A N I O Ł Y I S Z U J E W A M E R Y C E L E S B I J S K I E I K O N Y

dwumiesięcznik społeczno - kulturalny

 Tekst: Ewa Tomaszewicz
Spis treści
03 R A P O R T
Demoniczny Klan
06 W Y W I A D
Nie powiem, że jestem gejem
08 K R A J
Być hetero za wszelką cenę
„Pedał“, „lesba“ – nienawiść boli
Giertych wywołał oburzenie
Wielki Marsz Solidarności Kobiet
Czarna Księga Kobiet
11 Ś W I A T
Szwecja. Lesbijki wyrzucone za
całowanie się
„Mama“ i „tata“ – homofobiczne?
Takie będą Rzeczypospolite,
jakie ich młodzieży chowanie
Wiceminister
Edukacji Naro-
dowej Mirosław
Orzechowski
poinformował
foto: Oiko
13 marca 2007 r.
na konferencji
prasowej o założeniach projektu ustawy o zakazie
„propagowania homoseksualizmu“ w placówkach
oświatowych oraz w miejscach wypoczynku
młodzieży. „Ta ustawa w żadnym wypadku nie
będzie dotykać praw osób dotkniętych tą przy-
padłością. Będzie zagradzać drogę do promocji
tego typu zachowań w szkole i w placówkach
oświatowych“ – zapewnił. Proponowana ustawa
będzie mówiła m.in. o tym, że „kto propaguje w
placówkach oświatowych homoseksualizm lub in-
ne zboczenia seksualne, podlega karze ogra-
niczenia wolności lub grzywny“.
Słowa ministra Orzechowskiego mogłabym nawet
uznać za zabawne, gdyby nie fakt, że nie odzwier-
ciedlają tylko jego poglądów (do których, przyznaję
z obrzydzeniem, ma prawo), ale program
współrządzącej partii (i w tym momencie naprawdę
nie jest ważne, jak nikłe poparcie społeczne ma ta
partia). I mogłabym, wzorem Anny Dzierzgowskiej z
„Monitora Edukacji“, ironicznie zapytać, co pan mi-
nister radzi w takim razie zrobić z Platonem, Safoną
czy Michałem Aniołem (czy usunąć ich z
podręczników?), tyle że sprawa nie dotyczy czci-
godnych lesbijek i gejów sprzed lat, ale dwóch mi-
lionów lesbijek i gejów żyjących tu i teraz, w IV
2
11 Włochy. Prawo do dziedziczenia
dla par homo
Francja. Zakaz adopcji dla gejów i
lesbijek
Cyndi Lauper, Erasure i Gossip
popierają gejów i lesbijki
12 S P O Ł E C Z E Ń S T W O
And the Oscars goes to...
lesbijskie ikony
14 M A R K E T
Bogaci czy prześladowani?
Drugie życie „Niech nas zobaczą“
835 mld „tęczowych“ dolarów w USA
Kontrowersyjny Snickers
Rzeczypospolitej. Mogłabym też zacząć się zas-
tanawiać, co w praktyce oznacza „zakaz
propagowania homoseksualizmu w miejscach
wypoczynku młodzieży“ (czy chodzi również o
plaże, góry, pojezierza i kotliny?) albo jak się ma
zakaz „promocji tego typu zachowań w placówkach
oświatowych“ do „niedotykania osób dotkniętych tą
przypadłością“ (a co z homoseksualnymi uczniami,
liceów oczywiście, którzy niebacznie wezmą się za
ręce w murach szkoły lub na wycieczce?).
Problem nie polega jednak na tym, jak bardzo ab-
surdalne mogą się wydać tego rodzaju inicjatywy.
W demokratycznym kraju, będącym członkiem
Unii Europejskiej, w kraju, w którego Konstytucję
wpisany jest zakaz dyskryminacji, takie propozycje,
jeżeli już się pojawiają, powinny być przez rząd
stanowczo ucinane, a ich pomysłodawcy –
wzorem niesławnego ministra Kapery – karani lub
przynajmniej surowo upominani. Tymczasem pre-
mier Jarosław Kaczyński, zapytany o projekt
ustawy przygotowany przez MEN, stwierdził, że
„zgoda na promowanie gejowskiego trybu życia w
polskich szkołach byłaby przesadą“. Nie omieszkał
też dodać, że w Polsce nie istnieje nietolerancja
wobec osób homoseksualnych – w końcu nawet
przed wojną homoseksualizm nie był u nas karany.
Zgadza się, panie premierze, przed wojną nie był.
Problem jednak w tym, że homoseksualizm nie ogra-
nicza się do załatwiania swoich potrzeb seksualnych
w czterech ścianach własnego mieszkania (tak jak i
heteroseksualizm). Homoseksualni jesteśmy również
wstępniak
16 F E L I E T O N
Jak możemy pomóc homofobom?
Szuje w Ameryce
18 K U L T U R A
Czy Anioły mogą rozpętać burzę?
Homoartysta
Nietypowe rodziny
The Best of Kinga Dunin
Czy to pamiętasz, kochany Ariku?
Zoophilia coming soon
Antony & The Jonsons w Polsce
Notatki o skandalu
23 C L U B B I N G
Niech żyje życie!
w szkole, pracy i miejscach wypoczynku młodzieży. I
jako tacy mamy prawo do rzetelnej informacji o na-
szej tożsamości, podobnie jak nasi heteroseksualni
koledzy i koleżanki. I mamy prawo do poszanowania
naszego wyboru sposobu życia w sposób jawny lub
ukryty – jak każdy obywatel tego kraju. Odbieranie
nam tych praw jest karą – dotkliwą i niebezpieczną
dla zdrowia psychicznego, a nawet życia tych wszyst-
kich młodych (i starszych) ludzi, którzy są „dotknięci tą
przypadłością“, i dla ich bliskich.
Mimo wszystko wierzę, że ta ustawa nie wejdzie
w życie. Bo za nią mogłyby pójść następne, za
którymi nie od dziś optuje LPR – jak choćby ta o
delegalizacji organizacji LGBT. Ale być może –
choć w to nie wierzę – to ostatni rok, w którym
możemy tym organizacjom podarować 1 procent
z naszych podatków (na przyszłą podziemną
działalność?). Może warto zatem potraktować
tegoroczne rozliczenie z fiskusem jako nasz pry-
watny akt nieposłuszeństwa obywatelskiego?
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kampania.org.pl
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Stała współpraca: Marta Abramowicz, Robert Biedroń, Michał
Hucał, Radek Oliwa, Małgorzata Rawińska, Agnieszka Szpak,
Krzysztof Śmiszek, Krzysztof Tomasik
Marketing: QM Orzoł, office@qmarketing.pl
Fotoedytor: Oiko Petersen
Skład: Agnieszka Kraska
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
Okładka: Adam Stefaniak, Jakub Stański
Współpraca: Agnieszka Weseli
 raport Demoniczny Klan
Jak polskie tasiemce przyciągające przed telewizory
Od lat trudno wyobrazić sobie popularny se-
rial amerykański, w którym choćby na drugim
planie nie pojawialiby się geje i lesbijki. Nie
mówiąc o ściśle branżowych pozycjach, jak
„The L Word“, „Queer as Folk“ czy znakomi-
Geje i lesbijski w polskich serialach
miliony widzów pokazują gejów i lesbijki?
tych produkcjach HBO – „Sześć stóp pod
ziemią“ i „Anioły w Ameryce“ (patrz: ramka),
które dorobiły się już statusu pozycji kul-
towych. W momencie, gdy zawieszono pro-
dukcję „Queer Family“, mającego być pier-
Tekst: Krzysztof Tomasik
fot. TVN/Marta Gostkiewicz/FabrykaObrazu.com
Bartek Świderski jako Sebastian (Magda M.)
wszym serialem o całej społeczności LGBT w
Polsce, warto zadać pytanie, jak dotychczas ta
tematyka była traktowana przez polskie
tasiemce przyciągające przed telewizory mi-
liony widzów.
3
 Już w pierwszej polskiej telenoweli „W labiryn-
Niedościgłe wzory cie“, która biła rekordy popularności na przeło-
mie lat 80. i 90., pojawiła się negatywna postać
„Anioły w Ameryce“
– miniserial z 2003 r. – antykwariusz Myszorek (Andrzej Mrowiec).
będący adaptacją Jedna z bohaterek – Renata (Anna Choda-
głośnej sztuki T. Ku- kowska) – była poważnie zaniepokojona, gdy jej
shnera, którą na nastoletni podopieczny Igor (Karol Bulenda) za-
deski TR Warszawa czął obracać się w towarzystwie Myszorka, a już
przeniósł Krzysztof
Warlikowski. Wśród szczególnie, gdy okazało się, że spędził u niego
bohaterów jest para noc. Nie było wątpliwości, że choć chodziło o
gejów, z których jeden właśnie dowiedział się, pasera, który zlecał pobicia, najbardziej zagrażał
że jest chory na AIDS, podobnie jak ukrywający jego homoseksualizm. Jakby tego było mało,
swój homoseksualizm znany prawnik Roy Myszorek zginął tragicznie – inny bohater serialu
Cohn. W 2004 r. „Anioły w Ameryce“ otrzy-
Maciek (Cezary Domagała) znalazł go z nożem
mały Złote Globy jako najlepszy miniserial, dla
aktorki (Meryl Streep), aktora (Al Pacino), aktor- w plecach. Był też głównym podejrzanym o za-
ki drugoplanowej (Mary-Louise Parker) i aktora bójstwo, bo, jak powszechnie wiadomo, czarny
drugoplanowego (Jeffrey Wright). charakter potrafi narobić kłopotow nawet zza
grobu. Niewielka w sumie postać antykwariusza
„Sześć stóp pod zie - stanowi dobry przykład modelu, który w przy-
mią“ – serial tele-
padku osób homoseksualnych jest wciąż reali-
wizji HBO realizo-
wany w latach zowany w kolejnych telewizyjnych produkcjach.
2001-2005. Cen-
tralnymi postaciami Wyrzuceni z Klanu
są tu bracia Fishero-
wie: David i Nate, Dziesięciolecie istnienia obchodzi w tym roku
którzy po śmierci oj-
ca przejęli prowadzony przez niego zakład po- najstarszy z wciąż emitowanych seriali – „Klan“
grzebowy. David jest gejem, początkowo – produkowany w dużej mierze przez ekipę,
ukrytym, potem coraz bardziej akceptującym która robiła „W labiryncie“. Przez te dziesięć lat
swoją orientację seksualną. W ostatniej serii kilka osób z rodziny Lubiczów miało nieszczęś-
wraz ze swoim partnerem adoptuje dwójkę cie spotkać na swojej drodze gejów i lesbijki, bo
dzieci. Serial otrzymał liczne nagrody, m.in.
ich pojawienie się nigdy nie przynosiło niczego
Emmy i Złote Globy.
dobrego. Pierwszy był Rafał (Jacek Rozenek),
„The L Word“ – pier- młody i atrakcyjny szef agencji reklamowej, w
wszy serial, którego której zatrudniła się Agnieszka (Paulina Holtz).
wszystkie najważ- Niewiele było wiadomo o jego życiu osobistym
niejsze bohaterki to i ewentualnych związkach, ale kilka razy zostało
lesbijki i biseksua-
wprost wyartykułowane: Rafał jest gejem. Jego
listki. Pilot serialu po
raz pierwszy poka- pojawienie się w serialu zwiastowało rozwód
zano w styczniu Agnieszki, która właśnie z nim zamieszkała po
2004 r., a debiutuje rozstaniu z mężem. Rodzice Agnieszki początko-
właśnie czwarta seria, w której pojawią się no- wo podejrzewali, że córka ma romans z szefem,
we postacie – będą je odtwarzać Cybill She- ale prawdziwy szok przeżyli dopiero, dowiadu-
pperd i Marlee Matlin. Ta ostatnia zagra uko-
chaną Bette Porter (Jennifer Beals), głównej
jąc się o jego homoseksualizmie. Krystyna (Ag-
bohaterki. Ulubienicą polskich lesbijek jest jed- nieszka Kotulanka) i Paweł (Tomasz Stockinger)
nak postać Shane McCutcheon, grająca tę rolę byli zdecydowanie zniesmaczeni „środowis-
Katherine Moennig wygrała IV edycję ran- kiem“, w jakim obraca się ich córka. Ich reakcja
kingu „80 kobiet“ portalu Kobiety Kobietom. była o tyle zaskakująca, że mieliśmy w tym wy-
padku do czynienia z wykładowczynią uniwer-
„Queer as Folk“ –
sztandarowa produ- sytecką i lekarzem, swoistą elitą intelektualną
kcja dla gejów i les- serialu, którzy byli przedstawiani jako osoby ra-
bijek (z naciskiem na cjonalne i dość tolerancyjne.
gejów). W 1999 r.
brytyjska telewizja Po odfajkowaniu geja przyszła pora na lesbij-
pokazała osiem od-
kę. Tym razem los zetknął Monikę (Izabela Tro-
cinków serialu, w
którym główni bo- janowska) z „najlepszym fotografem w spód-
haterie to trzej geje: Stuart, Vince i Nathan. nicy“, czyli Mają Barcz (Joanna Benda). Majka
Rok później wystartowała jego amerykańska pojawiła się w serialu, by pojechać z Moniką
wersja wyprodukowana przez telewizję Show- do Afryki na sesję zdjęciową w zastępstwie fo-
time. Tym razem gejów było już pięciu plus tografa, który złamał obojczyk. Czy coś dobre-
matka jednego z nich i para lesbijek. Serial
spodobał się na tyle, że powstało pięć sezo-
go mogło z tego wyniknąć? Rozbicie samolo-
nów, żaden nie trafił jednak na ekrany pols- tu, którym początkowo miała lecieć ekipa, wy-
kich telewizorów. daje się tylko przygrywką do czegoś naprawdę
strasznego. Po powrocie Monika długo ocią-
4
gała się, ale w końcu drżącym głosem wyznała
szefowej, że fotografka próbowała ją podry-
wać. Traumatyczne przeżycie miało zresztą
swoisty ciąg dalszy, po jakimś czasie w serialu
pojawił się bowiem kolejny czarny charakter –
Ilona Gorska (Anna Korcz), była kochanka Maj-
ki, która próbowała zniszczyć świetnie rozpo-
czynającą się karierę Moniki. Także i te prze-
szkody zostały pokonane, a z całego wątku
niewiele wynikło. Kolejny intruz zniknął z se-
rialu, a widzowie pozostali z pytaniem, jak to
się dzieje, że w rodzinie Lubiczów może zna-
leźć się zakonnica, dziecko z zespołem Downa,
chory na AIDS czy narkomanka, ale gej czy les-
bijka już nie.
Na złe i na jeszcze gorsze
„Klan“ bardzo długo był najpopularniejszym pol-
skim tasiemcem, w pewnym momencie musiał
jednak oddać palmę pierwszeństwa swojemu
młodszemu koledze – „Na dobre i na złe“. Ta
opowieść o perypetiach lekarzy z Leśnej Góry
szybko podbiła serca widzów. Szybko wprowa-
dzono też wątek gejowski. Znów nie obyło się
bez dramatu – tym razem to Zosia (Małgorzata
Foremniak) odkryła, że jej narzeczony Mikołaj
(Robert Janowski) tuż przed samym ślubem
zdradził ją z architektem Danielem (Jacek Bo-
ruch). To bezprecedensowe wydarzenie odcisnę-
ło oczywiście piętno na wszystkich bohaterach
dramatu – do ślubu nie doszło, Mikołaj się sto-
czył, a Zosia podejrzewała, że jest nosicielką wi-
rusa HIV. A Daniel? Co z niego za człowiek, moż-
na się było jeszcze przekonać, gdy w szpitalu
wylądował chory na AIDS jego kolejny facet (Ar-
tur Krajewski). Daniel nie tylko opuścił go w tej
trudnej chwili, ale też więcej się nie pojawił.
Przez jakiś czas kontynuowany był za to wątek
Mikołaja, który próbował nawet romansować z
kolejną lekarką szpitala w Leśnej Górze – Moni-
ką (Jolanta Fraszyńska), czemu oczywiście zdecy-
dowanie przeciwny był jej ojciec (Marian Opa-
nia). Generalnie jednak po tak traumatycznym
doświadczeniu jak seks z mężczyzną Mikołaj już
się nie podniósł, a po pewnym czasie zniknął.
Realizatorzy serialu zdradzili, że sam Robert Ja-
nowski nie chciał tej roli ze względu na nieprzy-
jemności, które spotykały jego... mamę.
N jak nieobecność
W pewnym momencie także „Na dobre i na
złe“ przestało być najchętniej oglądanym seria-
lem w Polsce, bo coraz większą popularność
zyskiwało „M jak miłość“. I tu nie obyło się bez
demonicznego geja, a niewiele brakowało, i
byłaby też lesbijka. Wątek lesbijski miał był po-
ruszony już na samym początku, ale ostatecz-
nie nie ujrzał światła dziennego. Scenarzystka
serialu Ilona Łepkowska wielokrotnie w wy-
wiadach mówiła, że Iza (Maja Hirsch), przyja-
ciółka Małgosi (Joanna Koroniewska), miała
okazać się zakochaną w najmłodszej córce
Mostowiaków lesbijką. Proces uwodzenia i
zniechęcania Małgosi do mężczyzn został
zresztą po części pokazany, postawieniu krop-
ki nad „i“ sprzeciwiła się ponoć aktorka grająca
postać Izy, która nie chciała odtwarzać roli les-
bijki i wymusiła na scenarzystach zmiany. „Po-
wiedziała, że może zagrać wielokrotną mor-
derczynię, narkomankę, ale lesbijkę w żadnym
razie, bo nie chce być wytykana i potępiana
przez ludzi, którzy utożsamiają ją z graną pos-
tacią“. – „Musiałam coś zrobić. – tłumaczy
Łepkowska. - Postać bohaterki nosiła w sobie
jakąś tajemnicę i miała kłopoty z mężczyznami.
Jej odmienna orientacja seksualna miała to
wyjaśnić. Ale wobec protestu przewekslował-
am wątek w stronę jej traumatycznego dzie-
ciństwa i molestowania seksualnego przez oj-
ca.“ – wyjaśniano w „Polityce“. Ostatni akt ca-
łej sytuacji odegrał się już poza serialem. Oka-
zało się bowiem, że polskie lesbijki są tak
spragnione własnej przedstawicielki, że Maja
Hirsch jako potencjalna homoseksualistka w
serialu zdobyła w środowisku sporą popular-
ność. Aktorka przez pewien czas figurowała
nawet w rankingu „80 kobiet“ portalu Kobiety
Kobietom, gdzie co roku wybierane są NAJ,

fot. TVN/Marta Gostkiewicz/FabrykaObrazu.com

NAJ, NAJ kobiety z całego świata.

„M jak miłość“ to także serial, który przyniósł ma-

sową popularność Jackowi Poniedziałkowi, jed-
nemu z niewielu polskich aktorów, który ma za
sobą coming out. On także w wywiadach zapew-
niał, że mógłby zagrać geja, a nawet proponował
to realizatorom telenoweli o życiu Mostowiaków:
„Rozmawiałem o tym dwu-, trzykrotnie ze scena-
rzystami. Za każdym razem pada odpowiedź, że
społeczeństwo tego nie zrozumie“ – mówił dla
„Filmu“. A jednak wątek homoseksualny pojawił
się w serialu za sprawą Grzegorza Górskiego (Ma-
rek Probosz), który przyjechał ze Stanów Zjedno-
czonych, by zabiegać o względy Michała (Paweł
Okraska), męża Małgosi. Jak wiemy z „Klanu“, ge-
je są szczególnie dobrzy w rozbijaniu małżeństw,
więc i tym razem się udaje, po groźbach i szanta-
żach, a przede wszystkim ujawnieniu przez Grze-
gorza, że Michał, zamiast robić w Stanach karierę,
pracował w pornobiznesie. Gej uwodzący hetery-
ka to w polskim serialu także dobry sposób, by
pozbyć się tego drugiego. Podobnie jak Robert
Janowski z „Na dobre i na złe“, Paweł Okraska
szybko zniknął z „M jak miłość“ po całym
wydarzeniu.
Pozorne zmiany
Wreszcie najnowszy przebój stacji TVN – serial
„Magda M“. Wiele napisano już na temat Se-
bastiana (Bartłomiej Świderski), zdolnego fo-
tografika i najlepszego przyjaciela tytułowej bo-
haterki (Joanna Brodzik). O jego homoseksualiz-
mie nie mówi się wprost, jest wstydliwie prze-
milczany, choć jednocześnie daje się widzom do
zrozumienia, że ten temat wszyscy mają już
przerobiony i obce są im wszelkie uprzedzenia.
W drugiej serii Sebastian dorobił się nawet
absztyfikanta – Grzegorza (Łukasz Nowicki), ale
z dobrze zapowiadającego się związku nic nie
wyszło. W końcu jednak także jemu znaleziono
partnera – Marcina (Tomasz Mandes), nawet
wspólnie zamieszkali, ale próżno szukać w se-
rialu informacji na temat poznania czy ewolucji
ich znajomości. O ile o miłościach nawet trze-
cioplanowych bohaterek wiemy bardzo dużo,
bo nie tylko jest to pokazywane, ale one same
sporo na ten temat mówią, o tyle Sebastian
służy jedynie jako pocieszacz czy kompan do
wypadów na spacer, jego samotność, zawie-
dzione miłości czy potrzeby seksualne nikogo
nie interesują. Samuel Jonatan Nowak w tekście
z „Ha!artu“ analizującym przekaz „Magdy M.“
pisał: „Serial jest konserwatywny w tym sensie,
że projektuje widza idealnego, który przyjmie
prezentowaną rzeczywistość jako swoją. Jeśli
twórcy decydują się ukryć postać geja, oznacza
to tyle, że oczekuje się od widza zgody na taką
Bartek Świderski jako Sebastian (Magda M.)
postawę. Nieszczęsny Sebastian nie wybierze
się nigdy na Marsz Równości, a co najwyżej po-
prowadzi Magdę przed ślubny ołtarz“.
A jednak nawet schematyczny Sebastian w naszej
rzeczywistości telewizyjnej jest swoistym postępem,
to przecież pierwsza pozytywna postać homoseksu-
alna w popularnym serialu. Oby wraz z kolejnymi
produkcjami było coraz lepiej. Zresztą coraz więcej
jest także publiczności gotowej na przyjęcie dużo
odważniejszych wątków gejowskich i lesbijskich. W
dodatku telewizyjnym jednej z gazet opublikowano
swego czasu list stałej czytelniczki, która pisała:
„Wspaniały był wątek miłości Grzegorza do Michała
w serialu „M jak miłość“. To jedyny temat, który
zainteresował mnie w tym filmie od początku jego
emisji. Bo się wyróżniał. Jest tylko jeden szkopuł.
Michał powinien odwzajemnić uczucie Grzegorza.
Skoro scenarzyści umieścili w serialu taki wątek, to
powinni go bardziej rozwinąć, a nie tak beznadziej-
nie zakończyć. Czy warto było wprowadzać nową
postać tylko na kilka odcinków? Między tymi
mężczyznami powinno być coś więcej!“.

5
 Nie powiem,
że jestem gejem
Bezskutecznie przekonywał: Mariusz Kurc
Z zasady nie udzielam wywiadów pismom gejowskim
Czy zechciałby Pan udzielić wywiadu „Replice“?
Z zasady nie udzielam wywiadów pismom
gejowskim.
„Replika“ jest gejowsko-lesbijska.
…wszystko jedno.
Czy podobną zasadę stosuje Pan w stosunku
do pism stricte heteroseksualnych – takich jak
np. „Playboy“?
Proszę Pana, nie chcę, by wywiad ze mną zna-
lazł się obok ogłoszeń w stylu: „kto possie
moją 19-centymetrową pałkę“!
W „Replice“ nie ma takich ogłoszeń, nie ma też
żadnych zdjęć pornograficznych. Chętnie prze-
ślę Panu wszystkie dotychczasowe numery.
Nie udzielam wywiadów, w których na pier-
wszym planie jest moje życie osobiste, a nie
zawodowe.
6
Foto: Oiko Petersen
Mogę zagwarantować Panu, że większość wy -
wiadu poświecimy Pańskiemu życiu zawodo-
wemu. Chodzi nam tylko o to, by nie ukrywał
Pan, że jest homoseksualistą.
Pan chce zrobić ze mną ten wywiad tylko dla-
tego, że jestem gejem. A ja nie chcę afiszować
się ze swoją seksualnością.
Chcielibyśmy wstrzelić się gdzieś pomiędzy
„afiszować się“ a „ukrywać“.
Nie chcę o tym mówić, to są moje intymne
sprawy.
Nie będziemy pytać o żadne intymne sprawy.
Nie interesuje nas, z kim Pan sypia, co Pan lubi
w seksie ani czy ma Pan partnera. Chcielibyś-
my tylko, by pański homoseksualizm nie był
tematem tabu – tak jak tematem tabu nie jest
niczyj heteroseksualizm.
Ależ oni nie mówią o sprawach łóżkowych!
wywiad
O łóżkowych – nie. Ale wszyscy wiedzą, że
piosenkarka Kora z Maanamu jest heterosek-
sualna, że polityk Donald Tusk jest heterosek -
sualny, że aktor Paweł Małaszyński jest hetero -
seksualny, że dziennikarka Monika Olejnik jest
heteroseksualna. I tak dalej… Nie zauważa
P a n t y c h p o d w ó j n y c h s t a n d a r d ó w ? Jesteś
hetero – obnoś się z tym, ile wlezie (Franciszek
S t a r o w i e y s k i , A d a m H a n u s z k i e w i cz , D o d a ) ,
jesteś homo – siedź cicho – bo to twoja intym-
na sprawa (X, Y, Z…) Heterycy mówią o swo -
im heteroseksualizmie jakby mimochodem, nie
używając samego słowa „heteroseksualizm“.
Pan też może o swoim homoseksualizmie opo-
wiedzieć jako o czymś oczywistym.
Nie mam nic przeciwko tym, którzy robią pub-
liczny coming out. Ale mnie taki rewolucjo-
nizm nie odpowiada. Rodzicom też nie powie-
działem, sami się w końcu domyślili, gdy za-
mieszkałem z chłopakiem, ale nie rozmawialiś-
r e k l a m a
my o tym. Póki pracują, chyba nie
będę mówił publicznie o moim ho-
moseksualizmie.

Taką ma Pan z nimi umowę?

Nie. Nie rozmawiamy o tym. Ale
pewnie baliby się reakcji współpra-
cowników.

Coming out wobec rodziców dla

wielu gejów/lesbijek jest ważnym
przeżyciem, czasem przełomem. Jeśli
Pan ma inne doświadczenia, byłoby
interesujące, gdyby je Pan wyjawił.
Może jak będę bardziej znany, to o
tym opowiem. Dziś jest za wcześnie.

Chcemy Pana na naszą małą skalę

„zareklamować“, być może wielu
naszych czytelników nie zna Pana.
Ja nie potrzebuję reklamy! Proszę
Pana, jestem przeciwko podziałowi
na heteroseksualistów i homoseksu-
alistów. Wiem – on w społeczeńst-
wie istnieje, ale ja nie chcę mu się
poddawać.

I dlatego „z zasady nie udziela Pan

wywiadów pismom gejowskim“?
Przecież w ten sposób sankcjonuje
Pan ten podział, przeciwko któremu
się Pan opowiada. Odmawia Pan
nam tylko dlatego, że jesteśmy pis-
mem gejowskim!
Ale ja nie należę do środowiska
gejowskiego, nie mam z nim nic
wspólnego.

Ale jest Pan gejem?

Jasne. Ale nie włóczę się po klubach
gejowskich co weekend.

…ja też nie.

I jestem monogamistą...
Względnym.

Co ma z tym wspólnego monoga -

mia!? Nie obchodzi mnie, czy ma Pan
chłopaka, czy kochanka, czy kochanków,
albo czy żyje Pan aktualnie w celibacie.
Zapytałbym na przykład, jak walczy Pan z
homofobią. Czy ją Pan odczuwa? Zawadza
Panu?
Tak, oczywiście. Czuję się dyskryminowany.
Proszę nie brać tego do siebie, ja nic nie
mam do Pana. Chętnie udzieliłbym Panu wy-
wiadu i może nawet powiedział, że jestem
gejem – ale nie dla pisma gejowskiego.
Zresztą teraz jestem bardzo zajęty i mam też
problemy osobiste.
Mogę zgłosić się później.
Jak będzie Pan pisał dla innej gazety.
Czyli jednak ogłoszenia czy zdjęcia erotyczne
nie grają roli. I tak Pan nie chce z nami rozma-
wiać, mimo że u nas takich zdjęć ani ogłoszeń
nie ma.
Proszę mi pokazać którąś „Replikę“.
Proszę bardzo.
… no widzi Pan: proszę spojrzeć na tę fotkę:
chłopiec ze szminką na ustach.
Przeszkadza to Panu?
To nie moja bajka.
Ale przecież takie zdjęcia publikuje mnóstwo
pism przy okazji np. Parad Równości.
W innych pismach jakoś bym to przełknął.
Wywiad nigdy nie miał miejsca, to kompilacja
wielu rozmów odbytych w ciągu ostatnich 14
miesięcy. Przez ten czas „Replika“ zwracała
się do wielu publicznych osób homose-
ksualnych z prośbą o opowiedzenie o swojej
orientacji. Siedem z nich zgodziło się (Jakub
Janiszewski, Anna Laszuk, Krystian Legierski,
Jacek Poniedziałek, Małgorzata Rawińska,
Dariusz Stasik, Sarah Waters, Bartosz Żu-
rawiecki), dużo więcej powiedziało „nie“. Ich
sposoby argumentacji były na tyle ciekawe,
że postanowiliśmy zebrać je w jednym „wy-
wiadzie“. (Ze względu na to, że większość
osób, które prosiliśmy o wywiad, była płci
męskiej, zdecydowaliśmy się na zas-
tosowanie formy „Pan“).

7
 Być hetero
za wszelką cenę
Tekst: Marta Abramowicz
Życie osób bi- i homoseksualnych w Polsce nie należy do najprzyjemniejszych – taki
wniosek nasuwa się z lektury wydanego właśnie przez KPH i Lambdę Warszawa raportu
Życie osób bi- i homoseksualnych w Polsce nie
należy do najprzyjemniejszych – taki wniosek
nasuwa się z lektury wydanego właśnie przez
KPH i Lambdę Warszawa raportu.
Rodzaj doznanej przemocy fizycznej
potrącanie, uderzenie, szarpanie albo kopanie
67,6%
pobicie
24,4%
atak z bronią
1,7%
zaczepki seksualne naruszające nietykalność cielesną
(np. dotykanie wbrew twojej woli)
32,4%
przemoc seksualna (np. gwałt lub jego próba)
4%
inna forma naruszenia nietykalności cielesnej
8,5%
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani
mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź
Największe z do tej pory przeprowadzonych
badań mniejszości seksualnych objęło 1002
osoby. Wśród respondentów przeważały oso-
by młode w wieku 18-26 lat i 26-40 lat o wyk-
ształceniu średnim i wyższym. Dzięki temu, że
badanie było prowadzone częściowo przez in-
ternet, udało się dotrzeć również do osób z
mniejszych miast.
Aż 18 % badanych zostało fizycznie zaatako-
wanych w ciągu ostatnich 2 lat – pobitych, ko-
panych, szarpanych, część takich ataków miała
podtekst seksualny (tabela 1).
Połowa badanych była psychicznie nękana na
wiele różnych sposobów (tabela 2), w tym
70% wielokrotnie.
Lęk przed pobiciem i ostracyzmem społecznym
jest głównym powodem ukrywania swojej
orientacji przed otoczeniem. Ponad 85% osób
8
bi- i homoseksualnych ukrywa swoją orienta-
cję w miejscu pracy, a blisko 80% w szkole/na
uczelni. Okazuje się jednak, że to czy w pracy
ukrywamy swoją orientację czy nie, nie ma
wpływu na to czy jesteśmy w niej dyskrymino-
wani – w obu grupach odsetek osób, które
zostały zwolnione, odmówiono im awansu lub
Aż 18 % badanych zostało fizycznie
zaatakowanych w ciągu ostatnich 2 lat
wymagano więcej niż od innych pracowników
ze względu na ich orientację seksualną wyno-
sił około 10%. Dlaczego tak się dzieje? Jednym
z wytłumaczeń w przypadku osób nieujawnia-
jących swojej orientacji może być fakt, że stają
się podejrzane przez sam fakt niemówienia o
swoim życiu prywatnym w dostatecznie du-
żym stopniu. Kultura polska jest kulturą, w któ-
rej w pracy przyjęte jest opowiadanie o swoim
życiu prywatnym, rodzinie etc. Osoby, które te-
go nie robią, mają ograniczone możliwości na-
wiązywania bliskich więzi z innymi pracowni-
kami – którzy w tym czasie te więzi między so-
bą nawiązują – i są traktowane jako odstające
od grupy ze wszystkimi tego konsekwencjami.
Geje i lesbijki stoją więc przed dylematem: z
jednej strony, aby zachowywać się zgodnie z
normami kulturowymi i mieć szansę na rozwi-
janie więzi międzyludzkich w pracy, powinni
mówić wprost o swoim życiu prywatnym, z
drugiej strony ujawnienie jest traktowane rów-
nież jako złamanie pewnych norm i obarczone
konsekwencjami.
Ponad 85% osób bi- i homoseksu-
alnych ukrywa swoją orientację w
miejscu pracy, a blisko 80% w
szkole/na uczelni.
Są jednak w raporcie również dane, które napa-
wają nadzieją – geje i lesbijki prowadzą normal-
ne życie towarzyskie – zdecydowana większość
utrzymuje kontakty z ponad 5 osobami bi- lub
homoseksualnymi oraz z ponad 5 osobami het-
eroseksualnymi. Połowa badanych deklarowała
też, że wszyscy lub większość z ich znajomych
kraj
wie o ich orientacji. Aż 60 % badanych deklaro-
wało, że jest w związku homoseksualnym, w
tym ponad 1/3 była w związkach dłuższych niż
3 lata. Biorąc pod uwagę, że badanymi byli
Rodzaj doznanej przemocy psychicznej
zaczepki słowne/agresja słowna
75%
obrażanie, poniżanie, ośmieszanie
55,8%
rozpowszechnianie negatywnych opinii na twój temat
44,6%
pogróżki
15,3%
nienawistne listy do ciebie lub twoich bliskich
5,9%
szantaż
6,5%
wandalizm, niszczenie mienia
5,5%
grafitti / plakaty / ulotki na twój temat
2%
inne formy nękania psychicznego
7,2%
Procenty nie sumują się do 100, ponieważ badani
mogli wybrać więcej niż jedną odpowiedź
przede wszystkim ludzie młodzi, można
stwierdzić, że wyniki podważają stereotyp
nieszczęśliwego/ej i samotnego/ej geja/lesbijki.
Również stosunki z rodziną zmieniają się na
coraz lepsze – w 70% badanych deklarowało,
że ich orientacja jest znana rodzinie. Najbardziej
wspierające okazało się rodzeństwo – aż w 3/4
przypadków, jeśli dowiedziało się o orientacji
swojej siostry lub brata, to zaakceptowało ją bez
problemów. Jeśli chodzi o matki i ojców, to aż
połowa rodziców, jeśli wie o orientacji
syna/córki, w pełni akceptuje swoje dziecko.
 kraj
„Pedał“, „lesba“ – nienawiść boli
W ramach kolejnej akcji społecznej Kampania
Przeciw Homofobii umieściła na ulicach War-
szawy sto citylightów z hasłami „Co się ga-
pisz, lesbo?“ i „Co się gapisz, pedale?“
„Poprzez tę akcję KPH chce zwrócić uwagę na
coś, co ma w Polsce powszechne przyzwole-
nie, a na co my, lesbijki i geje, nie możemy się
zgodzić. Bezrefleksyjnie używane określenia
,pedał’ czy ,lesba’ zadomowiły się w naszym
języku nie tylko w stosunku do osób
homoseksualnych, ale jako inwektywy w
ogóle. Chcemy kogoś obrazić, więc mówimy
,ty pedale’, nie zastanawiając się nad tym, że
możemy urazić tym dużą część polskiego
społeczeństwa“ – powiedział Replice prezes
KPH, Robert Biedroń.
Giertych wywołał oburzenie
Wystąpienie polskiego wicepremiera i ministra
edukacji Romana Giertycha na europejskiej kon-
ferencji w Heidelbergu 1 marca br. wywołało
oburzenie. Polski minister edukacji w swoim
przemówieniu wezwał do zakazu aborcji oraz
„propagandy“ homoseksualnej w UE. Premier
Jarosław Kaczyński powiedział na konferencji
prasowej (5 marca br.), że udzielił Giertychowi
Zdaniem Biedronia polski rząd nie
tylko nie chroni mniejszości ge-
jowsko-lesbijskiej, ale bierze udział w nagonce
na nią. Prezes KPH wskazuje, że „mowa nie-
nawiści“ ma proste przełożenie na „zbrodnie
nienawiści“. Powołuje się tu m.in. na opra-
cowany właśnie przez KPH i Lambdę War-
szawa „Raport o dyskryminacji i nietolerancji
gejów i lesbijek w Polsce“, z którego wynika,
że przemoc fizyczna wobec gejów i lesbijek
ciągle wzrasta (patrz: artykuł Marty Abramo-
wicz na str. 8).
reprymendy. Szef rządu poinformował, że na
posiedzeniu Komitetu Europejskiego Rady
Ministrów Giertych przedstawił odpowiednie
dokumenty w sprawie swojego wystąpienia, ale
Komitet Integracji Europejskiej zgłosił do nich
zastrzeżenia i uzgodnienie nie nastąpiło.
Kaczyński zaznaczył też, że jest zwolennikiem
zakazu aborcji w tym wydaniu, jakie jest w
Tekst: Agnieszka Szpak
Plakaty od samego początku wzbudziły skrajne
emocje. Dla wielu okazały się zbyt mocne w
słowach, zbyt ostre i zbyt kontrowersyjne. Jed-
nak cała akcja miała ciąg dalszy. 5 marca w
Austriackim Forum Kultury została otwarta
wystawa „Homofobia – tak to wygląda“ doku-
mentująca przypadki homofobii w Polsce (np.
zachowania przeciwników Marszy Równości,
dowcipy o gejach), a poprzednie plakaty na
ulicach zastąpiły plakaty ze zdjęciami Darii i
Grzegorza, lesbijki i geja opatrzone
napisami – „Lesba! Słyszę to codzien-
nie. Nienawiść boli“ oraz „Pedał! Słyszę
to codziennie. Nienawiść boli“.
„Celem kampanii początkowo było wy-
wołanie u odbiorców uczucia bycia za-
atakowanym, znieważonym. Chcieliśmy
w ten sposób, bardzo symboliczny, dać
innym odczuć, jak czują się osoby, do
których te słowa (np. pedał, ciota, les-
ba) zazwyczaj są adresowane“ – wyjaś-
nia Biedroń. Natomiast drugi etap miał
pokazać, że geje i lesbijki są integralną
częścią polskiego społeczeństwa. Zaw-
sze tu byli i będą. To ludzie, których
szanujemy i kochamy, są w naszych ro-
dzinach, wśród naszych przyjaciół.
Więcej o kampanii:
www.stophomofobia.kampania.org.pl
Polsce, i nie jest zwolennikiem „propagowania
homoseksualizmu“, w szczególności w szkołach.
Kilka dni później Ministerstwo Edukacji Naro-
dowej zaprezentowało projekt zmian legisla-
cyjnych, wg których osoby podejmujące tema-
tykę homoseksualną w szkołach będą karane
więzieniem.
9
 Foto: Agnieszka Kraska
kraj

Wielki Marsz Solidarności Kobiet

W a r s z a w a , 4 m a r c a 2 0 0 7

4 marca ulicami Warszawy przeszło ok. 4000

kobiet i mężczyzn, protestując przeciwko obo-
wiązującej restrykcyjnej ustawie antyaborcyjnej i
próbom zmiany art. 30 lub 38 Konstytucji.

Czarna Księga Kobiet

Czarna księga ko- nych z sytuacją kobiet we współczesnym świe- prostytucja i handel kobietami, turystyka seksu-
biet, złożona z ar- cie. Podzielona jest na części odpowiadające alna i współczesne niewolnictwo, dyskrymina-
tykułów, rapor- hasłom deklaracji ONZ z 1993 roku, poświęco- cja kobiet homoseksualnych, nierówny dostęp
tów, świadectw nej eliminacji przemocy wobec kobiet: Bezpie- do edukacji i nierówności na rynku pracy. Ra-
międzynarodowe- czeństwo, Nietykalność osobista, Wolność, portom towarzyszą najważniejsze międzynaro-
go zespołu auto- Godność, Równość. Artykuły dotyczą takich te- dowe postanowienia dotyczące praw kobiet.
rów to pierwsza matów, jak honorowe zabójstwa, gwałt jako
publikacja ukazu- narzędzie wojny, selektywna aborcja, rytualne Polskie wydanie Czarnej Księgi „Kobiet uzupeł-
jąca tak szeroki okaleczanie, gwałty małżeńskie i przemoc do- niono o teksty m.in. Magdaleny Środy, Wandy
Red: Christine Ockrent, przekrój prob- mowa, prawo do opieki lekarskiej i do aborcji, Nowickiej i Małgorzaty Fuszary poświęcone sy-
W.A.B., Warszawa 2007 lemów związa- ochrona przed AIDS, wymuszone małżeństwa, tuacji kobiet w Polsce. (materiały prasowe)

10
 świat
Szwecja. Lesbijki wyrzucone za całowanie się
Szwedzkie biuro rzecznika praw mniejszości
seksualnych HomO zażądało 30 tys. koron re-
kompensaty dla pary lesbijek ze Sztokholmu.
Poskarżyły się one rzecznikowi, że zostały wy-
rzucone z jednego ze stołecznych klubów tylko
za to, iż całowały się na oczach innych gości.
Sprawa o dyskryminację lesbijek w klubie trafiła do
sądu. HomO spodziewa się zwycięstwa, zwłaszcza
że ma już za sobą precedensową wygraną w
„Mama“ i „tata“ – homofobiczne?
Manipulacja „Rzeczpospolitej“
20 lutego br. „Rzeczpospolita“ opublikowała
artykuł „Słowo ,mama’ na cenzurowanym“
Piotra Zychowicza. Autor sugeruje w nim, że
zgodnie z nowoprzyjętym w szkockiej służbie
zdrowia dokumentem („Fair wobec wszyst-
kich“) za homofobiczne uznano słowa „mama“
i „tata“ i w związku z tym zalecono
nieużywanie ich wobec małych pacjentów. W
istocie dokument proponuje tylko, by w sto-
sunku do dzieci wychowywanych przez pary
Włochy. Prawo do dziedziczenia dla par homo
Zgodnie z propozycjami zawartymi w projek-
cie „Prawa i obowiązki osób żyjących w sta-
łych związkach“, po 9 latach ich trwania two-
rzące je osoby nabędą prawa do dziedziczenia
spadku. Za najważniejsze ustępstwo wobec
kościoła i wszystkich tych środowisk, które
protestowały przeciwko tej ustawie, uważa się
rezygnację z wymogu wspólnego złożenia
podpisów pod oświadczeniem przez dwie
Francja. Zakaz adopcji
dla gejów i lesbijek
20 lutego Sąd Najwyższy zrobił krok wstecz w
sprawie adopcji przez pary homoseksualne.
Najwyższa instancja sądownicza we Francji za-
broniła prawa do adopcji partnerce biologicznej
matki dziecka, uznając tę adopcję za sprzeczną
z „najwyższym interesem“ dziecka, gdyż
oznaczałoby to utratę władzy rodzicielskiej przez
matkę i przeniesienie jej na osobę adoptującą.
podobnym procesie. Kobieta, która w 2003 r.
została wyproszona z restauracji za to, że całowała
się z partnerką w kolejce do toalety, dostała w
zeszłym roku 15 tys. koron odszkodowania. Po
trwającej kilka lat batalii sądowej sąd apelacyjny
rok temu uznał, że wyproszenie z restauracji za
takie zachowanie to dyskryminacja.
Liberalna Szwecja uchodzi za kraj najbardziej przyjaz-
ny osobom homoseksualnym na świecie. Homose-
homoseksualne nie używać terminów „mama“
i „tata“ w przypadkach, gdy same dzieci inaczej
zwracają się do swoich rodziców (opiekunów).
Zalecenie to w żadnym razie nie dotyczy dzieci
wychowywanych przez pary heteroseksualne.
Protest i prośba o publikację sprostowania
wysłane przez KPH nie doczekały się żadne-
go odzewu ze strony redakcji „Rzeczpospo-
litej“. (MK)
osoby. Nie będzie zatem żadnej uroczystości
wyrażenia deklaracji życia we wspólnym
związku. Uznano natomiast prawa tych osób
w przypadku konieczności opieki nad chorym,
a także możliwości odwiedzania w więzieniu.
Związki te nie zostaną zarejestrowane jako
pary w urzędzie stanu cywilnego, ale będą ko-
rzystać z części praw, które – jak się podkreśla
– znacznie ułatwią ich codzienne życie.
Powyższa decyzja nie przesądza niczego w
ogólnej kwestii adopcji dzieci przez pary homo-
seksualne dotychczas zakazanej przez prawo.
W kampanii prezydenckiej program socjalis-
tów przewiduje prawo do ślubu i adopcji
przez pary homoseksualne, podczas gdy pra-
wica proponuje jedynie dostosowanie kodek-
su cywilnego (21.02.07). (AS)
Teksty: Agnieszka Szpak
Mariusz Kurc
ksualizm nie jest tam karalny od 1946 r., a szwedz-
ka konstytucja zabrania dyskryminacji ze względu na
orientację seksualną. To właśnie w Szwecji działa
unikalne na skalę świata rządowe biuro rzecznika
praw gejów i lesbijek (wspomniane HomO), którego
szefa wybiera raz na sześć lat rząd. W szwedzkim
parlamencie toczy się teraz debata w sprawie
rozciągnięcia prawa do sztucznego zapłodnienia na
samotne kobiety. Dotąd miały je bowiem tylko pary
heteroseksualne i lesbijskie (01.03.07). (AS)
foto: kraska
Swój sprzeciw wobec przyznania przywilejów wol-
nym związkom powtórzyło Radio Watykańskie.
Z sondażu przeprowadzonego we Włoszech dla
miesięcznika „Focus“ wynika, że dla 64 procent
Włochów homoseksualizm jest czymś naturalnym.
Ponadto 76 procent Włochów opowiada się za tym,
by geje i lesbijki zachowywali się otwarcie, a 95 pro-
cent chce się z nimi przyjaźnić (11.02.07). (AS)
Cyndi Lauper,
Erasure i Gossip
popierają gejów
i lesbijki
Latem rozpocznie się trasa koncertowa Cyn-
di Lauper „True Colors 2007“, która obejmie
20 amerykańskich miast. Dochody z niej
mają zasilić konta organizacji wspierających
środowiska gejów i lesbijek. Wraz z Lauper
na trasie wystąpią Gossip i Erasure. (MK)
11
 And the Oscar
goes to...
l e s b i j s k i e i k o n y
Tekst: Małgorzata Rawińska
Z przyjemnością przeczytałam w ostatniej „Replice“ tekst o gejowskich divach.
Kolorowe, ciekawe, o bujnych temperamentach i nietuzinkowe. A co mają les-
bijki? Otóż lesbijki mają ikony. Żeby zostać lesbijką ikoną trzeba być..., trzeba
mieć..., no właśnie, co? Tego tak naprawdę nie wie nikt
Osoby, które stawiamy na piedestale, łączy na
pewno jedna wspólna cecha. Otóż są one... tzw.
kobietami z krwi i kości. Wydaje się, że jest to jedy-
ny wspólny mianownik. Bo jakie jeszcze wspólne
cechy mają Grażyna Szapołowska i Kazia Szczuka?
Aby zyskać szlachetne (?) miano lesbijskiej iko-
ny trzeba, co jest jak najbardziej oczywiste
i zrozumiałe, być osobistością medialną.
Osoby, ku którym kierujemy nasze westch-
nienia i o których marzymy, śniąc na jawie,
niekoniecznie muszą być lesbijkami. Aktor-
ce wystarczy zagrać nawet mały epizod,
gdzie wielbi ona druga kobietę, i już może
trafić na listę rankingu 80 kobiet na portalu
Kobiety Kobietom. Na zaszczytne wysokie
miejsca wspomnianego rankingu trafi jed-
nak dopiero wtedy, kiedy przez cały film
ma orientację przynajmniej biseksualną.
Mimo to, w porównaniu z piosenkarkami,
aktorki mają naprawdę klawe życie. Bo wo-
bec piosenkarek wymagania są znacznie
większe. Powinny być raczej homoseksual-
ne, ewentualnie bi. Casus ten dotyczy rów-
nież pisarek. Dużo prostsza droga do zosta-
nia lesbijską ikoną otwiera się przed intelek-
tualistkami, jak Agnieszka Graff czy Kazimie-
ra Szczuka. Tutaj doceniany jest głównie ro-
zum, a nie orientacja psychoseksualna, wy-
gląd, czy też wiek. Najłatwiej zaś jest sports-
menkom. Wystarczy (ładne mi wystarczy),
aby osiągnęły sukces, jak Amelie Mau-
resmo czy Martina Navratilova, i miejsce w sercu
niejednej lesbijki mają zapewnione.
Yes, I am
Niewątpliwie jedną z największych ikon na
świecie (ach, czemu nie w Polsce, łka moje serce)
jest Melissa Etheridge. Ta niewiele większa od
swojej 12-strunowej gitary (160 cm) i, nie boję się
tego napisać, o dość przeciętnej urodzie istota, na
scenie staje się wielką damą muzyki.
12
społeczeństwo
Wspaniałym, nieco zachrypniętym głosem czaru- krążek o znamiennym tytule „Yes, I am“ sprzedał
je i uwodzi wszystkich, niezależnie od płci. Patrząc się w liczbie 5 milionów egzemplarzy, ale Melissa
na nią, odnosi się wrażenie, że śpiewa właśnie dla stała się jeszcze gorętszą orędowniczką walki o
Ciebie. Wiem, bo widziałam, a wszystkie Panie, równouprawnienie osób homoseksualnych. O jej
które razem ze mną podziwiały to niesamowite harcie ducha i silnej osobowości świadczy także
zjawisko, z pewnością się ze mną zgodzą. przebyta choroba. Rak piersi, chemioterapia nie
Niewątpliwie jej sceniczna charyzma pomogła jej przeszkodziły Melissie wystąpić publicznie, a także
głośno mówić o swojej chorobie i starać się
pomagać wszystkim kobietom borykającym
się z chorobą nowotworową.
Jedyną „wadą“ Melissy według wielu
jej fanek jest fakt, iż jest w stałym, sfor-
malizowanym związku z Tammy Lynn
Michaels, która w zeszłym roku urodziła
bliźniaki.
I kowbojki mogą marzyć
Kolejną wielką światową gwiazdą lesbijek
jest k.d. lang (Kathryn Dawn Lang). Urodzona
w Kanadzie, zadebiutowała w Stanach Zjed-
noczonych jako piosenkarka country. Jej styl i
głos były często porównywane do stylu i gło-
su legendarnej amerykańskiej piosenkarki
country Patsy Cline. Z jej coming outem, do-
konanym w wywiadzie udzielonym dla mag-
źródło: Sunset Center
azynu „The Advocate“ w 1992 roku, wiąże
się niezwykła anegdota. k.d., będąc wziętą
piosenkarką country, jako zagorzała wielbi-
cielka zwierząt i wegetarianka tuż przed com-
ing outem zaczęła publicznie namawiać kow-
k.d. lang
bojów, aby przestali hodować bydło na ubój.
stać się wielbioną przez miliony lesbijek (świadczy Nie trzeba mieć bujnej wyobraźni, aby się domyś-
o tym chociażby około 12 milionów, jak nie leć, jaką wywołała tym burzę. Stacje radiowe roz-
więcej, sprzedanych płyt na całym świecie). poczęły bojkot jej piosenek. Za to jej wyznanie, że
Melissa Etheridge jest zdobywczynią dwóch jest lesbijką, przeszło niemal bez echa.
nagród Grammy oraz jednego Oscara, którego ot-
rzymała w tym roku. Przypisuje jej się powiedze- Być może cała ta sytuacja wyszła k.d. na dobre,
nie, iż lesbijka jest najwyższym wcieleniem w roz- gdyż w 1992 wydała płytę „Ingenue“, która
woju duchowym. Swój coming out miała na zawiera jeden z jej najbardziej znanych utworów
wiecu wyborczym Billa Clintona, kiedy to po- „Constant Craving“ i za którą otrzymała nagrodę
wiedziała „jestem dumna, że jestem lesbijką“. Po Grammy. Również od tego roku działa aktywnie
tym publicznym oświadczeniu nie tylko jej kolejny na rzecz środowiska LGBT. I na zakończenie dob-
ra wiadomość dla fanek artystki mieszkających w
Warszawie i Krakowie: k.d. bywa podobno w
tych dwóch miastach przynajmniej raz w roku.

Nudna i poprawna politycznie

Jednak najbardziej spektakularny coming out
(można go nazwać coming outem wszech cza-
sów) miała kolejna światowa lesbijska ikona
Ellen DeGeneres. Dokonała go bowiem na...
wizji, w serialu „Ellen“, którego była po-
mysłodawczynią i główną bohaterką (otrzymała
za niego nagrodę Emmy). Polska telewizja PTK
(kto jeszcze o niej pamięta?), która nadawała
serial, wyemitowała oprócz odcinka z coming ou-
tem jeszcze trzy, a później serial zniknął jak sen
złoty. Ellen zagrała też partnerkę samej Sharon
Stone (o marzenie wielu...) w filmie „Gdyby ścia-
ny mogły mówić 2“. Słynie ze swojego nietuzin-
kowego, ale jakże taktownego poczucia humoru,
czemu dała wyraz, prowadząc tegoroczną galę
Oscarów. Niektórzy twierdzili, że było nudno i
poprawnie politycznie, ponieważ nikt nie został
znieważony. Hmm. Ellen jest znana również ze
swoich perypetii sercowych, które często goszczą
na łamach plotkarskich pism, niestety zagranicz-
nych. Nie ma się czemu dziwić, kiedy za partnerki
życiowe ma się Anne Heche czy Portię de Rossi.

Krewni i znajomi królika

Aby nie być posądzoną o to, że jestem już starą
zdziwaczałą lesbą, nie mogę nie wspomnieć o
obecnie największych lesbijskich ikonach na świe-
cie, a nawet w Polsce. Myślę tu o bohaterkach
serialu „L Word“. Wtargnęły przebojem w nasze
życie w 2004 roku i zagościły w nim na dobre
(więcej o serialu pisaliśmy w pierwszym numerze
„Repliki“). Wszystkie razem i każda z osobna ma
grono zagorzałych i wiernych wielbicielek. Jednak
najlepsza z najlepszych to Katherine Moennig,
czyli serialowa Shane McCutcheon. Po raz pier-
wszy na scenie wystąpiła w wieku 10 lat w
„Kubusiu Puchatku“, produkcji Children’s Theatre
Workshop. Jest podobno kuzynką Gwyneth
Paltrow. Postać, którą gra, przyciąga swoją
dzikością, głosem, a także ogromną uczuciowoś-
cią. Niewątpliwe wpływ ma także jej seksualny
image. Nieco mniejszą popularnością cieszy się
Sarah Shahi (prawdziwe nazwisko Aahoo Jaha-
nsouzshahi), która w serialu gra Carmen, part-
nerkę Shane. Trzecia bohaterka, która porusza
nasze serca (i nie tylko) to Jennifer Beals (córka
Mulata i Irlandki) czyli Bette Porter. Jennifer zade-
biutowała w filmie „Flashdance“ w 1983 roku.
Wiele jej fanek uwielbia ją za śliczny uśmiech.
Kochana, sexy i inteligentna
A skoro mowa już o Polsce, to które z Pań z na-
szego rodzimego szołbiznesu zasługują na miano
lesbijskich ikon? Kobietą, o której można powie-
dzieć, że prezentuje sam seks, co zauważa chyba
każdy, niezależnie od płci i orientacji, jest Grażyna
Szapołowska. Jej twarz, jej spojrzenie, jej figura...
Ile z nas (nawet tych młodych) chciałoby być na
miejscu Jadwigi Jankowskiej-Cieślak na planie
filmu „Inne spojrzenie“? Co ciekawe, podobno w
scenach miłosnych udział brały dublerki.
Kolejną, już wieloletnią ikoną jest Renata Przemyk.
Pomijając wszelkie pogłoski i plotki dotyczące Re-
naty, nie sposób odmówić jej piosenkom (i tek-
stom do nich autorstwa Anny Saranieckiej) ogrom-
nej siły oddziaływania potęgowanej przez nieba-
nalny głos. Do szaleństwa zaś doprowadziła wiele
lesbijek piosenka zaśpiewana wspólnie z Kasią
Nosowską „Kochana“. Jednoznaczny tekst, jedno-
znaczny teledysk i nic to, że Renata już tradycyjnie
tłumaczyła mediom, że to taka licentia poetica.
Wspomniana Kasia Nosowska jest niewątpli-
wie jedną z najbardziej charyzmatycznych ar-
tystek w Polsce. W swoich piosenkach śmia-
ło porusza trudne tematy. Jej utwory nie ocie-
Melissa Etheridge
kają ckliwością, a miłość niejedno ma imię.
Za to właśnie jest doceniana przez swoje les-
bijskie fanki.
Na końcu, ale przecież nie ostatnia, jest Kazimiera,
o przepraszam, Kazia Szczuka. Wielka orędow-
niczka praw kobiet w ogóle. O zdecydowanych
poglądach, które niezbyt (i dobrze) podobają się
naszej patriarchalnej społeczności. Wstrząsa tymi,
którzy myślą stereotypowo. A i obronić się przed
dziennikarzami potrafi. Podsumowując, kobieta
niebanalna, wydawałoby się niezbyt medialna, a
jednak w mediach stale obecna.
O lesbijskich ikonach mogłabym pisać długo,
a nawet namiętnie. Nie wymieniłam przecież
jeszcze takich artystek jak Angelina Jolie,
Catherine Deneuve, Sharon Stone, Krystyna
Janda, Annie Lennox, Kora i wiele, wiele
innych. Gdybym chciała opisać je wszystkie,
musiałabym stworzyć bez mała encyklopedię.
Cóż, może ktoś, kiedyś się o to pokusi.

13
 Bogaci
czy prześladowani?
Tekst: Michał Hucał, Artur Orzoł
Znany z dziwacznych wypowiedzi J. Korwin-Mikke, powielił niedawno tezę, że „gej“ to ho-
moseksualista z mercedesem ubierający się u Armaniego, a reszta to „homosie“ bez „kasy“
Pomijając rynsztokową homofobię i płytki
antyegalitaryzm polityka, wypowiedź ta doty-
ka znanego pytania: jaka jest prawdziwa twarz
mniejszości seksualnych? Jawni czy nie? Boga-
ci czy z marginesu?
Badania mniejszości seksualnych prowadzone są
przede wszystkim wśród mniej lub bardziej jaw-
nych gejów i lesbijek. W przypadku badania
telefonicznego do swojej nieheteroseksualnej
Badanie Queer Group Index zostało przeprowadzone
na grupie 802 internautów o orientacji homo-
i biseksualnej w okresie 02 I - 28 II 2007 r.
Naughty Burn
Chciałbyś w jeden wieczór uwieść cały świat? Twoim żywiołem jest me-
tropolia nocą? Lubisz pokazać się w świetnym towarzystwie i chcesz,
aby zobaczyli cię w nim inni? Burn ma dla ciebie idealną propozycję!
Właśnie ruszył energetyczny konkurs Upload Yr
Night Face Burn Gallery, w którym poszukiwani są
charyzmatyczni imprezowicze, chłonący nocne ży-
cie szczególnie intensywnie, a do tego lubią zwra-
cać na siebie uwagę innych. Ekipę Burna – łowią-
cą najciekawsze nocne twarze – już teraz spotka-
cie w najmodniejszych klubach Warszawy, Wroc-
ławia, Krakowa i Trójmiasta. Efekty ich pracy widać
na stronie www.burn.pl – gdzie nie tylko można
podejrzeć nocne życie innych, lecz również do-
rzucić swoje własne zdjęcia i zgarnąć nagrody. Co
warte podkreślenia, w tym konkursie każdy ma
szansę na wygraną – również głosujący! Na nich
czekają telefony Nokia – świeża dostawa co mie-
14
orientacji przyznało się 2% ankietowanych Ame-
rykanów, w badaniu osobistym przy użyciu ano-
nimowych, kopertowanych ankiet – 4%, podczas
gdy poprzez badania internetowe – dające naj-
wyższy poziom anonimowości ankietowanemu
– już 6% (eksperyment Harris Interactive).
Towarzystwo Ekonomiczne na rzecz Gejów i Lesbi-
jek (TEGL) wraz z agencją QM opierając się na pol-
skich i zagranicznych badaniach postarało się osza-
cować wielkość tych grup (jawni i niejawni).
Większość badań na świecie wskazuje, że
udział osób nieheteroseksualnych wynosi 7-
9% wśród mężczyzn oraz 3,5-4,5% wśród
kobiet. Oznacza to, że w Polsce jest od 1,9 do
2,7 mln osób homoseksualnych; dla dalszych
analiz TEGL/QM przyjął średnią 2,3 mln osób.
Na podstawie m.in. populacji internautów LGBT,
uwzględniając penetrację internetem w poszcze-
gólnych grupach wiekowych, utworzono Queer
Group Index. Obliczono, że mniejszość homo-
seksualną można podzielić na trzy podgrupy:
1) „rozdarci“ (grupa czarna) – mający problemy z
siąc. Przez najbliższe 6 miesięcy Internauci i jury bę-
dą wybierali „Twarz Miesiąca“, a spośród nich sam
Naughty James, najsławniejszy fotoblogger świata
(jego stronę dziennie ogląda ponad 20 000 ludzi!)
wskaże szczęśliwca, który stanie przed jego obiek-
tywem… Naughty sesja z Naughty Jamesem
czeka na zwycięzcę, który urzeknie słynnego
fotografa swoim imprezowym lookiem i charyzmą.
A to nie lada wyróżnienie. Naughty James to żywa
legenda imprezowego Londynu (czyli zupełnie
innego miasta od turystycznej stolicy Wielkiej
Brytanii) którego rytm wyznacza noc, moda i nowe
odkrycia muzyczne. Ten inny Londyn można zoba-
czyć właśnie na blogu Naughty Jamesa:
market
identyfikacją z LGBT mimo swojego homo- lub bi-
seksualizmu, ukrywający się przed otoczeniem i –
czasem – samymi sobą (1,7 mln osób);
2) „niejawni“ (grupa szara) – akceptujący swoją
orientację seksualną, ale zdecydowanie lub
raczej niejawni wobec otoczenia (270 tys. osób);
3) „jawni“ (grupa biała) – nie tylko afirmujący
swoją orientację, ale także raczej lub zdecy-
dowanie jawni wobec otoczenia (330 tys. osób).
Problem homofobii, który ilustruje fakt, że pra-
wie 2 mln z nich boi się ujawnić w swoim oto-
czeniu, nie jest kwestią marginalną. Pod wzglę-
dem aktywności społecznej czy marketingowej
jako LGBT liczy się więc tylko 600 tys. osób.
Jak widać na wykresie, wśród osób w wieku
20-24 lat aż 75% należy do grupy jawni lub
niejawni, ale identyfikujący się z LGBT, podczas
gdy w grupie 40-60 lat to zaledwie 5-12%.
Obok najbardziej oczywistego podziału na gejów,
lesbijki, osoby biseksualne i transseksualne, widać
jeszcze mocniejszy podział ze względu na ich iden-
tyfikację z LGBT i jawność wobec otoczenia.
a r t y k u ł s p o n s o r o w a n y
www.naughtyjames.com. Młody twórca zasłynął
w świecie poważnej fotografii i sztuki – jego naz-
wisko wymienia się jednym tchem w towarzystwie
Nan Golding i Wolfganga Tillmansa – ale również
w świecie mody jego niepowtarzalne, under-
groundowe, spontaniczne sesje znalazły oddanych
fanów. Autentyczność i prowokacyjny charakter
zdjęć rozsławionego fotobloggera docenił również
BURN i zaprosił go do współpracy, otwierając tym
samym drzwi do wielkiego świata spragnionym
wrażeń polskim bywalcom nocnych klubów.
Zacznij działać – wejdź na www.burn.pl i sprawdź
swoje możliwości współpracy z Naughty Jame-
sem! Naughty sesja może mieć twoją twarz!
 market
Tekst: Michał Hucał, Artur Orzoł

Drugie życie „Niech nas zobaczą“

Kampania społeczna cowych, jak również pewną kontestację w dużej ketingu. Ostatnio hasło i konwencja kreacji
KPH „Niech nas zoba- części społeczeństwa. „Szary“ obywatel RP dzięki kampanii wykorzystane zostały przez
czą“ była prawdopo- tej akcji, jak i coraz większemu upublicznieniu ist- nietolerancyjny „Wprost“ do niewybred-
dobnie punktem zwrot- nienia w Polsce także nieheteroseksualnych oby- nych żartów z polityków Platformy Oby-
nym w publicznym dys- wateli, w co raz większym stopniu oswajał się z watelskiej, a magazyn „Marketing przy ka-
kursie o miejscu i pra- tym prostym faktem: istniejemy i nie będziemy żyć wie“ użył hasła kampanii jako tytułu arty-
wach osób homosek- pod korcem. kułu na temat e-marketingu i reklamy w
sualnych w Polsce. Bill- wyszukiwarkach internetowych – „Niech
boardy z uśmiechniętymi, „zwykłymi“ parami jed- Po kilku latach hasło „Niech nas zobaczą“ cię zobaczą – marketing w wyszukiwar-
nopłciowymi wzbudziły agresję środowisk prawi- stało się elementem języka mediów i mar- kach“ (marzec 2007).

835 mld „tęczowych“ dolarów w USA

Wartość rynku LGBT w USA Wzrost siły nabywczej segmentu wyni- kolejnych generacjach. Według badaczy wi-
wzrośnie do 2011 r. o 26% z QueerRekomendacje kać będzie z dalszego ujawniania się doczny jest znaczny wzrost rodzin LGBT, w tym
szacowanych obecnie 660 gejów i lesbijek. Z roku na rok roś- posiadających dzieci.
mld dol. do 835 mld dol. nie także reprezentatywność ba-
za pięć lat. Analizy ame- dań na temat LGBT w USA. Nadal najczęściej geje i lesbijki
rykańskie w tym zakresie Zaprezentowany ra- mieszkają w największych
przeprowadziła firma Clear Channel Polska port Witeck-Combs QueerRekomendacje miastach, ale narasta
MarketResearches.com za udostępnienie swoich city- Communications to tendencja do przepro-
we współpracy ze znaną lightów do kampanii prze- już piąte wydanie. wadzania się na ich
agencją działającą w se- ciw homofobii przedmieścia. Homo-
gmencie LGBT – Witeck-Combs Według publikacji rynek rodziny z dziećmi uni-
Communications. W Polsce takich szacun- LGBT obejmuje w USA obecnie
CH Galeria Mokotów kają dużych miast.
za usunięcie plakatów KPH, ponie-
ków doczekał się tylko rynek internetowy LGBT - 15 mln osób i jest nieco młodszy waż GM chce być... „neutralna“ Najbardziej gejowskie
wg TEGL i QM internauci identyfikujący się z LGBT niż całe społeczeństwo, co wynika z – wobec nienawiści? tereny USA to Kalifornia,
dysponują 6,6 mld PLN rocznie, czyli 2,3 mld dol. rosnącej skłonności do coming outu w Floryda i Nowy Jork.

Kontrowersyjny Snickers
Koncern Masterfoods usunął z internetu homofo-
biczny serwis internetowy promujący markę Snickers
podczas jednej z najważniejszych imprez sportowych
USA – rozgrywek futbolowych Super Bowl®.
Serwis był częścią kampanii reklamowej związanej
ze sponsorowaniem przez Mars Inc. (część koncer-
nu Masterfoods) ligi NFL. Akcja obejmowała także
spoty reklamowe w telewizji i online. Przedstawiały
one „prawdziwych“ mężczyzn w sytuacjach, które
prowadziły do przypadkowego, męsko-męskiego
pocałunku. Aby zdjąć z siebie podejrzenie „gejost-
wa“ wykonują czynności, absurdalne i szkodliwe,
ale „męskie“, np. picie płynu do chłodnicy.
Dodatkowo na specjalnym serwisie internetowym
Mars Inc. zamieścił filmy, w których pokazana jest
reakcja wiodących graczy NFL na spoty – reakcja
pełna uprzedzeń w stosunku homoseksualistów.
Emisja spotów oraz serwis internetowy zostały na-
piętnowane przez The Gay & Lesbian Alliance LGBTmetr
Against Defamation (GLAAD). Masterfoods w 34% internautów LGBT
związku z tym wycofał emisję spotów i serwis inter-
odwiedza Innastrona.pl
netowy. Co ciekawe, agencja reklamowa, która
przygotowała kreację, TBWA, w styczniu 2007 r. Najpopularniejsze serwisy dla gejów i lesbijek
poprosiła GLAAD o ocenę spotów pod kątem reakcji Innastrona.pl - 34%
przez LGBT, ale już następnego dnia wycofała swoją
prośbę bez przedstawienia spotów. Koncern wyjaś- Kobiety-kobietom.com - 16%
nia jedynie, że protesty wobec kampanii to tylko Gejowo.pl - 12%
kwestia poczucia humoru, niemniej kampania zos-
tała wstrzymana, co oznacza mimo wszystko Homiki.pl - 11%
respekt ze strony Mars Inc. dla środowisk LGBT. Gaydar.pl - 7%
Mars Inc./Masterfoods jest również właścicielem tak Gaylife.pl - 6%
znanych marek, jak Uncle Ben's®, Pedigree®, Agencja QM na podstawie Megapanel
Whiskas®, Chappi®, Kitekat®, Frolic® oraz słody- PBI/Gemius, N=19614 oraz badania QGI NetPa-
nel, N=802, okres listopad 2006. Proc. internautów
czy Mars®, Snickers®, Twix®, Bounty®, Milky identyfikujących się z LGBT, którzy w listopadzie
2006 odwiedzili dany serwis przynajmniej raz.
Way®, M&M's®.

15
 Jak możemy pomóc
homofobom?
Tekst: Mariusz Kurc
W programie „Warto rozmawiać“ Jan Pospieszalski zastanawiał się niedawno,
„jak możemy pomóc homoseksualistom“
Jego odpowiedź była do przewidzenia: wysyłając
ich na „leczenie“. Tym, którzy argumentowali, że
problemy homoseksualistów biorą się z opresji
społecznej, czyli z homofobii, prowadzący odpo-
wiadał, że "leczeniu" poddaje się również wielu
amerykańskich homoseksualistów – a przecież w
liberalnej Ameryce żadnej opresji nie ma! Nikt z
uczestników tej oczywistej bzdurze nie zaprzeczył.
Tak czy inaczej, nie wątpię, że niejeden amerykań-
ski homoseksualista chciałby być hetero i w związku
z tym poddaje się „leczeniu“. Krzyżyk
mu na drogę. Są jednak i tacy homosek-
sualiści, którzy chcą żyć w zgodzie ze
swoją naturą. W USA nie można ich
jako grupy społecznej obrażać. W pro-
gramie Pospieszalskiego homofobia nie
była dyskutowana. W Ameryce zaś z
homofobią aktywnie się walczy.
Na początku lutego Jon Amaechi, jako
pierwszy gracz w historii ligi NBA ogłosił,
że jest gejem. Kilka dni później inny gracz
NBA – Tim Hardaway – poproszony o
komentarz na temat coming outu
Amaechiego – wypalił w radiowym
Jon Amaechi, jako pierwszy gracz w
historii ligi NBA ogłosił, że jest gejem.
wywiadzie: „Gdybym grał z nim w zespole starałbym
się jakoś od niego zdystansować. Na pewno nie
powinien być w szatni w tym samym czasie, kiedy
inni zawodnicy. Niech wszyscy wiedzą, że niena-
widzę gejów i nie lubię przebywać w pobliżu gejów.
Czegoś takiego nie powinno być na świecie i w Ame-
ryce“. Reakcja komisarza NBA Davida Sterna była
natychmiastowa: Hardaway dostał zakaz wstępu na
mecz gwiazd w Las Vegas, w którym miał uczes-
tniczyć. W NBA nie ma miejsca na homofobiczne
wypowiedzi. „Byłoby czymś wysoce nieodpowied-
nim, gdyby Hardaway nas nadal reprezentował“ –
dodał komisarz Stern.
W październiku zeszłego roku do amerykańskich
mediów przedostała się informacja o awanturze na
planie serialu „Grey’s Anatomy“ („Chirurdzy“).
16
Isaiah Washington (serialowy dr Preston Burke)
nazwał T.R. Knighta (serialowy dr George O’Malley)
„ciotą“ („faggot“). Kilka dni później T.R. Knight
powiedział, że jest gejem, a skruszony Washington
publicznie go przeprosił. Jednak w styczniu br.
Washington oświadczył: „Nigdy nie nazwałem T.R.
Knighta ,ciotą’“. Zaprzeczył własnym przeprosinom
i znów użył obraźliwego słowa. Pozostałe gwiazdy
„Chirurgów“ ostro potępiły homofobię
Washingtona. Oficjalne oświadczenie wydało
również kierownictwo stacji ABC nadającej serial:
„Traktujemy tę sytuację bardzo poważnie.
Wypowiedzi Washingtona są niedopuszczalne“.
Dalszy udział Washingtona w serialu stanął pod
znakiem zapytania. Tonący gwiazdor zwolnił
swego agenta, spotkał się z liderami amerykańskiej
Mike Jones, męska prostytutka,
ujawnił, że w ciągu 3 ostatnich lat
regularnie uprawiał seks za pieniądze
z Wielebnym Tedem Haggardem.
organizacji gejowsko-lesbijskiej GLAAD (Gay and
Lesbian Alliance Against Defamation), ponownie
przeprosił i na tydzień zamknął się w ośrodku psy-
choterapeutycznym, by „zwalczyć swe demony“.
W listopadzie zeszłego roku Mike Jones, męska pros-
tytutka, ujawnił, że w ciągu 3 ostatnich lat regularnie
uprawiał seks za pieniądze z Wielebnym Tedem Ha-
felieton
ggardem, prezydentem Narodowego Stowarzysze-
nia Ewangelików USA skupiającego 30 milionów
wiernych. Gdy Haggard, żonaty pastor, ojciec piątki
dzieci, zaczął aktywnie wspierać zakaz związków jed-
nopłciowych w stanie Kolorado, w którym mieszka,
Mike Jones nie wytrzymał: „Płakałem kilka nocy, bijąc
się z myślami, czy powinienem to robić. Ale w końcu
stwierdziłem, że nie wybaczyłbym sobie z moralnego
punktu widzenia – musiałem o tym powiedzieć pub-
licznie“. Efekt? Wielebny zrezygnował z kierowania
Stowarzyszeniem. Czy może być coś piękniejszego od
męskiej prostytutki dającej lekcję moral-
ności pastorowi? W Ameryce epoki
konserwatywnego George’a Busha
politycznym problemem jest ciąża Mary
Chenney (lesbijki żyjącej w stałym
związku), córki wiceprezydenta Dicka
Chenneya (u nas skandalem jest roz-
wód córki prezydenta). Amerykańskie
tabloidy ekscytują się rozpadem związ-
ku Lance’a Bassa (z N’Sync) z przystoj-
nym Reichen Lehmkuhl. A tegoroczną
ceremonię wręczenia Oscarów po-
foto: kraska
prowadziła Ellen DeGeneres, której
romans z aktorką Anne Heche był w
USA parę lat temu bardzo głośny.
Oskara za piosenkę zdobyła zaś Melisa Etheridge,
która ze sceny dziękowała swej ukochanej.
Isaiah Washington (serialowy dr Preston
Burke) nazwał T.R. Knighta (serialowy dr
George O’Malley) „ciotą“ („faggot“).
W Ameryce, która bynajmniej rajem dla gejów i lesbi-
jek nie jest (związki jednopłciowe są legalne tylko w
kilku stanach), coraz częściej afirmuje się i hetero- i ho-
moseksualizm, a publicznie potępia się homofobię.
Uczmy się od Amerykanów nie puszczać płazem ho-
mofobicznych „wiązanek“. U nas nawet skrajne przy-
padki (rozpędzenie przez policję Marszu Tolerancji w
Poznaniu w 2005 r.) są szybko zapominane, a coty-
godniowych programów Jana Pospieszalskiego już
nawet nie zauważamy. W zeszłym roku radny Koście-
rzyny powiesił transparent „Lesby, geje, zoofiliści – kto
pojutrze? To syfilizacja kraju“. Wyrażajmy w takich sy-
tuacjach oburzenie. Bierzmy przykład z Mike’a Jonesa.
Pomóżmy się wyleczyć homofobom.
 felieton
Gdybym miał wymyślić człowieka godnego pogardy, kompletnie pozbawionego
kręgosłupa moralnego i skrupułów, ukrywającego własny homoseksualizm hi-
pokrytę… mój wysiłek byłby zbędny – taki człowiek istniał, a podobni do niego
nadal zajmują czołowe miejsca w polityce i biznesie
To nie przypadek, że to właśnie Roy M. Cohn stał się
głównym bohaterem głośnej sztuki Tony’ego
Kushnera „Anioły w Ameryce“. Zaliczany przez Paula
Russela do „Stu kochających inaczej, którzy mieli
największy wpływ na dzieje ludzkości“ prawnik jest
dla każdego świadomego swojej tożsamości geja nie
tylko obrzydliwym hipokrytą, lecz także symbolem
klęski konserwatystów, którzy wypisując na sztanda-
rach hasła moralnej odnowy, sami brodzili w bagnie.
Roy M. Cohn przyszedł na świat 20 lutego
1927 w Nowym Jorku, w żydowskiej dzielnicy
Queens. Był jedynym dzieckiem szanowanego
i wpływowego w kręgach demokratów sędzie-
go Alberta Cohna oraz Dory Cohn. Jako 21-la-
tek rozpoczął niechlubną prawniczą karierę od
pracy w biurze prokuratora Irvinga Saypola.
Jej przełomowym wydarzeniem był niewątpliwie
proces Rosenbergów, podejrzanych o przekazanie
służbom wywiadowczym ZSRR planów budowy
bomby atomowej. Julius Rosenberg był faktycznie
szpiegiem, choć przekazywane przez niego infor-
macje nie miały większej wagi. Jego małżonka
Ethel Rosenberg była jednak niewinna. Cohn dotarł
do brata oskarżonej, który broniąc własnej skóry,
złożył nieprawdziwe zeznanie przeciwko siostrze.
Rosenbergowie skończyli na krześle elektrycznym.
Egzekucja Ethel Rosenberg była szczególnie dra-
matyczna. Niewinna kobieta przeżyła pierwszy
impuls. Egzekucja została powtórzona. Roy M.
Cohn uznał śmierć Ethel Rosenberg za swój wielki
osobisty sukces. W swojej biografii podkreśla, że
na wymiar kary udało mu się wpłynąć poprzez zna-
jomość z prowadzącym sprawę sędzią. Sprawa
została przekazana Cohnowi nie przez przypadek.
Skazani byli Żydami i tylko prokurator pochodzenia
żydowskiego mógł poprowadzić sprawę, nienara-
żając się na oskarżenia o antysemityzm.
Młodym prawnikiem zainteresował się prowadzą-
cy wówczas tzw. „polowanie na czarownice“ sena-
tor McCarthy. Roy Cohn stał się jego prawą ręką.
Wrogiem publicznym numer jeden tego tandemu
Szuje w Ameryce
byli komuniści. Każdy pretekst był dobry, aby znisz-
czyć niewygodne osoby. Polityk, któremu np. udo-
wodniono aferę seksualną, był przegrany. Szcze-
gólnie zagrożeni byli homoseksualiści. Roy Cohn
także na tym polu ma sporo dokonań, z których do
Roy Cohn (w serialu HBO grany przez Ala Pacino,
a w spektaklu TR Warszawa - przez Andrzeja Chyrę)
końca swojego życia był szalenie dumny. Wielu os-
karżonych o homoseksualizm mężczyzn traciło
pracę, rodzinę lub odbierało sobie życie. Roy Cohn
opowiadał swoim znajomym, że takie „sukcesy“
zwykł czcić kieliszkiem szampana.
Do upadku McCarthy’ego przyczynił się także sam
Cohn, który zwerbował do biura młodego, przystoj-
nego prawnika Davida Schine’a. Niejednokrotnie
spekulowano, że Cohn i Schine byli kochankami, ale
pewności w tej kwestii nie ma. W każdym razie
Cohn interweniował w sprawie powołania swojego
przyjaciela do wojska. Nie udało się, mimo że Cohn
i McCarthy wzięli na celownik dowództwo armii.
Przecenili swoje siły. W emitowanej przez telewizję
rozprawie McCarthy został skompromitowany. Trzy
lata później pogrążony w alkoholizmie pogromca
czarownic zmarł.
Cohn wycofał się z polityki i korzystając ze sławy oraz
licznych koneksji, otworzył własną kancelarię praw-
Tekst: Radek Oliwa
niczą. Do jego klientów należeli m. in. słynny mafioso
„Fat Tony“ Salerno, przedsiębiorca Donald Trump
oraz właściciele legendarnego klubu Studio 54,
gdzie Cohn był częstym gościem. Cieszył się opinią
bardzo skutecznego prawnika, choć jego metody
pozostawiały wiele do życzenia. „Nie chcę wiedzieć,
co jest zgodne z prawem, chcę wiedzieć, jaki sędzia
prowadzi sprawę“ – mawiał. Cohn znał osobiście
Nixona oraz Reagana. Był także nieoficjalnym dorad-
cą obu republikańskich prezydentów. Dorobił się for-
tuny. Jego homoseksualizm był tajemnicą poliszyne-
la. Zresztą nie był wówczas jedyną osobą, która ko-
rzystając z protekcji konserwatystów, prowadziła ży-
cie zupełnie niezgodne z ideami propagowanymi
przez środowisko, w którym się obracała. Wystarczy-
ło publicznie potępiać homoseksualizm oraz „bez-
czelne“ pretensje coraz aktywniejszych organizacji
LGBT. Cohn bardzo chętnie popierał inicjatywny an-
ty-homoseksualne, jak na przykład propozycję wpro-
wadzenia zakazu wykonywania zawodu nauczycie-
la przez gejów (skąd my to znamy?).
Dziesiątkujący w latach 80-tych amerykańskich gejów
wirus HIV dopadł także Cohna. Na dodatek, na mie-
siąc przed śmiercią z powodu licznych nadużyć
Cohn został pozbawiony prawa wykonywania
zawodu.
Cohn do końca swoich dni utrzymywał, że choru-
je na raka wątroby. Jedynie jego ostatni partner
Peter Fraser oraz wspólnik Tom Bolan wiedzieli, co
mu naprawdę dolega. Zapytany o to, czy ma AIDS,
Cohn podobno odpowiedział: „Na Boga nie!
Gdybym miał AIDS, rzuciłbym się z okna szpitala!“.
Chory prawnik nie rezygnował z uroków życia:
podróżował, pracował, bawił się i wbrew prze-
strogom lekarzy był bardzo aktywny seksualnie.
Roy Marcus Cohn zmarł w wieku 59 lat. Na cere-
monii pogrzebowej zabrakło prezydenta Rea-
gana, który jeszcze rok wcześniej przyjmował
Cohna oraz jego kochanka w Białym Domu. Cho-
ry na AIDS homoseksualista nie był odpowiednim
towarzystwem – nawet jeśli był już martwy.
17
 Czy Anioły mogą
rozpętać burzę?
Tekst: Bartosz Żurawiecki
Jeden z prawicowych
dzienników (nazwy nie
zdradzę, bo co ja tam sta-
re konserwy będę rekla-
mował) tuż przed pre-
mierą „Aniołów w Ame-
ryce“ ogłosił z trwogą w
głosie, że spektakl War-
likowskiego pewnie wy-
woła burzę. Nie tylko
zresztą z tej strony płynęły
„komunikaty o możliwości
wystąpienia skandalu“
Mój znajomy, którego trudno posądzić o kola-
borowanie z obecną władzą, prorokował kilka
miesięcy wcześniej, że jeśli dojdzie do wysta-
wienia „gejowskiej fantazji na motywach naro-
dowych“ Tony’ego Kushnera, to TR (dawniej
Teatr Rozmaitości) zostanie zamknięty. Dlatego,
że przecież jeden z bohaterów sztuki, Roy M.
Cohn – prawicowy, prominentny amerykański
polityk i kryptogej – aż za bardzo kojarzy się z
pewną czołową postacią naszego życia polity-
cznego (zgadnij, kotku, kogo mam na myśli?).
Premiera odbyła się 17 lutego. I gdzie ta burza?
Możemy mówić, co najwyżej, o chwilowym
zachmurzeniu. Generalnie spektakl Krzysztofa
Warlikowskiego przyjęty został z wstrze-
mięźliwym uznaniem i bez specjalnych emocji.
Czyżby z wielkiej chmury spadł mały deszcz?
Czyżby tematyka homoseksualna została już
mniej więcej oswojona przez „opinię publiczną“?
A może sztuka, nawet w naszym kraju, jest mniej
więcej respektowaną sferą wolności? Albo też po
prostu teatr mało kogo obchodzi? Lub wręcz
przeciwnie – potencjał był duży, ale Warlikowski
osłabił polityczną siłę sztuki Kushnera?
Zanim będę się starał pokrętnie rozstrzygnąć tę
kwestię, dla przypomnienia rzucam kilka faktów.
Kushner napisał swoją dylogię („Anioły...“ składają
się z części „Milenium nadchodzi“ i „Pierestrojka“)
18
Foto: Stefan Okołowicz
Maciej Stuhr (Joe Pitt), Maja Ostaszewska (Harper Amaty Pitt), Jacek Poniedziałek (Louis Ironson) i Tomasz
Tyndyk (Prior Walter; tyłem).
na początku lat 90. Akcja sztuki zaczyna się w
październiku roku 1985, kończy w lutym roku
1990. Reagan rządzi, AIDS szaleje. Albo odwrot-
nie. Głównymi bohaterami wielowątkowego
utworu są, oprócz wspomnianego Cohna, także:
protegowany Roya, Joseph, Harper, czyli żona
Josepha oraz para gejów: zarażony wirusem HIV,
Prior i jego partner, Louis. Cohn umiera na AIDS,
Przecież jeden z bohaterów sztuki, Roy
M. Cohn – prawicowy, prominentny
amerykański polityk i kryptogej – aż za
bardzo kojarzy się z pewną czołową
postacią naszego życia politycznego
(zgadnij, kotku, kogo mam na myśli?).
ale do ostatniego tchu zaprzecza, jakoby należał
do „mniejszości“ i cierpiał na „zarazę pedałów“. Za
to wywodzący się z rodziny mormonów Joseph
skłonny jest wreszcie przyznać sam przed sobą, że
kręcą go mężczyźni. Zwłaszcza Louis, który porzu-
cił Priora, bo nie był w stanie sprostać wyzwaniom,
jakie niesie jego choroba.
Kushner bez ogródek zaatakował w „Aniołach...“
republikanów – stojących w latach 80. u steru
władzy – za to, że ogłosili AIDS karą boską dla
kultura
„zboczeńców“ i nie uczynili nic, by pomóc umie-
rającym współobywatelom. Pokazał hipokryzję
konserwatystów i bigotów, ich pełne morałów
gęby, które wieczorami, w ciemnych parkach
wypełniali czymś zupełnie innym. Ale szczególnie
śmiałym posunięciem autora było włączenie w
gejowsko-lewicową perspektywę sztuki tego, co
przez wielu dogmatycznie uważane jest za
domenę prawej strony, mianowicie rodziny i
religii. To właśnie chory na AIDS gej ma tutaj pro-
rocze wizje, które objawiają mu tytułowe anioły.
To on jest ich wybrańcem.
Warlikowski w swoim spektaklu zredukował reli-
gijną i wizyjną skalę dramatu. Postacie nadprzy-
rodzone wyglądają zwyczajnie, nie mają skrzydeł
i są przede wszystkim emanacją psychiki bohate-
rów. Z jednej strony dobrze – pozwoliło to reży-
serowi uniknąć pretensjonalności występujących
w sztuce, a przede wszystkim sprowadzić kwes-
tię AIDS czy homoseksualizmu do ziemskich,
konkretnych wymiarów. „Anioły...“ Warlikow-
skiego wymykają się z metafizycznej pułapki, w
którą kaznodzieje różnej maści napastliwie wpę-
dzają dyskusje o realnych problemach mniejszoś-
ci seksualnych. Nie ma w spektaklu rozważań,
czy homoseksualizm jest: moralny/niemoralny,
naturalny/nienaturalny, dany przez Boga/diabła,
Tomasz Tyndyk (Prior Walter) i Maja Ostaszewska (Harper)
itd. itp. Źródła rozterek, wątpliwości, kłopotów,
czynów dobrych czy złych tkwią w ludziach, a nie
w biblijnych stworach i starych baśniach.
Z drugiej strony jednak, przy takiej redukcji stępie-
niu ulega także ostrze polityczne. W Stanach,
podobnie jak w Polsce, relacje między religią a
władzą są bardzo silne. Wedle ogłoszonego
niedawno sondażu, Amerykanie woleliby mieć za
prezydenta raczej geja niż ateistę. Przynajmniej
mogą sobie wybrać, czy chcą geja-katolika, geja-
mormona czy geja-zielonoświątkowca. U nas, co
prawda, (quasi)ateista był prezydentem (gej, o ile
Gdy jednak Jacek Poniedziałek jako
Louis krzyczy prosto w widownię:
„Fałszywe faszystowskie świnie“,
nie ma wątpliwości, że kieruje tę
uwagę pod adresem rządzącej
właśnie „elity“.
mi wiadomo, jeszcze nie), ale wyznaniowa
różnorodność nie istnieje. W Polsce monopol
dzierży Kościół katolicki, więc nawet nie można
uciec z jednej kruchty do drugiej. Jak pokazał casus
Nieznalskiej i krakowskich Marszów Tolerancji,
wyładowania następują przede wszystkim tam,
gdzie dochodzi do styku religijności (katolicyzmu) i
seksualności. W tym akurat względzie Warlikowski
okazał się nie dość radykalny i dlatego stracił szan-
sę na swoją burzę. Warto jednak podkreślić, że
reżyser nie bawi się w jakieś mormońskie stylizacje,
więc matka Josepha, grana przez Stanisławę
Celińską może być odebrana jako „dobra katolicz- Usatysfakcjonowany estetycznie, muszę jednak
ka“, która stara się zrozumieć swojego syna. ponownie zapytać: a co z tą burzą? Najpewniej
prawicowe dzienniki znowu się pomyliły. Spektakl
Nie znajdziemy w spektaklu żadnych tanich i ła- Warlikowskiego nie spowoduje jednorazowych
twych aluzyjek, sugerujących, że pod postacią wyładowań, po których wszystko wróci do normy.
Cohna czy Josepha kryje się ten czy ów z Wiej- On będzie – przynajmniej mam taką nadzieję –
skiej. Gdy jednak Jacek Poniedziałek jako Louis działał głębiej i długoterminowo. Dlatego idźcie w
krzyczy prosto w widownię: „Fałszywe faszys- Polskę głosić dobrą nowinę, że w sali SGGW, w
towskie świnie“, nie ma wątpliwości, że kieruje Warszawie na Rakowieckiej, pokazywana jest
tę uwagę pod adresem rządzącej właśnie „elity“. „gejowska fantazja na motywach narodowych“.
TR Warszawa.
Wymiar polityczny jest więc w spektaklu jak naj- Tony Kushner „Anioły w Ameryce“,
bardziej obecny, choć jego impet tłumi estetyczna przekład Jacek Poniedziałek.
Reżyseria Krzysztof Warlikowski.
finezja dzieła Warlikowskiego. „Anioły w Amery-
Scenografia Małgorzata Szczęśniak.
ce“ zostały zrealizowane kunsztownie i mają we- Muzyka Paweł Mykietyn.
wnętrzne napięcie, które sprawia, że mimo dłu- Wykonawcy: Stanisława Celińska, Andrzej
gości przedstawienia (można wybrać opcję – raz Chyra, Magdalena Cielecka, Rafał Maćkowiak,
Zygmunt Malanowicz, Jacek Poniedziałek,
sześć godzin albo dwa razy po trzy) bez znużenia
Maja Ostaszewska, Bogusława Schubert, Da-
śledzimy losy bohaterów. Stali aktorzy Warlikow- nuta Stenka, Maciej Stuhr, Tomasz Tyndyk.
skiego (Stanisława Celińska, Maja Ostaszewska, Premiera w sali SGGW, 17 lutego 2007 roku.
Magdalena Cielecka, Jacek
Poniedziałek, Tomasz Tyn-
dyk, Andrzej Chyra, Danuta
Stenka) są jak wiele ciał w
jednym duchu – mówią
głosami, ale nie fałszują i
nie zagłuszają się nawza-
jem. Bardzo udanie dołączył
do tego zespołu Maciej
Stuhr w roli Josepha, zaska-
kujący, zwłaszcza dla tych,
którzy znali go dotąd
głównie z nie najlepszych
komedii filmowych. Danuta Stenka (Ethel Rosenberg) i Andrzej Chyra (Roy Cohn)
19
 Homoartysta
Rozmawiali: Katarzyna Kozyra i Artur Żmijewski
Ukrywanie pedalskich skłonności zawsze było dla mnie przykre – mówi Andrzej Karaś
Wywiad został przeprowadzony w
1996 roku i pochodzi z książki „Drżące
ciała“ będącej zbiorem rozmów Artura
Żmijewskiego z artystami, m.in. Kata-
rzyną Kozyrą, Zbigniewem Liberą, Kata-
rzyną Górną, Joanną Rajkowską, która
właśnie ukazała się nakładem Bytomskiego Centrum
Kultury i Korporacji Ha!art w serii „Krytyki Politycznej“.
Obawiasz się przyznać do homoseksualizmu, tym-
czasem Twój dyplom jest jego jawną manifestacją.
Była to moja pierwsza świadoma praca i pomogła mi
przezwyciężyć obawy. Wcześniej nie odważyłbym
się przyznać do pedalstwa. Nie mam pewności, czy
komisja dyplomowa wyczuła, o co chodzi.
Użyłeś w dyplomie odlewu swojego ciała.
Jesteś nim zafascynowany...
Hm. Mam w związku z nim mnóstwo zahamowań i
kompleksów. Uważam, ze mam złe ciało, ale stara-
łem się robić coś z tym ciałem, żeby wyglądało lepiej.
(…)
Rzeźba seksualna?
Bez przesady. Homoseksualizm kojarzy się z nie-
prawdopodobnym rozpasaniem seksualnym.
Ludzie ubzdurali sobie, że gdy facetom znudzą
się kobiety, przerzucają się na chłopców. Zbyt
wielką wagę w kontekście homoseksualizmu
przywiązuje się do słowa „seksualizm“.
Rodzice wiedzą, że "nudzą cię kobiety"?
Oni, pomimo moich 33 lat, wciąż naiwnie się zasta-
nawiają, dlaczego jeszcze się nie ożeniłem. Nawet nie
zauważyli, że nigdy nie zachowywałem się jak inni
chłopcy. Wolałem mamusine prace domowe niż
warsztat elektryczny taty. Byłem zmuszany, by co nie-
dziela oglądać mecz w telewizji. Do tej pory nie zno-
szę transmisji sportowych. Nigdy nie padło pytanie,
dlaczego synek woli jazdę figurową od hokeja albo
szydełkowanie od bójki z kolegami. Większość moich
gejowskich przyjaciół ma podobne wspomnienia.
Opowiedz o gejowskiej konspiracji.
Ukrywanie pedalskich skłonności zawsze było
dla mnie przykre. To był problem związany z
poczuciem, że jest się obywatelem klasy B.
A Twój dyplom to akces członkowski w kategorii A?
Nie. On jest pokazaniem, że bycie pedałem
jest OK. Dojrzałem do tego, by to wiedzieć.
Masz kaca po publicznym ujawnieniu swojej
orientacji?
Mam czasami taki flashback, gdy dostaję w
mordę w jakimś parku. Często sobie robię au-
toterapię i wychodzę gdzieś do parku po to tyl-
20
ko, żeby czuć się odważnie i na tyle silnie, by
wszędzie wejść i wszystko o sobie powiedzieć.
Nie rozumiem, co to za historia z tym parkiem?
Są takie miejsca w Warszawie, gdzie bardzo
wielu ludzi spotyka się dla seksu w piątek, so-
botę i niedzielę. Bardzo często tam chodzę. To
jest dość ryzykowne, bo można oberwać od
żuli. Ale to ryzyko też mnie podnieca.
Przechadzasz się po alejkach, uwodzisz i jesteś
uwodzony?
Tak.
To jest pewnie bardzo miłe?
Bardzo miło jest pieprzyć i być pieprzonym. Kiedyś
wejście do pedalskiej knajpy to był dla mnie straszny
problem. Bałem się. Nie wiedziałem, co mnie czeka.
Nie wiedziałem, jak to wszystko funkcjonuje.
„Autoportret“, 1993, papier-maché, szkło, woda, świeże
róże. Dyplom na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP
Owszem, kiedyś na Zachodzie chodziłem do seks-
shopów, oglądałem wideo i czasami onanizowałem
się, ale tu to wszystko wyglądało inaczej. Na Uniwer-
sytecie Warszawskim był klub Sigma, gdzie panowie
spotykali się zupełnie oficjalnie. Przychodziło tam
wielu studentów. Były pogadanki o nakładaniu pre-
zerwatywy. Czułem się tam dobrze i przychodziłem
codziennie. Ale nie było mowy o uwiedzeniu kogoś,
choć oczywiście niektórzy faceci poznawali się w
Sigmie dla seksu.
Czy bycie pedałem jest już dzisiaj czymś
powszednim i zwykłym?
Nie. Gdy otwiera się gejowska knajpa, ludzie
mieszkający w tym budynku ślą protesty i za
kultura
jakiś czas knajpa zostaje zamknięta. Tak było
już wiele razy. Bardzo wielu ludzi nie przyzna-
je się do pedalstwa i długo jeszcze nie będzie
się przyznawać. Wydawałoby się, że na ASP
akceptującej odmienność można sobie pozwo-
lić na ujawnienie się. Guzik prawda. Całkiem
przeciwnie. Niemniej mój dyplom – rzeźba
erotyczna – jest świadectwem tego, co mnie
najbardziej interesuje. Chciałbym w następ-
nych pracach posunąć się nawet do pornogra-
fii. Ona mnie bardzo interesuje.
Co myślisz o pornografii?
Myślę, że jest dobra. Wielu ludziom pomaga i
leczy. Mnie na pewno.
W jaki sposób?
Pozwala rozładować stres, jest rodzajem zas-
pokojenia w chwilach, gdy czuję się zmęczony
i nie chcę szukać kogoś do seksu.
(…)
Opowiedz o seksie z facetami.
Och, czasami mam ochotę na taki seks, że sperma,
pot, krew to za mało. Dopada mnie straszliwa żądza
i gdybym znalazł kogoś, kto choć trochę by mi się po-
dobał – po prostu zagryzłbym go. Są takie momenty.
Takie uniesienia. A czasem marzę tylko o przyjem-
nym, tkliwym cieple, o czyjejś bliskości, o czułości. Nie
lubię stosunków analnych, nigdy nie byłem z nich za-
dowolony, to mnie boli. Podobają mi się techniki oral-
ne. Moją pierwszą miłość przeżyłem w internacie.
Miałem 16 lat i swojego chłopaka. Mieszkał w innym
pokoju i chodziłem do niego. Zdawało mi się, że cze-
ka mnie z nim jeszcze wiele przygód seksualnych. Ty-
czasem szybko nam się znudziło.
To była spełniona miłość?
Trudno to nazwać miłością, ale mieliśmy seks przez
jakiś czas. Później zacząłem czytywać Relax, dodatek
do „Expressu Wieczornego“. Zamieszczano w nim
ogłoszenia towarzyskie. Na kilka odpowiedziałem. I
spotkałem się z jednym facetem, którego później nies-
tety zamordowano. Miałem dużo nieprzyjemności,
musiałem iść na milicję i spowiadać się ze wszystkie-
go, słuchając, że „mnie dupa swędzi“. Zdejmowano
mi odciski palców i robiono zdjęcia, jak kryminaliście.
Wtedy miałem taki rok, że siedziałem ciągle w domu
i było mi smutno. Bałem się ponawiać próby.
Próbowałeś z kobietami?
Po pijanemu. Homoseksualizmu się nie nabywa.
Od kilku znajomych słyszałem, że musiałem się go
nabawić jak grypy. Nie, tacy ludzie się rodzą. Nie
jestem w stanie wyjaśnić, skąd on się bierze.
 kultura
Nietypowe rodziny
Przemysław Tomalski
„Nietypowe rodziny.
O parach lesbijek i gejów
oraz ich dzieciach z perspek-
tywy teorii przywiązania.“
Wyd. Uniwersytetu
Warszawskiego, 2007
„Praca zawiera obszerny przegląd literatury dotyczą-
cej związków homoseksualnych w perspektywie psy-
chologicznej, a zwłaszcza w aspekcie więzi emocjo-
nalnych istniejących w tych związkach oraz rodzinach.
Wyjątkowa w naszym kraju publikacja, będąca cen-
nym źródłem informacji nie tylko dla pracowników
naukowych i studentów, ale także wszystkich osób i
instytucji zainteresowanych tą problematyką jako
kwestią społeczną. Przegląd ten – przygotowany bar-
dzo kompetentnie i rzetelnie – pozwala Czytelnikowi
na samodzielną interpretację prezentowanych infor-
macji. Autorowi udało się bowiem uniknąć wszelkich
ocen i wartościowania. Nie ograniczył się przy tym do
krytycznej analizy omawianych publikacji – zadał wa-
żne pytania, wskazał kierunki dalszych poszukiwań, a
nawet sformułował konkretne hipotezy badawcze.“
– dr hab. Ewa Pisula. (materiały prasowe)
The Best of Kinga Dunin
Kinga Dunin
„Zadyma“
Wydawnictwo Literackie
2007
„Zadyma“ Kingi Dunin to
poprzedzony wstępem
zbiór ponad 50 tekstów
publikowanych wcześniej
w „Wysokich obcasach“. Tytułowa „Zadyma“
to – jak pisze Dunin – ruch, coś, co jest deto-
natorem kolejnych zdarzeń. Zadyma to też
permanentny element intelektualnego życia
Kingi Dunin – od studenckiej działalności w
Komitecie Obrony Robotników i zaangażowa-
nia się w życie polityczne PRL-owskiej opozy-
cji demokratycznej, po działalność w ruchach
feministycznych i obronie praw mniejszości
seksualnej.
„Nadal uważam, że zadymy są niezbędne. Za-
dyma zawsze jest dla biorących w niej udział
ryzykowna. Grozi śmiesznością, marginaliza-
cją, zostaniem wariatem. Nie zawsze można
ukryć się w wielotysięcznym tłumie. Przynaj-
Przygotował: Krzysztof Tomasik
mniej na chwilę trzeba podporządkować się
prostym, niekiedy zbyt prostym hasłom. A
jednak jest to nie tylko szkoła walki, ale i
myślenia. Czucia. I jedyna okazja, żeby choć
na chwilę znaleźć się poza systemem i zoba-
czyć go z zewnątrz“ – pisze autorka.
Po lekturze książki znów szykuje się zadyma.
I nie będzie to niewielka „zadymka“, ale
prawdziwe poruszenie. Bo co innego oczeki-
wać od książki, która zaczyna się od polemi-
ki z Jerzym Pilchem w obronnie postmoder-
nistycznej pisarki Susan Sontag, a kończy za-
jadłą krytyką posła LPR, a po drodze mamy
analizę nacjonalistycznej piosenki Maanamu.
Cała książka aż kipi od niezgody autorki na
zastaną rzeczywistość społeczną, polityczną i
kulturową. „Zadyma“ zawiera to, co najlep-
sze w pisarstwie Kingi Dunin. W wyborze
tekstów znalazły się m.in. „Piana zamiast
jaj“, „Pismo dla Filipiak“, „To nasz cyrk i
nasze cioty“, „Promocja futbolizmu“, „Krzyż
pański ze zgorszeniem“ czy – niepub-
likowany wcześniej – „Żyd w moherowym
berecie“. (KT)
21
 Teksty: Marta Abramowicz
Mariusz Kurc
Krzysztof Tomasik
Czy to pamiętasz, kochany Ariku?
Josi Awni
„Ciotka Farhuma
nie była dziwką"
Sic!, kwiecień 2007 r.
To piękna i dramatyczna historia miłości napisana
bardzo emocjonalnie a zarazem bez jednej fałszy-
wej nuty. Na pierwszy plan wysuwa się
chwytający za serce związek głównego bohatera
z Arikiem, wielkim fanem domowego porządku.
Bohater wciąga czytelnika do „środka“ wydarzeń.
Wszedłem w jego skórę. Byłem nim, gdy wspo-
minał swego ukochanego i w myślach pytał: „Czy
pamiętasz to, mój najmilszy Ariku?“. Kochałem
Arika i tęskniłem za nim szaleńczo tak, jak kochał
Notatki o skandalu
Notatki o skandalu, Wlk. Brytania 2006, Reż.
R. Eyre; wyk. J. Dench, C. Blanchett, B. Nighy;
dyst.: Cinepix, premiera: 2 marca 2007 r.
Tytułowy skandal to romans nauczycielki z 15-letnim
uczniem. Jest on jednak tylko tłem dla o wiele bar-
dziej skomplikowanej relacji miłosnej dwóch kobiet.
Dla Sheby (Cate Blanchett) praca w szkole jest
ucieczką z domu, w którym zostawia kilkanaście lat
od niej starszego męża, syna chorego na zespół
Downa i córkę w okresie burzy hormonalnej.
Lekarstwem na problemy osobiste okazuje się atrak-
cyjny 15-latek, z którym nauczycielka bardzo szybko
przekracza granice dozwolone prawem i obyczaja-
mi. O romansie dowiaduje się jej koleżanka –
Barbara (Judi Dench), która wykorzystuje tę sytuację,
aby zawoalowanym szantażem zmusić Shebę do
czegoś, co Barbara przed sobą nazywa przyjaźnią,
ale co daleko wykracza poza jej ramy. Barbara jest
surową w osądach, inteligentną, doświadczoną
nauczycielką w wieku przedemerytalnym. Jest
samotna tak przerażającą samotnością, że „wizyta
Antony & The Johnsons w Polsce
17.03 we Wrocławiu wystąpił Antony & The John-
sons, jedno z najciekawszych muzycznych objawień
ostatnich lat. Liderem zespołu jest Antony Hegarty (ur.
1971), gwiazda kultury queer. Antony zwrócił na sie-
bie uwagę występując jako drag queen. W 1998 r.
powstała grupa Antony & The Johnsons (od Marshy
P. Johnson, prostytutki opiekującej się młodymi ge-
jami i transwestytami). O androgynicznym głosie
22
i tęsknił bohater. I razem z bohaterem biłem się z
myślami, co począć z innymi chłopakami – czy to
jest przyjaźń, czy to jest kochanie, czy tylko seks?
Bohater zaś to oficer armii izraelskiej. Obrzezany
„w dniu, w którym powiesili Eichmanna“, w wie-
ku 13 lat miał całą historię Holocaustu w małym
palcu. Wychowany w tyglu Żydów przybyłych do
Izraela ze wszystkich stron świata, kocha i nie-
nawidzi swego kraju miłością i nienawiścią wielką,
czystą i prawdziwą. Jest gejem bolejącym nad tym,
że najprawdopodobniej nigdy nie będzie miał
dzieci. Ma poczucie wiszącej nad nim żydowskiej
klątwy: „Obyś wszystko miał i w jednej chwili
wszystko stracił“. Pewnie m.in. dlatego wybrał
w pralni może stać się największym wydarzeniem
tygodnia“. Żaden recenzent nie nazwał Barbary les-
bijką, choć jest oczywiste, że Barbara tęskni za
związkiem z kobietą. Jej los wpisuje się zresztą w ów
stereotyp „nieszczęśliwej lesbijki“ – stara, samotna i
nawet jedyny towarzysz życia – kot – umiera.
Czyżby więc ów stereotyp był prawdziwy?
Niezupełnie – Barbara jest samotna i nieszczęśliwa
w dużej mierze na własną prośbę – choć jej siostra
i koleżanki z pracy dopytują się o jej związki,
wykazując otwartość, ona sama ukrywa przed nimi
charakter swoich relacji.
Inteligentny i przewrotny scenariusz oraz kon-
cert gry aktorskiej Dench i Blanchett. (MA)
Antony’ego Laurie Anderson miała powiedzieć:
„Usłyszeć Antony'ego, to jak pierwszy raz pierwszy
słuchać Elvisa: dwa słowa i masz złamane serce“. Inni
mówią krótko: to Farinneli XXI wieku. Przełomem był
album „I Am A Bird Now“ (2005 r). W Polsce Antony
& The Johnsons występowali już w Poznaniu
w 2006 r., kiedy to wokalista pytał ze sceny: „Gdzie
są wszyscy transseksualiści z tego miasta?“. (KT)
kultura
(wybrał?) los obieżyświata. Dokąd wyjeżdża Żyd
nie mogący znieść przekleństwa życia w terrory-
zowanym przez wojny i zamachy kraju? Blisko-
wschodni węzeł gordyjski zamienia na kocioł
bałkański: do Jugosławii, w której rządzi Milosevic.
„Ciotka Farhuma nie była dziwką“ to również barw-
ny opis społeczności sefardyjskich Żydów, w którym
króluje matka bohatera. Do rytuałów tego świata na-
leży i rzucanie uroków, i zjadanie napletka obrzezane-
go niemowlaka przez bezdzietną kobietę, i nieustan-
ne zastanawianie się, czy ciotka Farhuma jest dziwką.
Wprawdzie nikt nigdy nie widział jej klientów, ale…
Nie przegapcie tej świetnej książki. (MK)
Zoophilia coming soon
„Nie przed zachodem
słońca“ , Johanna
Sinisalo, Słowo-Obraz-
Terytoria, 2006
Mikael ma anielsko
piękny wygląd i dość
bujne życie erotyczno-
uczuciowe. Porzucił we-
terynarza o wdzięcznej
ksywce Spiderman, który wciąż do niego
wzdycha. Mikael wzdycha zaś do Martensa, z
którym może nawet do czegoś dojdzie, mimo,
że Martens to heteryk. I jest jeszcze Ecke, który
umiera z pożądania do Mikaela, aranżując ko-
lejne randki. Skomplikowane? Ani trochę,
zważywszy na to, co dzieje się, gdy pewnego
wieczora Mikael zastaje przy śmietniku małe-
go chorego… trolla. Oczekujcie nieocze-
kiwanego.
Narracja powieści Johanny Sinisalo „Nie przed
zachodem słońca“ przebiega wielogłosem.
Rozwój wydarzeń śledzimy oczami wszystkich
bohaterów (zawsze w pierwszej osobie). W
oryginalną fabułę autorka wplotła fragmenty
fińskich dzieł literackich i legend o trollach.
W 2000 r. książka otrzymała najbardziej
prestiżową nagrodę literacką Finlandii.
„Zoophilia coming soon“ – taki „uroczy“ baner
trzymał pewien przeciwnik zeszłorocznej Para-
dy Równości. Jemu szczególnie tę bezpreten-
sjonalną powieść polecam. (MK)
 clubbing
Jeżeli kiedyś będziecie w Amsterda-
mie, nie zapomnijcie wpaść do Vive-
lavie – klubu przy placu Rembrandta,
gdzie każdy jest mile widziany, a
piwo leje się strumieniami
Amsterdam, godzina 20.00. Tysiące rowerów,
setki miejsc do parkowania dla rowerów i kilka
dla samochodów. My oczywiście jesteśmy
zmotoryzowane. Duży błąd, ale to był jedyny
sposób, aby spędzić ten wieczór w Vivelavie.
Rowerem dojechałybyśmy tam za trzy dni.
Godzina 20.34. W końcu udało nam się zaparkować.
Przy kanale, w pobliżu centrum. Już na własnych
nogach docieramy na plac Rembrandta. Gdzieś tu,
jak zapewniała nas nasza przyjaciółka, powinien być
słynny lesbijski klub Vivelavie. Przez kilkadziesiąt mi-
nut krążymy w kółko, wchodzimy w boczne uliczki.
Coffee shop, restauracja, kawiarnia, hotel, znowu cof-
Polskie kluby gej/les, jeżeli już mają
okna, to zasłonięte albo zamalowa-
ne. Lub umieszczone tak wysoko,
aby nikt z zewnątrz nie mógł zoba-
czyć, co się dzieje w środku
fee shop... W końcu nasz wzrok przykuwa tęczowa
flaga. To jeszcze nie tu, ale miły chłopak za barem
dokładnie wie, o co nam chodzi. „Amstelstraat 7“ –
te słowa brzmią jak zbawienie. Kilka minut później
znajdujemy niewielki klub w bocznej uliczce. Z tęczo-
wą flagą nad wejściem, a jakże. Szukając go,
zdążyłyśmy minąć to miejsce przynajmniej dwa razy!
Vivelavie na pierwszy rzut oka nie sprawia impo-
nującego wrażenia. Długie, wąskie pomieszczenie,
kilka stolików, bar, kilkanaście osób. Nic, nie czas
na użalanie się nad sobą, trzeba poszukać czegoś
do jedzenia. Wrócimy tu później.
22.28. Drugie podejście do Vivelavie. Zaglądamy
przez okno (dopiero później naszła mnie myśl, że
polskie kluby gej/les, jeżeli już mają okna, to zasło-
nięte albo zamalowane. Lub umieszczone tak wy-
soko, aby nikt z zewnątrz nie mógł zobaczyć, co się
Niech żyje życie!
Tekst i zdjęcie: Ewa Tomaszewicz
dzieje w środku) –
stoliki zniknęły, za to
zdecydowanie przy-
było gości. Bierzemy
głęboki wdech i
wchodzimy. Przez
chwilę bezradnie
kręcimy się w tłumie,
w końcu Gosia zbiera
się na odwagę i
zamawia trzy piwa i
kolę (za kilka godzin
Gosia ma nas za-
wieźć bezpiecznie do Brukseli). I tu pierwsza nies- zerkaniem z ukosa. Ja tymczasem obserwuję przez
podzianka – piwo kosztuje 2,2 euro. I czeka się na okno damsko-męską parę w eleganckiej restauracji
nie dokładnie tyle czasu, ile zajmuje podstawienie po drugiej stronie uliczki. Ciekawy kontrast, nie ma
szklanki pod kranik, otwarcie go na full, „odcięcie“ co. Oczywiście – ciekawy tylko dla gości ze wschodu.
piany, która wyszła nad brzeg szklanki i postawienie
jej (ociekającej piwem) na podstawce. Żadnego 00.26. Czas się zbierać – jeżeli mamy wrócić tej no-
oszczędzania, lania po ściankach, aby nie zmarno- cy do Brukseli. Ostatni taniec. Przeciskamy się przez
wać drogocennych kropli. Tu się leje po szklance i tłum do wyjścia. Żegnają nas uśmiechy, ktoś zsunął
po barze. mi na oczy kapelusz. Szkoda mi opuszczać to miej-
sce – malutki klubik, w którym nie ma gdzie usiąść
22.45. Zaczynamy się powoli rozkręcać. Najpierw (oprócz kilku stołków przy barze i parapetu przy zaj-
pamiątkowe zdjęcia przy barze, rozpoznawanie
gwiazd, których zdjęcia wiszą nad oknem, Czyżby taniec w parach naprawdę
obserwacja gości (od nasto- do czterdziesto- był polską specjalnością?
/pięćdziesięciolatek). Udaje nam się upolować dwa
stołki przy barze, potem kawałek miejsca na para- mującym całą ścianę oknie), do toalety trzeba się
pecie – wystarczający, aby upchnąć pod nim kurtki i przeciskać przez szpaler gapiów, tańcząc, lepiej trzy-
postawić na nim szklanki. Kupujemy jeszcze po mać łokcie przy sobie, DJ potrafi puścić zarówno
piwie i zaczynamy dostrzegać uroki muzyki. A jest co Travoltę, jak i muzykę latynoamerykńską, U2 i naj-
dostrzegać, bo zamiast rytmicznego umpa umpa nowszy remix Madonny, a piwo leje się strumienia-
mamy przekrój hitów (niekoniecznie tanecznych) od mi. I gdzie ludzie chodzą nie po to, aby poczuć się
lat 60. do współczesności (z rytmicznym umpa umpa „u siebie“ (bo oni wszędzie w tym mieście są u sie-
włącznie). A tego już dla słowiańskich dusz Idy i Gosi bie), ale po to, aby się po prostu dobrze bawić.
za wiele – szybko przeistaczają się w królowe parkie-
tu. Dosłownie – bo tambylcy, po otrząśnięciu się z Vivelavie – klub dla lesbijek, w którym
szoku (czyżby taniec w parach naprawdę był polską każdy jest mile widziany. Istnieje od 26 lat.
specjalnością?) albo próbują je naśladować, albo ro- Adres: Amsterdam, Amstelstraat 7 (k. Placu
Rembrandta), www: http://www.vivelavie.net/
bią im więcej miejsca, a sami zajmują się rozmową i
23
205x295_Re plika .indd 1 21/3/07 16:08:05