chłopcy nader wstrzemięź-
liwie okazują sobie czułość – nie ma ani poca-
łunków, ani tym bardziej scen erotycznych.
Film nasuwa też kilka pytań bez odpowiedzi,
m.in. o to, co młody inteligent dostrzegł w
nieciekawym typku z marginesu. Doceńmy
jednak tę próbę naruszenia stereotypów, prze-
łamania tabu i wprowadzenia tematów homo-
seksualnych do głównego nurtu polskiego ki-
na, gdyż nieprędko może ona się powtórzyć.
foto: Robert Pałka/Van Worden
Homo nie
sapiens
Nie chcę być
złym prorokiem,
ale wydaje mi
się, że na więcej
odwagi polskiej
kinematografii
dzisiaj nie stać.
Na razie w że-
nującej zapo-
wiedzi prasowej
nowej komedii
Olafa Lubaszen-
ki „Złoty śro-
dek“. czytamy,
że „twardziel,
ojciec bliźnia-
ków“ Paweł Wilczak zagra... geja-charaktery-
zatora. Już teraz można boki zrywać ze śmie-
chu. Natomiast telewizja publiczna wycina ze
scenariusza serialu „Londyńczycy“ wątek les-
bijski, lecz reżyser Greg Zgliński zapewnia, że
„drobne akcenty gejowskie“ się pojawią. Do-
prawdy, zbytek łaski!
Nasi twórcy doszli co najwyżej do etapu, w
którym gej może ewentualnie być aseksual-
nym, drugorzędnym, troszkę zabawnym, tro-
chę sympatycznym, trochę żałosnym przyjacie-
lem... homo (raczej erectusa niż sapiensa).
Czyli – w ich mniemaniu – prawdziwego, bo
heteroseksualnego człowieka.
19
 kultura
Uwikłani w płeć
Judith Butler, „Uwikłani
w płeć“, Wydawnictwo
Krytyki Politycznej,
Warszawa 2008
„Uwikłani w płeć“ („Gen-
der Trouble: Feminism and The Subversion of
Identity“) to książka legenda, jedna z najważ-
niejszych prac w historii ruchu feministycznego.
Wydana w Stanach Zjednoczonych w 1990 ro-
ku, zapoczątkowała teorię queer, rewolucjonizu-
jąc dyskurs dotyczący kwestii różnicy seksualnej.
Butler zaprezentowała w niej krytykę wszelkich
Dzienniki 1927-1969
Dwadzieścia lat po ukazaniu się pierwszego wybo-
ru „Dzienników“ Marii Dąbrowskiej, otrzymujemy
zapiski jej wieloletniej partnerki – Anny Kowalskiej.
Teoretycznie możemy prześledzić czterdzieści dwa
lata życia Kowalskiej: wcześnie zawarte małżeń-
stwo, rozbudzone aspiracje literackie, wybuch woj-
ny, późne macierzyństwo, powojenne lata spę-
dzone we Wrocławiu. W praktyce „Dzienniki“ są
przede wszystkim opisem trudnego związku z Dą-
browską, rozwijają się dopiero w momencie poz-
nania autorki „Nocy i dni“, a jej postać pojawia się
regularnie na tych łamach nawet po śmierci. To, co
najbardziej zadziwia u Kowalskiej, to jej samoświa-
domość, bez cienia złudzeń wymienia wady swojej
Łaskawe
Jonathan Littell, „Łaska-
we“, Wydawnictwo Lite-
rackie 2008
Z okazji polskiej premiery
„Łaskawych“ napisano już
wiele obszernych tekstów. Nam pozostaje tylko
rozwinąć jeden wątek, z reguły w analizach prasy
głównego nurtu omawiany zdawkowo: bohater tej
powieści – esesman i esteta Max Aue opisujący w
pierwszej osobie swe, nierzadko mrożące krew,
wojenne losy jest homoseksualistą. Rzecz jasna,
ukrywa to. Co nie znaczy, że żyje w celibacie lub
cierpi z powodu braku samoakceptacji. Nie lubi
umawiać się z mężczyznami o podobnym poziomie
Kobiety
Komediodramat Diane English „Kobiety“ rozcza-
rowuje. I choć reżyserka dotyka momentami cie-
kawych i ważnych kwestii zaprzątających współ-
czesną kobietę, temat potraktowała powierz-
chownie. „Kobiety“ to remake klasycznej opo-
20
postaci esencjalizmu tożsamościowego (twier-
dzenia, że zawsze można podać skończony zbiór
cech jakiegoś bytu, które musi on posiadać, by
należeć do określonej grupy). Punktem wyjścia
była dla niej krytyka feminizmu jako ruchu, który
próbował samookreślać się przez wyznaczanie
granic własnego głosu i definiując się w sposób
ograniczający (poprzez klasę, rasę, płeć, przyna-
leżność kulturową itp.), automatycznie wykluczał
osoby, które nie realizowały pewnego wzorca.
Tak widziany feminizm, zamiast podkreślać indy-
widualizm i otwierać – unifikował i zamykał.
Butler, radykalizując opozycję między płcią kultu-
kochanki, nie ma wątpliwości co do wartości swo-
jego pisarstwa, skarży się na emocjonalne od-
dalenie z Maryjką („Żyjemy cicho, obok siebie. Ale
niestety nie razem“), a także niedopasowanie sek-
sualne. Szczególnym problemem okazuje się
wspólne wychowywanie córki Kowalskiej Tulci,
której Dąbrowska (z wzajemnością) nie lubi. To je-
den z najbardziej współczesnych tematów poja-
wiających się na łamach „Dzienników“, inny to pro-
blemy spadkowe związane z kilkoma wersjami tes-
tamentu zostawionymi przez Dąbrowską. Choćby
one powodują, że wiele lesbijek odnajdzie swoje
dylematy w tych zapiskach. Oprócz tekstu warto
zapoznać się także z licznymi zdjęciami, szczególnie
inteligencji czy pozycji społecznej – ci, jak twierdzi,
chcieliby również rozmawiać. Max woli „czysty“,
nieraz nawet brutalny seks. W kilka godzin po
przygodnej randce na jednej z berlińskich pikiet
otrzymuje awans w strukturach SS, który zaważy
na całym jego życiu. „I tak, z odbytem pełnym sper-
my, zdecydowałem się wstąpić w szeregi Służby
Bezpieczeństwa“ – konkluduje. Z równą nonsza-
lancją opisuje, jak uwiódł Partenaua, młodego żoł-
nierza, fanatycznego hitlerowca, dla którego seks z
mężczyzną był nie do wyobrażenia. Gdy argumen-
tował, że „pederaści są zniewieściali“, Aue odpa-
rowywał: „Ten typ mężczyzn istnieje, ale to no-
woczesny produkt zepsucia naszych miast, to są
zresztą Żydzi albo ludzie zarażeni żydostwem (…).
wieści George’a Cukor’a z 1939 roku. Choć pos-
taci pozostają stereotypowe i tendencyjne, w fil-
mie English jako znak czasu rozszerza się zakres
dopuszczalnych modeli. W galerii współczesnych
kobiet przewija się bowiem również lesbijka-
Teksty: Ewa Tomaszewicz
Krzysztof Tomasik
Mariusz Kurc
Magda Pocheć
rową (gender) a płcią biologiczną (sex), stwier-
dziła, że płeć (również biologiczna) to konstruk-
cja, której nie należy traktować wiążąco, ale któ-
rą należy rozpatrywać z perspektywy danego
czasu i historii. Pokazuje, że naszą płeć definiuje
nie to, czym jesteśmy, ale raczej to, co robimy,
jak się zachowujemy, co - w sposób performaty-
wny – chcemy pokazać innym.
„Uwikłani w płeć“ to lektura obowiązkowa nie
tylko na gender studies, ale dla wszystkich in-
teresujących się feminizmem, filozofią, psycho-
analizą czy teorią kultury. (ET)
Anna Kowalska, „Dzienniki
1927-1969“, Iskry 2008
te młodzieńcze przekonują, że
w polskiej literaturze odkryta
została kolejna pisarka butch.
„Dzienniki“ Kowalskiej nie są
jedyną nową książka pokazującą homoseksualną
stronę ważnej postaci kultury polskiej. Ukazały się
dwie biografie wyjątkowych osób: Jerzego Waldor-
ffa: „Waldorff. Ostatni baron Peerelu“ Mariusza Ur-
banka i „Opium życia“ Hanny Faryny-Paszkiewicz
poświęcone niezwykłej postaci międzywojnia,
Marii Morskiej. Obie książki zasługują na uwagę,
napiszemy o nich w następnym numerze. (KT)
Historia ludzkości pokazuje nam, że najlepsi żoł-
nierze, elita wojskowa, zawsze kochali mężczyzn“.
Partenau wkrótce do tej elity dołączył.
„Łaskawe“ to dużo więcej niż dosadne opisy męs-
ko-męskiej erotyki nazistów. Oczami Maxa oglą-
damy Lwów 1941, Kaukaz 1942, Stalingrad i Kra-
ków 1943, Berlin i Auschwitz 1944... „Znamy psy-
chologię ofiary“ – mówił w wywiadzie dla „GW“
Littell – „Oprawcy – to co innego. Ciągle pojawiają
się pytania, na które nie dano odpowiedzi. Opo-
wieść o oprawcach jest o wiele bardziej ambitna,
więcej można zbadać (…)“. „Łaskawe“ okrzyknię-
to jednym z najważniejszych literackich wydarzeń
pierwszej dekady XXI wieku – zasłużenie. (MK)
„Kobiety“, reż. Diane Eng-
lish, USA 2008, Monolight
afroamerykanka. Jednak na-
wet ta przyprawa nie dodaje
filmowi smaku. (MP)
 Teksty: Bartosz Reszczak
Marcin Teodorczyk
Małgorzata Rawińska
Magda Pocheć
Gejdar
Chirurg, reżyser teatralny, aktor, który wyszedł
z więzienia, uczeń, emeryt… – wszyscy oni są
równorzędnymi bohaterami „Gejdaru“ – zbioru
16 interesujących wywiadów autorstwa Domi-
niki Buczak i Mike’a Urbaniaka. Wszyscy są ho-
moseksualistami. Jaki obraz współczesnych
polskich gejów się z tej publikacji wyłania? Te
same rzeczy mężczyźni widzą różnie – jeden
czci „miękkie ruchy“, które są dla niego kwint-
esencją homoseksualności, dla innego są
„przegięciem“ i „udawaniem“, „ciotowaniem“.
Różne mają podejście do związków, do seksu,
do wierności, do religii, do posiadania dzieci
itd. Poznajemy historie miłosne, dramatyczne
Związki homoseksualne
Dorota Majka-Rostek,
„Związki homoseksualne.
Studium socjologiczne“,
Wydawnictwo Difin,
Warszawa 2008
„Związki homoseksualne“ Doroty Majki-Rostek
to pierwsze kompleksowe studium poświęco-
ne polskim homoparom. Jest to solidna porcja
Homo w fantasy – nowości
Trudi Canavan, „Trylogia
Czarnego Maga: Gildia
Magów, Nowicjuszka,
Wielki Mistrz“
Galeria Książki 2008
Mag gejem, gej magiem – nic nowego pod
słońcem, jak i w literaturze spod znaku fanta-
sy. Przykładem na to jest chociaż trylogia „Os-
tatni Mag Heroldów“ z serii o historii Valdema-
ru spisanej przez Mercedes Lackey. Debiutują-
ce pisarki widocznie nie chcą być gorsze. I tak
Trudi Canavan w swojej „Trylogii Czarnego
Na krawędzi nieba
„Na krawędzi nieba“
reż. Fatih Akin,
Niemcy/Trucja/Włochy
2007
Kino Świat
Druga część trylogii znanego nam z „Głową w
mur“ Fatiha Akina, tworzącego w Niemczech,
aczkolwiek czerpiącego ze swych tureckich ko-
rzeni, to genialny traktat o śmierci. Kolejni bo-
losy kochanków, zdradzanych i zdradzających,
dowiadujemy się tego, co lubią robić w czasie
wolnym, na imprezie, w łóżku. Obserwujemy
zmagania z własną seksualnością, brakiem ak-
ceptacji ze strony najbliższych… i dalszych, zu-
pełnie nieznajomych. Całość nie ma jednak wy-
miaru skargi, prośby o zrozumienie. To zapis
rzeczowych rozmów o konkretnych proble-
mach. Niektóre historie są zabawne, inne
wzruszające lub dramatyczne, jak na przykład
ta o mężczyźnie, którego pierwsze doświadcze-
nia seksualne sprawiły, że stał się nosicielem
HIV. Jest również zadziwiająca opowieść face-
ta, który w wywiadzie gardzi właściwie każdym
wiedzy akademickiej z różnych obszarów: od
ujęcia historycznego w zakresie prawodaw-
stwa, po analizę debaty publicznej czy obszer-
ne wyjaśnienie metodologii badań. Jednak
najciekawsze kwestie zawiera ostatni rozdział,
na który składają się wywiady pogłębione,
które badaczka przeprowadziła z gejami i les-
bijkami. Z nich wyłania się obraz codzienności
polskich homopar. Możemy dowiedzieć się z
Maga“, która zbiera zasłużone pochwały, czyni
jednego z magów homoseksualistą. Co cieka-
we, sam zainteresowany odkrywa swoją or-
ientację dopiero po tym, jak udaje się z misją
dyplomatyczną do innego państwa, gdzie ho-
moseksualizm nie jest zbrodnią. Nie jest też
tak do końca akceptowany, ale…
Za to gej wilkołak to dla mnie nowość. Jak to
ujęła Patricia Briggs w swojej dylogii o Merce-
des Thompson, mechaniczce samochodowej
zajmującej się głównie volkswagenami:
„Wśród ludzi odstępstwa od powszechnie
haterowie przechodzą na tamten świat w spo-
sób odarty z patosu, a my obserwujemy w tym
kontekście losy osób im bliskich. Historie bo-
haterów pozostających po stronie życia prze-
platają się w subtelny, bezpretensjonalny spo-
sób; a w tle pięknie obrazy z Turcji. W „Na kra-
wędzi nieba“ jest gęsto od szeroko rozumianej
różnorodności i nieoczywistości. Jest rozeroty-
zowany starzec poszukujący partnerki na resz-
tę życia, a także niemłoda już Turczynka sprze-
kultura
Dominika Buczak, Mike
Urbaniak, „Gejdar“,
Wydawnictwo Korporacja
Ha!art, Kraków, 2008
przejawem homoseksualnoś-
ci, a już kilka miesięcy po nim z dumą nazywa
siebie gejem, jest szczęśliwy i zakochany.
Pozycja obowiązkowa. Także dla niepogodzo-
nych rodziców.
P.S. Na deser praca Wilhelma Sasnala na ok-
ładce! (BR)
niego, jak sparowani geje i sparowane lesbij-
ki definiują swoje relacje i uczucia, jak wyglą-
dał ich coming out przed rodziną i współpra-
cownikami, a nawet kto trzyma domową kasę.
Słowem: Niech Nas Zobaczą 2. Mamy więc do
czynienia z publikacją wartą polecenia nie tyl-
ko kadrom nauczycielskim, ale zwłaszcza
wszystkim gejom i lesbijkom, którzy nie wie-
rzą w stałość homozwiązków. (MT)
przyjętych norm bywają kłopotliwe. Wśród
wilkołaków są śmiertelnie niebezpieczne. Nie-
wielu homoseksualnych wilkołaków potrafi
przetrwać dłuższy czas“. Jednak Warrenowi
(również ważny, choć nie-
pierwszoplanowy bohater)
ta sztuka się udaje. Jak,
sprawdźcie sami. Moim
zdaniem warto. (MR)
Patricia Briggs, „Zew
Księżyca“, „Więzy Krwi“,
„Fabryka Snów“ 2008
dająca swoje wdzięki. Jest też bezkompromi-
sowa namiętność pomiędzy dwiema młodymi
kobietami: zbuntowaną, opozycyjną rebeliant-
ką z Turcji oraz przypadkowo napotkaną stu-
dentką Lottą. Pogłębione sylwetki postaci to
całe spektrum indywidualności. Ale choć tak
różni, bohaterowie potrafią odnaleźć wspólny
język, zwłaszcza jeśli dotykamy kwestii uni-
wersalnych: śmierci, wolności, wybaczenia czy
potrzeby miłości. (MP)
21
 Teksty: Mariusz Kurc

kultura Krzysztof Tomasik

Bartosz Reszczak

Divy atakują!
Dla wielbicieli gejowskich div muzyczna jesień 2008 zaczęła się urodzajnie
Ukazał się nowy dwu- na koncercie Grace w mówić o statusie „divy“, to na razie nasza „ko-
płytowy album Ma - Sali Kongresowej w lu- leżanka“. Ale oprócz tego, że fajnie śpiewa, to
rianne Faithfull „Easy tym 2006, niech żału- nie kryje, że jest bi, więc na odnotowanie w
come, easy go“. To ko- je. „Hurricane“ brzmi „Replice“ zasługuje. „So what?“ – rozwodowy
lekcja coverów od Billie jak gdyby nic się przez kawałek promujący płytę dotarł do pierwsze-
Holiday po Morriseya te 19 lat nie zmieniło, go miejsca w USA. Zasłużenie.
nagrana z udziałem nadal dominują cha-
wspaniałych gości, wśród nich Antony (& the rakterystyczne dla Grace delikatne, zmysłowe 24 października przy-
Johnsons) Hegarty i Rufus Wainwright. Będąca reggae’owe rytmy. No i ten boski głos... Moje pomniała o sobie no-
od dobrych już kilku lat w znakomitej formie typy: „William’s blood“ i „Sunset sunrise“. wym albumem Anas-
artystycznej Faithfull, która niedawno zebrała tacia czyli dynamiczny
świetne recenzje za główną rolę w filmie „Irina Kolejną składankę naj- pop soul z mocnym
Palm“, a w Polsce dała w ostatnich latach 3 większych hitów za- „zakręconym“ głosem.
koncerty, pozostaje w jesiennych klimatach. serwowała Tina Tur - Na „Heavy rotation“
ner , ale tym razem jest 12 właśnie takich piosenek. Przebojów na
Sam A n t o n y & t h e płycie towarzyszy miarę „I’m outta love“ czy „Paid my dues“ ra-
Johnsons też nie próż- wielka trasa koncerto- czej tu nie ma, ale tytułowy numer będzie
nuje. Ukazała się właś- wa, która rozpoczęła pewnie ozdobą niejednej gejowskiej dyskote-
nie EP-ka „Another się w USA 1 października br., a do Europy dot- ki. Piosenkarka szykuje światową trasę na
world“ z pięcioma ut- rze na początku 2009 r. (roku 70. urodzin Ti- przyszły rok.
worami będąca zapo- ny). Królowa rocka podobno w genialnej for-
wiedzią płyty „The Cry- mie. Na składance „Tina!“ smaczkiem są 2 Młodsi z nas znają hity
ing Light“, która w sklepach ma się pojawić na premierowe utwory („It would be a crime“ i „Hi-Fi“ czy „Nie będę
początku 2009 r. Piosenki (a może raczej pieś- „I’m ready“) – dość średnie, ale Tina to Tina. Julią“ z klubów, starsi
ni) z pewnością przypadną do gustu wszystkim pamiętają oryginalne
fanom i fankom Antony’ego, bo zespół nie Do ekskluzywnego wersje z list przebojów
zmienia stylistyki, a kluczowy pozostaje „łamią- zestawu 60+ dołącza połowy lat 80. Ich wy-
cy serce“ głos wokalisty. Najbardziej ekspresyj- z nową płytą niespełna konawczyni – Wanda
ny jest środkowy numer „Shake that devil“, 30-letnia Pink. „Fun- Kwietniewska i jej zespół Wanda & Banda wy-
reszta dużo spokojniejsza, ale równie udana. house“ jest radośnie dali właśnie album CD + DVD z okazji 25-le-
rozwydrzona – tych cia zespołu. Na CD mamy 12 premierowych
Po 19 latach przerwy (rekord?) powraca z no- numerów z pewnością utworów (lekko oldskulowy pop rock) plus
wą płytą Grace Jones, ikona stylu lat 70. i 80., słuchają Patsy i Eddie z „AbFab“ na swych do- wspomniane klubowe wersje dwóch hitów, a
diva zarówno gejów, jak i lesbijek. Kto nie był mowych balangach. Trudno w przypadku Pink na DVD jubileuszowy koncert. (MK, KT)

Lucky Records – modny adres

Chcesz spędzić cały rok z Madonną, Kylie albo Dalidy? Wszystkie gejowskie diwy, te utalento- le, plakaty, trudno dostępne magazyny mody,
Britney, które każdego mie- wane oraz te, które z wdzię- plakietki, pocztówki i inne gadżety dotyczące
siąca będą spoglądać na kiem nadrabiają image'em, Madonny i jej koleżanek po fachu – m.in. Ky-
ciebie z kart kalendarza? można spotkać w jednym lie, Britney, Janet, Amandy Lear, Grace Jones,
Chcesz posłuchać japońs- miejscu. W słynnej gejows- Danii Minogue, Dalidy, ale także Sabriny, San-
kiej wersji nowego singla kiej dzielnicy Paryża – Le dry, Kim Wilde oraz francuskich div – Mylene
Madonny z nigdzie indziej Marais, przy rue de la Verre- Farmer, Franciose Hardy, Vanessy Paradis.
niewydanymi remiksami? A rie 66 mieści się sklep wyjąt- Znajdziemy tu także inne divy – Geoge’a
może chcesz ozdobić ścianę kowy – LUCKY RECORDS. Michaela, Boya George’a, Pet Shop Boys.
drapieżnym wizerunkiem Całość asortymentu wypeł-
Grace Jones albo rozmarzonym spojrzeniem niają płyty, ekskluzywne kolekcjonerskie winy- Więcej: www.lucky-records.com (BR)

22

Gorzkie żale Górniak
W programie „Ranking gwiazd“ Edyta Górniak
powiedziała, że wielokrotnie była zdradzana,
nie tylko z kobietami, ale i mężczyznami: „Da-
wałam prezenty, bo myślałam, że jestem taka
zła, że muszę... jak mnie zdradzali. Czy z ko-
bietą, czy z mężczyzną, bo różnie bywało, to
dawałam prezenty, bo myślałam, że ze mną
jest coś nie tak, że jestem za mało kobieca...“.
Wyznanie wywołało burzę wśród plotkarskich
portali, gdzie na wyścigi zaczęto zgadywać,
który z partnerów piosenkarki był homo- lub
przynajmniej biseksualistą. Nikt nie zwrócił na-
tomiast uwagi na samą wypowiedź, która nam
wydaje się nieco zaskakująca. Bo właściwie
skąd u Górniak przypuszczenie, że jest za mało
kobieca? Skoro zdradzano ją z mężczyznami,
to może dlatego, że jest za mało męska.
Żebrowski nie może znaleźć
Michał Żebrowski jest coraz mniej przekonują-
cy jako amant szukający wymarzonej partnerki
nie tylko na ekranie, ale i w życiu. Zapytany w
miesięczniku „Sukces“, dlaczego ciągle nie za-
łożył rodziny, odpowiedział, że jako 36-latek
ma jeszcze czas, a poza tym wytłumaczył, jaki
ma problem ze współczesnymi kobietami:
„Mają więcej pieniędzy i są bardziej niezależ-
ne. Mogą głupim dziadom powiedzieć: ,Spa-
daj’. Czują się wolne, ale ta wolność je ograni-
cza: nie mają nieskończonej ilości czasu, żeby
znaleźć mężczyznę. Z drugiej strony ich wyma-
gania rosną, bo są świadome swoich praw, le-
piej wykształcone. Podnoszą poprzeczkę i co-
raz trudniej spełnić ich oczekiwania“. Jednak
dużo bardziej wiarygodny jest Żebrowski, gdy
charakteryzuje mężczyzn: „Są różni mężczyźni:
wykształceni, elokwentni, świetni w łóżku, kul-
turalni, z grubym portfelem i sukcesem zawo-
dowym. Ale rzadko się zdarzają tacy, którzy łą-
czą te cechy“. To prawda, niemniej życzymy,
żeby wreszcie udało się znaleźć takiego, który
te wszystkie cechy łączy.
Adamik bez własnego życia
Na prawdziwą gwiazdę mediów wyrosła Kasia
Adamik. Przy okazji premiery „Boiska bezdom-
nych“ wywiady z reżyserką ukazały się w więk-
szości kolorowych magazynów. Zauważyliśmy
jednak dziwną prawidłowość, we wszystkich
rozmowach unika się bowiem wszystkiego, co
związane z orientacją seksualną, można wręcz
odnieść wrażenie, że 36-letnia Adamik nie ma
prawa do życia miłosnego, a jej jedyne towa-
rzystwo stanowi matka – Agnieszka Holland.
Tylko w „Gali“ padło pytanie, czy mama nie
dopytuje się, kiedy córka założy rodzinę i bę-
dzie mieć dzieci. Temat nie został jednak po-
ciągnięty, Adamik powiedziała: „Nie, w ogóle
nie. Nawet nie próbuje“. W efekcie dużo cie-
kawiej wypadły wypowiedzi na temat ubioru:
„W życiu nie miałam szpilek na nogach. Ani
sukienki. (...) Jak mnie raz zaprosili do telewiz-
ji, trochę mnie pomalowali. Sama nie umaluję
ani oczu, ani ust“.
Perwersyjny Janiszewski
Prawidłowość wywiadów z Adamik została
także zachowana w rozmowie Jakuba Jani-
szewskiego zamieszczonej w „Wysokich Obca-
foto: Oiko sach“. Tam
zaczęto od
obsady fil-
mu: „Uwa-
żam obsa-
dzenie Jac-
ka Ponie-
działka w
roli księdza
za czystą
perwersję“
– stwier-
dził Jani-
szewski.
Nikt nie
Jakub Janiszewski
zadał pyta-
nia „dla-
czego?“, więc my je zadajemy. Czyżby chodzi-
ło o to, że perwersją jest obsadzenie aktora bę-
dącego homoseksualistą w roli księdza? Jeśli
tak, to równie perwersyjny jest Janiszewski po-
jawiający się na antenie radia Tok Fm w świę-
to Trzech Króli albo rocznicę śmierci papieża.
Lepiej być gońcem niż gejem?
Aktor Jacek Braciak zdradził, dlaczego przyjął
rolę w nowej produkcji TVN-u: „Nie zagrałbym
geja w serialu ,BrzydUla’, gdyby to była moja
pierwsza w życiu rola, bo ryzykowałbym, że
widzowie zapamiętają to na całe życie i coś
mogłoby mnie wtedy w zawodzie ominąć“.
Cóż za wielkoduszność! To porażające wyzna-
nie skłoniło nas do sięgnięcia po pierwsze role
Braciaka: Kazio, goniec z kwiaciarni w telewi-
zyjnym „Po własnym pogrzebie“, recepcjonista
w hotelu w pierwszym odcinku serialu „Panny
i wdowy“, student przynoszący wino do hote-
lu w „Kuchni polskiej“, dostarczyciel paczki w
„Wielkiej wsypie“ i ogon (!) w „Samowolce“.
Nie trzeba chyba dodawać, że wszystkie te
„role“ to epizody, których nie wymieniano na-
wet w czołówce. Wydaje nam się więc, że za-
granie geja w popularnym serialu bardzo by
wówczas pomogło w karierze, dziś rola nie
została nawet zauważona.
Koniec świata?
Zbliża się chyba koniec świata, bo już dawno
nie było tylu gejowsko-lesbijskich podsumo-
wań. I tak magazyn „Out“ wybrał najbardziej
branżowe płyty wszech czasów (pierwsze
miejsce zdobył David Bowie z „The Rise and
Fall of Ziggy Stardust And The Spiders From
Mars“), portal AfterElton.com zrobił ranking na
najlepszy film gejowski (wygrała „Tajemnica
Brokeback Mountain“), a lesbijki zagłosowały
na najseksowniejsze aktorki (tu triumfowała
Rachel Weisz). Wreszcie najciekawsza, bo naj-
mniej oczywista kategoria: ulubieńców homo-
seksualistów wśród gwiazd po 50-tce typowa-
ła witryna gay-parship.co.uk. Z kobiet wygrała
Helen Mirren (przed Susan Sarandon i Meryl
Streep), z mężczyzn Pierce Brosnan (wyprze-
dzając Bruce’a Willisa i Richarda Gere’a). Nato-
miast w rankingu brytyjskich ulubieńców bez
ograniczeń wiekowych zwyciężyli Daniel Craig
i Keira Knightley.
Prenumerata
Jeśli chcesz otrzymywać „Replikę“ na bieżąco i do
domu – wpisz się na listę dystrybucyjną! Aby po-
kryć koszty przesyłki (jeden rok, przesyłka krajowa),
konieczna jest wpłata 48 zł tytułem darowizny. Co
dwa miesiące otrzymasz Replikę prosto do domu.
Wpłat należy dokonywać na: Kampania Przeciw
Homofobii, numer konta: 35 2130 0004 2001
0344 2274 0001, z dopiskiem: Replika – pre-
numerata (darowizna) oraz podaniem dokładne-
go adresu do przesyłania magazynu.
23