HOMOSEKSUALIZM W PRL-U NASZE DZIECI MICHAŁ PIRÓG

dwumiesięcznik społeczno - kulturalny

magazyn bezpłatny ISSN 1896-3617
 wstępniak
Spis treści
02 W S T Ę P N I A K 09 S P O Ł E C Z E Ń S T W O
Jak Platforma pokochała gejów Nasze dzieci
(i lesbijki?) 12 W Y W I A D
03 R A P O R T Synek Madonny
Porozmawiajmy o seksie lesbijek 14 K R A J
07 K R A J Wrocław oczami LGBT
Kultura dla Tolerancji Tym razem za zdrowie kobiet
Kraków, 24-27 kwietnia 2008 17 F E L I E T O N
Kaczyński straszy homomałżeństwami Pogadanki Cioci R.
„Najszczęśliwsi geje“ w Polsce Część II – co robić po rozstaniu?
Mamy pełnomocniczkę 18 H I S T O R I A
Przyjazny ginekolog? W twoim mieście Homoseksualizm w PRL (1)
Jak Platforma pokochała gejów (i lesbijki?)
„Każdy ma czyć dostęp osób homoseksualnych do niektó-
swoją wolność rych zawodów. I z taką dyskryminacją oczy-
i godność i nie wiście będzie walczyć. Zbytek łaski, pani peł-
zasługuje na nomocniczko. W polskim prawie pracy już od
to, by wykorzy- kilku dobrych lat mamy zapis o zakazie dyskry-
stywać jego minacji ze względu na orientację seksualną i
twarz w celach, pani psim obowiązkiem jest pilnowanie jego
co do których przestrzegania. I pani osobiste (?) przekona-
nie wyraża nie, że „gej może być dobrym pedagogiem i
zgody. Kance- jeżeli dobrze się spisuje na swoim stanowisku,
foto: Oiko
laria Prezyden- to jego orientacja nie powinna mieć znacze-
ta powinna nia“ nie jest wyrazem jakiejś wspaniałomyśl-
przeprosić geja ności, szczególnie gdy weźmiemy pod uwagę
z Kanady, którego wizerunek wykorzystano w to, co następuje po słowie „jeżeli“. Jakby w
orędziu Lecha Kaczyńskiego“ – stwierdziła w wy- przypadku „złych pedagogów“ ich orientacja
wiadzie dla radia RMF FM Elżbieta Radziszews- nagle nabierała znaczenia.
ka, pełnomocnik (pełnomocniczka?) premiera ds.
równego statusu prawnego. Wzruszyła mnie, Najzabawniejsze w tym wszystkim jest to, że
naprawdę. Każdy ma swoją godność i wolność, po tym wywiadzie pani Radziszewska została
nawet „gej z Kanady“, no, no. Tego się nie spo- obwołana przez niektóre media (zwłaszcza
dziewałam po słynnej z antykobiecych i homofo- prawicowe) obrończynią praw osób homosek-
bicznych wypowiedzi i działań urzędniczce (jak sualnych. Pozostaje mi mieć nadzieję, że tego
choćby głosowanie przeciw ustawie o równym typu „insynuacje“ nie sprawią, że nagle „na-
statusie kobiet i mężczyzn w 2004 roku). sza“ pełnomocniczka stwierdzi, że polskie pra-
wo jest jakoś szczególnie liberalne w stosunku
Dalej było jeszcze lepiej. Radziszewska stwier- do gejów i lesbijek. Bo mimo iż bawią mnie jej
dziła, że zna postulaty „organizacji gejows- zapewnienia, że będzie walczyć z dyskrymina-
kich“ i związki partnerskie czy możliwość za- cją, ale tylko o ile będzie to dyskryminacja w
wierania małżeństw wcale nie są tym, na miejscu pracy, zdaję sobie sprawę, że ten pro-
czym nam tak naprawdę zależy. Tym, co wg blem niestety istnieje. Ciekawa jestem tylko,
niej naprawdę nas boli, jest dyskryminacja w jak się mają „oświecone“ postulaty pani Radzi-
dostępie do pracy. Jak choćby niedawne pos- szewskiej do np. wypowiedzi jej partyjnego
tulaty byłego obozu rządzącego, aby ograni- kolegi Stefana Niesiołowskiego w rodzaju „W
2
Tekst: Ewa Tomaszewicz
20 K U L T U R A
Pierwsza polska książka queer
Zdeptany kwiauszek
Prawo wyboru
Królowa Anglii szuka faceta
Ballada o Lee Cottonie
Rykoszetem o kobietach, gejach
i lesbijkach
23 C Z A J N I K
Czajnik, czyli orientacje gwiazd
Ranking „Repliki“
Co łączy Korę i klubowe brzmienie?
Polsce nie ma żadnej dyskryminacji osób ho-
moseksualnych. Homoseksualiści okłamują
społeczeństwo i domagają się przywilejów, a
na to nie ma zgody“. Czy będzie z nimi wal-
czyć? Osobiście wolałabym, żeby tego nie robi-
ła, bo, paradoksalnie, z tej dwójki wolę jego –
przynajmniej jest uczciwy i nie ukrywa swojej
homofobii pod pseudoliberalnym bełkotem.
Prenumerata
Jeśli chcesz otrzymywać Replikę na bieżąco i do
domu – wpisz się na listę dystrybucyjną! Aby
pokryć koszty przesyłki (jeden rok, przesyłka
krajowa), konieczna jest wpłata 48 zł tytułem
darowizny. Co dwa miesiące otrzymasz Replikę
prosto do domu i w dyskretnej kopercie. Wpłat
należy dokonywać na: Kampania Przeciw
Homofobii, numer konta: 35 2130 0004 2001
0344 2274 0001, z dopiskiem: Replika –
prenumerata (darowizna) oraz podaniem do-
kładnego adresu do przesyłania magazynu.
Wspomóż „Replikę“! Wpłać 1% na Kampanię
Przeciw Homofobii! Szczegóły – s. 24.
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kampania.org.pl
www.replika.kampania.org.pl
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Redakcja: Anna Piżl, Małgorzata Rawińska, Krzysztof Tomasik,
Paweł Fischer-Kotowski, Michał Muskała
Współpraca: Robert Biedroń, Łukasz Maciejewski, Radek Oliwa
Skład: Agnieszka Kraska
Webmastering: Krzysztof Łoś
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
okładka: Joanna Sokołowska
Porozmawiajmy

raport
o seksie lesbijek
Tekst: Małgorzata Rawińska i Ewa Tomaszewicz Grafiki: Beata Sosnowska

Cipa, picz, wagina, „to świństwo“, wargi sromowe mniejsze – czy mówiąc
o seksie, jesteśmy skazane na używanie terminów medycznych lub uznawanych
za wulgarne? Czy wypracowałyśmy sobie własny sposób rozmawiania o naszej
seksualności? I czy w ogóle o „TYM“ rozmawiamy, czy też uznajemy „TO“ za
sprawę zbyt intymną i zachowujemy dla siebie i, ewentualnie, naszej partnerki?
3
 Raport jest efektem rozmów, które w ostatnich tygodniach przeprowadziłyśmy z kilkoma kobietami. Pretekstem do nich była długo (nadal) oczekiwana premiera
książki „Kiedy kobieta kocha kobietę“ – swoistego przewodnika po seksualności kobiet nieheteroseksualnych. Dlatego wśród naszych rozmówczyń nie zabrakło
współautorek książki – Alicji Długołęckiej i Agnieszki Weseli.
Że rozmawiamy, to raczej pewne. Na pewno
nie wszystkie, nie ze wszystkimi i nie przy każ-
dej okazji, ale jednak tak. I choć wciąż nie ist-
nieją w Polsce grupy (mniej lub bardziej formal-
ne), które spotykałyby się regularnie, aby po-
rozmawiać o swoich ciałach i na przykład, wzo-
rem amerykańskich feministek, pooglądać ko-
lektywnie swoje cipy (a przynajmniej do żadnej
takiej grupy nie udało nam się dotrzeć i, szcze-
rze pisząc, nie jesteśmy pewne, czy to, co ro-
bią, jest naprawdę takie fajne), mamy potrzebę
dzielenia się swoimi odczuciami, doznaniami
związanymi z szeroko rozumianą intymnością.
Ot, choćby na forum lesbijskiego portalu Kobie-
ty Kobietom prężnie rozwija się dział Intymnie
(dostępny tylko dla zalogowanych użytkowni-
czek). Potrzebę tym bardziej dojmującą, że, jak
kiedyś mądrze powiedziała Alicja Długołęcka
(najbardziej znana polska lesbolożka, autorka
książki „Pokochałaś kobietę“ i jedna z naszych
rozmówczyń), polskim lesbijkom brakuje wzor-
ców. I nie chodzi jedynie o całkowity właściwie
brak znanych Polek lesbijek, które mogłyby im
pokazać i powiedzieć, że wszystko jest z nimi w
porządku. Chodzi również o seks.
Weźmy na warsztat osławiony przez pisma dla
nastolatek pierwszy raz. Czy zawsze jest tak,
jak opowiada jedna z użytkowniczek wspom-
nianego forum: „Mój pierwszy raz z kobietą
był jak przekroczenie Bram Szczęścia... Czas
stanął w miejscu, a moje ciało uniosło się wy-
soko i przez wiele długich i szczęśliwych go-
dzin trwało w swoim uniesieniu...“? (Swoją
drogą, pogratulować defloratorki.) Dla prze-
ciwwagi przytoczmy zupełnie inną opowieść.
Dziewczyny miały po 17 lat i w końcu posta-
nowiły „TO“ zrobić. Przyozdobiły się w sek-
sowną bieliznę, przygasiły światło, rozstawiły
świeczki, wypiły po kieliszku dobrego wina,
położyły się obok siebie na łóżku i... NIC. Pat-
rzyły sobie w oczy, uśmiechały z zażenowa-
niem i żadne nie miała odwagi zacząć ani po-
jęcia, co ma właściwie zrobić.
No to jak się do „TEGO“ zabrać,
żeby ciało doznało lewitacji? Na po-
czątku było słowo, a potem kultura.
Język
„Panie doktorze, kto by takie świństwo mył!“
W jednym z odcinków bodajże drugiej serii
często przywoływanego przez nas serialu „The
L word“ grupa przyjaciółek wymienia swoje
ulubione określenia kobiecych narządów płcio-
wych. Od banalnych, jak cipa, pizda, picz,
4
przez brzoskwinkę, kotka, po bardziej wyrafi-
nowane, jak słodka dziurka czy siedlisko roz-
koszy. Wymieniają ich około setki, co jedne, to
ciekawsze i bardziej zaskakujące. Nam udało
się znaleźć około dwudziestu (przy czym zgo-
dziłyśmy się, że cipki są dla dziewczynek, wo-
limy zatem cipy), z tym że nie dość że tak na-
prawdę używamy zaledwie kilku, to jeszcze co
rusz w nasze rozmowy wkrada się „to“, „tam
na dole“ czy „te sprawy“. Z czego to wynika?
Najprościej mówiąc, kobiety nie mają i nie są
uczone języka, którym mogą porozumiewać
się w łóżku. Oczywiście niektóre rzeczy można
przekazać bez słów, ale jak już przychodzi co
do czego, używamy zupełnie nieadekwatnej w
większości sytuacji waginy (a mamy na myśli
wargi sromowe, które waginą wszak nie są, a
poza tym brzmią zbyt anatomicznie) albo ogól-
nej cipy czy bardziej neutralnej brzoskwinki.
Oczywiście pary mogą wypracować sobie
własny kod, wymaga to jednak czasu i otwar-
tości (o której za chwilę).
Język jest problemem nie tylko w kontaktach in-
tymnych, ale również na przykład podczas wizyt
u lekarza, kiedy bardzo często nie potrafimy wy-
jaśnić, co i gdzie nam dolega. Nie jesteśmy
przyzwyczajone, żeby myśleć o „tej“ części ciała,
a już na pewno nie o tym mówić. W końcu
„srom“ to nic innego tylko „wstyd“. Jak w opo-
wiadanej studentom medycyny anegdocie:
przychodzi kobieta do ginekologa, ten bada ją i
na zakończenie wizyty delikatnie zwraca jej
uwagę, że powinna się była przedtem umyć.
Klientka z oburzeniem odpowiada: „Panie dok-
torze, kto by takie świństwo mył!“.
Kultura
„Męska seksualność jest jak wulkan czy raczej
gejzer. Kobieta jest jak kwiat, który się długo roz-
wija, długo jest w rozkwicie i długo zamiera.“
Antropolożka Margaret Mead podaje trzy wa-
runki, które muszą być spełnione, żeby kobieta
była zadowolona z seksu:
1. Musi żyć w kulturze, która uznaje popęd ko-
biety za wartościowy.
2. Kultura musi jej umożliwić poznanie własnej
anatomii i potrzeb.
3. Kultura musi nauczyć ją umiejętności, które
pozwolą jej przeżywać orgazm.
I chce nam się krzyczeć i wołać „Gdzie to jest,
gdzie to Eldorodo, bo przecież nie u nas, w na-
szym pięknym kraju nad Wisłą!“. Żyjemy w kul-
turze patriarchalnej, wręcz kulturze macho. To
mężczyzna musi być podrywaczem, chełpić się
swoją sprawnością seksualną. Efekt: chłopcy,
dorastając, mają większą możliwość odczuwa-
nia swojego ciała (wszystko na wierzchu), są do
tego wręcz zachęcani, podczas gdy dziewczyn-
ki są oduczane interesowania się „tymi okolica-
mi“. Nauczenie się swojego ciała zajmuje nam
więcej czasu niż mężczyznom. Ale jest i plus tej
sytuacji. Stopniowe poznawanie własnej seksu-
alności, pokonywanie tabu (o ile się na to zdo-
będziemy) sprawia, że możemy się cieszyć sek-
sem znacznie dłużej. Minus – w relacji homo-
seksualnej obie mamy te same problemy i nie
zawsze potrafimy sobie z nimi poradzić.
Co ciekawe, nierzadko owo spóźnione odkrywa-
nie siebie owocuje większym otwarciem na nie-
heteroseksualne doznania w późniejszym wie-
ku, kiedy jesteśmy dojrzalsze i łatwiej nam przy-
jąć fakt, że jesteśmy lesbijkami. Świadomość na-
szej orientacji psychoseksualnej wypływa bo-
wiem przede wszystkim z otwartości i odwagi.
Warto zacytować tu jedną z wielkich ikon lesbi-
jek Sharon Stone: „Wiek średni to czas, kiedy od-
krywa się pewne rzeczy z otwartym umysłem.
Nie wykluczam, że kiedyś zwiążę się z kobietą“.
No to co robić? Jeśli jeszcze tego
nie zrobiłyśmy, najwyższy czas
uzupełnić luki w kulturze, w
której przyszło nam żyć, ucząc się
swoich ciał i potrzeb.
Ciało
„W krajach skandynawskich nie ma tego prob-
lemu. Rodzice zabierają swoje dzieci do sauny,
kąpią się z nimi, uczą, że ciało to nic wstydli-
wego. W Polsce nagość jest zarezerwowana
dla intymności.“
Kultura, w której żyjemy, oprócz tego, że repre-
sjonuje mówienie o kobiecej seksualności, to re-
presjonuje kobiecą cielesność w ogóle. Bo jak
inaczej wytłumaczyć fakt, że większość Polek
nie czuje się swobodnie w swoich ciałach? Mu-
si je przystrajać, zakrywać, ściągać, malować,
aby zbliżyć się do tego, co jest nam przedsta-
wiane jako „ideał kobiecości“. I niech nikt nie
próbuje nam wmówić, że wszystkie to tak bar-
dzo lubimy. Tym bardziej, że po tych wszystkich
zabiegach „upiększających“, kiedy rozbieramy
się do naga, nadal czujemy wstyd. Zdarza się
też, że pierwszą osobą, którą widzimy nago,
jest nasz/a pierwszy/a partner/ka seksualna.
Przez cały okres dorastania zazwyczaj nie mamy
szans poznać własnej anatomii i potrzeb.
Żeby mieć udany seks z drugą osobą, trzeba
przepracować „te sprawy“ ze sobą. Nauczyć się
swojego ciała, jego reakcji, a więc masturbacji
(uwierzcie, od tego się nie ślepnie), aby później
pokazać naszej partnerce, jak to u nas działa.
Wiele kobiet uważa, że stymulacja przez drugą
kobietę jest „szlachetniejsza“. Choćby dlatego
trzeba poznać własne ciało, byśmy czuły się w
nim swobodnie i nie burzyły mitu.
Fantazje
„Ciemna piwnica, skórzane kajdanki. Brała
mnie od tyłu. Na to wszystko patrzył pluszowy
miś, którego dostałam od niej na walentynki.
Porwała mnie do jamy rozkoszy.“
Fantazje seksualne to między innymi wspania-
łe źródło wiedzy o naszej seksualności. Dla for-
malności (wszak wszystkie to wiemy) warto
wspomnieć, że kobiece fantazje różnią się od
męskich. Są bardzo podobne do snu, ekspozy-
cja ciała nie jest taka ważna, liczy się historia,
w której oczywiście nie brakuje scen o charak-
terze erotycznym. Nasze fantazje zdradzają na-
sze tajemnice, lęki i obawy. Na przykład wiele
kobiet, które nie zaakceptowały swojego ho-
moseksualizmu, fantazjuje, że dzieje się „to“
„przypadkiem“: w swoich marzeniach nie wi-
dzą osoby, która je stymuluje, koncentrują się
tylko na swoich doznaniach fizycznych, wyo-
brażają sobie rękę, usta… – podtekst jest nie-
wątpliwie lesbijski, ale niejawny.
Trzeba rozwijać swoją wyobraźnię seksualną,
analizować swoje sny i marzenia, dzielić się ni-
mi z partnerką (do pewnego stopnia, o czym
za chwilę), fantazjować w sposób zaprogra-
mowany, wizualizować nasze marzenia, pisać
o nich. Przecież fantazjowanie to też sposób
na rozbudzenie i podtrzymanie libido.
Wbrew stereotypom fantazje w trakcie seksu
nie są niczym złym. Wręcz przeciwnie –
wzbogacają życie seksualne. Dlatego warto
o nich mówić, wprowadzać w życie określo-
ne rodzaje stymulacji, otoczenia. Ale uwaga
– nawet jeżeli darzymy naszą partnerkę du-
żym zaufaniem, niekoniecznie powinnyśmy
jej mówić o tym, że kiedy trzymamy ją w ra-
mionach, wyobrażamy sobie seks z inną oso-
bą. Choć w danej chwili może to być stymu-
lujące, nasze wyznanie może wrócić w chwi-
lach kryzysu. I awantura gotowa.
Jeśli któraś z was doczytała do te-
go momentu i poczuła się załama-
na, informujemy, że na odkrycie
siebie i swojego ciała nigdy nie
jest za późno. A odkrywanie ma
wszak służyć seksowi. Tak więc
porozmawiajmy o nim w końcu.
(Nie-)seks
„Seks służy przyjemności.“
Na początek dobra wiadomość: rozbudzona
kobieta, która wie, czego chce, zna swoje ciało
i potrzeby i nie wikła seksu z potrzebami emo-
cjonalnymi, ma dużo wyższy popęd niż męż-
czyzna. Zła jest taka, że aby do tego dojść, za-
zwyczaj trzeba trochę popracować - ze swoim
ciałem i fantazjami (to już wiemy), ale również
nad swoją motywacją. Kobiety są specjalist-
5
 kami od nieseksualnych powodów uprawiania
seksu – robi to ponoć aż 90 procent z nas. Bo
jakże, kochać się dla przyjemności? To dopiero
zboczenie! Chodzimy do łóżka z drugą osobą,
aby wzmocnić nasz związek, podbudować
własne ego, „pogodzić się“, odstresować,
wzbudzić zazdrość, spełnić „obowiązek mał-
żeński“... Są setki powodów, które nie mają nic
wspólnego z seksem i setki problemów, któ-
rych seks nie rozwiąże. Recepta na udany seks
jest za to (pozornie) prosta, o zgrozo (sic!): pa-
miętać, że seks to seks i służy przyjemności!!!
Wtedy na pewno będzie przyjemny i mamy
szansę na orgazm nie tylko roku, ale i stulecia.
Alicja Długołęcka podkreśla, że każda forma
intymności jest ryzykiem – dlatego trzeba dob-
rze określić swoje potrzeby, aby się nie za-
wieść. Zdarza się, że w trakcie seksu odczuwa-
my lęk, wstyd, strach przed byciem ocenioną.
Pokochajmy własne ciało, otwórzmy się na nie
i przyjmijmy do wiadomości, że właśnie tak
pachnie, tak wygląda, a nasz jęk w chwili roz-
koszy nie wystraszy partnerki, ale będzie dla
niej ukoronowaniem wysiłków.
Techniki
„– No to jak wy to dziewczyny ze sobą robicie?
– Po francusku, na jeźdźca i od tyłu – zawołała
M., wychylając się z pokoju.
– Po kolei?
– Nie, jednocześnie. Teraz.“
Osoby heterosekualne mają ponoć trzy pod-
stawowe pozycje – misjonarską, na jeźdźca i
od tyłu. Do tego dochodzi nieśmiertelne 6 na
9 i setki wariacji na temat przed chwilą wymie-
nionych. Lesbijki – Motyla Wenus, rzeźbiar-
kę... Tylko o co chodzi? Brzmi to tak obiecują-
co, że warto zrobić research wśród obcokra-
jowczyń. Nam, niestety, nie udało się przy-
pomnieć żadnego oryginalnie polskiego okreś-
lenia pozycji w seksie lesbijskim. Co nie zna-
czy, że ich nie ma – po prostu nie wypracowa-
łyśmy sobie jeszcze wspólnego kodu.
Czy nazewnictwo jest ważne? Raczej świadczy
o naszej kulturze i kolektywnej samoświado-
mości. A póki co pozostaje nam używanie he-
teroseksualnego (lub własnego, prywatnego)
nazewnictwa.
No to jak my to ze sobą robimy? „Dziurek jest
bardzo wiele! A ile możliwości!“ – że zacytuje-
my nasz ulubiony kabaret lesbijski „Barbie
Girls“. Wszystko zależy od fantazji, otwartości
i tego, co w danej chwili nam i naszej partner-
ce (partnerkom) sprawia przyjemność. Od
pieszczot łechtaczki – ręką lub językiem (pa-
miętacie „Muskając aksamit“?), przez cunnilin-
gus z jednoczesną penetracją pochwy i odbytu
(tak, Motyl Wenus, zgadłyście!), po zabawę z
6
gadżetami – wibratorem (tradycyjnym lub po-
budzającym wyłącznie łechtaczkę), dildo, kul-
kami analnymi... Pozycje? Każda jest możliwa,
choć czasami trzeba się nieźle nagimnastyko-
wać, żeby nie zwichnąć sobie nadgarstka.
Chociaż nie, nadal nie wiemy, jak bohaterki
jednego z lesbijskich opowiadań z „Inaczej“
sprawiły, że „Ich rozpalone środeczki i piersi
zetknęły się ze sobą“.
Dobroseks
„Seks między kobietami to takie miziu-miziu.“
Pojęcie dobroseksu zawdzięczamy Georgeo’wi
Orwellowi. W „Roku 1984“ w ten sposób
określił jedyną dopuszczalną przez Partię for-
mę współżycia. Zasady były proste: jeden męż-
czyzna, jedna kobieta, cel – spełnienie obo-
wiązku wobec Partii. Ale nie pocieszajmy się –
my lesbijki też mamy swój dobroseks. Jedna z
kobiet grających główną rolę w filmie „One
night stand“ Emily Jouvet stwierdziła, że jak się
myśli o seksie między kobietami, to jest to ta-
kie „miziu-miziu“: najpierw sobie długo patrzą
w oczy, potem się trzymają za ręce, potem się
długo romantycznie całują, potem głaszczą się
wzajemnie... i to tyle. Do tego się nikt nie przy-
czepi, to jest na pewno w porządku. Jeżeli jed-
nak w trakcie dyskusji o seksie któraś wspom-
ni o zabawkach, trójkątach, S/M, ryzykuje wy-
łączeniem z dyskursu. Wszak lesbijki się nie
rżną, nie pieprzą, one się kochają.
S/M
Wśród „niestandardowych“ praktyk seksual-
nych najpopularniejszą jest S/M. W Polsce za-
zwyczaj traktuje się go albo seksuologicznie,
albo w kategoriach grzechu, występku, zbo-
czenia. W bardziej cywilizowanych krajach
przepuszcza się sadomasochizm przez teorię
queer, performatywność. Agnieszka Weseli
zrobiła badania na niereprezentatywnej grupie
44 kobiet na temat tego, co polskie lesbijki
myślą o S/M. Większość badanych nie uznała
go za zboczenie, jednak jedynie te, które przy-
znały się, że go praktykują, nie mówiły o nim
w kategoriach przemocy i bólu. Dla nich (i w
teorii queer) S/M jest zainscenizowaną grą
władzy, w której jedna strona odgrywa podda-
ną, druga dominującą i w której przyjemność
nie płynie z zadawania bólu – fizycznego czy
psychicznego – ale z władzy. Pat (kiedyś Patri-
cia) Califia definiuje S/M jako „nacechowaną
erotycznie, uzgodnioną wymianę władzy“ –
performans, który ma swoje zasady, granice i
którego nieodłączną częścią jest zaufanie - że
kiedy użyje się safe word (słowa albo gestu),
to druga osoba przerwie grę.
Generalna konkluzja – każdy seks
jest dobry, byleby był:)
Fuzja
Niestety, seks nie zawsze jest. Zdarza się (i to
wcale nierzadko), że kobiety żyją ze sobą, ko-
chają się, ale nie współżyją w pełni nawet przez
kilka lat. Co im przeszkadza? Ano właśnie fuzja,
czyli „zlepienie psychiczne“ – bliskość, inaczej
zwana przyjaźnią. A druga osoba musi być do
jakiegoś stopnia tajemnicą, musi robić inne rze-
czy niż my, chociażby zawodowo, być do pew-
nego stopnia zagadką – bo przyjaźń jest niez-
godna z pożądaniem. Żeby było jeszcze trudniej
– kobiety dojrzałe w ogóle preferują pieszczoty,
przytulanie się, bliskość niż namiętny seks. Mo-
że ma to coś wspólnego z instynktem macie-
rzyńskim – niektórzy seksuolodzy twierdzą, że
kobieta ma większą ochotę na seks, gdy jest w
wieku prokreacyjnym. A seks dla seksu wyma-
ga pewnej pracy – musimy odkryć rozkosz
zmysłową w samej sobie. Ale to już wiemy.
I pozostaje nam już tylko
powrót do źródeł.
Terapia
Co może pomóc? Poznanie się na nowo, roz-
budzanie libido poprzez fantazje, wzajemne
uczenie się swoich ciał i opowiadanie o dozna-
niach podczas głaskania, masażu. Odgrywanie
ról, budzenie zazdrości, odrobina tajemniczoś-
ci, powtarzanie partnerce, że nie wie, do czego
jesteśmy zdolne...
Pamiętajmy: seks jest dobry.
Ale aby taki był, musi być.
Dziękujemy Alicji Długołęckiej, Agnieszce We-
seli, Idalii Dawidowskiej i Beacie Sosnowskiej
za rozmowy, dzięki którym powstał ten tekst.
Beata Sosnowska – graficzka, poetka, malarka,
reżyserka, performerka. Autorka multimedialnego
tomiku poezji „W cieniu szumiących wind“, współ-
autorka filmu dokumentalnego „2137“, autorka
filmuów eksperymentalnych „Koniec patriarchatu“
(wyróżnienie na pierwszej polskiej edycji festiwalu
filmowego The One Minutes – Gdańsk 2006) i „...
raz jeszcze“. Twórczyni instalacji „Majty“ oraz per-
formansu „Ból trzeba przeboleć“. Grafiki zaprezen-
towane w artykule pochodzą z książki „Słodkie
sztuki. Erotyka kobiet“.
Kiedy kobieta
kocha kobietę.
Album relacji
– książka autorst-
wa Alicji Długołęc-
kiej, Agaty Engel-
Bernatowicz, Ag-
nieszki Kramm i
Agnieszki Weseli.
Album dla kobiet
niekoniecznie heteroseksualnych, przedstawiający
ich świat od dzieciństwa do starości.
Kultura
dla Tolerancji
Kraków, 24-27 kwietnia 2008
Tegoroczny Krakowski Festiwal Kultury Gejows-
kiej i Lesbijskiej Kultura dla Tolerancji jest już pią-
tą edycją imprezy. W tym roku organizatorzy sta-
wiają na radykalizm i prezentację sztuki queero-
wej. Na Festiwalu swoje prace pokażą m.in. fo-
tograf Yves de Brabander, artysta konceptualista
DAve SChweitzer, fotograf Stuart Sandford, duet
malarsko–fotograficzny Lidia Krawczyk oraz
Wojciech Kubiak, reżyser filmowy Bruce LaBruce.
Plakat Festiwalu zaprojektował Wilhelm Sasnal.
Program podzielono na 5 cykli: Wydarzenia
Specjalne, cykl spotkań Queer Café, pokazy fil-
mowe, warsztaty oraz imprezy klubowe.
Szczególnie warto zwrócić uwagę na trzy nie-
zwykłe i premierowe wystawy: Ecce Homo,
Cumfaces, Genderqueer oraz polską premierę
filmu Otto, or, Up with Dead People, będzie
też pierwszy czeski film lesbijski.
Podczas spotkań Queer Café porozmawiamy o
seksualności, radykalizmie i rewolucji oraz o tym,
jak te pojęcia mają się do ruchu gejowsko-lesbij-
skiego, sztuki oraz życia społecznego. Nowością
będą spotkania klubu Krytyki Politycznej na te-
mat homobiografii najważniejszych polskich pi-
sarzy i pisarek oraz gejów i lesbijek w późnym
kapitalizmie. Poza tym dyskusje o literaturze, te-
atrze, architekturze, anarchizmie i zinach queer-
owych oraz warsztaty prawnicze i kreatywnego
pisania. A na Queer Morning wspomina-
ne będą wszystkie poprzednie edycje Kul-
tury dla Tolerancji. Wreszcie w festiwalo-
wą sobotę, tym razem o godz. 12 z Placu
Matejki ruszy Marsz Tolerancji.
Wybrane wydarzenia:
Wystawa Ecce Homo. Autorzy: Yves de
Brabander (*1976, Belgia), Dave SChwei-
tzer (*1972, Belgia). Galeria Pauza.
14 wielkoformatowych fotografii przed-
stawiających bohaterów mitologii anty-
cznej i judeochrześcijańskiej. Gejowska
fantazja na tematy kulturowe. Narcyz,
Dawid i Goliat, Pieta i wiele innych w
niepokojących i nieoczekiwanych styliza-
cjach. Wystawa, która przypomina, że re-
interpretacja mitu jest także jego ożywie-
niem i ocaleniem. Premiera europejska.
Wystawa Genderqueer. Autorzy: Lidia
Krawczyk (*1979, Polska), Wojciech
Kubiak (*1978, Polska). Kuratorka: Beata
Nowacka – Kardzis. Pracownia Otwarta.
Pierwsza pełna prezentacja głośnego i nagro-
dzonego na Bielskim Biennale, niezwykła wys-
tawa obrazów chwytających to, co nieokreślo-
ne kulturowo i rozgraniczone na płci. Wystawa
udowadniająca, że patrzenie na płeć jest mo-
tywowane tylko przez nas samych. Malarstwo
rozszerzające horyzonty. Premiera europejska.
Wystawa Cumfaces. Autor: Stuart Sandford
(*1978, Wielka Brytania). Miejsce.
Cykl portretów wschodzącej gwiazdy brytyjs-
kiej fotografii zrealizowany dzięki zgodzie na-
mówionych przyjaciół. Jak poczułbyś/poczuła-
byś się, gdyby ktoś chciał zrobić ci zdjęcie w
momencie przeżywania orgazmu? Wystawa
śmiało wprowadzająca seksualność i prywat-
ność w sferę publiczną. Premiera europejska.
Film Otto, or, Up with Dead People, reż. Bruce
LaBruce
Polska premiera najnowszego filmu kultowego
artysty queer. Historia nastoletniego zombie Ot-
to, który próbuje poradzić sobie w nieprzyjaz-
nym świecie żywych. Zaskakujące połączenie
estetyki gore, młodzieżowego melodramatu i
filmowej burleski. Dla widzów o mocnych ner-
wach i koneserów kina wszelkich gatunków.
kraj
Dyskusja Homoliteratura, cz. 1.
Pierwsze festiwalowe spotkanie poświęcimy li-
teraturze widzianej, tworzonej przez i pisanej
dla osób homoseksualnych. Dyskusja i prelekc-
ja przedstawią tę problematykę z łączonej per-
spektywy uwzględniającej nie tylko kwestię te-
matyki książki, ale tez jej promocję. Zaprezen-
towany obraz udowodni, że mówienie o litera-
turze i rynku wydawniczym bez uwzględnienia
jej homoseksualnego charakteru mija się z ce-
lem. Wśród prowadzących: Tomasz Charnas i
Michał Zygmunt.
Homoseksualna historia polskiej literatury/
Dyskusja wokół książki „Homobiografie“
Krzysztofa Tomasika. Zaprasza Klub Krytyki Po-
litycznej w Krakowie.
Spotkanie związane z książką „Homobiografie“
będącą zbiorem opowieści o przemilczanych
aspektach w biografiach m.in. Konopnickiej,
Dąbrowskiej, Iwaszkiewicza, Zawieyskiego,
Andrzejewskiego, Szymanowskiego, Rodziewi-
czówny. Czytelnicy wreszcie będą w stanie od-
naleźć swoje dylematy i doświadczenia w ży-
ciorysach ważnych postaci kultury polskiej, któ-
rych nazwiska przestaną być jedynie przykrym
wspomnieniem z czasów szkolnych.
Dyskusja Geje, lesbijki i późny kapitalizm. Za -
prasza Klub Krytyki Politycznej w Krakowie
Czyli o tym, jak kategorie geja oraz lesbijki nie
wiążą sie już z walką o równe prawa, ale stały
się grupami docelowymi marketingu postmo-
dernistycznego. W konsekwencji oznacza to
emancypację uprzywilejowanych, czyli białych
mężczyzn z klasy średniej.
Film Queerowy pomiot / Queer Spawn, reż.
Anna Boluda, Hiszpania 2005, dokument
Film o homorodzicielstwie w Stanach Zjedno-
czonych. Poznajemy plusy wychowywania
dzieci w homoseksualnych rodzinach. Czy są
też minusy?
Marsz Tolerancji
Najgorętsze wydarzenie sezonu! Barwny koro-
wód zwolenników i zwolenniczek Krakowa ot-
wartego, tolerancyjnego i przyjaznego różno-
rodności. Dołącz do nas!
Szczegółowy program festiwalu:
www.tolerancja.org.pl
7
 kraj
Kaczyński straszy homomałżeństwami
Nie wszystko w Europie jest dobre – mówił w
telewizyjnym orędziu o Traktacie Europejskim
prezydent Lech Kaczyński. – Przy nieprzewidy-
walnych orzeczeniach Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości, niektóre zapisy tzw. Karty Praw
Podstawowych mogą uruchomić liczne wnioski
Niemców przeciwko obywatelom polskim o od-
zyskanie własności lub przyznanie odszkodowa-
nia za mienie pozostawione na ziemiach północ-
nych i zachodnich – dodał. – Inny przepis Karty,
poprzez brak jasnej definicji małżeństwa jako
związku mężczyzny i kobiety, może godzić w
„Najszczęśliwsi geje“
w Polsce
Już od maja na antenie MTV zobaczymy
amerykański serial animowany „Najszczę-
śliwsi geje pod słońcem“. Kreskówka opo-
wiada o przygodach Ricka i Steve’a – pary
gejów, która walczy ze stereotypami. – Se-
rial nie zawiera kontrowersyjnych treści –
podkreślają twórcy. – Jest próbą podkreśle-
nia potrzeby tolerancji wobec mniejszości
seksualnych. Obok głównych bohaterów w
programie pojawia się para lesbijek, którym
bardzo zależy na dziecku.
8
powszechnie przyjęty w Polsce porządek moral-
ny i zmusić nasz kraj do wprowadzenia instytucji
sprzecznych z moralnymi przekonaniami zdecy-
dowanej większości społeczeństwa.
Wyemitowany przez TVP materiał miał niety-
pową oprawę. Przemówieniu prezydenta to-
warzyszyła muzyka z serialu „Polskie drogi“,
archiwalne zdjęcia z ubiegłorocznych szczytów
UE, przedwojenna mapa Polski i zdjęcie ze ślu-
bu gejów. Jak się szybko okazało – wcale nie
europejskich, ale kanadyjskich. Już następne-
To nie pierwsza sytuacja, kiedy MTV wy-
kazuje się przychylnością wobec środo-
wiska LGBTQ. W 1994 roku w reality
show „Real Word“ wystąpił gej, Pedro Za-
mora, który otwarcie mówił, że choruje na
AIDS. Zmarł kilka godzin po opuszczeniu
programu.
Również w innych programach występują
osoby homoseksualne – mówią o swoich
problemach i umawiają się na randki.
Mamy Przyjazny
pełnomocniczkę ginekolog?
Elżbieta Radziszewska została nową pełno-
mocniczką rządu ds. równego statusu praw-
W twoim
nego.
– To dla mnie zaszczyt, ale i ogromne wyzwa-
mieście!
nie, bo mamy w Polsce w tej dziedzinie wielkie
zaniedbania – mówiła Radziszewska, przyjmu-
jąc 7 marca br. nominację z rąk premiera.
Następnego dnia, zamiast na Manifę, poje-
chała na rekolekcje z innymi posłami Platformy
Obywatelskiej. – Nikt mnie nie zapraszał – tłu-
maczyła.
– Odbieram tę nominację jako nie do końca
przemyślany, sztuczny prezent z okazji Dnia
Kobiet – komentowała później Magdalena
Środa, poprzedniczka pełnomocniczki.
Teksty: Paweł Fischer-Kotowski
go dnia po orędziu Brendan Fay, jeden z ge-
jów, którego wizerunek został wykorzystany w
prezydenckim spocie, obecnie zamieszkały w
Nowym Jorku, złożył w nowojorskim konsula-
cie RP skargę o naruszenie prywatności przez
prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W niedzielę 6
kwietnia Brandan Fay wraz ze swoim partne-
rem Thomasem Moultonem przylatuje na trzy
dni do Polski. Planuje spotkanie z posłami na
sejm, chce się również zobaczyć z prezyden-
tam. Jego wizytę organizuje Grzegorz Czarnec-
ki z Kampanii Przeciw Homofobii w Polsce.
MTV Polska rozważa także emisję progra-
mu, w którym osoby homoseksualne doko-
nywałyby swojego coming out'u w obec-
ności rodziny i przyjaciół. Decyzja, czy pro-
gram pojawi się na antenie, ma zapaść w
ciągu najbliższych tygodni.
Kampania Przeciw Homofobii startuje z no-
wym projektem. „Przyjazny ginekolog“ to baza
adresów i telefonów ginekologów i ginekolo-
żek z całej Polski, tworzona przez internautki.
Dyskrecja, fachowość, uprzejmość i umiejęt-
ność uszanowania cudzych wyborów życio-
wych – oto najczęściej wymieniane cechy dob-
rego specjalisty-ginekologa. Na stronie inter-
netowej www.kobieta.kampania.org.pl lesbijki
i biseksualistki, obok katalogu nazwisk i przy-
chodni, znajdą podręcznik „Zadbaj o siebie“.
Nasze dzieci

społeczeństwo
Tekst: Anna Piżl Zdjęcia: Justyna Kossowicz

Największą atrakcją placu zabaw jest wąż. Kręta zjeżdżalnia, zakończona pasz-
czą smoka otwiera się na szeroką piaskownicę. Antek siedzi na szczycie węża i
nie ma odwagi, by zjechać. Pięciolatek w kolejce za nim niecierpliwi się i popy-
cha chłopca. Pedał! – krzyczy za nim, kiedy Antek zaczyna płakać. Nie, nic na
razie nie wiadomo, by Antek był gejem. Wiadomo za to, że jest bystrym, weso-
łym trzylatkiem i że ma dwie opiekuńcze mamy – mamę Anię i mamę Olgę

Jeśli nie bocian to kto?
Ściany w poczekalni są jasnozielone. Na ścia-
nach fotografie dzieci, na stoliku prasa dla
młodych mam i kobiet w ciąży. W kolejce kilka
oczekujących osób – wszyscy chcą zostać ro-
dzicami. Marta z Kingą wspominają wizyty w
klinice jako duży stres. Mimo pastelowych
ścian i przyjaznego personelu.
Aby zostać mamą, trzeba przejść najpierw sze-
reg testów laboratoryjnych: oznaczyć poziom
hormonów – estradiolu, testosteronu, prolak-
tyny, zbadać krew na obecność przeciwciał
HCV i HIV. Transvaginalne USG wykonuje le-
karz prowadzący. On też przeprowadzi sam
zabieg inseminacji – profesjonalnie, sterylnie,
szybko. Po wszystkim zapraszamy do kasy. Za
nasienie wysokiego i z wyższym wykształce-
niem – 500 złotych, drugie 500 za zabieg, 300
za monitorowanie cyklu, do tego wizyty i ba-
dania – razem 1850.
W szkole rodzenia nikt nie zapytał dziewczyn
wprost o ich relację, ale słyszały kilka szepta-
nych komentarzy. Puściły je mimo uszu – nie
to jest teraz najważniejsze. Marta rodziła 8 go-
dzin. Kuba otworzył oczy z masą urodzeniową
3200g. Zdrowy, z czarnymi, gęstymi włoska-
mi. Kinga była przez cały czas na sali porodo-
wej. Nie, nie przecięła pępowiny, ale opieko-
wała się Martą, trzymała ją za rękę, płakała ra-
zem z nią. Opowiada o tamtej chwili jako o
najpiękniejszej w życiu.
Tęczowe przedszkole
Witam serdecznie,
szukam przyjaznego przedszkola dla mojego
trzyletniego dziecka.
Wychowuję je wraz z partnerem i zależy mi na
znalezieniu środowiska,
dla którego nie będzie problemem, że Krzyś
ma dwóch tatusiów.
(…)
Arek kończy rozmowę i odkłada słuchawkę.
Salon połączony z kuchnią ma kształt trapezu
o dwóch przeszklonych bokach – uroczy widok
na wieczorne miasto. Krzysiek podnosi się
znad blatu, na którym kroi bazylię do spaghet-
ti i pyta, kto dzwonił. Kuchnię wypełnia zapach

9
 ziół. Rozmawiają przez chwilę, Arek zdejmuje
koszulkę, całuje partnera w czoło i idzie wziąć
prysznic. Uroczystą kolacją w domu świętują
dziś ósmy szczęśliwy rok związku. Oczywiście,
że nie zawsze było łatwo, ale udało się i wciąż
jesteśmy rodziną.
– Czego można wam życzyć na kolejne lata?
– Dzieci. Choć raczej nie wierzymy, że to mo-
głoby się udać.
Krzysiek najbardziej boi się, że ich dziecko mo-
głoby być dyskryminowa-
ne, wytykane palcami,
wyśmiewane w szkole.
Nie chcą udawać, nie chcą
się ukrywać, a równocześ-
nie są przekonani, że na
każdym kroku napotykali-
by trudności. Arek kreśli
wizję zapisu do przedszko-
la: – Gdybyśmy przyszli ra-
zem, na pewno spotkali-
byśmy się z odmową.
Wysyłam zapytanie do
„tęczowych chatek“, „tę-
czowych domków“, „tę-
czowych ogródków“, li-
cząc na to, że może za
którąś „tęczą“ chowają się
tolerancyjne, kosmopolity-
czne i otwarte przedszko-
la. Anita Pyssa jest dyrek-
torką Tęczowego Przed-
szkola na Białołęce. Swoją
placówkę reklamuje w
„Gazecie Wyborczej“: Ot-
wieramy dzieci na świat,
na ludzi, na siebie same-
go. Ale tylko na świat he-
teronormatywny. Proszę
mi wybaczyć odmowę.
Osobiście nie ingeruję w
życie rodzinne moich dzie-
ci. Obawiam się jednak, że
Państwa obecność może
w dużym stopniu wpłynąć
na liczebność moich pod-
opiecznych. Dla Marzeny Ołowskiej – dyrektor-
ki przedszkola Centrum Edukacji „Tęczowy
Dworek“ sprawa jest prostsza: Niestety do na-
szego Centrum Edukacji Dziecięcej nie przyj-
mujemy dzieci, którymi opiekują się geje. I już.
W Tęczowym Przedszkolu nr 21 Anna M.
uprzejmie informuje, że po prostu nie ma wol-
nych miejsc. W innych tęczowych ogrodach
pytanie przechodzi bez echa. I dopiero z dala
od kolorów tęczy, w Klubie Skrzata na Saskiej
Kępie, Agnieszka Wójcik wita nas naprawdę
serdecznie. Okazuje się, że najważniejsze są
dzieci – ich dobra edukacja, radość, bezpie-
czeństwo. W żaden sposób Panów orientacja
nie jest przeszkodą i wykładnikiem współpra-
cy. Zapraszam… W Klubie Skrzata ściany mają
10
kolor greckiej oliwki i słońca. Od rana odbywa-
ją się zajęcia z baśni i dogoterapii. Dzieci ćwi-
czą balet i, w zależności od wieku, należą do
grupy motylków, biedronek lub skrzatów.
Eldorado na zachód
Claudine wychowała się w Paryżu, tam też ak-
tualnie pracuje jako architektka wnętrz. Apar-
tament z widokiem na dachy Auteil urządzili
wraz z mężem w nowoczesnym, oszczędnym
stylu. Jako mała dziewczynka, kiedy chciałam
się wypłakać, przytulałam się do taty Andre,
ale gdy potrzebowałam rady, pytałam taty Ma-
thieu. Claudine została adoptowana w wieku
dwóch lat przez młode małżeństwo, które rok
później rozpadło się i dziewczynka zamieszka-
ła ze swoim adopcyjnym ojcem i jego partne-
rem. Nigdy nie doświadczyłam dyskryminacji,
choć teraz wiem, że niejednokrotnie doświad-
czali jej moi rodzice. Szczególnie tata Andre,
który był robotnikiem i pracował pod miastem
w niewielkiej fabryce. Teraz na pewno byłoby
im łatwiej, szczególnie że mogliby zalegalizo-
wać swój związek. Dziś też mogliby nawiązać
kontakt z wieloma rodzinami, które żyją tak sa-
mo, jak żyliśmy my – z parami, które wycho-
wują dzieci w związkach jednopłciowych. Ale
mimo że na pewno nie zawsze było im łatwo,
jako dziecko nigdy tego nie odczułam – mia-
łam szczęśliwe, kolorowe dzieciństwo, nikt
mnie nie pytał dlaczego nie mam mamy albo
kto jest moim prawdziwym tatą. Tworzyliśmy i
nadal tworzymy kochającą się rodzinę – jesteś-
my blisko i wspieramy się przez cały czas.
Marta z Kingą wielokrotnie roz-
mawiały o tym, żeby wyjechać.
Jeszcze przed urodzeniem Ku-
by. Może Paryż – Marta jest ro-
manistką i tłumaczką. Mają nad
Sekwaną daleką rodzinę. Było-
by na start. Z drugiej jednak
strony chciałyby wychować Ku-
bę w oswojonej przestrzeni, ze
wsparciem mamy i brata. Szala
przechyla się raz na jedną, raz
na drugą stronę. I tak od lat.
Dzisiejsze popołudnie spędzają
na kupowaniu dziecięcych ub-
ranek – czapeczek i śliniacz-
ków. Nie, nie chodzą po cen-
trum handlowym. W polskich
sklepach wszystkie śpioszki są
jednakowe – dla chłopców błę-
kit, dla dziewczynek róż. Kinga
znalazła w internecie linię ubra-
nek zza oceanu. Kaftaniki z haf-
tem I love my dads i niemowlę-
ce koszulki I love my moms.
Szala przechyla się na zachód.
Mama Magda
i ciocia Agnieszka
Monika wraca ze szkoły. Rzuca
tornister w przedpokoju i idzie
do kuchni. Z lodówki wyciąga
kefir. Z dołu słychać muzykę –
w piątki mama prowadzi zaję-
cia kinezyterapii. Raz, dwa,
trzy, cztery. Vivace.
Monikę urodziła Magda. 11 lat temu. Agnieszkę
poznała 6 lat później, na urlopie we Władysła-
wowie. Dom pod Wrocławiem kupiły okazyjnie,
zeszłej jesieni. Z kuchnią przeszkloną na ogród.
Ciocia Agnieszka pomaga córce w lekcjach, ale
na wywiadówki chodzi Magda. Zdecydowałyś-
my, że nie będzie dwóch mam i dziecięcego po-
czucia, że jej rodzina jest inna. Raz, dwa razy w
miesiącu ma kontakt z ojcem i to rozwiązuje
wszelkie pytania o tatę. W domu nie ma tematu
alternatywnych modeli rodziny. Nie, to jeszcze
nie ten wiek. Nie rozmawiamy o różnych orien-
tacjach seksualnych ani o relacji, która łączy
mnie z Agnieszką. Kiedyś się dowie, ale to jesz-
cze nie pora. Monika wydaje się być bystrą
dziewczyną. Poszła rok wcześniej do szkoły i te-
raz spędza czas z dwunastolatkami. Dzieci do-
rastają szybko. Wiele sytuacji prowokowało już
dyskusję o homoseksualizmie – telewizyjne ma-
teriały o paradzie równości, plotki o gwiazdach,
piosenkarzach. Ale chcemy odsunąć tę rozmo-
wę jak najbardziej w czasie, więc unikamy te-
matu. Nie chcemy, żeby Monika czuła się gor-
sza od rówieśników. Zerwałyśmy kontakty z
branżą, żyjemy jak gdyby nigdy nic..
Monika ma dziadków od stro-
ny Magdy, ciotkę i wujka we
Wrocławiu. Obiady rodzinne,
święta, imieniny. Na wigilię do
rodziców przyjeżdża też były
mąż Magdy. Jak w każdej nor-
malnej rodzinie. Żeby Monika
spędzała Boże Narodzenie z
tatą. Agnieszka jest ciocią. Ro-
dzicom też nie została nigdy
przedstawiona jako partnerka.
– Nie zaakceptowaliby Was?
– Czy ja wiem… Tak jest dobrze.
Zakochany tata
W Krakowie wszyscy się znają.
W Krakowie jest trudniej. Małe
miasto, do tego „miasto kościo-
łów“. Kamilowi to nie przeszka-
dza. Lubi wąskie uliczki i stare
kamienice. Umawia się ze mną
w kawiarni na Plantach, w sa-
mo południe. Z daleka widzę
go, jak pcha przed sobą dzie-
cięcy wózek, radośnie, lekko.
Majka ma trzynaście miesięcy i
ciemne głębokie oczy – po oj-
cu. Jakie oczy ma mama? Ma-
ma Majki jest studentką archi-
tektury. Od niedawna spotyka
się z kolegą z roku, ale to nic
trwałego – jej związki są krót-
kie i przelotne. Z Kamilem spę-
dziła jedną noc, której oboje
prawie nie pamiętają. Podobał
jej się – zabawny i szarmancki. Nie wiedziała,
że jest gejem, a on nad ranem był zbyt mało
trzeźwy, by ją o tym przekonywać. Nie, wcale
nie był gotowy zostać ojcem. To była ostatnia
rzecz, o jakiej wtedy by pomyślał. W czasie cią-
ży widzieli się raz, może dwa razy. Majkę zoba-
czył, gdy miała dwa miesiące, i to było to. Za-
pomniałem o tym całym niepokoju, z którym
wtedy żyłem. Wszystkie wątpliwości, wszystkie
obawy zostały gdzieś daleko. To było moje
dziecko, moja mała córeczka. Po prostu się za-
kochałem! Kamil opiekuje się Majką wspólnie z
jej mamą. Nie mieszkają razem, ale codziennie
po pracy Kamil przyjeżdża na całe popołudnie.
Często zabiera małą na spacer, jak trzeba, idzie
z nią do lekarza, czasem siedzą w trójkę długi-
mi godzinami – gotują, czytają, oglądają bajki.
Nie mam pojęcia jak się to wszystko ułoży –
kiedyś, kiedy ja się z kimś zwiążę na stałe, a
mama Majki wyjdzie za mąż. Nikt tego nie
wie. Ale zrobię wszystko, żeby być przy małej
kiedy będzie rosnąć – to najważniejsza osoba
w moim życiu. Jestem w niej zakochany!
Spaghetti wyszło wspaniale. Krzysiek twierdzi,
że sekret tkwi w pomidorach. Arek przytakuje z
uśmiechem, który mówi ach, te twoje sekrety.
Od słowa do słowa wracamy do tematu dzieci.
– Sąsiedzi wiedzą, że jesteście razem?
– Może się domyślają, ale nie dajemy im raczej
powodów do podejrzeń – Arek przynosi z kuch-
ni czekoladowy deser. Nie jestem wcale pewien
ich reakcji. To, że mama Krzyśka w pełni nas ak-
ceptuje i wspiera, nie znaczy, że wszyscy dadzą
nam spokojnie żyć.
– Moja mama w ogóle jest w
tym względzie niesamowita.
– Czego już nie można po-
wiedzieć o jej braciach.
– No właśnie. Dlatego też
między innymi nie decyduje-
my się na dziecko. Kiedy po-
większasz rodzinę, musisz
mieć już za sobą pełny co-
ming out, nie możesz uda-
wać, nie możesz się kryć.
Dziecko musi rosnąć w po-
czuciu, że wszystko jest ok.
Że jego rodzice są szanowa-
ni, że cała dalsza rodzina –
dziadkowie, wujkowie – ko-
cha go, akceptuje i wspiera.
– Sądzicie, że to niemożliwe?
– Możliwe. Mamy nadzieję,
że możliwe. I dlatego właśnie
wciąż nie przekreślamy ma-
rzeń o dziecku.
- Może kiedyś…
Kuba nareszcie przestał pła-
kać. Wydaje się, że zasnął, i
Kinga delikatnie układa go
w łóżeczku. Sama kładzie
się obok Marty i ciężko
wzdycha. Jest wyczerpana.
Zapowiada się kolejna nie-
przespana noc. Naciąga koł-
drę pod szyję. Nie zamknęła
jeszcze oczu, a Kuba znów
zaczyna cicho pojękiwać. Za
kilkanaście sekund jęk przej-
dzie w głośniejsze łkanie, by potem stać się
monotonną falą płaczu. Marta wstaje, by up-
rzedzić rozwój wydarzeń. Przytula Kubę i idzie
do kuchni zagrzać mleko. Kinga zasypia na pa-
rę minut. Przez płytki sen dochodzą ją ciche
dźwięki zza ściany. Marta nuci małemu i karmi
go ciepłym mlekiem. Kotki dwa. Szarobure.
11
 wywiad Synek Madonny
Tabloidy z uporem tropiły Twój rzeko-
my związek z Edytą Herbuś, aż w końcu
11 października 2007 r. powiedziałeś
dla „Super Expressu“: „Jestem gejem.
Śmieszą mnie teksty, że Edyta jest teraz
moją dziewczyną. Wciąż mówią i piszą
o mnie, co chcą. Całe szczęście, że
przypisuje mi się związek z osobą, któ -
rą lubię“. Ten coming out to była prze -
myślana decyzja czy rzucona spontani -
cznie deklaracja?
Na pewno „Super Express“ nie był ga-
zetą, której to właśnie chciałem powie-
dzieć coś o sobie. Faktycznie oni napi-
sali to pierwsi. Wyszło, jak wyszło.
Miałem już dość nieustannego przypi-
sywania mi romansu z Edytą. Na przy-
kład dzwonili i mówili: „Mamy pana
zdjęcie, jak się pan całuje z Edytą Her-
buś“. No i co z tego? To moja dobra ko-
leżanka, całuję się z nią na przykład na
przywitanie czy pożegnanie.
Wielu znanym osobom ukrywającym homo-
seksualizm chyba byłoby bardzo na rękę, gdy -
by brukowce lansowały ich jako heretyków,
tymczasem ty powiedziałeś: basta!
– Nie ma nic złego w tym, że jestem gejem,
więc czemu mam się ukrywać? Byłem jakiś
czas w Stanach i tam żyłem ze swoim facetem
swobodnie i czułem się świetnie. Uświadomiło
mi to, że nie ma ważniejszej rzeczy od tego,
żeby być sobą. Nie wyobrażam sobie, żebym
w Polsce mógł się zachowywać inaczej. Posta-
nowiłem, że już nigdy nie chcę się ukrywać z
niczym i przed nikim. Tym bardziej, że miałem
już za sobą doświadczenie 5-letniego związku,
który był tajemnicą.
Z kim?
Nie będę go autować, jak będzie chciał, sam
to powie.
Co się stało po artykule w „Super Expressie“?
Nic specjalnego. Nie odebrałem masy telefonów
– ani z gratulacjami, ani z groźbami. Nikogo nie
zaskoczyłem, i rodzina, i przyjaciele wiedzieli od
dawna. Parę nieznajomych osób podeszło na
ulicy, powiedziało coś w stylu: „Fajnie, że się
ujawniłeś“. Miło. Zdarzył się jeden drobny incy-
dent. Byłem na zakupach z bratem i jakiś facet,
przechodząc koło mnie, syknął „pierdolony pe-
dał“. Ale nie robi to na mnie wrażenia. Gość nie
może znieść gejów – to jego problem.
12
wywiad z Michałem Pirógiem
Łatwo zaakceptowałeś siebie jako geja?
Jak byłem nastolatkiem, to po prostu robiłem
to, co robią inni. Wszyscy chodzili do kościoła
i na religię, to ja też. Wszyscy mieli albo chcieli
mieć dziewczyny, to ja też miałem. Teraz jes-
tem ateistą i gejem.
Jak miałem – ja wiem? – jakieś 12 lat, kupo-
wałem wszystko jak leci. Kolorowe gazety i
twarze gwiazd na okładkach płyt mówiły do
mnie „weź mnie, weź mnie“. Pewnego razu
zupełnie przez przypadek kupiłem gejowskie
porno pisemko. Sam dokładnie nie pamię-
tam… to był „Men“ albo „Nowy Men“. Jak mi
się to udało? Zakupiłem wszystkie „krzyczące“
do mnie gazety i w tej stercie znajdowała się
również gazetka z wołającym do mnie face-
tem. Pani w Empiku jakoś ją przeoczyła. W
każdym razie, jak wróciłem do domu i zajrza-
łem do środka, byłem w szoku – ja przecież
chciałem zupełnie inną gazetę. Po latach jed-
nak stwierdziłem, że zakup tego pisemka to
był bardzo trafny wybór. Parę lat później zau-
ważyłem, że bardziej od mojej dziewczyny po-
doba mi się chłopak koleżanki. Jeszcze myśla-
łem, że może sprawa dotyczy tylko jego, po-
tem odkryłem, że innych chłopaków również.
Chociaż głębokie związki emocjonalne mogę
mieć oczywiście z obiema płciami. Jestem w
stanie nawet zakochać się w dziewczynie. Na
początku to idzie jak z płatka. Żre, żre, żre…
Ale jak przychodzi wiadomo do czego – klaaa-
pa. Seksualnie podobają mi się tylko faceci.
Rozmawiał: Mariusz Kurc
Rodzina miała jakiś problem z Twoim gejostwem?
Pochodzę z Kielc, z żydowskiej rodziny, w któ-
rej wszyscy wiedzieli doskonale, co znaczą
uprzedzenia, dyskryminacja itd. Borykali się z
realnymi zagrożeniami, mieli doświadczenia z
ukrywania żydowskiej tożsamości, gdy alter-
natywą było przymusowe opuszczenie Polski.
Sam homoseksualizm nie był dla nich proble-
mem, co najwyżej martwili się o reakcje moje-
go otoczenia, o brak akceptacji.
Gdy miałem 17 lat, mama zapytała, czy wolę
chłopców, czy dziewczynki. Odpowiedziałem, że
chłopców i nie chciałem się dłużej nad tą kwes-
tią rozwodzić. Mama narzekała, że nie można ze
mną normalnie porozmawiać. Ustaliliśmy tylko,
że tacie na razie nie będziemy mówić, ale to też
okazało się przesadą. Pewnego dnia, gdzieś w
czasach licealnych, przyszedłem do domu z mo-
im chłopakiem, a tata: „Co, chłopaki, na dziew-
czynki się nie wybieracie?“, a po chwili konster-
nacji: „Spokojnie, jaja sobie robię!“.
Jak miałem 7 lat, ciocia ponoć powiedziała
mojej mamie: „Zobaczysz, że on będzie ge-
jem“. Jak pojechałem do niej do Francji i
przedstawiłem swojego chłopaka jako „kole-
gę“, ciocia niezmieszana powiedziała: „Przy-
gotowałam wam sypialnię na górze“.
Czyli wszystko poszło dość gładko.
Tak. Przy takiej rodzinie nigdy nie miałem po-
czucia, że homoseksualizm jest czymś niemo-
ralnym, złym. A więc nie ma czego się wsty-
dzić. Gdy dzięki programowi „You can dance –
Po prostu tańcz“ stawałem się popularny i roz-
poznawalny, wiedziałem, że wcześniej czy
później publicznie się wyautuję. Nie chciałbym
dać się zapędzić w kozi róg, jak wielu znanych
facetów, którzy ukrywali swoje gejostwo. Pub-
licznie celowo pokazywali się z „narzeczony-
mi“ – to naprawdę mnie osłabia - a teraz nie
wiedzą, jak mieliby to wszystko odkręcić. O
mnie wiadomo już na starcie, że jestem gejem.
Żadnemu facetowi nie postawiłbym ultimatum
typu: możemy być razem, ale nikt czy prawie
nikt nie może o tym wiedzieć. Nie mam też dy-
lematów: czy stracę fanów/fanki, czy nie. Albo
mnie kupują takim, jakim jestem, albo nie.

Dlaczego tak mało popularnych postaci, które

są homoseksualne, mówi o tym publicznie?
Ze strachu, który ma wielkie oczy. Wielu polskich
gejów, i tych znanych, i tych zwykłych, anonimo-
wych, żyje w stworzonych przez siebie gettach.
Bardzo starannie dobierają grono przyjaciół, któ-
rzy wiedzą, i szczelnie oddzielają się od reszty
świata, która nie wie. Sami spychają się na mar-
gines, sami traktują swój homoseksualizm jak
temat tabu. Myślenie, że jak nie powiem, będę
bezpieczniejszy to bzdura. Ta izolacja powoduje,
że świat zewnętrzny wydaje im się dużo strasz-
niejszy, niż jest w istocie. A rzeczywistość jest ta-
ka, jaką ją sobie sami stworzymy.

Niektórzy wychodzą do świata zewnętrznego

np. podczas Parad Równości.
Parady powinny moim zdaniem być bardziej
polityczne. Może to fajne, że można wyjść na
ulicę, zabawić się, poczuć swobodnie, ale ja
nie chcę, by to było możliwe jeden dzień w ro-
ku, tylko 365 dni. Znajomi, którzy poszli na ze-
szłoroczną Paradę, mówili mi, że poczuli się
europejsko. Ja poczuję się w Warszawie euro-
pejsko, jak pary homo będą chodziły po uli-
cach za rękę i nawet nie będą zauważane.
Działania typu coming out Tomasza Raczka
bardzo mnie cieszą – znana i szanowana od
lat postać oświadcza, że jest gejem – to może
zmienić nastawienie wielu ludzi.
Mam również poczucie, że mentalność wielu
gejów musi się zmienić, byśmy poczuli się jak
u siebie. Dlatego zgodziłem się na wywiad dla
„Repliki“ – pisma czytanego przede wszystkim
przez gejów i lesbijki. W innych okolicznoś-
ciach może nie byłbym taki otwarty.
Masz swój pomysł na życie po tańcu?
Tak, właściwie już go realizuję – robię choreo-
grafię, reżyseruję. W tej chwili przygotowuję
trzy spektakle. Pierwszy opowiada o nietole-
rancji, ale z pewnymi „przekrętami“. Lubię
zdobyć widza, a potem zaraz „dać mu w pysk“
– zaskoczyć czymś i zmusić do myślenia. Dru-
gi spektakl to dziewięć różnych historii mi-
łosnych, poprzez które zadaję pytanie: dlacze- Uwielbiam! Za to, że jest skandalistką, i za to,
go ludzie uciekają od niektórych związków lub że ciągle eksperymentuje, prowokuje, poszu-
dlaczego boją się w ogóle w nie wchodzić… kuje, zbija z tropu. Czasami zdarza mi się ją
zdradzić np. dla Maxwella, D’Angelo czy Ery-
Będą wątki… kah Badu, ale Madonnę będę lubił nawet jak
… gejowskie? Oczywiście! Ten spektakl jest w nagra słabszą płytę. Jestem jej wierny od lat,
pewnej mierze autobiograficzny. odkąd pamiętam. Pierwszy mój układ choreo-
graficzny to była kopia kroków chłopca tańczą-
A trzeci projekt? cego z Madonną w „Blond Ambition Tour“ do
Trzeci szykuję na czerwcowy Festiwal Teatru piosenki „Open your heart“. Byłem 11-letnim
Tańca Współczesnego. Jego bohaterami będą fanem, miałem nawet niezłą teorię na temat
m.in. kaleka i prostytutka. Interesuje mnie wą- mojego „związku“ z Madonną. Przeczytałem w
tek poszukiwania szczęścia i siły do życia jakimś artykule, że ona miała w 1979 roku
wbrew ułomnościom czy uprzedzeniom. aborcję. Pomyślałem: a może jednak nie mia-
ła? To znaczy: zaszła w ciążę, ale jej nie usu-
W MTV dawałeś lekcje tańca do m.in. „Hung nęła? A jeśli tak, to właśnie ja mogę być syn-
Up“ Madonny. Lubisz Madonnę, ikonę gejów? kiem Madonny! Daty się zgadzały.
Michał Piróg (ur. 28 maja 1979 r. w Kielcach) – tancerz, choreograf, prezenter, aktor, juror w programie
„You can dance – Po prostu tańcz“. Debiutował w 1998 r. na scenie Kieleckiego Teatru Tańca. W 2002 r.
zagrał w musicalu „Chicago“ w Teatrze Komedia, a w 2005 r. – w musicalu „Koty“ w Teatrze Muzycznym
Roma. W marcu 2006 r. w polskiej MTV w duecie z Edytą Herbuś prowadził program „W rytmie MTV“,
gdzie uczył układów choreograficznych widzów wyłonionych w castingu. Jako tancerz pracuje w techni-
kach: jazz, modern jazz, afro jazz, taniec współczesny, funky jazz, Broadway jazz. Współpracował z teatra-
mi w Polsce, Francji, Belgii i Szwajcarii. Jest fanem kuchni włoskiej, Madonny i filmu „Niebezpieczne związ-
ki“. 11 października 2007 r. ujawnił publicznie, że jest gejem.

13
 kraj
Wrocław jest niby europejski, ale gdy porównujemy się do miast o podobnej po-
pulacji, tylko bardziej zachodnich, to nagle z otwartego miasta robi się zaścianek
Michał Barski (Horacy) – student 3. roku Aka-
demii Ekonomicznej we Wrocławiu. Buntownik,
antyklerykał, feminista, lewak. W KPH działa już
prawie 1,5 roku, wybrany w lutym 2008 r. na
głównego koordynatora KPH Wrocław. Odpowia-
da też za koordynację Tęczowego Klubu Filmowe-
go. Zwolennik wielokulturowości, państwa służą-
cego każdemu obywatelowi. Obrońca prawa do
wolnego wyrażania siebie.
Mirka Makuchowska – od lutego 2007 do lutego
2008 r. koordynatorka KPH Wrocław. Studentka 5.
roku socjologii. Lesbijka, feministka i propagatorka
szeroko pojętego nieheteronormatywizmu.
Mariusz (Nopos) – w KPH
Wrocław, mimo młodego wieku,
jest już prawie dwa lata. Na co
dzień student Politechniki Wroc-
ławskiej, w wolnych chwilach stara
się coś zrobić z większym bądź
mniejszym skutkiem. Szczególne
ulubione zajęcie: happeningi.
14
Wrocław
oczami LGBT
Tekst: Voca
Wielu moich znajomych, i to niekoniecznie Ola
homo, mówi, że gdy przyjeżdżają do Wro- Wichułka
– kocha życie,
cławia, to w końcu mogą być sobą, ludzie nowości, ludzi,
się za nimi nie oglądają, nie wytykają palca- nie lubi rutyny i
mi w tramwaju czy na ulicach. Podarte raj- monotonii.
stopy, tleniona fryzura, słowem wygląd Każdy dzień ma
być inny, lubi
awangardowy, ponoć nie robią na miesz- poznawać to,
kańcach wrażenia. Albo przynajmniej złego co nieznane.
wrażenia. Wszyscy też przyzwyczaili się do
cudzoziemców – tłumu Koreańczyków,
Niemców, Włochów – robi się niby euro-
pejsko, a jednak gdy porównujemy się do
miast o podobnej naszemu populacji, tylko
tych bardziej zachodnich, to tęsknimy za
czterdziestoma gejowsko-lesbijskimi knajpa-
mi, bo u nas są tylko dwie. Wrocław rekla-
muje się jako miasto spotkań, a nawet mee-
ting place, ale gdy spotykać się chcą geje i
lesbijki, gdy potrzebują klubu na imprezę, to
nagle z otwartego miasta robi się zaścianek,
a jeśli jesteś transseksualistą, to nawet we
Wrocławiu mogą zwolnić cię z pracy. Czyli –
miasto jak każde inne, ale…
Na szczęście jest jakieś ale. Czasem na mu-
rach zawiśnie plakat reklamujący branżową
imprezę, w kinie poleci film o dwóch kocha- Michał Pszczółkowski (Pszczoła)
– w KPH Wrocław całkiem od niedawna, ale zdą-
jących się paniach, na ulicy minie cię trans-
żył się już zadomowić. Wspólnie z Asią zajmuje
westyta, dziewczyna w tęczowym szaliku, się opieką nad wolontariuszami. Gej, feminista
para uśmiechniętych chłopaków… Ale tylko i mały wojownik o wolność wszelaką
w soboty w nocnych klubach jest zupełnie (walczy głównie na własnym podwórku).
na luzie, normalnie, bez stresu. I tylko za
zamkniętymi drzwiami. Są jeszcze queer stu-
dies na Uniwersytecie Wrocławskim, na któ- Zeebraa
– zacięta
re nikt już prawie nie przychodzi. Prostytutki przeciwniczka
obu płci na ulicach, sauna gejowska i wciąż wąskotorowych
żywe (przynajmniej tak mówią) pikiety w myśli
parku w samym centrum miasta. i poszufladkowanych
mózgów, zajmuje sie
edukacją
Klubów gej-les było kiedyś więcej. Potem pozaformalną
przez długi czas był tylko jeden – H2O w z zakresu praw
człowieka, tolerancji,
okolicach Akademii Muzycznej. Teraz od
różnorodności
niedawna jest jeszcze drugi, Orthopedia, w i tematyki gender.
lokalu po legendarnej Scenie. Są też jakieś
knajpy gay friendly, ale nie są tak samo
 Ciastek –
Organizujemy też feministka,
happeningi i za- najmłodsza
pewniamy możli- członkini KPH.
Chętnie
wość twórczego uczestniczy
wyżycia się wszyst- we wszelkich
kim osobom, które inicjatywach
chcą poprowadzić kobiecych
i pro-wolnoś-
dyskusje lub zorga- ciowych.
nizować jakąkol-
wiek akcję na rzecz
środowiska LGBTI.
Można u nas wziąć
udział w sporady-
cznie odbywają-
cych się warszta-
tach, tematycznych
spotkaniach, a na-
wet kolacjach! Ta-
ką kolację z rodzi-
nami nieheteronor-
matyków organi-
zowało KPH przed
Bożym Narodze-
friendly, kiedy KPH chce zostawić w nich niem. Była to chyba pierwsza konfrontacja ge-
plakaty czy prezerwatywy. W mieście jest jowsko-lesbijskiej organizacji pożytku publicz-
też kilku psychologów, do których bez obaw nego z „ludźmi z zewnątrz“. Mamy nadzieję, że Antyfacet – początkowo Naczelny Antyfacet
mogą pójść osoby homoseksualne i trans- stanie się stałym punktem naszych działań. Rzeczypospolitej Polskiej był postacią wykreowaną
genderowe. W trzech punktach może zrobić po to, aby umożliwić mu podjęcie szeregu działań
bezpłatnie test na HIV. Z cyklicznych nieheteryckich wrocławskich im- publicznych na rzecz wyzwolenia mężczyzn
(i samego siebie) ze stereotypu płciowego, który
prez i wydarzeń można wymienić Festiwal Les- czyni ich życie ubogim, a charaktery – wykrzy-
Nie ma u nas żadnego stricte lesbijskiego bijki, Geje i Przyjaciele, obchody Międzynaro- wionymi. Działa w oparciu o swoją stronę interne-
klubu ani knajpki. Jeśli Wrocław jakkolwiek dowego Dnia Walki z Homofobią i Światowe- tową i happeningi oraz demonstracje zwane
ma się wyróżniać na korzyść, to dotyczy to go Dnia Walki z AIDS, Walentynki, Manify i Antyfami, w których wydatnie pomaga mu
wrocławska KPH i Trans-Fuzja. Obecnie ma
transseksualistów i transwestytów. Jest to Dni Przeciwko Przemocy, które KPH organizu- wrażenie, że całe jego już jest happeningiem, a
jedyne chyba w Polsce miasto, w którym ist- je, współorganizuje lub bierze w nich udział. Antyfacet to on!
nieje grupa prężnie działająca na rzecz osób Najczęstszymi partnerami KPH są Koło Nauko-
transgenderowych. we Queer Studies „Nic Tak Samo“, grupa Sister
to Sister, Amnesty International, a ostatnio ta- Voca –
spiritus
Osoby LGBTI spotkać można, poza wspom- kże Trans-Fuzja oraz Naczelny Antyfacet. movens
nianymi klubami, w KPH, które od lata rezy- wrocławskich
duje w wyremontowanym wspólnymi siłami KPH Wrocław jest prężenie rozwijającym się od- transów.
KPH i Trans-Fuzji oraz człowieka-instytucji działem, który podejmuje współpracę z wielo- Feministka.
Zafascynowan
Naczelnego Antyfaceta RP lokalu w centrum ma innymi grupami oraz osobami, w ciągu os- a kobiecością,
miasta przy ulicy Piłsudskiego. Jest to miejs- tatniego roku pozyskał siedzibę, nowych wo- androgynią,
ce otwarte dla wszystkich, które samo ko- lontariuszy, stworzył cykliczne spotkania filmo- seksualnością
rzysta z uprzejmości Związku Zawodowego we oraz dyskusyjne, nawiązał kontakty z trans- i płcią.
Sierpień 80. W siedzibie, którą z daleka moż- genderowym światem, a obecnie zakasuje rę-
na poznać po wielkiej tęczy wymalowanej kawy, szykując się do współpracy z miejscową
na jednej ze ścian, urzęduje także Trans-Fu- policją oraz nauczycielami. Wszystkich chętnych
zja, wspomniany Antyfacet urządza tam pró- zapraszamy do współpracy. Szczegółowe infor-
Zzuzzu –
by happeningów, a od czasu do czasu modli macje znajdziecie na stronach internetowych:
stara się siedzieć
się jeden z odłamów kościoła chrześcijan. wroclaw.kampania.org.pl, okrakiem
www.transfuzja.wroclaw.pl, na płocie
W co drugi wtorek w siedzibie KPH zbiera www.antyfacet.com.pl i ogarniać obie
strony barykady
się prawdziwie queerowy tłum, aby podys-
– z powodów
kutować na ważkie tematy, a potem obej- Zapraszamy na nasze regularne spotkania oczywistych
rzeć film. Około północy lesbijki, transsek- oraz do kontaktu mejlowego i telefonicznego. jednak skłania
sualistki, transwestyci, geje, bi- i heterycy Koordynator: Michał Barski się ku sympatii
wobec
po cichutku opuszczają lokal i wracają do wrocław@kampania.org.pl
feministek,
szarej rzeczywistości. Zawsze mogą wrócić tel. 501 019 848 lesbijek i osób
do nas w sobotę i połknąć dwa odcinki info i kontakt z innymi członkami: nieheteronor-
branżowych seriali. wroclaw.kampania.org.pl matywnych.

15
 kraj Tym razem za
zdrowie kobiet
Tekst: Paweł Fischer-Kotowski Zdjęcia: Ewa Tomaszewicz

Ponad dwa tysiące feministek i feministów

przeszło w sobotę, 8 marca ulicami Warszawy
w dziewiątej już Manifie.

„Edukacja seksualna w szkołach, nie w kościo-

łach“, „Masz syfa, uzdrowi cię Manifa!“ – roz-
legały się z tłumu krzyki. Podobne napisy wid-
niały na transparentach. W tym roku manifes-
tacja odbyła się pod hasłem „Zdrowie kobiet“.
W tłumie politycy, działacze, dziennikarze i ar-
tyści. Mnóstwo fotoreporterów. Przemarsz zor-
ganizowało Porozumienie Kobiet 8 Marca –
nieformalna grupa kobiet, która powstała, by
walczyć z dyskryminacją kobiet.

Manify przeszły także ulicami Torunia, Szczeci-

na, Łodzi, Krakowa, Katowic i Gdańska.

16
Pogadanki Cioci R.
Część II – Co robić po rozstaniu
Tekst: Ciocia Ruda
Cokolwiek prawdziwie się zaczyna,
nigdy się nie kończy. (Stachura, prawdopodobnie)
Cytat ten, jak słusznie się domyślacie, wskazuje
na to, że kolejne porady Cioci R. nadal dotyczyć
będą rozstań. Tylko że tym razem zajmę się tym,
czego strona porzucona robić nie powinna. Acz-
kolwiek „wszechwiedząca“ radząca zdaje sobie
sprawę z tego, iż 9 osób na 10 nic od opisywa-
nych poniżej zachowań nie powstrzyma.
Kiedy nadchodzi taka chwila, że słyszymy „To
już koniec“, czujemy się, jakby nagle zabrakło
tlenu, powierzchnia, na której właśnie stoimy,
uciekła nam spod nóg, śnił nam się koszmar, z
którego nie możemy się obudzić itp. Dziwimy
się, że świat nadal istnieje, wszak nasz związek
miał trwać do jego końca, a nawet o jeden
dzień dłużej. W skrócie rzecz ujmując, jest to
doświadczenie, które do najmilszych nie należy.
Jednak stało się. Po hiobowej wieści nasze or-
gany wewnętrzne nadal wykonują swoje czyn-
ności, często wbrew naszej woli. Pierwsza myśl,
jak przychodzi nam do głowy, to „Ale, ale jak
to? To niemożliwe, to nieprawda!“. I już od te-
go momentu zaczynamy wykonywać ruchy,
które w przyszłości mogą się okazać dla nas
zgubne. Emocje są tak silne, że całkowicie za-
głuszają zdrowy rozsądek, wyłączają logiczne
myślenie, czemu trudno się dziwić. Bardzo rzad-
ko możemy zdobyć się na słowa: „Trudno, życzę
ci szczęścia, widocznie tak miało być“.
Po niedowierzaniu przychodzą łzy. Zdecydowa-
nie nie powinno się ich hamować. I nieważne,
że znajdujemy się w miejscu publicznym (swoją
drogą, koniec związku, tak jak i początek, powi-
nien mieć bardziej intymną otoczkę), płacz poz-
wala dać ujście złym emocjom, które się w nas
kłębią. A przy okazji (to już wredne z mojej stro-
ny) stawiamy naszego „kata“ w trudnej sytuacji.
Reakcja drugiej strony na naszą rozpacz może
nam wiele powiedzieć o tym, czy tak naprawdę
jest to osoba jej warta. Jeśli rozgląda się wokół,
a na twarzy ma wypisane przerażenie faktem,
co ludzie powiedzą, na pewno nie.
Oprócz płaczu najczęściej robimy te rzeczy, od
których pomimo wszystko powinnyśmy/iśmy się
powstrzymać. Krzyk, wypominanie, rękoczyny,
błaganie (łącznie z rzucaniem się do stóp uko-
chanej/ego). Powód, dla którego nie powinniś-
my/yśmy się tak zachowywać, jest prosty. Żad-
ne z tych działań nie przyniesie zamierzonego
efektu. Czasem nastąpi zmiana decyzji, ale nie
łudźmy się, będzie ona tylko chwilowa.
Co więc zrobić? Jak w znanym teleturnieju,
wykonać telefon do przyjaciółki/ela. Gdy już
będzie przy nas, możemy całkowicie poddać
się emocjom. Krzyczeć, płakać, histeryzować,
wyrażać się jak najgorzej o naszej byłej/na-
szym byłym itd. Przyjaciółka/przyjaciel to naj-
lepsza ściana płaczu. Wybaczy nam wszystko,
zrozumie, że nic rozsądnego od nas w tej
chwili nie wyciągnie. Będzie przy nas. I wysłu-
cha, a to w tej chwili jest najważniejsze.
Kiedy opadną pierwsze emocje, rozpoczyna się
kolejny cykl działań. Przyjmują one różne for-
my. Najgorsza z nich to śledzenie byłej/byłego.
Wspinanie się na drzewo, aby zajrzeć przez
jej/jego okno nie jest zalecane z kilku powo-
dów. Pierwszy – ni cholery nie wytłumaczymy,
że znaleźliśmy się tam przypadkiem. Drugi –
można spaść i trafić do szpitala. Trzeci jest eko-
logiczny – nie niszczmy przyrody. Nie warto też
wydzwaniać do byłych. Kończy się to tym, że
przestają odbierać nasze telefony. Oczywiście
można dzwonić spod różnych numerów, ale po
co naszą, i tak nadszarpniętą duszę, narażać na
kolejne raniące słowa zirytowanej byłej drugiej
połowy. A słowa te niewątpliwie padną.
Nie należy też przeprowadzać szczegółowego
śledztwa dotyczącego powodu naszego rozsta-
nia (jeżeli był/a nim ten trzeci/ta trzecia), a ich
wyników przekazywać osobie zainteresowanej.
Fakt, że napsujemy trochę krwi (co może nam
przynieść chwilową satysfakcję), ale uwierzcie
mi, nasza była/nasz były uwierzą nawet w naj-
głupsze, najbardziej pokrętne usprawiedliwie-
nie tamtej/tamtego. Wszak to teraz ich nowa
prawdziwa miłość, a ta nie może mieć skaz.
Nie starajmy się też za wszelką cenę obrzydzać
naszym wspólnym znajomym tej/tego, która/y
nas tak niecnie porzucił/a. Rozłam i tak nastą-
pi. Tylko że to my możemy zostać odrzuceni,
jako osoba, która jątrzy. Uwierzmy w rozsądek
naszych przyjaciół. Jeśli rozstanie przebiegło w
sposób cywilizowany i obydwie strony zacho-
wały się przyzwoicie, nic nie stoi na przeszko-
felieton
foto: ET
dzie, by kiedyś znów się spotykać w gronie
jakże fajnej paczki. Nie warto też zaniedbać je-
dzenia. Na naszą figurę może wpłynąć to zba-
wiennie, ale na zdrowie na pewno nie.
Zdaję sobie sprawę, że się potwornie wymąd-
rzam, ale wychodzę z założenia, że lepiej uczyć
się na cudzych błędach, chociażby z tego po-
wodu, że wszystkich same/sami nie zdążymy
popełnić. A część grzechów głównych osoby
porzuconej niżej podpisana niestety popełniła.
I został jej po nich spory kac moralny.
Teraz śmiało mogę więc napisać, co się robić
powinno. Powtórzę: przede wszystkim nie nale-
ży zapominać o przyjaciołach. Można za to truć
im dupę niemalże o każdej porze dnia i nocy.
Wszak od tego oni są. Oczywiście dla ich, a tak-
że dla swojego zdrowia psychicznego nie za-
dręczajmy ich za często. Najlepiej wybierzmy
jednego na każdy dzień tygodnia. Miesiąc z na-
mi jakoś przetrzymają. Po tym czasie my zaś po-
wolutku zaczniemy interesować się czymś in-
nym niż naszą krzywdą. Po drugie, zadbajmy o
siebie. Wskazana jest gimnastyka, znalezienie
hobby, które pochłonie nas bez reszty, wizyta u
fryzjera, kosmetyczki itd. Po trzecie, jeśli nic nam
nie pomaga, zamiast truć się prochami uspaka-
jającymi, wybierzmy się na wizytę do psychote-
rapeuty. Nie zaszkodzi, a może pomóc.
I już na koniec: najgorszą rzeczą, jaką możemy
zrobić w tym momencie, to pójść w ślady Anny
Kareniny. Decyzja nieodwołalna, a uwierzcie cio-
ci R., że nie warto, bo życie z czasem przynosi
zaskakujące niespodzianki. I bardzo często zda-
rza się, że błogosławimy ten, wydawałoby prze-
klęty, dzień. Wiem, co piszę.
17
 historia Homoseksualizm
w PRL (1)
W PRL-u homoseksualizm nie był kwestią polityczną. A czym był?
Kalendarium (1958-1989)
1958 – Ukazała się książka „Klinika nerwic płcio-
wych“ Tadeusza Bilikiewicza. Autor będący jed-
nym z największych autorytetów psychiatrii w
Polsce radził w jaki sposób dzięki terapii „leczyć“
osoby homoseksualne. W książce przedstawiono
także krótkie życiorysy pacjentów, sam Bilikiewicz
nie miał wątpliwości „co do uleczalności nawet
przypadków absolutnego homoseksualizmu, je-
żeli w leczenie zostanie włożona maksimum wy-
siłku psychoterapeutycznego“. Książka cieszyła
się ogromną popularnością, doczekała się pięciu
wydań.
1959 – dyrektor Centrum Francuskiego na Uni-
wersytecie Warszawskim Michel Foucault musi
nagle opuścić Polskę w wyniku prowokacji UB na
tle jego homoseksualności.
1960 – 22 lutego odbyła się premiera filmu z
pierwszym homoseksualistą w polskim kinie po-
wojennym – Wiesław Gołas zagrał przegiętego
prowadzącego pokaz mody w komedii „Tysiąc
talarów“ Stanisława Wohla.
1972 – ukazuje się polskie
tłumaczenie „Drugiej płci“
Simone de Beauvoir. W
drugim tomie znajduje się
rozdział "Lesbijka".
1974 – W polskiej prasie po-
wojennej ukazał się pierwszy
artykuł o homoseksualizmie,
„Życie Literackie“ opublikowało dwuczęściowy
tekst „Homoseksualizm a opinia“ Tadeusza Gor-
gola. Tekst kończył się słowami: „Społeczeństwo
powinno zaprzestać dyskryminowania tych ludzi,
a o ich przydatności, wartości dla kraju decydo-
wać powinny efekty ich pracy zawodowej i spo-
łecznej, ich talent, ich stosunek do obowiązków“.
1975 – 27 listopada
odbyła się premiera fil-
mu „Zaklęte rewiry“
Janusza Majewskiego,
gdzie w drugoplano-
wej roli starzejącego
się homoseksualisty
barona Humanieckie-
go wystąpił Czesław
Wołłejko.
1976 – Władza postanowiła skompromitować
homoseksualnego pisarza, Jerzego Andrzejews-
kiego, jednego z założycieli Komitetu Obrony Ro-
botników. Kolportowano jego rzekomy list doma-
18
Nie minęło nawet 20 lat od rozpadnięcia się
tworu zwanego Polską Rzeczpospolitą Ludową,
a ta epoka wydaje się równie odległa jak dwu-
dziestolecie międzywojenne czy rozbiory, przy-
najmniej jeśli chodzi o kwestię homoseksualiz-
mu. Można odnieść wrażenie, że geje i lesbijki
wówczas nie istnieli. Wiadomo jedynie, że te-
matu nie było w świadomości społecznej, a pe-
dał mógł być co najwyżej obiektem kpin. Poje-
dyncze książki, kilka filmów, dobrze ukryte klu-
by, artykuły w specjalistycznych pismach na te-
mat zboczeń płciowych i kryminogennych śro-
dowisk – to wszystko, dos-
trzegane przez grupkę najbar-
dziej zainteresowanych, było
niewidoczne dla reszty. 6 lip-
ca 1980 roku Krystyna Kofta
zapisała w swoim dzienniku:
„Na Starym Mieście, na wąt-
róbkach, w knajpie pedals-
kiej. Oficjalnie zwykła knajpa,
ale rzeczywiście sporo przys-
tojniaków kręcących tyłkami,
że nasza Wiercidupka może
się schować. Odpoczywam, a
tym razem Taylor i Dru są na
linii strzału, oni są obiektem
spojrzenia, machania ręką,
stawiania kolejek“. Tak to wy-
glądało z perspektywy heteroseksualnej pisarki,
a jak żyło się wtedy samym gejom i lesbijkom?
Zapewne różnie, choćby tak, jak jednego ze
swych znajomych opisał Grzegorz Musiał:
„ciemnowłosy, wąsaty Marek, kiedyś chuligan,
nawet kryminalista, dziś mąż, który ,nienawidzi
swej żony’. Ojciec dwóch córeczek, które ,kocha
tylko przy wódce’ i tylko wśród Drogich Niezna-
jomych, ku którym ma ,niespożyty pociąg’. –
Nie mogę się z tym pogodzić, nie mogę, niena-
widzę siebie – leje łzy. – To jest okropne, to
jest... – zastanawia się chwilę i nagle zdumiewa
nas precyzyjnym słowem – ...to jest gorzkie. Ok-
ropnie gorzkie“ (26 I 1982).
„Gorzki fiolet“ – taki tytuł nosił jeden z pierw-
szych tekstów o homoseksualizmie opubliko-
wany w 1981 roku, autorką była Barbata Piet-
kiewicz. Czy numer „Polityki“ w którym został
Tekst: Krzysztof Tomasik
opublikowany polecano sobie wzajemnie „w
środowisku“? Czytano z wypiekami na twarzy
ciesząc się, że wreszcie napisano o „tym“? A
może wychwytywano absurdalne fragmenty
artykułu, choćby idiotyczne zakończenie: „Ho-
moseksualiści domagają się specjalnych, chro-
niących ich ustaw, jak te które uchwalono dla
Murzynów i kobiet. Wraz z tolerancją rośnie
sprzeciw społeczny wobec tych żądań. Toleran-
cja nie może oznaczać aprobaty ani przyznania
specjalnych uprawnień“. Na jakie to „specjalne
uprawnienia“ mogli liczyć geje i lesbijki w
przeddzień stanu wojenne-
go? Nie jest tajemnicą, że
władza nie była nastawiona
zbyt przychylnie do homo-
seksualistów i nie mam na
myśli tylko Akcji Hiacynt.
Praktycznie przez cały PRL
pociąg do osób tej samej płci
był postrzegany przez pryz-
mat słabości, jako czynnik,
który ułatwi złamanie i wyko-
rzystanie danej osoby. Jedną
z takich historii przytacza w
swoim dzienniku Musiał:
okładka pierwszego „[Józio] opowiada o swym
numeru „Efebosa“
znajomym z Gdańska, leka-
rzu czy adwokacie, bardzo
pięknym, o którym bezpieka wiedziała, że jest
„taki“. Przesłuchiwano go przez parę dni, po
kilkanaście godzin dziennie – chcieli mieć przez
niego ,wejście w środowisko’. Nic nie powie-
dział, nic nie podpisał, w nagrodę dali go do
celi recydywistów, gdzie pięciu drabów gwałci-
ło go jeden po drugim. Józio widział się z nim
niedawno. Mówi: ,To już jest zupełnie zrujno-
wany człowiek’.“ (5 II 1982).
Podobnych historii było więcej, pozapisywane
lub jedynie pamiętane, ciągle czekają, aby uło-
żyć je w całość. Jak dotąd jedynie Kinga Dunin
w „Zadymie“ zdobyła się na próbę określenia i
podsumowania czym był homoseksualizm w
latach 70. i 80.: „Istniał i jednocześnie nie ist-
niał. Kiedy dorastałam, zdarzało mi się to i
owo z koleżankami. Jeden z moich pierwszych
chłopaków wyznał mi, że przede mną kochał
się w koledze z klasy. Inny kumpel znowu opo-
wiadał, jak to nie mógł poradzić sobie z pew-
nymi sprawami, więc poszedł do seksuologa.
Seksuolog spojrzał mu głęboko w oczy i zapro-
sił na weekend na Mazurach. Znałam bardzo
samotnych mężczyzn, o których wiedziałam,
że są homoseksualistami, oraz żonatych, któ-
rych powszechnie plotkowano, że wolą chłop-
ców. [...] wszystkie te doświadczenia i infor-
macje pojawiały się na chwilę i natychmiast
znikały. Nie powodowały żadnej zmiany myś-
lenia. Nie prowokowały do żadnych pytań.
Książeczki o zboczeniach sobie, a życie sobie.
Wszystko to też działo się gdzieś w ukryciu,
pod skórą tak zwanej
normalności. Dopiero
dziś wiem, że emancy-
pacja polega właśnie
na ujawnianiu nie-
jawnego, a ja do-
rosłam w czasach
przedemancypa-
cyjnych“.
Dlatego właś-
nie „Replika“
postanowi-
ła rozpo-
cząć cykl poś-
więcony homo-
seksualizmowi w PRL.
Zachęcamy czytelników i
czytelniczki do pisania i wspo-
minania; szczególnie osoby dobrze
pamiętające tamte czasy. Jak
zareagowaliście na premierę herb „Warszawskiego Ruchu
Homoseksualnego“
filmu „Inne spojrzenie“? Czy
zastanawialiście się wówczas,
czy Solidarność albo PZPR mają jakieś zdanie
na temat homoseksualizmu? Czy docierały do
Polski informacje o rozwijającym się na Zacho-
dzie ruchu gejowsko-lesbijskim? Która gazeta
wydawała się najbardziej otwarta na proble-
matykę mniejszości seksualnych? Piszcie: gaze-
ta@kampania.org.pl. W tym numerze publiku-
jemy pierwsze wspomnienie naszej czytelnicz-
ki, mieszkanki małego miasta w kujawsko-po-
morskim, która opowiada o odkrywaniu swoje-
go homoseksualizmu w latach 80.
Wspomnienie czytelniczki
W dekadzie Gierka i reżimie Jaruzelskiego
przyszło mi dorastać i dojrzewać. I chociaż nie
o wszystkich kwestiach i wydarzeniach wie-
działam, z racji że mieszkałam w niedużym
miasteczku, to nie brakowało we mnie pew-
nych rozmyślań tożsamościowych.
Już w podstawówce czułam, że ciągnie mnie
w stronę innych kobiet, najbardziej do tych du-
żo ode mnie starszych. Ale nie od razu zdałam
sobie sprawę z tego, co może być tego przy-
czyną. Lubiłam tylko patrzeć i obserwować na
lekcjach pewną nauczycielkę, która mi sie wi-
zualnie podobała... Nie wiedziałam jednak, że
moja wielka miłość do kobiety dopiero nadej-
dzie, gdy ukończę tę szkołę...
Zanim poszłam do liceum, rodziła sie w Polsce
Solidarność i wielka nadzieja na zmiany poli-
tyczno-ekonomiczne. Szeptało się po katach,
kto do związku już należy, a kto jeszcze nie, z
nauczycieli rzecz jasna. Fala strajków ogarnęła
całą Polskę i było naprawdę groźnie, ale i cieka-
wie. Po raz pierwszy usłyszałam, jak władza
traktuje opozycję. Niewątpliwie był to dla mnie
szok. Uznałam, że wszyscy
protestujący przeciwko
komunistom mają rację.
Polsce należały się lep-
sze czasy, które miały
nadejść wraz z do-
brobytem. Lecz gdy
nastał stan wo-
jenny, cały ten
entuzjazm w
sercach ludzi
opadł. Za-
częły się
restrykcje i
prześladowa-
nia działaczy Soli-
darności, ale nie tylko
ich. Byłam wtedy w liceum i
któregoś dnia doznałam olśnienia
w sferze uczuciowej. Zakochałam sie
w kobiecie o 15 lat ode mnie
starszej, którą spotkałam na
pewnym wyjeździe na południe
Polski. Dokonało się to poprzez
dotyk, gdy mnie przytuliła na powitanie. Jej uro-
da i inteligencja zachwyciły mnie na zawsze.
Poczułam do niej bezgraniczne przyciąganie i
miłość oraz prawdziwe szczęście w sercu.
Pomiędzy rówieśnikami miłość homoseksualna
stanowiła temat tabu. W moim otoczeniu ma-
łomiasteczkowym o tym się w ogóle nie rozma-
wiało. Ale poznałam kolegę z większego mias-
ta, który okazał się gejem. Jeździliśmy razem po
Polsce i dyskutowaliśmy na różne tematy. Tak-
że te sercowe. Opowiedziałam mu m.in., jak lu-
dzie plotkowali o pewnym mężczyźnie, który
ubierał niemało ozdób na siebie. Nosił branso-
letki, naszyjniki i pierścionki. Większość ludzi
tego nie rozumiała i szydziła z niego. Uchodził
– naturalnie – za „pedała“ w sensie pejoratyw-
nym. Społeczna presja zaściankowości zmusiła
tego człowieka do wyjazdu i przeprowadzki do
Berlina Zachodniego, gdzie mieszka do dziś ze
swoim partnerem... Następnym szokiem, jaki
przeżyłam w swych młodzieńczych latach, była
opowieść o akcji Hiacynt, o której dowiedzia-
łam się bezpośrednio od osoby biorącej w niej
udział, jako milicjanta – był to mój rodzony
gający się „zagwarantowania szerokich
swobód w traktowaniu życia seksualnego ludzi
obojga płci według ich własnych upodobań“.
1981 – 21 lutego w „Polityce“ ukazał się tekst
Barbary Pietkiewicz o homoseksualizmie –
„Gorzki fiolet“ zaczynający się zdaniem: „Co dwu-
dziesty piąty mężczyzna odznacza się skłonnoś-
cią, za którą prawo Mojżeszowe ,tych co sypiają
z sobą jak kobieta z mężczyzną’ nakazywało ka-
rać śmiercią“.
1982 – ukazuje się drugi tom serii Transgresje pt.
„Odmieńcy“ (red. Maria Janion, Zbigniew Majch-
rowski). W tomie dział poświęcony J. Genetowi
(także w kontekście homoseksualizmu) i wybór z
dzienników Lechonia i Gombrowicza. Tom zawie-
ra również materiały dotyczące Marii Komornickiej.
1983 – Czasopisma „Kurier Polski“ i „Relaks“ roz-
poczęły publikację ogłoszeń towarzyskich gejów i
lesbijek. Z reguły ich homoseksualny kontekst był
jasny jedynie dla samych zainteresowanych, np.:
„Blondynka, 27 lat, pozna tolerancyjną przyjaciół-
kę w celach towarzyskich“.
1984 – Na ekrany pols-
kich kin weszło lesbijskie
„Inne spojrzenie“ (1982)
Karoly Makka z Grażyną
Szapołowską i Jadwigą
Jankowską-Cieślak w ro-
lach głównych. Był to
pierwszy lesbijski film w
całym bloku wschodnim,
szybko zyskał status kul-
towego.
1984 – W polskiej telewizji odbyła się pierwsza
dyskusja na temat homoseksualizmu.
1985 – 15 lutego
w kinach pojawił
się przetrzymany
dwa lata przez
cenzurę więzien-
ny film „Nadzór“
(1983) Wiesława
Saniewskiego z
lesbijskim wąt-
kiem Ali (Elżbieta
Zającówna) i Da-
nusi (Gabriela
Kownacka).
1985 – 15 listopada w całej Polsce Milicja Oby-
watelska z polecenia gen. Czesława Kiszczaka
rozpoczęła akcję „Hiacynt“ mającą na celu rejes-
trację homosekusalistów i zmuszenie ich do
współpracy. Ogółem założono teczki ponad 11
tys. osób.
1985 – Dariusz Prorok pod pseudonimem Krzysz-
tof Darski opublikował w „Polityce“ (nr 47) tekst
„Jesteśmy inni“. Był to pierwszy publiczny głos
homoseksualisty, który opisywał życie w homofo-
bicznych społeczeństwie. Tekst wywołał liczne
polemiki, m.in. negatywną wypowiedź Jerzego
Urbana.
1986 – W listopadzie ukazało „Filo Express“,
pierwsze pismo gejowsko-lesbijskie w Europie
Wschodniej. Była to zadrukowana z jednej strony
ulotka donosząca o dotyczących homo-
seksualizmu filmach i książkach.
19

1987 – 9 marca w kinach
pojawił się film „Zygfryd“
(1986) Andrzeja Domalika,
adaptacja opowiadania
Jarosława Iwaszkiewicza o
fascynacji starzejącego się
konesera sztuki (Gustaw Ho-
loubek) młodym akrobatą
(Tomasz Hudziec).
1987 – W czerwcu ukazał się w Warszawie pier-
wszy numer pisma „Efebos“, był to zbiór kilku po-
wielanych na ksero kartek, a pierwsza strona za-
czynała się od odezwy: „Drogi Czytelniku. Propo-
nujemy Ci lekturę jedyną w swoim rodzaju, może
Cię nie znudzi, a kto wie czy nie zaciekawi. Masz
przed sobą pismo warszawskich gejów (albo pe-
dałów, jeśli wolisz)“. W sumie ukazały się dwa
numery „Efebosa“.
1987 – 21 grudnia na ekrany kin wszedł „Mag-
nat“ (1986) Filipa Bajona, historia magnackiego
rodu von Teuss. Conrad, jeden z bohaterów filmu
(Jan Englert) jest homoseksualistą pozostającym
w związku z Jurkiem Zbierskim (Marek
Barbasiewicz). Jednocześnie przygotowano te-
lewizyjną wersję – serial „Biała wizytówka“, któ-
rego emisja rozpoczęła się w styczniu 1989 r.
1987 – W styczniu powstał Warszawski Ruch
Homoseksualny, nieformalna grupa gejowsko-
lesbijka działająca na terenie stolicy do lata 1988,
którą założyli Waldemar Zboralski, Sławomir Sta-
rosta i Krzysztof Garwatowski. Wraz z odmową
oficjalnej rejestracji stowarzyszenia, z inicjatywy
prof. Mikołaja Kozakiewicza wystosowano do mi-
nistrów zdrowia i spraw wewnętrznych list ot-
warty, który pozostał bez odpowiedzi.
20
brat. Nie miał pojęcia, komu o tym wszystkim
mówi. Z jego relacji usłyszałam, jak chodzili na
patrole „czwórkami“ i przeczesywali okolice
parków, szaletów publicznych i niektórych lo-
kali w celu legitymowania i zatrzymywania lu-
dzi o skłonnościach homoseksualnych. Naj-
częściej natrafiali na niedwuznaczne sytuacje.
Nierzadko byli to ludzie na stanowiskach i pub-
licznie znani, co dodawało pikanterii wspom-
nianej akcji, jak mówił mój brat. Czuł do tych
ludzi wyraźną awersję i twierdził, że są to „wy-
kolejeńcy psychiczni“. Byłam wstrząśnięta jego
przekonaniami. Wiem, że zakładano delikwen-
tom SB-ckie teczki, by później zeznaniami szan-
tażować konkretne osoby. Można się domyślać
jak byli traktowani na komendach. Akcja Hia-
cynt odbywała się tylko w dużych miastach
Polski. Między innymi w Szczecinie, gdzie mój
brat stacjonował. Nie miałam ochoty ani odwa-
gi przyznać się mu, że również jestem homo-
seksualna. Wiedziałam intuicyjnie, jak by
ewentualnie zareagował. Dlatego odpuściłam.
Zajęłam się bardziej swoją fascynacją moją
ukochaną, pragnąc ją coraz częściej widywać i
szukać do tego sposobności. Zawsze się jakieś
nadarzały i były to przepiękne chwile. Pozna-
wałam następnych gejów, bo w końcu lat 80-
tych coraz częściej rozprawiano o zagadnie-
niach tożsamości i dyskryminacjach mniejszoś-
ci. Po raz pierwszy ukazała się na księgarskim
rynku naukowa książka Boczkowskiego o ho-
moseksualizmie. Czytałam ją z ogromnym zain-
teresowaniem. W powieściach także wychwy-
tywało się coraz więcej wątków homoerotycz-
nych. Na coming outy zdobywało się jeszcze
niewiele osób, ale my z przyjacielem to uczyni-
liśmy... przed własnymi matkami. Od razu zro-
biło się nam lżej i nie doznaliśmy z tego powo-
du przykrych przeżyć. To, co wydawało się nie-
prawdopodobne, zostało zaakceptowane.
„Czterdziestolatka“
Pierwsza polska książka queer
Agnieszka Kłos
Całkowity Koszt
Wszystkiego
Biblioteka Rity Baum
Wrocław 2008
książka do nabycia
z ostatnim numerem
pisma „Rita Baum“
„Całkowity koszt wszystkiego“ to debiut proza-
torski Agnieszki Kłos, redaktorki związanej z pro-
jektem Rita Baum, pisarki, blogerki, feministki, his-
toryczki sztuki i polonistki. Kilkadziesiąt opowia-
dań, anegdot, historyjek z życia, zapisów snów,
zasłyszanych rozmów, relacji ze zwykłych zdarzeń,
jak wypad z kumplami na piwo, oglądanie meczu
czy gotowanie, które, sytuowane na marginesie
spraw ważnych, wydają się niewarte uwagi.
1988 – Ukazał się „Ho-
moseksualizm“ Krzysztofa
Boczkowskiego, pierwsza
książka będąca podsumo-
waniem tej tematyki pod
kątem medycznym.
1988 – Wydawnictwo
Łódzkie opublikowało
dziejące się w środowisku
artystów „Gorące uczynki“,
debiutancką powieść Witolda Jabłońskiego, w któ-
rej większość bohaterów to osoby homoseksualne.
1988 – Pismo „Polska miedź“ w numerze 29 (21-
27 lipca) rozpoczęło druk trzyczęściowego tekstu
Tadeusza Olszewskiego „Inna miłość“, będącego
pierwszą próbą podsumowania wątków homo-
erotycznych we współczesnej prozie polskiej.
1989 – 13 maja w poczekalni listy przebojów
Marka Niedźwieckiego pojawia się „Hi-Jackers
Party“, pierwsza piosenka zespołu Balkan Elec-
rique, który tworzył otwarty gej Sławek Starosta i
Fiolka. Największą popularnością będzie się cie-
szyć w trójce ich utwór „Kochaj nie zabijaj“, który
w następnym roku dotrze do miejsca 7. Ogółem
na przełomie lat 80. i 90. duet umieści na liście 5
piosenek.
Krzysztof Tomasik
współpraca: Błażej Warkocki
Drodzy Czytelnicy! Zabrakło Wam w naszym ka-
lendarium ważnego wydarzenia? Macie archi-
walne zdjęcia ilustrujące opisane w nim wydarze-
nia? Skontaktujcie się z nami pod adresem:
gazeta@kampania.org.pl
Narrator/ka bywa i kobietą, i mężczyzną, miesz-
ka w kilku miastach jednocześnie, pożąda star-
szej kobiety na Kubie, śni o Hitlerze, który po-
rzucił rojenia o potędze dla pięknego blondwło-
sego mężczyzny, wspomina swoje kochanki i
opowiada czułą bajkę o odciętej piersi.
Nic jego/jej nie ogranicza – ani płeć, ani wiek,
rasa, czas czy nawet „gatunek“ (jak w rozmo-
wie z rannym samochodem). Może wszystko i
swobodnie przyjmuje dowolne tożsamości.
Debiutancki tom Agnieszki Kłos niczego nas nie
nauczy i nie odmieni naszego życia. Zamiast tego
dostajemy zbiór mocnych, dobrze pomyślanych,
utrzymanych w poetyce queer opowieści: poza
granicą płci, znanych słów i mitologii. (ET)
 Teksty: Łukasz Maciejewski
Anna Pilż
Zdeptany kwiatuszek
Maximo Oliveros jest kwiatuszkiem. Zdepta-
nym kwiatuszkiem z powieści Ronalda Firban-
ka, który rozkwitł w momencie, kiedy rozumiał
że życiodajna woda płynie
w nim samym. Ale kiedyś
on przecież także podepta
inne, świeże kwiatuszki.
Ocalając im życie.
„Maximo Oliveros rozkwi-
ta“ to znakomity, nagra-
dzany na całym świecie
film z Filipin, który nieste-
ty nie doczekał się w Pols-
ce regularnej dystrybucji.
Był za to pokazywany na
Warszawskim Festiwalu
Filmowym, a w marcu te-
go roku w stacji Cinemax.
Dwunastoletni Maximo
(zjawiskowy Nathan Lo-
pez) to po prostu Maxi.
Ten chłopiec to także
dziewczyna. Nic wielkiego, żadna sensacja.
Maxi po śmierci mamy przejął większość jej
obowiązków. Żyjąc w slumsach Manili ze
związanymi z branżą kryminalną tatą i braćmi,
Maxi „branżowo“ wypina pupę w słodkim cri-
minal tango. Pierze, gotuje i uśmiecha się naj-
milej, jak potrafi. Ociepla swoim wdziękiem
brudny i ciemny świat. Najciekawszym odkry-
ciem antropologicznym tego filmu była dla
mnie zastanawiająca konstatacja, że filipińskie
Prawo wyboru
Matka Matta Shapiro od dawna wiedziała,
że jej syn jest gejem. Kiedy Matt jej to
wreszcie oświadcza, reaguje z miłością, uz-
nając sytuację za absolutnie zwyczajną i
prostą. Sprawa komplikuje się dopiero, kie-
dy chłopak dodaje, że jest nosicielem HIV i
kiedy okazuje się, że nie chce doczekać swo-
jej naturalnej śmierci, w bólu i cierpieniu.
Wolałby odejść z tego świata w pełni sił, w
połowie zabawy, wśród przyjaciół.
Historia Matta Shapiro to dyskusja o eutana-
zji, o prawie do decydowania o własnej
slumsy od początku w pełni akceptowały
płciową inwersję Maximo. Nikt nie ma do
chłopca pretensji o to, że jest gejem (12 lat!),
nikt nie wysyła go do księdza ani lekarza. No,
jest gejem. I bardzo dobrze.
Debiut Auraeusa Solito pokazuje świat według
Maximo oraz rzeczywistość wokół chłopca, z
kilku, przenikających się wzajemnie, stron. Wi-
dzimy Manilę kryminalną i zepsutą oraz Manilę
w różowych mantylkach – zakochaną i uczci-
wą. Bo kiedy Maxi spotka na swojej drodze
Victora (bardzo przystojny model – J.R. Valen-
śmierci. To spór o to, gdzie przyjacielska po-
moc przekracza granice etyki. Thom Fitzge-
rald przedstawił ten
problem w lekko krymi-
nalnej konwencji – ko-
lejne kawałki układanki
poznajemy w tempie, w
jakim młoda i ambitna
prokurator okręgu Chel-
sea prowadzi śledztwo
w sprawie śmierci Mat-
ta. Szczęśliwie jednak obraz zdominowany
został nie przez wątki sensacyjne, ale przez
kultura
tin), czyli policjanta, który jakby dopiero co
opuścił plan „Bel Ami“, natychmiast się w nim
zakocha. Po uszy. Ale zanim Maxi zrozumie si-
łę tego uczucia, będzie musiał
odkochać się od własnych
przyzwyczajeń. Bo Victor nie
jest typowy. Nie ma zepsutych
zębów, nie kradnie, nie bierze
łapówek, wierzy w dobrą
przyszłość Filipin. W pewnym
momencie, co nie było trudne
do przewidzenia, naiwność
poglądów Victora zderzy się z
wyrachowaniem świata. Oraz
ze łzami zakochanego w polic-
jancie chłopca. Podeptanego
kwiatuszka. Ale finał tego in-
spirującego filmu pozostaje
otwarty. Maxi rozczarował się
pierwszy raz. Nie ostatni. Za-
kochał się również po raz pier-
wszy. I nie ostatni. Bo śliczny i
dzielny z niego kwiatuszek.
Różyczka. (ŁM)
Maximo Oliveros rozkwita
Tytuł oryginalny: Pagdadalaga ni Maximo
Komediodramat, Filipiny 2005
Reżyseria: Auraeus Solito
Obsada: Nathan Lopez jako Maximo, J.R.
Valentin jako Victor, Peter Anthony Tombasa
jako Peter, Ping Medina jako Kuya Bogs,
Soliman Cruz jako Paca, Neil Ryan Sese jako
chłopiec, Bodjie Pascua
atmosferę różnorodności postaw, poglądów
i postaci. Warto zobaczyć. (AP)
Prawo wyboru
Tytuł oryginalny:
The Event
Kanada, USA, 2003
Reżyseria:
Thom Fitzgerald
Premiera DVD
w Polsce: luty 2008
Dystrybucja w Polsce:
DVD – Monolith
21
 Teksty: Mariusz Kurc

kultura Małgorzata Rawińska

Królowa Anglii szuka faceta

„Miłość i inne nieszczęścia“ należy do nurtu ro- Film opowiada o parze mieszkających ze sobą Dodatkową atrakcją jest drugoplanowa rola
mantycznych komedii angielskich, które tym się przyjaciół. Jacks już jakiś czas temu zerwała ze fantastycznej Catherine Tate – kto zna jej kome-
różnią od swym chło- diowy show z BBC Prime, ten wie, o co chodzi.
wielu swych pakiem, ale
amerykańs- wciąż upra- „Miłość i inne nieszczęścia“ to uroczy rozrywko-
kich i pols- wia z nim wy film zrobiony z gejowską wrażliwością. Nic
kich odpo- seks. Nato- dziwnego, skoro wyreżyserował go Alek Kes-
wiedników, miast Peter hisihian, fan Madonny odpowiedzialny za do-
że są inteli- właśnie kument „W łóżku z Madonną“. Gdy Peter staje
gentniejsze, wpadł na fa- przed Jacks nago ze słowami „Jestem królową
dowcipniej- ceta swojego Anglii!“, ta spogląda w okolice jego krocza i uś-
sze, bardziej życia. Gość miecha się: „Hello, Wasza Wysokość!“. (MK)
nowoczesne jest jednak
i mniej cu- bardzo trud- Miłość i inne nieszczęścia, Tytuł oryginalny: Lo-
kierkowe. Jeśli więc bardziej podobał się Wam no dostępny, a tymczasem na horyzoncie po- ve and other disasters, Wielka Brytania, 2006,
„Był sobie chłopiec“ czy irlandzka „Pamięć złotej jawia się bajecznie przystojny Argentyńczyk – Reżyseria A. Keshishian, Obsada: B. Murphy, M.
rybki“ od „Masz wiadomość“ czy „Dlaczego Paolo, którego Jacks bierze za geja i próbuje Rys, S. Cabrera, C. Tate, Premiera DVD w Polsce:
nie“, „Miłość …“ Was nie zawiedzie. wyswatać z Peterem. 6.02.2008 r., Dystrybucja: Monolith Video

Ballada o Lee Cottonie

Christopher Wilson
Ballada o Lee Cottonie
przełożył Maciej Potulny
wydawnictwo Niebieska Studnia
2007
Teoria queer, gender, płeć kulturowa wyjaś-
nione jasno, prosto i bez przynudzania, a na
dodatek w sposób fabularny – tak w skrócie
można podsumować Balladę o Lee Cottonie
autorstwa Christophera Wilsona.
Opisane z dużą dawką humoru dramatyczne
przeżycia bohatera – białego Murzyna, która
staje się prekursorem stylu femme wśród lesbi-
jek, aby w końcu…, no nie, nie zdradzimy za-
kończenia.
Za to zdradzimy wam to, co bohaterka powie-
działa na pewnym spotkaniu: Całe życie prześ-
ladują mnie za niewłaściwy kolor skóry, płeć,
umawianie się z nieodpowiednimi osobami,
albo za to, że mieszkam nie tam, gdzie trzeba.
Nikt nie jest tym, kim się urodził – jesteśmy
tym, kim chcemy być. Będę ubierać się tak, jak
chcę. Będę robić to, co mi się podoba. Będę
kochać, kogo zapragnę. Będę mówić, co chcę
i kiedy chcę. (MR)

Rykoszetem o kobietach,
gejach i lesbijkach
Agnieszka Graff
Rykoszetem. Rzecz o płci,
seksualności i narodzie
wydawnictwo W.A.B.
Warszawa, marzec 2008
Postępujące od ponad dekady ograniczanie
praw kobiet i mniejszości seksualnych w
Polsce nie jest efektem konserwatywnego
spisku ani słabości ruchów emancypacyj-
nych. Nie jest to też polska egzotyka. To roz-
poznany przez socjologów i historyków me-
chanizm, w którym napięcie społeczne, kul-
turowy niepokój związany ze zmianą w zbio-
rowej tożsamości niejako rykoszetem odbija
się na kobietach i wszelkich seksualnych
„odszczepieńcach“ – pisze Agnieszka Graff w
swojej nowej książce.
„Rykoszetem. Rzecz o płci, seksualności i naro-
dzie“ jest zbiorem artykułów publikowanych w
prasie, głównie w „Gazecie Wyborczej“. Ag-
nieszka Graff demaskuje w nich na dobre już
zakorzenione w naszej kulturze stereotypy,
rozprawia się z polską ksenofobią i homofobią,
zabiera głos w dyskusji/milczeniu wokół abor-
cji, pokazuje, jak w dyskursie prawicowym nie-
gdysiejszego Żyda zastąpili gej i transseksua-
lista zza Odry. (materiały prasowe, not. et)

22
Czajnik

czajnik
czyli orientacje gwiazd

Teksty: Krzysztof Tomasik

Michał Muskała

Listopad Luty dynie doceniła

– Krzysztof Ibisz wygrał proces sądowy z „Two-
im Imperium“, który wytoczył po tekście „Miesz-
ka z nim; flirtuje z nią“. Jeżeli dobrze rozumiemy
wyrok, prezenter ma otrzymać 30 tys. zł za to,
że nie jest gejem. Kolejny dowód, w jaki sposób
w Polsce nagradza się za heteroseksualizm, za-
równo rzeczywisty, jak i udawany.
Grudzień
– Tomasz Kammel w przerwie między pracą w
TVP a kolejnym zatrudnieniem w tej instytucji
poczynił wyznanie, w „Dzienniku“. Oznajmił
bowiem: „Nie jestem gejem“ Odnotowujemy
deklarację i zachęcamy do dalszych.
ich wysiłek,
– Paweł Małaszyński otrzymał tegoroczną Teleka- umieszczając
merę w kategorii aktor. Gwiazdor „Magdy M.“ nie klip na swojej
mógł osobiście odebrać statuetki, połączył się w stronie interne-
widzami poprzez telebim i zadedykował nagrodę towej. A więc
swojej żonie i swojemu kochankowi. Kochanka wszystko jasne,
nie znamy, gratulujemy za to żony, która pojawia- nie pierwszy to
ła się wkrótce na scenie i stwierdziła: „Myślę, że przypadek, gdy geje źle lokują swoje uczucia.
Paweł powiedział wystarczająco dużo“.
Marzec
– Bardzo się zdziwiliśmy, kiedy okazało się, że
Justyna Steczkowska, niedawna wielbicielka PiS i – Rozpoczęła się trzecia edycja programu „Jak oni
zwolenniczka zakazu Parady Równości, zapre- śpiewają“. Z obowiązku kibicujemy Kacprowi Ku-
zentowała gejowski teledysk do piosenki „Wra- szewskiemu i Wojciechowi Medyńskiemu, a z po-
cam do domu“. Szybko okazało się, że była to ini- wodów sentymentalnych Grażynie Szapołowskiej,
cjatywa samych fanów Justyny, a piosenkarka je- czyli pamiętnej Livii z „Innego spojrzenia“. (KT)

Ranking Co łączy Korę i

„Repliki“ klubowe brzmienie?
10 najseksowniejszych Na przełomie kwietnia i maja w sklepach poja- Zdrada
mężczyzn według lesbijek wi się album „Metamorfozy“ – połączenie sił nie przyszła
1. Jack Nicholson duetu 5thElement i Kory. Składają się na niego mi do głowy
2. Alan Rickman miksy twórczości Maanamu i trzy nowe utwory, Miłość to kwestia zaufania
3. Sean Connery stworzone wspólnie z Olgą Jackowską przez
4. Brad Pitt chłopaków z 5thElement – Łukasza Mackiewicz- Teraz siedzimy tu przed sobą
5. Denzel Krzosa i Pawła Ziętarę (w klubach Pablo de Sil- Ja trzymam buty ona płaszcz
Washington va). Kora zadbała o nowe wokale przy różno- I każda z nas ja ona ja
6. Rutger Hauer rodnych muzycznie, klubowych piosenkach. Us- Ma twojej ukochanej twarz
7. Johnny Depp łyszeć ją można w tonacji, w której, jak sama
8. Judd Law przyznaje, nie śpiewała od lat. Misternie składa- Nie mam do ciebie cienia żalu
9. Michael Jackson ne bity tworzą dźwięki, przy których słychać, że Ona nie powie złego słowa
10. Zwierzak (The Animal) 5thElement ma talent, energię i pomysły. „Me- Z dwóch oszukanym serc
tamorfozy“ są tak inne od dotychczasowego do- Wyłoniła się jedna osoba
10 najseksowniejszych robku muzycznego Mannamu, że po pierwszych
kobiet według gejów dźwiękach nawet zapaleni fani zespołu mają Refr: Kocham kocham kocham
problem z rozpoznaniem piosenek. Ciekawość Słowa lecą z ust do ust
1. Grace Jones póki co muszą trzymać na wodzy, bo do premie- I otulają nas jak kołdra
2. Amy Winehouse ry albumu jeszcze trochę czasu. Ale już teraz w Jak ptasi puch od stóp do głów
3. Kalina Jędrusik „Replice“ premiera tekstu nowego utworu z al- (MM)
4. Marlena Dietrich bumu – „D Dwa oszukane serca“:
5. Catwoman Myślę o tobie gdy wychodzisz z domu
Uwaga, konkurs!
(M. Pfeiffer) W końcu zostaję całkiem sama Specjalnie dla czytelników „Repliki“ mamy do roz-
6. Cher Jaki jesteś gdy nie ma cię przy mnie dania trzy egzemplarze „Metamorfoz“. Wystarczy
odpowiedzieć na pytanie: Piosenki której divy ge-
7. Naomi Campbell Wciąż te same te same pytania jowskiej śpiewała Kora na płycie „Ja pana podróż
8. Charlize Theron zabiorę?“. Na Wasze odpowiedzi czekamy do
9. Nina Hagen Kocham cię kocham kocham kocham końca kwietnia pod e-mailem:
10. Madonna Słowa leciały z ust do ust gazeta@kampania.org.pl.

23