BIEDROŃ PASEWICZ SZCZYGIELSKI WARKOCKI ŻURAWIECKI

dwumiesięcznik społeczno - kulturalny

magazyn bezpłatny ISSN 1896-3617
 wstępniak
Spis treści
03 K R A J
Coming out Tomasza Raczka
04 R A P O R T
Książkowy boom
„Tęczowy elementarz“ w każdej szkole
Rozmowa z Robertem Biedroniem
(„Tęczowy elementarz“)
Poznańskie Stonewall!
Rozmowa z Edwardem
Pasewiczem („Śmierć w darkroomie“)
Realizm seksualny
Rozmowa z Marcinem
Szczygielskim („Berek“)
Etykiety są czasem potrzebne
Tematem tego
numeru „Repli-
ki“ jest literacki
boom. Równie
dobrze mogła-
bym napisać,
że jest to boom
gejowski. I być
może nie doko-
nałabym nawet
foto: Oiko
w ten sposób
uproszczenia
rodem z wysokonakładowych dzienników i ty-
godników, które z upodobaniem odmieniają w
tytule słowo „gej“ przez liczby i przypadki, na-
wet jeżeli artykuł dotyczy zarówno lesbijek, jak
i gejów (a zdarzały się i przypadki, że tylko les-
bijek – jak w przypadku procesu o zniesławie-
nie, który wytoczyły poznańskim politykom PiS
cztery lesbijki, a o którym informacja poszła w
„Gazecie Wyborczej“ pod tytułem „Geje wygrali
z PiS“). Tyle że „Replika“ wysokonakładowym
pismem nie jest, nasza redakcja zna (niektórzy
nawet z autopsji) różnicę między gejem a les-
bijką, a i kwestia „niewidzialności lesbijek“ nie
jest im obca. Dlaczego więc „gejowski“? Bo
faktem jest, że w ostatnim czasie ukazało się
pięć książek o tematyce gejowskiej, z których
trzy powieści – „Śmierć w darkroomie“, „Berek“
i „Ja, czyli 66 moich miłości“ – mają również
gejowskich głównych bohaterów. Dwie po-
zostałe to podręcznik „Tęczowy elementarz“
oraz literaturoznawcze „Homo niewiadomo“,
której bohaterami jest trójka pisarzy – Grzegorz
Musiał, Andrzej Stasiuk i Izabela Filipiak (gej,
heteryk i lesbijka, a jakże!).
2
Różnicę trzeba przerobić
Rozmowa z Błażejem Warkockim
(„Homo niewiadomo“)
Kto nas zerżnie, kto pokocha
Rozmowa z Bartoszem Żurawieckim
(„Ja, czyli 66 moich miłości“)
14 K R A J
Toruń w wersji queer
Nie jesteśmy sami!
Dozwolone od lat osiemnastu?
KPH na Śląsku!
Michał Piróg – jestem gejem
Spokojnie w Poznaniu
Lesbijka, gej, heteryk, gejowski, lesbijski... Czy
te (i jakiekolwiek inne) etykietki mają aż takie
znaczenie? I tak, i nie. Z jednej strony mamy
tak zwaną opinię społeczną, dla której pojęcia
„kultura gejowsko-lesbijska“ czy szerzej „kul-
tura queer" to pojęcia nieznane. I nie przepuś-
ci żadnej okazji, aby w dyskusji nad festi-
walem „Pryzmat“ czy Dniami Równości w
Poznaniu (Warszawie, Krakowie) przypomnieć
nam, że przecież nie ma takiego bytu jak kul-
tura queer, że jest tylko kultura w ogóle, że to
żadna sztuka nakręcić film o tym, jak „pan
wkłada panu“ i nazywanie czegoś takiego kul-
turą to gruba przesada. I że, skoro ponoć
jesteśmy tacy sami jak inni, to doprawdy nie
ma potrzeby organizowania imprez z nazwy
gejowsko-lesbijskich, bo robiąc to, sami
zamykamy się w gettcie.
Z drugiej, wrzucając filmy, książki czy obrazy
do szufladki z napisem „kultura queer“ – na-
rażamy się na to, że wzbudzą zainteresowanie
tylko dlatego, że są gejowskie czy lesbijskie, a
nie z racji ich rzeczywistej wartości. I dodatko-
wo czeka nas roztrząsanie dylematu, czy kul-
tura queer mieści się w kulturze głównego
nurtu, czy też sytuuje się gdzieś na pograni-
czu. I czy – skoro już „Lubiewo“ udowodniło,
że „gejowska“ książka może wejść do kanonu
literackiego – jest sens mówić o „gejowskoś-
ci“ czy „lesbijskości“ czegokolwiek. Moim zda-
niem – jest. I zaraz powiem, dlaczego.
Trzecią kwestią, która tylko pozornie jest nie-
zależna od dwóch wymienionych, jest to, że
dopóki się czegoś nie nazwie, to to nie istnie-
Tekst: Ewa Tomaszewicz
17 F E L I E T O N
Lesbijka i niegej w domu BB
All You Need is Tusk
Pogadanki Cioci R.
Część I – Rozstania
20 K U L T U R A
Zapomniany prekursor
Czytając queerowo
„Momenty były?“
II edycja festiwalu kina LGBT –
Pryzmat
XXY
Geje walczą. I lesbijki też
je. Dlatego – z czego doskonale zdawały so-
bie sprawę np. założycielki Porozumienia Les-
bijek LBT – dopóki tzw. społeczeństwo nie
zdaje sobie sprawy z istnienia lesbijek, gejów,
osób bi- i transgenderowych, należy mu to
słowo powtarzać tak długo (chociażby w naz-
wie organizacji), aż je zapamięta i pozna, co
się pod nim kryje. Bo nie jest prawdą, że
wszyscy jesteśmy tacy sami, i dopiero kiedy li-
teratura queer będzie w powszechnej świado-
mości równorzędna z np. literaturą anglosas-
ką częścią kultury, bohaterami „Berka“ będą
człowiek, nie gej oraz człowiek, nie moheró-
wa. Czyli będziemy mieli do czynienia z rze-
czywistą akceptacją – tego, że jesteśmy różni,
a nie tego, że – tacy sami.
A póki co – tak, etykietujmy. Przyzwyczajajmy
do gejowskiego kryminału i lesbijskiego fanta-
sy. Szczególnie do tego ostatniego z przyjem-
nością bym się przyzwyczaiła. Skłonna jestem
nawet ufundować nagrodę dla autorki – wy-
wiad na rozkładówce „Repliki“. Między trans-
genderowym political fiction a biseksualnym
romansem.
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
www.replika.kampania.org.pl
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kampania.org.pl
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Redakcja: Anna Piżl, Małgorzata Rawińska, Krzysztof Tomasik,
Paweł Fischer-Kotowski
Współpraca: Robert Biedroń, Łukasz Maciejewski, Radek Oliwa
Webmastering: Krzysztof Łoś
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
projekt okładki: Marcin Szczygielski
Coming out
Tomasza Raczka

kraj
Tekst: Redakcja

Tomasza Raczka przedstawiać nie trzeba.

Ten krytyk filmowy, publicysta, a ostatnio ta-
kże wydawca zdobył popularność już w la-
tach 80., m.in. jako prowadzący Festiwal w
Sopocie, a potem także tworząc wraz z Zyg-
muntem Kałużyńskim jeden z najbar-
wniejszych duetów polskiej telewizji w pro-
gramach z cyklu „Perły z lamusa“. Zagrał w
pierwszej polskiej telenoweli „W labiryncie“
Pawła Karpińskiego, a w 1993 r. stworzył od
podstaw polską edycję „Playboya“, którego
był redaktorem naczelnym. W 2002 roku
założył własne wydawnictwo Latarnik, spec-
jalizujące się w książkach ludzi mediów.

Od kilku lat Raczek zaczął angażować w nie-

które działania środowiska LGBT: brał udział w
dyskusjach organizowanych w kinie Luna na
temat filmów lesbijskich, podpisał list protesta-
cyjny po „wydarzeniach poznańskich“. W cza-
sie gali podczas Dni Równości po ostatniej Pa-
radzie Równości wręczał nagrodę Hiacynta
scenarzyście serialu „Magda M.“.

Wreszcie przyszedł moment na coming out,

nie tylko Tomasza Raczka, ale też jego part-
nera – Marcina Szczygielskiego (czytaj wy-
wiad – str. 8-9). Takiego zainteresowania
mediów nikt się chyba nie spodziewał –
przez wszystkie przypadki w kolejnych tytu-
łach odmienione zostały słowa: „homosek-
sualizm“, „geje“, „Berek“, „Tomasz Raczek“
i „Marcin Szczygielski“.
foto: archiwum prywatne

Wszystko zaczęło się od nowej powieści

Szczygielskiego, a właściwie przedmowy,
w której Raczek napisał: „Od piętnastu pra-
wie lat jestem partnerem życiowym Auto-
ra“. Pierwszy przedrukował to zdanie 22
października plotkarski portal Pudelek, oz-
najmiając „Tomasz Raczek jest gejem!“. Trzy
dni później informację powielił „Fakt“ poświę-
cając Raczkowi okładkę. W tabloidzie można
było znaleźć wyznanie samego zainteresowa-
nego: „Jestem gejem. Nie zamierzam robić z
tego tajemnicy ani udawać kogoś innego“.
A potem się zaczęło! Raczek i Szczygielski stali
się pierwszą znaną parą gejowską, do tego z
piętnastoletnim stażem. Szybko zaczęły się wi-
zyty w programach telewizyjnych: „Dzień dob-
ry TVN“, „Happy hour“, „Rozmowy w toku“.
Ukazały się wywiady w „Gali“, „Przeglądzie“,
na portalach Inna Strona i Tlen. „Fakt“ nato-
miast publikował kolejne reakcje znanych osób
na ten coming out – nawet prawicowi polity-
cy Tadeusz Cymański i Julia Pitera nie skrytyko-
wali decyzji publicysty.
Cała sytuacja musi cieszyć, wzbogaciliśmy się
w końcu o kolejną osobę publiczną, która
przestała ukrywać swój homoseksualizm. Przy
okazji dość często zaczęło przewijać się słówko
„moda“. Niestety nawet do sytuacji, w której
osoby publiczne po prostu nie ukrywają swo-
jego homoseksualizmu, ciągle nam jeszcze da-
leko. A z modą będziemy mieć do czynienia,
gdy heterycy zaczną masowo udawać gejów i
lesbijki. To nam jednak wciąż jeszcze nie grozi.
Tymczasem więc gratulujemy decyzji Toma-
szowi Raczkowi i Marcinowi Szczygielskiemu i
czekamy z nadzieją na kolejne coming outy.
W następnej „Replice“ zamieścimy wywiad z
Tomaszem Raczkiem.

3
 raport Książkowy boom
Tekst: Krzysztof Tomasik

W ciągu miesiąca ukazało się pięć książek niezmiernie ważnych dla

środowiska LGBT - ważnych nie tylko z powodu swojej różnorodności, ale także
dlatego, że zwracają uwagę na istnienie gejów i lesbijek jako społeczności

Przynajmniej od dwóch lat wiadomo, że jeśli
w Polsce dzieje się coś ciekawego w tema-
cie gejowsko-lesbijskim, to przede wszys-
tkim na rynku książkowym. Kolejne propozy-
cje, zarówno rodzime, jak i tłumaczenia,
omawiamy regularnie w każdym numerze
„Repliki“. Tym razem mamy jednak do
czynienia z sytuacją wcześniej niespotykaną:
w ciągu miesiąca ukazało się pięć książek
niezmiernie ważnych dla środowiska LGBT.
Ważnych nie tylko z powodu swojej
różnorodności, ale także zwracających uwa-
gę na istnienie gejów i lesbijek jako społecz-
ności. Dlatego właśnie tym razem postano-
wiliśmy nie ograniczać się jedynie do napi-
sania recenzji, ale także zaprezentować sa-
mych autorów i porozmawiać z nimi, nie
tylko na temat książek.
Bartosz Żurawiecki, Marcin Szczygielski, Edward
Pasewicz, Robert Biedroń i Błażej Warkocki – tę
piątkę łączy sporo (choćby płeć i orientacja sek-
sualna), ale ich książki dość znaczenie się od
siebie różnią. Trzy pierwsze to powieści, dwie

„Tęczowy elementarz“
w każdej szkole
rozmowa z Robertem Biedroniem, autorem „Tęczowego elementarza“

Rozmawiał: Mariusz Kurc

Piszesz w „Tęczowym elemen-
tarzu“, że spośród wszystkich
coming outów w życiu ge -
ja/lesbijki najważniejszy jest
ten, którego dokonujemy sami
przed sobą. Jak przeszedłeś
swój własny, „wewnętrzny“ coming out?
Wychowywałem się w podkarpackim miastecz-
ku. Nie jest to, jak się domyślasz, miejsce, w
którym gej mógłby bezstresowo przeżyć dojrze-
wanie. Gdy zauważyłem, że kręcą mnie faceci,
zacząłem szukać informacji o homoseksualności
we wszelkich książkach, które były dostępne w
krośnieńskiej bibliotece. Z tych naukowych i
medycznych dowiedziałem się, że jestem
zboczeńcem i powinienem się leczyć. Ale żeby
się leczyć, musiałbym powiedzieć lekarzowi, że
jestem homoseksualistą – to było wtedy ponad
moje siły. Czułem się jak UFO, ktoś kompletnie
niepotrzebny społeczeństwu. Postanowiłem jed-
nak zostać sam na sam z moim „zboczeniem“.
Kiedy się przełamałeś?
Gdy zakochałem się w koledze z klasy. Nie
wyznałem mu tego, tylko…pokazałem. Nie
wchodźmy jednak w szczegóły. On w każdym nością. Byłem załamany. A ta głupia psycho-
razie kilka dni chodził zszokowany, a potem lożka, która oczywiście skoncentrowała się na
zaczął ze mną rozmawiać, a nasza przyjaźń „leczeniu“, rozczarowała mnie. Ale i zezłościła,
stała się nawet jeszcze bardziej dojrzała. W zasiała chyba też ziarno buntu. Na szczęście
końcu mieliśmy teraz wielki sekret. Przyjaciel niedługo potem pojechałem na wycieczkę do
okazał się jednak hetero, więc z miłości nici. Berlina, gdzie zakochałem się po raz drugi.
Miało to dla Ciebie duże znaczenie, że cię nie Szczęśliwie tym razem?
odtrącił? Szczęśliwie tylko przez chwilę, Thomas wkrótce
Byłem nieszczęśliwie zakochanym piętnasto- mnie porzucił. Ale przeżyłem pierwsze wspania-
letnim gejem! Płakałam, szlochałam, darłam łe seksualne uniesienia, których pewnie nigdy
jego zdjęcia, potem sklejałam od nowa, miota- nie zapomnę. Berliński świat Thomasa, który żył
łam się… Aż udałem się do psycholożki. w gejowskiej komunie i nie miał żadnych proble-
mów z akceptacją swojej homoseksualności,
To już byłeś dość odważny… bardzo mnie podbudował i ośmielił. Zacząłem
Szukałem pomocy. Chciałem poradzić sobie z czytać polskie czasopisma gejowskie, a nieba-
nieszczęśliwą miłością, a nie z homoseksual- wem – również pisać do nich. Niektóre moje
Robert Biedroń (1976) – absolwent politologii i nauk społecznych na Uniwersytecie Warmińsko-
Mazurskim w Olsztynie oraz Szkoły Liderów Politycznych i Społecznych. Publikował m.in. w „Gazecie
Wyborczej“, „Polityce“, „Trybunie“, „Rzeczpospolitej“. Pomysłodawca i założyciel KPH. Współpracownik i kon-
sultant kilkunastu organizacji praw człowieka w Polsce i za granicą, autor pierwszej w Polsce pracy poświęconej
nazistowskim prześladowaniom mężczyzn homoseksualnych. Pierwszy polityk w Polsce, który otwarcie przyz-
nał się do swojej orientacji seksualnej i zaczął głośno mówić w mediach: Tak, jestem gejem! Laureat Tęczowego
Lauru, nagrody przyznawanej za propagowanie idei tolerancji. W 2005 roku ukończył Helsińską Szkołę Praw
Człowieka. W KPH robi wszystko począwszy od prezesowania, a skończywszy na rozlepianiu plakatów.

4
 raport

kolejne reprezentują literaturę faktu. Dzięki
Pasewiczowi mamy pierwszy w Polsce gejows-
ki kryminał, Żurawiecki postanowił opisać
tożsamości tworzone na randkowych portalach,
a Szczygielski przeciera szlaki, prezentując lekką
historię, która ma szansę być masowo czytana
nie tylko przez homoseksualistów. Przy okazji
warto zauważyć, że „Ja, czyli 66 moich miłości“
to już trzeci gejowski tytuł podpisany przez
Bartosza Żurawieckiego, powoli tworzy się więc
zwyczajny rynek branżowych propozycji. Także
w książkach Biedronia i Warkockiego trudno
znaleźć punkty styczne. Z jednej strony mamy
przewodnik dostarczający podstawowych
wiadomości na temat homoseksualizmu,
z drugiej wyrafinowaną analizę krytyczno-liter-
acką wyrastającą z nurtu queer studies.
Wymienione tu pozycje nie wyczerpują zresztą
całości propozycji. Nie tak dawno ukazała się
bowiem omówiona w poprzedniej „Replice“ po-
wieść Remigiusza Grzeli „Bądź moim Bogiem“, a
wspomnieć należy także „New Romantic“
Michała Zygmunta (recenzja – s. 23). Obie jed-
nak znacząco różnią się pozostałych, nie tworzą
gejowskiej tożsamości, u Grzeli homoseksualny
wymiar jest w znacznej mierze ukrywany, nato-
miast w książce Zygmunta gej czy lesbijka
bardziej niż indywidualnie występują jako grupa
będąca forpocztą przemian.
Mamy nadzieję, że nowe książki wymienio-
nych autorów dokonają przełomu, w wyniku
którego kolejne dzieła traktujące o społecznoś-
ci LGBT zapełnią wkrótce półki księgarń. Cie-
sząc się z tego boomu na polską miarę, nie
możemy nie zauważyć zupełnej posuchy, jeśli
chodzi o powieści lesbijskie. Oby jak najszyb-
ciej się to zmieniło. Poza tym ciągle mamy do
czynienia z pokoleniem urodzonym w latach
70-tych. Tekst Tomasza Kaliściaka na temat
zapomnianej twórczości Tadeusza Olszewskie-
go (s. 20), świadczy o tym, że także starsze
pokolenie może mieć w tym temacie wiele
ciekawego do powiedzenia. Obyśmy jak
najszybciej usłyszeli ich głos.

teksty ukazały się drukiem i byłem z tego strasz- kiem Żurawieckim, Sławkiem
nie dumny. A w internacie na ścianie powiesiłem Królakiem i Martą Abramo-
sobie erotyczne zdjęcia facetów. wicz założyliśmy KPH.

Żartujesz?! Jak kumple z internatu Teraz wydajesz „Tęczowy ele -

zareagowali?
Nigdy żaden nie powiedział mi ani słowa. Czyli
totalne tabu, ale też zero prześladowania.
A kiedy obudził się w tobie zew działacza?
Na studiach w Olsztynie. W Lamboli założyliś-
my na przykład gejowsko-lesbijski telefon zau-
fania. Wszyscy się bali iść do lokalnych me-
diów i poprosić, by zamieścili o tym in-
formacje. Ja poszedłem i okazało się, że nie ma
problemu. Wszystko szło mi niespodziewanie
łatwo i dodawało skrzydeł. Byłem też zdzi-
wiony, że nikt nie ma tyle śmiałości w mó-
wieniu o swojej homoseksualności, co ja.
Wtedy zacząłem też działać w młodzieżówce
SdRP i początki były naprawdę różowe. Na
kongresie założycielskim SLD wniosłem postu-
lat, by w nowym statucie znalazł się zapis o
równym statusie i zakazie dyskryminacji. I to
przeszło! 7-8 lat temu był w Polsce lepszy kli-
mentarz“ czyli zbiór kilkudzie-
sięciu prostych, podstawo -
wych pytań i odpowiedzi na
tematy związane z byciem ge-
jem/lesbijką w Polsce. Skąd
ten pomysł?
Przez lata mojej działalności
spotkałem się z bardzo wielo-
ma pytaniami. Poziom niewie-
dzy na temat gejów i lesbijek
jest u nas zastraszający. Z
drugiej strony – pojawia się co-
raz więcej książek nie
traktujących homoseksualności
jak choroby. Jednak one wyda-
ją mi się niestrawne, zbyt trud-
ne dla tzw. zwykłego czytel-
nika, czyli np. dla piętnastolatki,
która odkrywa, że jest lesbijką,
albo dla kogoś takiego, jak moi
foto: Oiko

mat dla sprawy LGBT niż teraz…
Tu już dochodzimy do powstania Kampanii
Przeciw Homofobii sześć lat temu?
Prawie… Po studiach przyjechałem do War-
szawy – do tego wyśnionego przeze mnie raju
gejowskiego. Okazało się, że wcale nie jest
dużo lepiej niż w Olsztynie. Lambda Warsza-
wa skupiała się na działalności pomocowej
skierowanej do samych gejów i lesbijek, ja
chciałem zwrócić się do całego społeczeństwa
– i tak m.in. z Jackiem Kochanowskim, Bart-
rodzice, którzy musieli wiele
zrozumieć, zanim zaakcep-
towali homoseksualnego syna.
Jeśli odkrycie homoseksualnej orientacji będzie
dla kogoś dzięki „Tęczowemu elementarzowi“
łatwiejsze – książka spełni swoje zadania. Poza
tym, chciałem dać odpór tej homofobicznej pro-
pagandzie, która miała miejsce na niespotykaną
wcześniej skalę za rządów PiSu.
Tytuł sugeruje wartość edukacyjną.
Marzę o tym, by ten elementarz był wyko-
rzystywany w szkołach. Powinien znaleźć się
w każdej szkolnej bibliotece… Oczywiście,
nie łudzę się, że po homofobicznych rządach
Giertycha teraz nagle zaświeci w oświacie
antyhomofobiczne słoneczko. Ale zamierzam
ubiegać się o status lektury zalecanej w szko-
łach. Nie chcę, żeby ktokolwiek w przyszłości
przechodził przez piekło homofobii, jakie
spotyka nas, gejów i lesbijki.

5
 raport
Poznańskie Stonewall!
rozmowa z Edwardem Pasewiczem,
autorem książki „Śmierć w darkroomie“

Rozmawiał: Maciej Kucharski

Dasz się namówić na
spektakularny, medialny
coming out?
To byłoby śmieszne... Ed-
ward Pasewicz jest gejem!
Wszyscy o tym wiedzą od
2001 roku, czyli od mojego
debiutu. Książka, którą
wówczas wydałem, była chyba pierwszym stricte
gejowskim zbiorkiem poetyckim w tym kraju. Nig-
dy nie miałem problemu z gejowstwem, ani w
domu, ani w rodzinnym Międzyrzeczu.
Dzieci nie pokazywały cię palcem w mias -
teczku?
Jeśli człowiek zachowuje się normalnie i nor-
malnie podchodzi do tej sprawy, to nie ma
żadnych problemów. Obecne spektakularne
coming outy panów w TV mnie śmieszą. Nie
mieli odwagi zrobić tego za rządów PiSu, a te-
raz to robią, bo mają jakieś interesy.
Poezję zamieniłeś na kryminał?
Tak. Po pierwsze dlatego, że znalazł się wy-
dawca, po drugie – tej historii nie dało się ina-
czej opowiedzieć. Trudno byłoby połączyć
wątki polityczne z „historią miłosną inaczej“.
Polityka silnie zaważyła na tej książce. Akcja
dzieje się w określonym czasie, miejscu, w
określonym kontekście.
Rozbity Marsz Równości z 19 listopada 2005
roku to rodzime Stonewell? Czy polscy geje
potrzebują swojego „mitu założycielskiego“?
Tak, polski gej potrzebuje takiego mitu. Warto
w końcu jasno powiedzieć, że tamte wydarze-
nia były naszym Stonewell. To znaczy tak na-
prawdę mogły być. Pamiętaj, że ilość osób ho-
moseksualnych uczestniczących w Marszu była
żenująco niska.
Czyli tak naprawdę „za nas“ walczyli wówczas
inni? Zieloni? Anarchiści? Lewacy etc.?
To jest niestety prawda.... Przychodzi mi teraz
do głowy stwierdzenie Błażeja Warkockiego:
„Jeśli położysz przed gejem książkę i majtki
Calvina Kleina, to wybierze na pewno majtki“.
Podczas rozbijania Marszu przez Policję wiele
osób trafiło na komisariaty, mieli sprawy w
sądach i problemy. Tymczasem tego samego
dnia w pewnym znanym, modnym poznań-
skim gejowskim klubie można było trafić na
dyskusję „ciotek“, które biadoliły, że są bard-
zo dyskryminowane. Na Marsz jednak żadna z
nich się nie pofatygowała. Można
powiedzieć: jeśli nie potraficie walczyć o
swoje, to teraz popukajcie się w głowę, a nie
narzekajcie na brak praw...
„Śmierć w darkroomie“ opisuje więc „mit zało -
życielski polskiego gejostwa“, jednocześnie
jednak Edward Pasewicz rozprawia się w tej
książce z tak zwanym środowiskiem?
Nie chcę się z nikim rozprawiać. Jedyne, na co
mam ochotę, to zwrócić paru osobom uwagę,
że jeśli czegoś chcą, to trzeba działać, a nie sie-
dzieć w domu i opowiadać o tym, że jesteśmy
dyskryminowani. Tak długo będziemy dyskry-
minowani, jak długo będziemy na to pozwalać...
Dokonujesz nawet kategoryzacji polskich „cio -
tek“. Mamy tutaj ciotki lewaczki, ciotki kon -
sumpcjonistki, ciotki kontestatorki ...
I każda ciotka dzieli się wewnętrznie i rozbija
na podgrupy (śmiech). To jest oczywiście zaba-
wa, żartobliwa kategoryzacja, która była mi
potrzebna w pisaniu. Musiałem pokazać, że
istnieje rozwarstwienie, że istnieją jakieś frakc-
je, partie kanapowe...
Czy tej kategoryzacji nie dokonujesz przypad -
kiem nie tyle dla gejów, ile dla czytelników
spoza „środowiska“?
To prawda, cały czas walczę z powszechnym
wyobrażeniem, że homoseksualista to prze-
gięty facet z piórami w dupie. Może być lewa-
kiem, a nawet lesbijką faszystką. Sam przecież
wiesz, że są np. geje, którzy głównie przeby-
wają na squocie, zajmują się polityką, są lewa-
kami i anarchistami. Prędzej umrą, niż pójdą
do wspomnianego wyżej klubu.

Multikulti od 16 listopada w sieci – nowy portal o różnorodności i tolerancji

Kliknij na www.multikulti.org.pl i sprawdź, czy mamy szansę stać się Rzeczpospolitą Kolorową, zamiast czwartą czy
piątą!

Od 16. listopada w sieci dostępny jest nowy portal o różnorodności i tolerancji. Czytelnicy znajdą w nim najbardziej interesujące teksty o polskiej rzeczywistości,
widzianej oczami tych, którzy chcą żyć w kraju otwartym na różnorodność i wśród ludzi ciekawych świata.

Już dziś na stronach MultiKulti można spotkać duszpasterza mniejszości wietnamskiej, pogromczynie wysokich krawężników z Fundacji MaMa, skazanych na
nowoczesne technologie seniorów, polskie muzułmanki, gejów i lesbijki przed i po coming oucie, wokalistę Sweet Noise o sudańskich korzeniach.

Do przeczytania wiele interesujących wywiadów. Czy Polak może być mulatem – odpowiada Agnieszka Graff. Małgorzata Fuszara analizuje dla nas nieobecność
kobiet w głównym nurcie polityki. Wiesława Kozek mówi o wartości tolerancji, a Joanną Tokarską-Bakir opowiada o ukrytym polskim antysemityzmie.

„Jak przetrwać w Polsce?“ dowiedzą się cudzoziemcy z działu FOR FOREIGNERS. W portalu również BAZA ORGANIZACJI i WYDARZENIA.
Portal promuje GRA W ŻYCIE. Zobacz, czy potrafisz w nią wygrać!

O wiele więcej: www.multikulti.org.pl

MultiKulti przygotowuje Kampania Przeciw Homofobii przy wsparciu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Stowarzyszenia „Otwarta Rzeczpospolita“ i Grupy Wirydarz.

Portal jest częścią projektu realizowanego w ramach Europejskiego Roku Równych Szans dla Wszystkich i współfinansowanego przez Komisję Europejską oraz
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (Marta Abramowicz)

6

Książka napisana jest też z niechęci do Pozna -
nia? Dlaczego nie lubisz tego miasta?
Mogę powiedzieć, ze znielubiłem Poznań
właśnie 19 listopada 2005 roku. Wtedy rze-
czywiście coś się w tym mieście skończyło.
Wcześniej było lepiej. Poznań wyglądał na
miasto otwarte, bez kompleksów. I nagle cała
jego europejskość i otwartość, w moim odczu-
ciu, zawaliła się. Nie było gorszej antyreklamy
niż to zdarzenie... Skończyły się złudzenia.
Jeszcze gorzej zaczęło robić się potem: nacis-
ki, ograniczenia. Przytoczę taką historię:
Robimy z Mariuszem Grzebalskim serię Wiel-
kopolska Biblioteka Poetów
finansowaną przez Urząd
Marszałkowski. Dwa mie-
siące temu panowie z ko-
misji budżetowej, radni
Prawa i Sprawiedliwości,
chcieli tę serię zlik-
widować. Napisali wów-
czas w specjalnym rapor-
cie, że „promuje ona mniej-
szości seksualne“ i jest
szkodliwa społecznie.
„Śmierć w darkroomie“
nie tylko krytykuje gejów i
miasto, ale też kościół ka -
tolicki i typową polską
rodzinę...
Pisze się, bo ma się z czymś
problem. Chce się ten pro-
blem uzewnętrznić,
zobaczyć. Profesor Piotr Śli-
wiński z UAM ma chyba
rację, gdy mówi, że ta
foto: Jarek Łukaszewicz, własność: www.kserokopia.art.pl
książka nie jest antykościel-
na, ale antychrześcijańska. Nie ruszam koś-
cioła, tylko samą religię. Chrześcijaństwo nie
jest moją bajką, ponieważ immanentną cechą
tej religii jest niechęć do ciała, do jakiejkolwiek
przyjemności, a seks ma prowadzić tylko do
prokreacji. Taka religia jest mi całkowicie obca.
Akceptuję jednak wybory i prawa innych ludzi.
Dlatego nie wykpiłem Eminencji, postaci, która
występuje w mojej książce. Naprawdę
poznałem takie osoby. Oni mają wielki prob-
lem. Z jednej strony ciągnie ich do facetów, a
z drugiej są nakazy religijne, których nie chcą
łamać, zachowują nieprzekraczalne zasady.
Mam problem z chrześcijaństwem. Jestem wy-
chowany w tej religii, jak chyba każdy w Pols-
ce. Nie mogę tego wyrwać z mózgu. Z drugiej
strony nie akceptuję chrześcijaństwa z powodu
moich poglądów i własnych wyborów. Ten
problem nie jest w książce rozwiązany. Posta-
wiłem go i czekam na odzew. Mogę jedynie
powiedzieć za Joycem, że nieszczęściem Pola-
ków jest ich katolicyzm...
Nieszczęściem Polaków są też ich toksycz -
ne rodziny.
Myślisz o komisarzu Zielonym, jego bracie Igo-
rze i ich ojcu?
Czy to Twój ojciec był tutaj pierwowzorem?
Nie, mój ojciec jest bardzo w porządku. Spot-
kałem się z taką historią w moim życiu. To był
ojciec mojego faceta, widziałem, co on wyra-
bia i na co sobie pozwala. Mój chłopak został
sponiewierany przez ojca, a następnie wy-
rzucony z domu tylko dlatego, że jego gejost-
wo nie pasowało do profilu społecznego ojca,
jego pozycji i stanowiska. Rodzina ustawiona,
znana i porządna, która coś musiała zrobić z
problemem pod tytułem „syn pedał“.
Nie obawiasz się, że „Śmierć w darkroomie“,
silnie związana z Poznaniem, będzie zro -
zu miała tylko w tym mieście? Geje będą ją
czytać, by rozpoznawać miejsca i osoby? Po -
dobno już do „Gr zechu Warte“ przychodzą
wycieczki...
Uniwersalizm powstaje ze skrajnego regionali-
zmu. Na tej zasadzie Joyce oparł „Dublińczy-
ków czy „Ulissesa“. On o niczym innym nie pi-
raport
sze jak o swoim mieście! To, co miało miejsce
w Poznaniu, mogło się przecież zdarzyć w
Warszawie, w Berlinie czy w Nowym Jorku.
Co książka dała Tobie? Czy coś Ci uświado -
miła, w czymś pomogła?
Za wcześnie o tym mówić. Dopiero zbieram
odbicia, odblaski. Gdy czytam niektóre re-
cenzje, np. Marcina Krzeszowca, którego
książkę „Ból istnienia“ połykałem w swoim
czasie, to się naprawdę zachwycam. Ten fa-
cet dokładnie odczytał moje zamierzenia,
intencje, w pełni zrozumiał mój przekaz. Krok
po kroku rozwiązał problemy, które podczas
pisania sobie postawiłem.
To jest najfajniejsza rzecz w
tej zabawie, że nie trafiasz
w próżnię.
Zarzucisz poezję na rzecz kry-
minałów?
Nie mam zamiaru. Użyję po-
równania malarskiego. Lepiej
publiczności najpierw udo-
wodnić, że można namalo-
wać porządny portret, a do-
piero później konstruować
abstrakcję.
Konstruujesz już coś
nowego?
Bardzo powoli. Pisanie po-
wieści, nie jest taką zabawą
jak pisanie wierszy, które
można w kółko poprawiać.
To jest jednak trochę większa
odpowiedzialność.
Edward Pasewicz (1971) – poeta, prozaik i
kompozytor. Laureat VIII Konkursu im. Jacka
Bierezina (2000). Autor zbiorów poetyckich „Dolna
Wilda“ (Anima, Tygiel Kultury 2001; Poznań,
Wielkopolska Biblioteka Poetów 2001), Nauki dla
żebraków (arkusz dołączony do pisma „Topos“ nr
4-5/2003), „Wiersze dla Róży Filipowicz“
(Wrocław, Biuro Literackie 2004), „th“ (Kielce, kse-
rokopia.art.pl 2005), „Henry Berryman Pięśni“
(Kielce, kserokopia.art.pl 2006) oraz kryminału
„Śmierć w darkroomie“ (Kraków, EMG 2007).
W 2007 został nominowany do Nagrody Literackiej
Gdyni za książkę „Henry Berryman Pięśni“. Jego wier-
sze były tłumaczone m.in. na niemiecki, angielski, sło-
weński, serbski, bułgarski, czeski, hiszpański, włoski.
Jest buddystą, uczniem Ole Nydahla. Mieszka w
Poznaniu.
O sobie mówi: „Urodziłem się w 1971 roku. nie
wiem kiedy umrę i to mnie martwi“.
7
 raport Realizm seksualny
Rozmowa z Marcinem Szczygielskim,
autorem książki „Berek“

Rozmawiał: Mariusz Kurc

„Berek“ zaczyna się od
seksu, więc my też zacz -
nijmy od seksu.
Pisanie tych scen sprawia-
ło mi wielką przyjemność
– także intelektualną. Był
to przy okazji mój nie
tylko gejowski, ale także
pisarski coming out – w moich wcześniejszych
książkach bardziej się cenzurowałem. „Berek“
mnie wyzwolił.
Kazimiera Szczuka napisała o Tobie w „Wyso-
kich obcasach“: „Autor przejawia spory talent
do pisania pornografii, nie tylko gejowskiej.“
To moim zdaniem ogromny komplement. Bar-
dzo lubię pornografię. Dobra, porządna porno-
grafia jest moim zdaniem więcej warta niż
średnie, wysilone dzieło sztuki. Dostarcza wię-
cej emocji, budzi większe zainteresowanie i
daje więcej przyjemności! Ale czy „momenty“
w „Berku“ są pornografią? Nie wydaje mi się.
To po prostu realizm seksualny.
Rozmawiamy dwa tygodnie po premierze
„Berka“. Możesz już powiedzieć coś o tym, jak
książka jest odbierana?
Wszelkie nasze, czyli moje i Tomka (Raczka,
wydawcy „Berka“ i partnera Marcina Szczy-
gielskiego – przyp. MK), przewidywania, za-
równo, jeśli chodzi o nasz coming out jak i o
moją książkę, okazały się nietrafione. Pisząc
„Berka“, chciałem stworzyć pastisz lekkich po-
wieści, który miał gejom poprawiać samopo-
czucie, a niegejom – dawać do myślenia. Tym-
czasem okazało się, że książka jest przyjmowa-
na podobnie przez wszystkich czytelników,
bez względu na ich orientację.
Na spotkania promocyjne przychodzą bardzo
różni ludzie. W katowickim centrum handlo-
wym pojawił się pewien chłopak o niepokoją-
cym spojrzeniu, czekałem tylko, aż się odezwie
i zmiesza mnie z błotem. A on po spotkaniu
spokojnie poprosił o autograf dla swojej
dziewczyny. Inny natomiast z autentycznym
wzruszeniem opowiadał, jakie wrażenie zrobi-
ła na nim scena spotkania Pawła z Wojtkiem.
Z zaciekawieniem czekałem na spotkanie z Ka-
zimierą Szczuką (w programie „Wydanie drugie
poprawione“). Szykując się na jej ataki, przy-
gotowałem sobie kilka celnych ripost. Tym-
czasem podczas nagrania Szczuka zaskoczyła
mnie tym, że nie tylko chwaliła „Berka“, ale
nawet cytowała z pamięci fragmenty książki.
Codziennie dostaję maile od czytelników – w
przypadku poprzednich książek, choć też
sprzedawały się w wysokich nakładach, cze-
goś takiego nie było. Piszą głównie geje. Ana-
lizują i wypytują, czasem bardzo szczegółowo.
Na wszystkie listy odpowiadam.
Jak widzisz „Berka“ w szufladce z napisem „li -
teratura gejowska“?
Polska literatura gejowska opowiadała dotąd
o bardzo specyficznych środowiskach. „Berek“
konfrontuje wielkomiejskiego geja z rzeczywis-
tością, która w przypadku jego bohatera Pawła
oznacza m.in. sąsiadkę Annę – „moherówę“, a
rzeczywistość – Annę – z gejem.
Poza tym, podobnie jak inne moje książki,
„Berka“ napisałem lekkim, potoczystym języ-
kiem i starałem się, aby opowiadana historia
była ciekawa – na tle obecnie lansowanej lite-
ratury te cechy stają się zbrodnią, prowokującą
próby zdyskredytowania książki przez „autory-
tety“. Ale jednocześnie, dzięki tym właśnie ce-
chom, zarówno w szufladce „literatura gejow-
ska“, jak tej z napisem „literatura piękna“ czuję
się bezpiecznie, a moja pozycja jest niezagro-
żona, bo czytelnicy – odwrotnie niż recenzen-
ci literaccy – zawsze będą szukali książek, któ-
rych czytanie jest po prostu przygodą i przy-
jemnością. Mam tego wymierne dowody, bo
„Berka“ musieliśmy już dwukrotnie dodruko-
wywać, a jego nakład przekroczył do tej pory
10 000 egzemplarzy.
Dlaczego tak optymistycznie patrzysz na kon-
frontację geja z „moherówą“? Niektórzy widzą
w tym naiwność.
Chciałem napisać książkę, która mogłaby się
stać podstawą dialogu. Anna może sobie być
dewotką, ale musi przyjąć do wiadomości ist-
nienie geja Pawła, a Paweł powinien uświado-
mić sobie, że moherowa Anna ma prawo do
swoich przekonań i że w gruncie rzeczy jest za-
gubioną, potwornie samotną i nieszczęśliwą
osobą. Optymizm był mi potrzebny, jako uni-
wersalna platforma przekazu, działająca na
wszystkich bez wyjątku czytelników. Zawsze
zależało mi na tym, aby pisać książki, które tra-
fią do szerokiego grona ludzi, bez względu na
ich erudycję i wrażliwość – czytelnik może je
odbierać na poziomie czystej rozrywki, ale jeś-
li zada sobie trochę trudu, odszuka w historii

Marcin Szczygielski – pisarz, grafik, dziennikarz i projektant wnętrz (ur. 1972 r.), dyrektor artystyczny Instytutu Wydawniczego Latarnik, autor okładek wszys-
tkich książek wydawanych przez Latarnika.

Przez sześć lat był związany z miesięcznikiem „Playboy“ Edycja Polska, w którym w latach 1998-2000 pełnił funkcję dyrektora artystycznego. Był również dyrektorem
kreatywnym wydawnictwa Gruner + Jahr Polska, gdzie stworzył makietę powstającego tygodnika „Gala“. Jego prace publikowały pisma „Playboy“, „Voyage“,
„Newsweek“, „Pani“, „Olivia“, „Rodzice“, „Auto Plus“, a miesięcznik „Fantastyka“ zamieścił obszerny wybór jego grafik (Fantastyka 02/2001).

W kwietniu 2007 został redaktorem naczelnym miesięcznika „Moje Mieszkanie“. Pracował też w telewizji Canal+ (Nigdzie indziej), a w TVN współprowadził pro-
gram Pokojowe rewolucje, poświęcony projektowaniu wnętrz.

Jako pisarz zadebiutował w 2003 r. powieścią „PL-BOY czyli dziewięć i pół tygodnia z życia pewnej redakcji“. W listopadzie 2007 r. – po czterech powieściach, w
których nie podejmował tematyki gejowskiej oraz książce kucharskiej (2004 r.) - opublikował "Berka", którego bohaterami są „30-letni gej Paweł oraz jego sąsiad-
ka 60-letnia Anna ,moherowy beret’. Nie cierpią się i właściwie prawie w ogóle się nie widują. Nieoczekiwany splot okoliczności sprawi, że dojdzie do brzemien-
nej w skutki konfrontacji“.

W październiku 2007 r. wraz ze swym partnerem życiowym od 15 lat – Tomaszem Raczkiem – zrobił publiczny coming out.

8
 raport

drugie, trzecie
i dziesiąte
dno. Wspa-
niale potrafi
robić to Mar-
garet At-
wood, której
książki są naj-
bliższe moje-
mu ideałowi
doskonałej li-
teratury.

Zresztą głębo-
ko wierzę w
możliwość
pojednania
geja i „mohe-
rówy“ na
ludzkim po-
ziomie. Więk-
szość ludzi,
podobnie jak
bohaterowie
„Berka“, za-

myka się w
swoich świa-
tach, ale nie-
kiedy można
przebić te szczelne kapsuły, w których żyją i
zmusić ich do myślenia. Wtedy dzieje się coś
dobrego
Paweł żyje w „szczelnej kapsule“ i stąd m.in.
jego zainteresowanie science-fiction?
Właśnie! Poza tym pasowało mi to, bo nie
chciałem stworzyć wizerunku stereotypowego
geja, który uwielbiałby metki Dolce&Gabbana i
piosenki Kylie Minogue. Pewne stereotypy jed-
nak były mi potrzebne, aby przekaz książki był
uniwersalny. Niektórzy nie zauważają, że każ-
dy stereotyp w „Berku“ ma istotny „twist“, i że
jest to po prostu zabawa archetypami, a nie
powielanie klisz.
W „Berku“ pojawia się też HIV – wirus, któ -
rego związki ze światem gejów były już
wielokrotnie poruszane – choćby w filmie
„Filadelfia“ czy w serialu/spektaklu „Anioły
w Ameryce“.
Był też film „Wczesny przymrozek“ z Aidanem
Quinnem czy „It’s my party“ z Ericem Robert-
sem. Ale to wszystko są dość stare rzeczy, pre-
zentujące stan medycznej wiedzy na temat HIV
sprzed wielu lat – niejako archiwalne. W XXI
wieku AIDS nie jest już wyrokiem, tylko groź-
ną, przewlekłą chorobą. Staram się pokazać w
„Berku“, że gdy masz HIV, twoje życie się dia-
metralnie zmienia, ale to nie jest jego koniec.
Poza tym irytuje mnie, że temat HIV został nie-
rozerwalnie połączony z gejami w sztuce –
funkcjonuje jako podstawowe narzędzie emo-
cjonalnego szantażu heteroseksualnego wi-
dza: „polub geja, zobacz, jaki biedny“. Dlatego
w „Berku“ to nie zakażenie wirusem ma wy-
wołać sympatię widza do Pawła, ale on sam.
Zresztą pokazujesz, że życie nie kończy się
wraz z HIV – Paweł poznaje Wojtka.
Wojtek jest projekcją mojego idealnego faceta
– starszy, pełen pasji i zainteresowań, odno-
szący sukcesy na tym polu, które zna i lubi,
spokojny, solidny. Zawsze takiego faceta szu-
kałem i takiego faceta znalazłem w Tomku.
Przez te nasze 15 lat wspierał mnie i zachęcał
do poszukiwania środków wyrazu. Gdy zaczą-
łem pisać pierwszą książkę dopingował mnie
cały czas i nie dopuszczał, żebym zwątpił w
sens czy jakość mojej pracy. Dzięki niemu od-
foto: Spootnik
kryłem, że moim powołaniem jest pisanie –
wiem, że chciałbym to robić w przyszłości, bo
daje mi to poczucie samorealizacji.
Szczególnie sugestywne są w „Berku“ retro-
spekcje. Opisując licealne czasy Pawła i jego
pierwsze rozterki seksualno-uczuciowe, musia-
łeś chyba czerpać z własnych doświadczeń?
Pewnie, chociaż nie dosłownie. To są różne
odpryski z mojej wczesnej młodości. W liceum
byłem zakochany w dwóch chłopakach. Jeden
był w klasie mat/fiz, co według mnie równało
się byciu hetero, a drugi chyba był gejem. Ale
paradoksalnie do „chyba geja“ nigdy nie
udało mi się zbliżyć, za to z kolegą z mat/fiz
wylądowałem w łóżku. Ale to było już w
późnych czasach liceum. Wcześniej, gdy mia-
łem 13-14 lat i chodziłem do ostatnich klas
podstawówki, często udawało mi się nakłonić
kumpli z klasy do zawodów w masturbacji.
Działo się to w szatni przed lub po wuefie.
Konkurencje były dwie: kto szybciej dojdzie i
kto najdalej strzeli. Na ogół wygrywałem, bo
z wiadomych względów byłem najbardziej
zaangażowany w te rozgrywki.

9
 raport
Różnicę trzeba przerobić
rozmowa z Błażejem Warkockim,
autorem książki „Homo niewiadomo“

Rozmawiała: Ewa Tomaszewicz

W 2004 roku przygotowałeś
wspólnie ze Zbyszkiem Syp -
niewskim książkę „Homofo -
bia po polsku“, pierwszą
analizę zjawiska homofobii
w Polsce. Skąd pomysł na
taką właśnie książkę?
Pomysł wziął się z braku rzetelnej dyskusji.
Można powiedzieć, że to była książka inter-
wencyjna. Wcześniej o homofobii pisało się je-
dynie w niszowych pismach. W czasopismach
ukazywały się czasami teksty dotyczące gejów
i lesbijek, ale homoseksualność była w nich
postrzegana jako problem, mniej lub więcej
prywatny, i co najwyżej postulowano w nich
tolerancję wobec osób homoseksualnych. W
„Homofobii po polsku“ chcieliśmy wyjść poza
dyskusję „za“ czy „przeciw“ gejom i lesbijkom,
pokazać, że w tym wszystkim najistotniejsza
jest kwestia homofobii. Zebraliśmy teksty, któ-
re mówiły o tym, że tolerancja to za mało, że
trzeba wskazywać na heteronormatywność
rzeczywistości społecznej i ją zmieniać.
To był w ogóle dosyć gorący czas, chociażby ze
względu na dyskusję z Zofią Milską-Wrzosińską
na łamach „Gazety Wyborczej“ – pierwszą
dużą dyskusję o prawach lesbijek i gejów w
polskich mediach. I my wtedy czuliśmy, że ta
dyskusja jest niewystarczająca, a nasza książka
miała być głosem, którego w niej zabrakło.
Czy coś się zmieniło w dyskusji o prawach
osób homoseksualnych od ukazania się „Ho -
mofobii po polsku“?
Tak. Homofobia stała się dużo wyraźniej kwes-
tią polityczną, szczególnie od 2005 roku i pa-
cyfikacji Marszu Równości w Poznaniu. Wcześ-
niej o lesbijkach i gejach nie rozmawiano na
przykład przy okazji wyborów, nie była to
kwestia różnicująca partie polityczne. W 2005
roku natomiast ten temat pojawił się w expose
premiera Kaczyńskiego. Niestety, reguły dysku-
sji o homofobii wciąż wyznacza prawica, a gej
funkcjonuje w niej głównie jako straszak, wróg
publiczny nr 1.
Gdyby miała powstać „Homofobia po polsku 2“
– o czym by była?
„Homofobia po polsku“ była swoistym mani-
festem, opowiedzeniem się po stronie lewico-
wo-liberalnej wizji państwa. Być może druga
część ma sens, ale chyba przed wszystkim po-
winny powstawać książki, które będą indywi-
dualnymi, autorskimi wizjami różnych aspek-
tów emancypacji. I takie książki powstają –
chociażby prekursorskie „Obszary odmiennoś-
ci“ Izabeli Filipiak, świetna książka Anny La-
szuk, bardzo ważna książka Joanny Mizielińs-
kiej, „Miłość i demokracja“ Tomka Kitlińskiego
i Pawła Leszkowicza, „Tęczowy elementarz“
Roberta Biedronia. To jednak ciągle mało i –
być może – zamiast (albo obok) drugiej części
„Homofobii po polsku“ powinna się pojawiać
rzetelna naukowa praca dotycząca historii pol-
skiej emancypacji gejowsko-lesbijskiej, która
obejmowałaby lata 80., 90., aż po dzień dzi-
siejszy. Bo jeżeli dzisiaj emancypacja ma się
rozwijać, to musi rozumieć, mieć i znać własną
historię. Powinno też istnieć porozumienie po-
nad pokoleniami, żeby nagle się nie wydawa-
ło, że Jacek Poniedziałek jest pierwszą osobą
publiczną, która się wyoutowała.
Może w „Homofobii po polsku 2“ należałoby
się zastanowić nad tym, jak funkcjonuje środo-
wisko gejowsko-lesbijsko-feministyczne, jak
się organizuje nasza zbiorowa tożsamość, czy
nie zasadza się przypadkiem na jakimś koźle
ofiarnym, którego się zabija i idzie dalej. Taka
refleksja autokrytyczna jest bardzo potrzebna,
bo głupio by było, gdyby okazało się, że nasza
polska emancypacja usłana jest symbolicznymi
trupami. A druga ważna rzecz, która mogłaby
się tam znaleźć, to kwestia poszerzania pola
emancypacji. Może warto by się zastanowić,
dlaczego osoby starze, z mniejszych miejsco-
wości, ze starszego pokolenia, nie chodzą na
parady, nie uważają, że to jest ich sprawa, i
zastanowić się, co zrobić, żeby uznali, że jed-
nak jest ich.
Twoja nowa książka, „Homo niewiadomo“,
wpisuje się w nurt indywidualnych głosów na
temat emancypacji?
Mam nadzieję, że tak. Jednak jest przede
wszystkim książką akademicką, dotyczy litera-
tury, a nie bezpośrednio życia społecznego,
choć mam nadzieję, że między wierszami mó-
wię sporo ważnych rzeczy. Innymi słowy: pi-
sząc o literaturze, staram się pisać też o społe-
czeństwie. W ten sposób – czytając teksty –
staram się pokazać, w jaki sposób konstruo-
wana jest tożsamość, zwłaszcza ta nienorma-
tywna. „Homo niewiadomo“ jest jednak prze-
de wszystkim o trojgu pisarzy – Grzegorzu Mu-
siale, Andrzeju Stasiuku i Izabeli Filipiak.
Dlaczego właśnie o nich?
No cóż, wybór do pewnego stopnia jest arbi-
tralny. Zwykło się myśleć o Musiale jako
przedstawicielu (męskiej) literatury homosek-
sualnej. W tym porządku Stasiuk to z kolei
proza męska, Filipiak – kobieca, feministyczna
i lesbijska. Nie przyzwyczajam się jednak do
tych etykiet, a wręcz przeciwnie – staram się
w nich znaleźć dziury.
Ale to pożyteczna zabawa. Na przykładzie Mu-
siała staram się pokazać jak wysoka, elitarna
„szafa“ może być z dzisiejszej perspektywy nie-
bezpieczna, czyli jak taki ukryty homoseksualista
lokujący się w wysokich warstwach kultury ni z

Błażej Warkocki (1977) – krytyk, publicysta. Najlepszy znawca tematyki gejowsko-lesbijskiej w polskiej literaturze, zajmował się m.in. twórczością Grzegorza
Musiała, Michała Witkowskiego, Izabeli Filipiak, Edwarda Pasewicza. Publikował w najważniejszych pismach literackich („Ha!art“, „Pogranicza“, „Portret“, „Fa-art“,
„Czas kultury“), a także w „Bez Dogmatu“ i „Res Publice Nowej“. Od 2007 roku członek redakcji „Krytyki Politycznej“ i felietonista portalu Inna Strona, gdzie recenzu-
je nowości książkowe związane z tematyką LGBT.

Jego teksty znalazły się w licznych książkach (m.in. „Odmiany odmieńca“, „W poszukiwaniu małej dziewczynki“). Współautor „Kalendarium życia literackiego 1976-
2000“. W 2004 r. wraz ze Zbyszkiem Sypniewskim stworzył antologię „Homofobia po polsku“, zbiór tekstów diagnozujący sytuację polskich gejów i lesbijek na po-
czątku wieku. „Homo niewiadomo“ (2007) jest jego samodzielnym debiutem książkowym.

Błażej Warkocki od lat postuluje powstanie popularnej literatury gejowsko-lesbijskiej. Ocalił od zapomnienia powieść Marcina Krzeszowca „Ból istnienia“, obecnie
pracuje nad analizą opowiadania Juliana Stryjkowskiego „Tommaso del Cavaliere“. Fan serialu „The L Word“.

10

tego ni z owego zaczyna
przeprojektowywać „winę“ na
gejów. Zresztą ta figura geja
pojawia się w dyskusjach
publicznych, u publicystów
prawicowych, dla których
osoby homoseksualne, które
wyszły z szafy, są granicą
tego, co normalne, polskości,
narodu. Co jest zresztą dosyć
paradoksalne – mogłoby się
wydawać, że w emancypacji
chodzi tylko o małą regulację,
o to, żeby pary tej samej płci
mogły zawierać jakiś rodzaj
rejestrowanych związków. A z
perspektywy prawicowej oka-
zuje się, że jest to koniec świa-
ta. I ja, pisząc o Musiale i czy-
tając Musiała, staram się wy-
jaśniać, dlaczego tak jest. Bo
w pewnym sensie to jest ko-
niec świata, a właściwie ko-
niec pewnej naturalnej, he-
teronormatywnej wizji świata.
Ważna dla mnie jest zakoń-
czenie tej pracy, które jest za-
razem otwarciem. Piszę w
nim o polskim kanonie litera-
tury. O tym, że w kulturze XX
wieku niby tej homoseksual-
ności nie ma w sferze tego,
co widoczne, ale kiedy się te-
mu dokładniej przyjrzymy, to
okazuje się, że jest to swego rodzaju cyrku-
lująca Tajemnica. I chodzi o to, żeby opisać
funkcjonowanie tej tajemnicy, żeby ograniczyć
jej niszczące działanie.
Ważny jest też tytuł książki.
Nie wiem, czy ważny, mam nadzieję, że –
sprytny. „Homo niewiadomo“ jest formułą,
które uznałem za możliwy odpowiednik
„queer“. W dyskursie akademickim tłumaczy
się to słowo jako „odmieniec“, także ze wzglę-
du na modernistyczną poetkę Marię Komornic-
ką, która po swojej płciowej transgresji nazwa-
ła się Odmieńcem. W słowie „queer“ jest
dawka wulgarności, zaczepności, której nie
ma w „odmieńcu“. Homo niewiadomo wydało
mi się słowem genialnym, po pierwsze dlate-
go, że jest to słowo bardzo polskie, które
wszyscy kojarzą, będące swojego rodzaju eu-
femizmem, który ma nazwać, napiętnować
osobę homoseksualną, a po drugie nie jest
raport
I to mnie oczywiście
bardzo mnie cieszy.
Właściwie stało się coś,
co postulowałem swo-
jego czasu w swoich
tekstach – żeby pow-
stała popularna literatu-
ra gejowsko-lesbijska.
Bo to byłby objaw
pewnej normalności.
Dla nas – normalności,
ale pojawiają się gło-
sy, że jest to sztuczna
etykieta, że nie ma
czegoś takiego jak np.
kultura gejowska, jest
tylko kultura w ogóle.
Oczywiście, że jest coś
takiego jak literatura, czy
szerzej – kultura ge-
jowska czy lesbijska. Wi-
dać ją, gdy już wyszła z
szafy. Najprościej rzecz
ujmując – to literatura,
w której przedstawiane
są problemy osób ho-
moseksualnych, a głów-
ni bohaterowie są nie-
heteroseksualni, czy też
nieheteronormatywni.
Choć w tej etykiecie kryje
się rzecz jasna pewnego
rodzaju zagrożenie –
foto: Aneta Łukaszów wypływają rzeczy słabe
słowem zupełnie legalnym, jest potoczne, tylko dlatego, że są gejowskie lub lesbijskie. Ale
podwórkowe, z życia wzięte, piętnuje się nim. nie jest to wielki problem. Iza Filipiak powiedziała
Homo niewiadomo jest poza tym formułą bez- kiedyś, że należy rozmawiać również o słabych
płciową, może obrażać, czy też dotykać tak ko- książkach i trzeba je analizować, bo zapisują jakąś
biet, jak i mężczyzn. Chodziło oczywiście o to, wizję świata. I ja się z nią zgadzam. Lepiej dobrze
żeby ukraść to słowo, wyrwać je z homofobicz- przeczytać harlequina niż przekartkować Prousta,
nego kontekstu. Znakiem potwierdzającym, że że zacytuję Przemysława Czaplińskiego.
to robię, jest błąd ortograficzny, tzn. „niewia-
domo“ zapisuję razem (podpowiedział mi ten Z drugiej jednak strony nie warto przesadnie
pomysł bardzo dobry młody poeta Piotr Mierz- gloryfikować tej formuły, żeby nie spacyfiko-
wa) . Wydało mi się to bardzo sprytne, bo w wać indywidualnych przekazów artystycznych.
ten sposób ta formuła upodabnia się do takich W tekstach krytycznoliterackich trzeba indywi-
formuł jak „homo ludens“, „homo sapiens“ i w dualizować i różnicować.
jakiś sposób też je parodiuje.
Być może za 10, 20 lat będziemy tak wolni i wyz-
Oprócz książek opisujących homofobię, ruch woleni, że taka etykieta, że coś jest gejowskie czy
emancypacyjny, ostatnio pojawiła się coraz lesbijskie, nie będzie nikomu potrzebna i patrząc na
więcej pozycji powieściowych – „Berek“ Szczy- powieści Ewy Schilling, będziemy mówić, że jest to
gielskiego, „Ja, czyli 66 moich miłości“ Żura- literatura o ludziach, którzy są – tak się akurat skła-
wieckiego, „Śmierć w darkroomie“ da – lesbijkami. I to będzie uniwersalizm po różni-
Pasewicza… cy. Tylko że tę różnicę najpierw trzeba przerobić.
11
 raport Kto nas zerżnie,
kto pokocha
rozmowa z Bartoszem Żurawieckim,
autorem książki „Ja, czyli 66 moich miłości“
Rozmawiał: Łukasz Maciejewski

Po co zakłada się profile na ge-
jowskich portalach randkowych?
Przede wszystkim w celu znale-
zienia partnera. Seksualnego al-
bo życiowego.
To się definiuje?
Tak, na przykład w nagłówku umieszcza się in-
formację, czy chodzi nam o seks, relację partner-
ską czy o przyjaźń. Pamiętam, że kiedy w swoim
profilu zmieniałem pozycję z „relationship“ na
„sex“, zainteresowanie gwałtownie wzrastało.
Sexappeal to nasza broń…
Ale sieć ma swoje ciemne strony. Jak w pio-
sence: wciąż się na coś czeka. I na kogoś – kto
nie chce przyjść. Dziesiątki nowych nicków, ty-
siące starań, ale efekt i tak jest najczęściej nie-
proporcjonalny w stosunku do wysiłku psy-
chicznego, jaki wkładamy w tę przygodę.
Jednak przygodę.
Mimo wszystko. Kiedy zakładałem swój profil,
czułem się tak, jakbym zgłaszał akces do biura
matrymonialnego, ale szybko okazało się, że
sieć prowokuje wiele skrajnych emocji. Wtedy
doszedłem do wniosku, że byłby to ciekawy
materiał na książkę.
A czy wirtual miał, w twoim przypadku, kon -
kretne przełożenie na real – na przykład poz-
nałeś tam kogoś, zabujałeś się w nim?
Tak, w taki sposób poznałem jednego z moich
partnerów.
Rozmawiamy o gejowskim profilu, ale temat
twojej książki: „Ja, czyli 66 moich miłości“ jest
oczywiście szerszy. Opisujesz świat opleciony
przez sieć. Godziny spędzane przed kompem wy-
dziedziczają minuty rzeczywistości oswojonej.
Sieć bardzo skutecznie, trochę podstępnie i pod-
skórnie – wypiera rzeczywistość. Z wolna zajmuje
jej miejsce. Taki właśnie jest punkt wyjścia książki.
Interesowało mnie, co się za tym wszystkim kryje.
W sieci przeżywamy życiorysy równoległe. Twarz
odkleja się i zmienia, mężczyzna staje się kobietą.
Internet staje się zbiorowym transseksualnym
snem. Oplata nas, czasami wchłania. Jest para-
wanem, za którym czają się prawdziwe prag-
nienia i tęsknoty. Chyba każdy z nas chciałby cho-
ciaż przez moment stać się kimś innym, zmienić
tożsamość. Sieć jest przymierzalnią tożsamości.
Mniej seksowną siostrą (spełnionych) pragnień
jest przesyt.
Bogactwo i atrakcyjność bodźców, które znaj-
dujemy w wirtualu, szybko się wyczerpuje.
Dlatego szukamy ciągle nowych doznań.
Hardcore?
No tak, ale potem zawsze pojawia się nuda.
Pytania – co dalej, co jeszcze? Stąd wzięła się
meandryczna struktura książki. Chciałem, żeby
była tożsama z narracją w sieci, gdzie jest
miejsce na nowe podniety, pragnienia, ale
również na zwątpienie, nudę i obojętność.
Mam wrażenie, że „Ja, czyli…“ jest także uda-
ną próbą przejęcia sieciowego języka – lub
wirtualnej nowomowy – do wyrafinowanej
literackiej zabawy.
Nie, to zupełnie inna narracja. Po ostatnim
przecinku nie ma kropki. Po kropce – nie ma
wielkich liter. W sieciowych dyskusjach język
polski miesza się angielskim, pojawiają się
„modne“ skróty i nowe wyrazy. Rozmawiamy
nie tylko słowami, ale też znakami, symbola-
mi. Najczęściej nie znamy prawdziwych imion
osób, z którymi korespondujemy. Nick jest za
to wieloznaczny, wielopłciowy... Czasami ktoś
odzywał się do mnie po kilku tygodniach czy
miesiącach milczenia, ale ja już o nim nie pa-
miętałem. Może miałem z nim seks? Może
prawdziwy, a może wirtualny?

Prawo antydyskryminacyjne w praktyce

Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii oraz Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego zaprasza do wzięcia udziału w dwudniowym szkoleniu pt.
Prawo antydyskryminacyne w praktyce. Szkolenie skierowane jest do prawników organizacji pozarządowych, prawników prowadzących samodzielną praktykę oraz
studentów prawa pracujących w klinikach prawa i poradniach prawnych. Szkolenie ma na celu zwiększenie ich skuteczności w prowadzeniu spraw, w których wys-
tępuje element dyskryminacji z powodu płci, rasy i pochodzenia etnicznego, wieku, religii, orientacji seksualnej i niepełnosprawności.

Podczas szkolenia szczególny nacisk zostanie położony na zagadnienia związane z implementacją dwóch antydyskryminacyjnych dyrektyw Rady Unii Europejskiej:
Dyrektywy Rasowej 2000/43/WE oraz Dyrektywy Ramowej w obszarze Zatrudnienia 2000/78/WE. Szkolenie zostanie poprowadzone przez certyfikowanych trene-
rów prawnych – prawników, członków Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego, którzy od wielu lat zajmują się problematyką nierównego trak-
towania. Terminy szkoleń to: 24-25 listopada, 1-2 grudnia oraz 8-9 grudnia 2007 roku (termin szkolenia do wyboru).

Organizatorzy zapewniają na czas szkolenia zakwaterowanie (1 noc, w wyjątkowych przypadkach – 2), wyżywienie, zwrot kosztów podróży (II klasa PKP lub auto-
bus, bus), materiały szkoleniowe.

Uprzejmie prosimy o przesyłanie zgłoszeń do dnia 16 listopada br. na adres zimamonika@go2.pl lub faxem – (22) 620-83-37. Szkolenie odbędzie się w siedzibie
Stowarzyszenia KPH – ul. Żelazna 68, Warszawa.

Projekt dofinansowany ze środków Rządowego Programu – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (Krzysztof Śmiszek)

12
 raport

Ten znak zapytania jest w twojej prozie bardzo

ważny. Oznacza symboliczną dezorientację
(czasów) i stylistyczną pewność (języka).
Brak porządku przyczynowo-skutkowego był
w „Ja, czyli…“ zamierzony.

Język Twojej książki bywa dosadny. Ostatni lis-

tek figowy wywiał wiatr żądz. Zastanawiam się
jak "Ja, czyli 66 moich miłości" przyjmą heterycy.
Ale przecież heteroseksualiści rozmawiają w
necie dokładnie tak samo jak geje! Tokują so-
bie genitalnie (śmiech). Generalnie sieć jest
miejscem, w którym puszczają wszelkie ha-
mulce, zacierają się konwenanse – mentalne i
ortograficzne. Ukrywanie tej obsceniczności w
książce byłoby absurdem.

Chamskie odzywki taksówkarza zawsze będą dla

mnie wulgarne, ale w sieci czy w esemesach wul-
garyzmy stają się białym wierszem, są kostiumem.
Masz rację, w necie następuje przekroczenie, hi-
perrealizm – czyli taki stopień nasycenia swoistym
wyrafinowaniem i wulgarnością, że obscena staje
się powoli groteską albo językową fanaberią.

Czy zgodziłbyś się z interpretacją, że „Ja, czyli…“

jest książką o grze w miłość, o grze w seks?
Chciałem pokazać, że taka gra jest dzisiaj ro-
dzajem przebrania, nieustającą zabawą karna-
wałową, balem maskowym, który czasami koń-
czy się jednak w sposób zupełnie niezabawny.

Bardzo przejmujące są te fragmenty książki,

kiedy piszesz o starym małżeństwie; o męż-

czyźnie, który chce się zabić; wreszcie o kryp-
togeju uwięzionym pod wiecznym krawatem
heteroseksualnych konwenansów.
Sieć jest przestrzenią ludzi młodych. A raczej ludzi,
którzy za wszelką cenę muszą być młodzi, bo tego
wymaga od nich kulturowy dyktat. Na portalach
gejowskich bardzo trudno znaleźć profile osób, któ-
re mają więcej niż, powiedzmy, 50 lat. I się do
swojego wieku przyznają. Dlatego moimi bohate-
rami są także ludzie, którzy – nie ze swojej winy –
kiedyś się spóźnili. Teraz próbują nadrobić zaległoś-
ci. Czasami desperacko, najczęściej – depresyjnie.
Pierwszoosobowy bohater twojej książki nie
ma żadnych oporów przed seksem z siedem -
dziesięciolatkiem albo wciągnięciem do dark-
roomu spoconego bankowca.
Narrator jest fantomem. Nie zna ograniczeń, nie
ma określonego wyglądu (a zatem jest piękny
dla każdego), wszystkim mówi to, co akurat
chcą usłyszeć: że kocha, że zostanie na zawsze.
To ideał, o którym marzy każdy logujący się na
foto: Oiko
gejowskim portalu. Jest spełnioną nadzieją na Takie ciacha istnieją?
znalezienie kogoś, kto nas zerżnie i pokocha. Sprawdź w sieci.
Bartosz Żurawiecki (1971) – krytyk, publicysta. Jeden z najbardziej cenionych krytyków filmowych w Pols-
ce. Laureat nagrody im. Krzysztofa Mętraka. Od lat związany z „Filmem“, gdzie oprócz szefowania działo-
wi recenzji pisze felietony. Poza tym publikował w „Przekroju“, „Ha!arcie“, „Tygodniku Powszechnym“,
„Odrze“, „Gazecie Wyborczej“, „Świecie Filmu“.
Nigdy nie ukrywał swojego homoseksualizmu, jest autorem licznych tekstów analizujących wątki gejows-
kie, lesbijskie, ale także transseksualne w kinie. Jego test „O tym, którego nie ma“ (2002) opublikowany w
„Bez Dogmatu“, a potem „Homofobii po polsku“, uznawany jest za przełomowy, to pierwszy głos homo-
sekseksualisty, który już nie prosi, ale żąda równego traktowania. Autor felietonów w gejowskich pismach
„Interhom“ oraz „On i On“.
Pierwszą powieść „Trzech panów w łóżku nie licząc kota“ napisał w 2003 roku, wydana dwa lata później
stała się sztandarowym przykładem literatury gejowskiej w polskiej literaturze. Rok później ukazał się zbiór
dramatów „Erotica alla polacca“, a obecnie wyszła kolejna powieść – „Ja, czyli 66 moich miłości“.
Niezmordowany propagator kultury gejowskiej, pisał teksty o Catherine Deneuve, R. W. Fassbinderze, Al-
modovarze, wraz z Małgorzatą Sadowską przedstawił pionierką analizę wątków homoseksualnych w twór-
czości Krzysztofa Zanussiego. Wielbiciel div gejowskich, poczynając od Zdzisławy Sośnickiej.

13
 kraj Toruń w wersji queer

Tekst: Przemek Szczepłocki

Od 13 do 18 listopada
br. Toruń „zaróżowił“ się
za sprawą QueerFest 2,
drugiej edycji imprezy,
którą rok temu zapocząt-
kowała KPH Toruń
Teraz do organizacji przyłączyło się Mię-
dzywydziałowe Studenckie Koło Naukowe
„Gender“ z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
oraz wrocławska grupa „Sister To Sister“. Dzię-
ki współpracy z klubem „eNeRDe“, salonikiem
artystycznym „Maska“, kinem „Orzeł“ oraz
księgarnią EMPiK udało się wytworzyć przest-
rzeń do swobodnego queerowania szarej i po-
nurej, jesiennej rzeczywistości.

QueerFest 2 stawiał na imprezę i rozrywkę

jako podstawowe sposoby przyciągnięcia
publiczności festiwalowej. Wieczór i noc 16
listopada („Niszowy Piątek“) należał przede
wszystkim do miłośników mocnego punka
i ostrego femocore – najpierw zagrały
„Edelweiss Piraten“ z Olsztyna, później zna-
komity występ dały dziewczyny z grupy
„SLUX“ (Getynga). Radykalne brzmienie sto-
nowały dźwięki muzyki elektro – przy kon-
soli stawały kolejno DJane Pinkshot i DJane
SLUT. Dwadzieścia cztery godziny później
zaczęła się druga fala queerfestowych wys-
tępów („Mainstreamowa Sobota“). W rzad-
kim połączeniu na festiwalowej estradzie
wystąpiły naprzemiennie drag queens
i drag kings. Do Torunia zjechały z tej okazji
prawdziwe legendy: Żaklina i Daruma, dwie
najbardziej doświadczone i zasłużone pol-
skie drag queens. QueerFest 2 uświetniły
też dziewczyny z jedynej polskiej grupy
dragkingowej „Da Boyz“. Rozkołysanej wys-
tępami dragów publiczności pozwolono
jedynie na chwilę przerwy, gdy na scenie
pojawiła się niezwykła grupa „Yummy
Cake“. Po dźwiękach elektro-power-popu
przyszła kolej na całonocną dyskotekę,
w trakcie której goście znakomicie bawili się
pod dyrekcją Sonarssona i DJ Ossito.
Toruński festiwal był też okazją do spotkań
z postaciami znanymi i kontrowersyjnymi. 16
listopada, niejako na otwarcie weekendowej
części imprezy, wystawiono „Rafalala Show“,
goszczący wcześniej w warszawskim Teatrze
Polonia Krystyny Jandy. Zainteresowanie mo-
nodramem przerosło oczekiwania organizato-
rów festiwalu: przybyły żywo zaintrygowane
media, a wejściówki skończyły się po zaledwie
trzech dniach. Publiczność zachwycił zarówno
queerowy popis Rafalali, jak i rewelacyjny wo-
kal akompaniującej jej Gabrieli Kulki.
17 listopada w księgarni EMPiK z czytelnikami
spotkała się Anna Laszuk, dziennikarka radia
TOK FM i autorka głośnej książki „Dziewczyny
wyjdźcie z szafy“. Przypadł jej udział w drugiej,
mniej eksponowanej – ale nie mniej ważnej –
części QueerFest 2 – poświęconej nauce i poz-
naniu zagadnień z zakresu queer. W ramach
tej części QF2 Marta Abramowicz przeprowa-
dziła warsztaty antydyskryminacyjne, a dr Ka-
tarzyna Bojarska – na temat coming outu.
Goście wygłosili wykłady m.in. na temat kina
queer i na temat ruchu „Queer core“. Zwień-
czeniem spotkań z przedstawicielami nauki był
Występ kobiecej grupy SLUX z Getyngi
panel dyskusyjny „Queerowanie Akademii“.
Przez pierwsze trzy wieczory festiwalowe od-
bywały się też projekcje filmowe – pokazano
m. in. czeski dokument „Jezus prawie królem“,
obrazujący Polskę widzianą oczami naszych
południowych sąsiadów, którzy przyjechali na
Paradę Równości. Toruńska publiczność mogła
się też zapoznać z wybranymi obrazami poka-
zanymi wcześniej w ramach festiwalu „a mill-
ion different loves!?“. QueerFest 2 towarzyszy-
ły także ekspozycje prac fotograficznych Jenni
Ramme i Tomka Kawszyna.
Biorąc pod uwagę niesłabnące zainteresowa-
nie, jakie od początku towarzyszyło QueerFest
2, impreza zakończyła się pełnym sukcesem.
Dzięki dobrej współpracy organizatorów,
wsparciu partnerów oraz dzięki patronatom
i matronatom medialnym, festiwal zdołał przy-
ciągnąć uwagę nie tylko publiczności, ale na-
wet przedstawicieli władz miejskich. Ich zda-
niem impreza wpisuje się w starania, aby Gród
Kopernika uzyskał status Europejskiej Stolicy
Kultury w 2016 roku. Dzięki tak świetnemu
odbiorowi tegorocznego festiwalu jego trzecia
edycja jest już murowana.

14
Nie jesteśmy sami!

kraj
Tekst: Anna Urbańczyk

Trójmiasto jest pierwszym miastem

w Polsce, gdzie odbyła się najnowsza akcja
plakatowa kampanii „Nie jesteś sam!
Nie jesteś sama!“. Po publikacjach
w mediach fora internetowe zaroiły się
od nienawistnych komentarzy.
komunikacyjne. Również niek-
tórzy właściciele klubów do-
słownie wyrzucali rozwieszają-
cych materiały wolontariuszy.
– Byli jednak też tacy barmani,
którzy dosłownie wyrywali so-
bie nasze plakaty – śmieje się
Ada, wolontariuszka KPH Trój-
miasto. – Wieszali w klubach.
Prosili o dodanie kilku egzem-
plarzy, żeby rozdać znajomym.

Celem akcji jest podniesienie

poczucia własnej wartości osób o orientacji je w prasie były pozytywne, przerażały komen-
innej niż heteroseksualna oraz pozyskanie tarze na forach internetowych. Na popularnym
nowych „kphetek“ i „kphetów“. portalu www.trojmiasto.pl naliczyliśmy ich po-
nad tysiąc. Większość nienawistnych, w stylu:
Niestety, po ukazaniu się informacji o akcji „Nie tolerować, leczyć!“, „I na takie gówno lu-
w trójmiejskich mediach zawrzało. Choć relac- dzie oddają 1% podatku dochodowego.
Śmiech na sali. Są w Polsce poważniejsze pro-
Kolorowe plakaty z napisami: „Jestem nauczy- blemy, np. niedożywione dzieci, przemoc
cielką. Jestem lesbijką. Agata, Gdynia Witomi- w domach, a tutaj robi się mieszkańcom Trój-
no“, „Jestem lekarzem. Jestem gejem. Leszek, So- miasta pranie mózgów bez ich wiedzy i zgody.
pot Wyścigi“, „Jestem emerytką. Jestem lesbijką. Miejmy nadzieję, że jacyś społecznicy zajmą
Irena, Gdańsk Wrzeszcz“, „W Trójmieście jest nas się tymi ,plakatami’.“, „To jest przesada z tymi
ponad 30 tysięcy“ oraz kontaktem do Kampanii plakatami, powinno się promować pojęcie ro-
Przeciw Homofobii zawisły 19 listopada dziny ,normalnej’“, „Jeden pedał i jedna lesbij-
w przestrzeni publicznej Gdańska, Gdyni ka. Wolę to ostatnie stworzenie i nie przeszka-
i Sopotu. – Wydrukowaliśmy łącznie 1 500 dza mi jej zboczenie...“.
plakatów – mówi Zofka Łapniewska, jedna
z koordynatorek akcji. – Zawisły na słupach ogło- Były też posty namawiające do przemocy wo-
szeniowych oraz w klubach, siedzibach instytucji bec homoseksualistów. W przypadku pojawie-
i organizacji, których właściciele zgodzili się na to. nia się takich dzwoniliśmy do administratora
portalu i prosiliśmy o moderację.
Wbrew pozorom nie było łatwo z dystrybucją
plakatów utrzymanych w pastelowej kolorys- Pomysł akcji: KPH Toruń. Projekt sfinansowano z pie-
tyce. Na ich płatne rozwieszanie nie zgodziły niędzy, które zostały przekazane w 2006 roku przez
się ani łączące Trójmiasto Szybkie Koleje Miejs- podatników z województwa pomorskiego (1%
kie, ani też związane z urzędami miast firmy podatku dla organizacji pożytku publicznego).

15
 kraj
Dozwolone od lat osiemnastu?
Ministerstwo Zdrowia refunduje koszty związane z badaniami na wykrycie wiru-
sa HIV. Niestety, na bezpłatne testy mogą liczyć wyłącznie osoby pełnoletnie.
Marcin wybrał się do Punktu Konsultacyjno-
Diagnostycznego w Bydgoszczy. – Na powita-
nie zostałem zapytany, czy jestem pełnoletni –
mówi. Takich punktów jest w całym kraju
ponad dwadzieścia. W założeniu mają pomóc
osobom zagrożonym HIV, tutaj wykonuje się
badania na wykrycie przeciwciał wirusa.
– Zdziwiłem się. Choć niewiele mi brakuje
do osiągnięcia pełnoletniości, na wszelki
wypadek powiedziałem, że mam już osiem-
naście lat – relacjonuje Marcin. – Zapyta-
łem, jak zamierzają to sprawdzić. Powie-
dzieli, że nie mogą, bo badanie jest anoni-
mowe. Czy gdybym powiedział prawdę, nie
zostałbym przebadany? – zastanawia się.
– Faktycznie, nie możemy pobierać krwi od
osób, które nie ukończyły osiemnastego roku
życia – przyznaje Maria Rogalewicz z Krajowe-
KPH na Śląsku!
W październiku br. reaktywowano śląski
oddział Kampanii Przeciw Homofobii. Pra-
wie czterdzieści osób chce tam walczyć
z uprzedzeniami i dyskryminacją. – Na razie
zorganizowaliśmy warsztaty anty-
dyskryminacyjne – mówi Rafał Janowski,
koordynator KPH Śląsk. – Ale plany mamy
dużo większe. Pełną parą ruszamy 6 grud-
nia. Impreza andrzejkowa, wystawa
fotografii „Co gej, lesbijka robią w łóżku?“,
„Tęczowy Mikołaj“, Śląskie Dni Równych
Szans – to tylko niektóre z ich propozycji.
Bardzo bliskich i bardzo… prawdopodob-
nych. Sztab kilkudziesięciu aktywnych
wolontariuszy już nie może się doczekać,
kiedy zaczną działać. Oddział bardzo
odważnie podchodzi do wyzwań,
a poprzeczkę stawia wysoko. – W naj-
bliższym czasie planujemy zorganizować
tęczową akcję zbiórki krwi – mówi Janow-
ski. – „Tęczowy Krwiobus“ jeszcze nigdy nie
wyjechał na polskie ulice! Informacje doty-
czące bieżącej działalności KPH Śląsk można
znaleźć na stronie internetowej www.kph-
slask.go.pl. (PFK)
16
go Centrum ds. AIDS, któremu podlegają punk-
ty. – Wynika to z prawa, które wyraźnie mówi,
że za zdrowie osób niepełnoletnich są współod-
powiedzialni rodzice lub opiekunowie prawni.
Nawet do zdjęcia gipsu siedemnastolatkowi
potrzebna jest zgoda rodziców. Na tej samej
zasadzie nie można pobrać krwi. – Rodzice
muszą o wszystkim wiedzieć – mówi Roga-
lewicz. – Najczęściej uzyskujemy wynik ne-
gatywny, ale co mamy zrobić, jeśli okaże
się, że nieletnia osoba jest nosicielem? Ro-
dzice są wtedy współodpowiedzialni za po-
wiadomienie partnerów seksualnych nasto-
latka o możliwości zakażenia.
Co ma zatem zrobić siedemnastolatek, który
podejrzewa, że mógł zostać nosicielem? –
Rozmawiać z rodzicami. Powinien z nimi
zgłosić się do naszego punktu. Wtedy na
Michał Piróg –
jestem gejem
Kolejna osoba publiczna przestała tworzyć
fikcję na temat swojej orientacji seksualnej.
Niezmiernie miło nam poinformować, że tan-
cerz Michał Piróg, którego tabloidy kreowały
na nowego faceta Edyty Herbuś postanowił
przeciąć te spekulacje. „Jestem gejem“ –
powiedział „Super Expressowi“ (11 X br.),
dodając przy okazji: „Śmieszą mnie teksty, że
Edyta jest teraz moją dziewczyną. Wciąż
mówią i piszą o mnie, co chcą. Całe szczęś-
cie, że przypisuje mi się związek z osobą,
którą lubię“. Z tego samego tekstu można się
było dowiedzieć, że „jego serce od niedaw-
na jest zajęte. Spotyka się z przystojnym
mężczyzną. – Nie mogę jeszcze powiedzieć,
czy to jest stały związek, ale... – tajemniczo
zawiesza głos tancerz“. Michał Piróg urodził
się w 1979 roku w Kielcach. Jako tancerz
zachwycił, występując w popularnych musi-
calach „Chicago“ i „Koty“, był też prezen-
terem MTV. Masową popularność przyniósł
mu udział w telewizyjnym widowisku You
Can Dance, gdzie został jurorem. (KT)
Teksty: Paweł Fischer-Kotowski
Krzysztof Tomasik
pewno pomożemy. – obiecuje Rogalewicz.
A jeśli powie, niezgodnie z prawdą, że jest
pełnoletni? – No, to może być problem, jeśli
wynik okaże się pozytywny.
W większości krajów Unii Europejskiej – na
przykład we Francji, Niemczech czy Holandii
– nie ma takiego problemu. Przebadać mo-
że się każdy, bez względu na wiek - sprzyja
to profilaktyce i wykrywalności wirusa.
W Polsce nawet dwóch na trzech nosicieli
nie wie o ryzyku, jakie stwarzają.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacu-
je, że około 40 mln ludzi na świecie może być
nosicielami wirusa HIV. W naszym kraju zdiag-
nozowano ponad 10 tys. zakażeń, ale według
ekspertów, liczba zakażonych może być
trzykrotnie większa. Inicjację seksualną ma za
sobą aż 70% dziewiętnastolatków. (PFK)
Spokojnie
w Poznaniu
W ramach Dni Równości i Tolerancji, które od
czterech lat organizowane są w Poznaniu,
300 osób wzięło udział w Marszu Równości.
Manifestacja przebiegała spokojnie, policja
nie musiała interweniować. „Nie ma demokra-
cji bez manifestacji“ – głosiły transparenty.
Mimo głośnych zapowiedzi, Wszechpolacy nie
wyszli naprzeciw tęczowemu przemarszowi.
Kilku z nich pojawiło się, by razem z komba-
tantami Czerwca ‘56 przyjrzeć się pikiecie.
Prawdopodobieństwo zorganizowania kontr-
manifestacji zmusiło jednak policjantów do
obstawy uczestników – pojawiło się aż czte-
rystu uzbrojonych funkcjonariuszy. Nie odno-
towano żadnych poważniejszych incydentów.
Media niejednokrotnie zapominały, że nie jest to
„gejowski marsz“. – Bo to marsz przeciwko dys-
kryminacji. Nie tylko ze względu na orientację sek-
sualną, ale też płeć, zarobki, niepełnosprawność,
czy wyznanie – mówią organizatorzy i zapowia-
dają manifestację w przyszłym roku. (PFK)
Lesbijka i niegej
w domu BB
Tekst: Mariusz Kurc
Mieszkanka domu „Big Brother 4“ Magda
Czmuda oświadczyła, że jest lesbijką. Nie bez
stresu, nie „hop siup i po sprawie“, ale jednak
spokojnie. Świadoma, że patrzą na nią telewi-
zyjne kamery. Być może również świadoma, że
wchodzi do grona ledwo kilku polskich lesbi-
jek, które ujawniły się publicznie. Respect.
Magda Czmuda rulez.
Okazało się, że żaden z pozostałych uczestni-
ków ani żadna z uczestniczek reality show nie
ma problemu z homoseksualną orientacją
Magdy, która w pokoju zwierzeń okazała
prawdziwe wzruszenie akceptacją, jaka ją
spotkała. Tubalny głos Wielkiego Brata oś-
wiadczył, że akceptacja ta nie cechuje tylko 11
pozostałych mieszkańców domu „Big Rothe-
ra“, ale również wielu telewidzów. Brawo.
Jednocześnie jednak mieszkańcy domu „BB“ za-
częli spekulować na temat seksualnej orientacji
Adriana Nadolskiego, ich współlokatora. Były
delikatne insynuacje, ale i niewybredny rechot
(„ma ruchy baby“, „u mnie w mieście to już by
go wydymali w dupę“). Spekulowali też ci przed
telewizorami. A twórcy programu w ramach
rundy pytań od telewidzów zdecydowali zapy-
tać Adriana wprost, czy jest gejem. Bez waha-
nia odpowiedział: jestem hetero. Deklaracja ta
nie ukróciła jednak fali podejrzeń ani w domu
„Wielkiego Brata“, ani poza nim. Tabloidowy
portal pudelek.pl pośpieszył z informacją, że
chłopakiem Adriana w realu jest niejaki Kamil
Bulonis, aktor, nieukrywający się gej. Fora inter-
netowe zawrzały. W apogeum całej sprawy
twórcy programu złamali ustanowione przez
siebie reguły (zero kontaktów ze światem
zewnętrznym) i pokazali uczestnikom reality
show reportaż o szaleństwie, które ogarnęło
polskich widzów na tle „chyba homo-
seksualnej“ orientacji Adriana i jego rzekomego
związku z Bulonisem. „Traf“ chciał, że Adrian
(podobnie jak i pozostali mężczyźni w pro-
gramie) był „akurat“ przebrany za dziewczynę
podczas projekcji reportażu. Kamery mogły więc
pokazać, jak z furią ściąga z siebie kobiece
ubranie, ściera makijaż, a potem autentycznie
załamuje się w pokoju zwierzeń. Nie tłumiąc
łez, Adrian powiedział, że nie może zrozumieć,
dlaczego „szarga się“ (!) jego dobre imię. Że
„nie po to całe życie pracował na dobrą opinię i
szacunek u ludzi, by teraz go niszczyć“.
foto: www.miltonkeynes.blog.com
W tym samym czasie co bardziej dociekliwym wi-
dzom znane już było oświadczenie Bulonisa, że
nigdy nie spotkał się z Adrianem Nadolskim i padł
ofiarą wyssanych z palca kłamstw produkowanych
przez tabloidy, a powielanych przez producentów
„BB“. Nadolski wiedział jednak tylko to, co zostało
mu – odizolowanemu od świata – pokazane – a
mianowicie: Kamil twierdzi, że tworzył z Adrianem
parę. Misterna intryga mająca na celu przymusze-
nie chłopaka do powiedzenia, że jest gejem, nie
udała się. Adrian poczuł się zaszczuty, będąc jed-
nocześnie kompletnie nieświadomym istoty spek-
taklu, w którym został obsadzony w głównej roli i
wbrew własnej woli. Powtarzał tylko, że „ma w
sobie przecież wiele dobroci, no a że może jest
bardziej wrażliwy i ma pewne takie gesty…? Jest
humanistą“. Wobec tego zastosowano dalsze per-
fidne środki przymusu z wykrywaczem kłamstw
i pytaniem „Czy kiedykolwiek miałeś relacje seksu-
alne z mężczyznami?“ włącznie.
Kuriozalna była dyskusja w studio, do której obok
Roberta Biedronia, szefa Kampanii Przeciw
Homofobii, zaproszono członkinię Młodzieży
Wszechpolskiej (ot i ekspertka od homo-
seksualizmu!). Biedroń słusznie mówił, że nie
można od Adriana wymagać deklaracji, a Wszech-
polka bredziła, ze geje powinni mieć prawo do …
terapii. Ci spośród uczestników programu, którzy
mieli na swym koncie homofobiczne wypowiedzi,
nagle poczuli się – i słusznie – winni. Nagle
zrozumieli, że – bez względu na to, jakiej orientacji
jest Adrian – robili mu krzywdę. Bo dyskrymi-
nowali – wyśmiewali i wyszydzali.
felieton
I tu dochodzimy do sedna problemu. Homofo-
bia nie dotyka tylko gejów i lesbijek. Może
dotknąć każdego, kto nie pasuje do pewnego
przyjętego, akceptowanego wzorca męskoś-
ci/kobiecości. Styl bycia Adriana nie pasuje do
obowiązującego w naszej homofobicznej kul-
turze wizerunku tzw. prawdziwego mężczyzny
– więc Adrian musi „dostać za swoje“. „Pe-
dalskie zachowanie“, którym może być wszyst-
ko – np. tak zwana zniewieściałość, sposób
chodzenia albo używane słownictwo czy na-
wet torebka Tinkiego Winkiego, co wiemy
dzięki rzeczniczce praw dziecka – jest godne
pogardy i kropka.
Co gorsza, sam Adrian nie zdaje sobie z tego
wszystkiego sprawy. Padł ofiarą homofobii,
ale nie wzbudziło to u niego cienia buntu.
Były tylko łzy i żarliwe zapewnianie, że jest
hetero. „Nie jestem gejem i nigdy nie byłem“
– szlochał. Nie przyszło mu do głowy
powiedzieć: „a jeśli jestem gejem, to co?“
albo choćby: „odpieprzcie się od mojej orien-
tacji!“. Plótł tylko o „szarganiu“ jego dobrego
imienia. A dobre imię nie może być orientacji
homoseksualnej, prawda? Dziwne, że
bezproblemowe ujawnienie się Magdy nie
dało Adrianowi do myślenia. Jak głęboko
musi mieć zakodowany „dogmat“, że być
gejem to „degradacja“ dla mężczyzny?
Zwróćmy jeszcze uwagę na to, że od nikogo
innego nie wymagano jasnej deklaracji co do
seksualnej orientacji. Tylko Adrian, ponieważ
był „podejrzany“, został postawiony pod ścia-
ną: jesteś gejem czy nie? Mów! Włączamy
wykrywacz kłamstw a „cała Polska“ patrzy.
Założę się, że wielu z tych, którzy tak bardzo
chcieli wiedzieć, czy Adrian jest czy nie jest
gejem, na „co dzień“ wyznaje pogląd, że ori-
entacja seksualna jest „sprawą intymną“, że
homoseksualiści nie powinni „afiszować się“
ze swym homoseksualizmem itd. Para-
doksalnie, cała ta afera przyczynia się do
rozbudzania świadomości o tym, jak działa
homofobia. Zaszczutych Adrianów pow-
tarzających desperacko, że przecież jest
w nich „wiele dobroci“, nierozumiejących,
dlaczego spotykają się z takim ostracyzmem
mimo wielokrotnie składanych zapewnień
o stuprocentowym heteroseksualizmie są
w Polsce tysiące.
17
 felieton
Powalczmy o szacunek, które obiecywał wszystkim obywatelom RP
premier Tusk. Powalczmy o konkretne sprawy
„Polacy postawili na tę jasną stronę, uwierzy-
li, że w naszej ukochanej Polsce można coś
budować bez konfliktów, bez agresji,
w atmosferze takiego wzajemnego zrozumie-
nia i miłości. Ja wiem, że jesteśmy zdolni do
wielkich rzeczy zrobimy wielkie rzeczy, dlate-
go że wierzymy w to, że miłość jest w życiu
najważniejsza“. Rodowicz? Frąckowiak? Nie
– to Tusk. Premier Tusk. Słowa te padły pod-
czas przemówienia wygłoszonego w wieczór
wyborczy. Gdyby premier wygłosił podobne
słowa w gejowskim klubie, to zszedłby ze
sceny z wianuszkiem uwieszonych na nim,
szczerze wzruszonych „dziewczyn“. Przyznam
się, że i mnie trochę ruszyło. Wszyscy mamy
dosyć polityki różniącej społeczeństwo
i płynącego szerokim strumieniem jadu.
Czar niestety prysł. Oto wicemarszałkiem sej-
mu został Stefan Niesiołowski, który jest cho-
dzącym zaprzeczeniem bezkonfliktowości,
wzajemnego zrozumienia i miłości równo-
cześnie. Krótko po ogłoszeniu nominacji Nie-
siołowski profilaktycznie zabrał głos w sprawie
dyskryminacji osób homoseksualnych (tak, aby
nikt nie pomyślał, że wraz z objęciem urzędu
polityk PO dostosuje ton swoich wypowiedzi
to powagi piastowanego stanowiska). Na
łamach „Rzeczpospolitej“ stwierdził, że proble-
my osób homoseksualnych są fikcyjne oraz, że
„w Polsce nie ma żadnej dyskryminacji osób
homoseksualnych. Twierdzenia o jej istnieniu
nie mają żadnego sensu“. Nikt z Platformy nie
skomentował wypowiedzi marszałka. To jed-
nak nie wszystko, co Platforma ma do powie-
18
All you need
is Tusk
dzenia na temat wzajemnego zrozumienia
oraz miłości. Według Ewy Kopacz – nowej mi-
nister zdrowia – „osoba homoseksualna nie
powinna ubiegać się o funkcje publiczne“.
Oblicze Platformy to nie tylko uśmiechnięta jak
na reklamie pasty do zębów twarz Donalda
Tuska. Mimo zmiany wizerunku, PO stoi nadal
na betonowym filarze zaściankowych
działaczy, dla których rozmawianie o prob-
lemach, których nie rozumieją, jest bez sensu
i nawet trochę krępujące.
Czyli co? Może rzucić jakąś klątwę? Można
przyznać całej Platformie kolektywny i dzie-
dziczny tytuł homofoba roku czy nawet dzie-
sięciolecia? Należałoby także odebrać wszyst-
kim gejom i lesbijkom, którzy głosowali na
partię Tuska, wszystkie gejowskie i lesbijskie
prawa. Rozumiem rozczarowanie decyzją
nowego rządu o odrzuceniu Karty Praw Pod-
stawowych – w końcu dokument ten był te-
matem kampanii wyborczej PO. Platforma
przehandlowała prawa gejów za Traktat Re-
formujący. Niewiele z tego wynika, bo cytowa-
ny na początku wylew emocji premiera był je-
dynym (choć nieświadomym) ukłonem w kie-
runku gejów. Platforma nie zabiegała o głosy
mniejszości seksualnych a jej politycy nie ukry-
wali nigdy przywiązania do tzw. chrześcijański
wartości, według których homoseksualizm jest
nieuporządkowanym „czymś tam“.
Można byłoby wzruszyć ramionami i powie-
dzieć: „wszystko po staremu“. Sojusz Lewicy
Demokratycznej zgodził się swojego czasu
Tekst: Radek Oliwa
na konstytucyjną definicję małżeństwa jako
związku kobiety i mężczyzny, a kilka lat póź-
niej zabiegał o głosy mniejszości seksual-
nych. Efektem czteroletniej pracy rządu był
projekt autorstwa prof. Szyszkowskiej – pro-
jekt skazany od początku na dożywocie
w szufladzie marszałka Cimoszewicza. Dla-
czego akurat konserwatywna Platforma
miałaby zmieniać politykę dotyczącą prob-
lemów mniejszości seksualnych? Nie ocze-
kujemy rewolucji. Powalczmy najpierw
o szacunek, które obiecywał wszystkim oby-
watelom RP premier Tusk. Powalczmy
o konkretne sprawy. O tym, że będzie
w Platformie z kim rozmawiać, przekonał
nas w połowie listopada Bronisław Komo-
rowski. Wiceszef Platformy zadeklarował w
wywiadzie dla „Rzeczpospolitej“ pomoc
w kwestiach związanych z sytuacją prawną
związków jednopłciowych: „Jeśli istnieją ba-
riery prawne, które utrudniają ludziom o od-
miennej orientacji seksualnej okazywanie
sobie opieki, wsparcia, dziedziczenia, to ja
bym te bariery likwidował, bo w tej sprawie
musi być równość“. Jeśli za deklaracją pójdą
czyny, to będzie to większe osiągnięcie niż
wszystko, co dotychczas „załatwiła“ lewica.
Homofobiczne zacietrzewienie poprzedniej
ekipy nie przyniosło jej oczekiwanych korzyś-
ci. Ludzie uczą się na błędach – choć politycy
niestety najwolniej. Obecny rząd nie jest na
pewno gejowskim „dream teamem“, innego
jednak nie mamy. Po czterech latach prze-
konamy się, ile warta jest miłość premiera.
r e k l a m a
Pogadanki Cioci R.
Część I – Rozstania
Tekst: Małgorzata Rawińska
Kiedy zastanawiałam się, jak rozpocząć ten
cykl felietonów, nie mogłam pozbyć się wizji:
...Salon, ogień huczący na kominku, ja, cał-
kiem siwa (miejscami przebijają rude refleksy)
na bujanym fotelu, obok mnie moja wierna,
śliczna laska (niestety drewniana) i grupa
młodych kobiet wpatrzonych we mnie, gdy
rozpoczynam opowieść swoimi tradycyjnymi
słowami: „Kiedy byłam piękna i młoda, bo
teraz mi tylko i zostało...“. Koszmar. Chociaż
ten kominek... Dość! Tematem dzisiejszej
pogadanki Cioci Rudej będą rozstania.
Wszyscy znają (a jeśli nie, to poznają) stan eu-
forii, kiedy ogarnia nas uczucie zakochania.
Można nie jeść, nie spać, poważamy się na
rzeczy, które dotychczas wydawały nam się
niemożliwe. Wydaje się, że tak już będzie
zawsze, że zestarzejemy się razem z naszą wy-
branką/wybrankiem. Bywa jednak tak, że na-
gle to uczucie pęka jak bańka mydlana i dwie
osoby się rozstają. Rozstajemy się z różnych
powodów, ale główne są trzy: pierwszy to wy-
palenie związku, czyli casus starego dobrego
małżeństwa. Jak powiedział kiedyś mój ulu-
biony seksuolog, występuje wtedy, kiedy part-
nerzy pierdzą przy sobie i nawet nie przepra-
szają. Nieco obsceniczne, ale trafia w sedno:
przestaje nam zależeć na sobie, na tym, jak
jesteśmy postrzegani przez drugą stronę, na jej
zachwytach. Wtedy najłatwiej o przypadek
drugi: ta trzecia/ten trzeci. W naszym unormo-
wanym, nudnym życiu nagle pojawia się
Ona/On. Jakże inny od naszej/naszego part-
nerki/partnera. Pełna tajemnic, nieoceniająca
na każdym kroku osoba. Ach, z nikim nam się
do tej pory tak nie rozmawiało. Nagle okazuje
się, że film, na który nie wybralibyśmy się z na-
szą partnerką/partnerem do kina (po co, i tak
niedługo wypuszczą go na dvd) czy spacer
w czasie deszczu po parku jest naprawdę fas-
cynującą przygodą. Powód trzeci to niedopa-
sowanie. Kiedy już ucichnie burza hormonów,
adrenaliny czy czego tam chcecie (najczęściej
po trzech miesiącach) i w końcu wychylimy
nos z łóżka, kanapy, krzesła, okazuje się, że nic
poza seksem nas nie łączy. I nadchodzi mo-
ment, w którym trzeba coś z tym zrobić.
Wierzę (stara, a naiwna), że decyzja o rozstaniu
nie jest łatwa. Wiem, że jest to bolesne zarów-
no dla obu stron. Ale wiem także, że sposób,
w jaki postanowimy to uczynić, rzutuje na na-
szą przyszłość. Chociażby dlatego, że, jak ma-
wiała jedna z moich
byłych wielkich mi-
łości, wszechświat
jest świadomy. Czyli
wcześniej czy póź-
niej wyrządzona ko-
muś krzywda do
nas wróci. Druga
rzecz – nie należy
raczej robić sobie
śmiertelnego wroga
z osoby, która nas
świetnie zna. Dla
mnie jednak naj-
ważniejszym powo-
dem są słowa lisa
wypowiedziane do Małego Księcia: „Trzeba
być odpowiedzialnym za to, co się oswoiło“.
Jak się nie rozstawać
Nie najlepszym sposobem jest spakowanie
swoich rzeczy i powiedzenie osobie, z którą
spędziło się kawałek życia „No to pa“. Nie-
wskazane jest też doprowadzenie drugiej stro-
ny do zadania pytania „A więc to koniec?“,
kiedy on lub ona wsiada właśnie do os-
tatniego pociągu odjeżdżającego do rodzin-
nego miasta, w którym musi się znaleźć. Takie
postępowanie świadczy nie tylko o naszym
tchórzostwie, ale przede wszystkim o braku
szacunku dla osoby, która przecież jeszcze nie
tak dawno była dla nas całym światem. I po-
zostawia głęboki niesmak. Oj zrobiło się ponu-
ro, żeby trochę to zmienić i być uczciwą, nie
polecam również rozstawania się, mówiąc
o tym przez sen. Niżej podpisana niestety
uczyniła to dwukrotnie. Na swoje uspra-
wiedliwienie mogę dodać, że następnego dnia
miałam właśnie zamiar powiedzieć, co jest
grane. Teraz się z tego śmieję z moimi byłymi,
ale wtedy nie było nam do śmiechu.
Dobre rozstania
No dobrze, ktoś może powiedzieć, skoro jes-
tem taka mądra, to może zamiast wylewać
gorzkie żale, napiszę coś o tym, jak się rozsta-
wać powinno. A napiszę. Idealną sytuację
mamy wtedy, gdy dwie osoby dochodzą do
wniosku, że nic z ich związkiem nie da się
zrobić i najlepiej będzie go zakończyć. Sytua-
cja niezbyt przyjemna, ale... obie strony są
świadome, że tak będzie najlepiej. Niestety,
felieton
Rys.: Mei, www.mei.70.pl
jest to rzadki przypadek. Najczęściej bywa
tak, że to jedna ze stron podejmuje decyzję.
Warto w tym momencie zdobyć się na odwa-
gę i porozmawiać. Wyjaśnić przyczyny, dla
których postanowiliśmy ten krok uczynić.
Wiem, że to niełatwe. Warto jednak podjąć
ryzyko i narazić się nawet na podbite oko.
Kiedy druga strona ochłonie, doceni to, bo
będzie to świadczyło o tym, że była dla nas
ważna i nadal jest. Przecież, przypominam,
z jakiś powodów z tą osobą byliśmy. Warto
to mieć w pamięci, nawet jeśli chcielibyśmy
o tym zapomnieć. Paradoks? Nie. Nam
samym wspomnienie tego związku może
pomóc w przyszłości, bo nikt z nas, bez
względu na to, z jakich powodów związek
się rozpadł, nie pozostaje bez winy. Tak więc
warto uczyć się na błędach. I taka szczera
rozmowa pomoże nam je dostrzec. Pozwoli
nam również, w przyszłości, oczywiście, być
może zyskać cudownego przyjaciela. Wszak
któż zna nas lepiej niż nasza druga połowa,
nawet jeśli jest to była druga połowa?
Tak więc okażmy odwagę, a także szacunek
osobie, z którą przez jakiś czas dzieliliśmy ży-
cie. Bywają przecież, chociaż to się wydaje
niemożliwe, piękne rozstania. Nigdy nie za-
pomnę rozstania dwóch moich znajomych.
Dziewczyny walczyły o swój związek do koń-
ca. Nie straszne im były sesje psychoterapeu-
tyczne (to kilka ładnych lat temu), długie roz-
mowy ze sobą i próby zmian, kompromisów.
Walczyły kilka miesięcy. Niestety, nie udało
się. Były zrozpaczone i odchorowały rozstanie.
Ale żadna z nich nigdy nie powiedziała, że nie
było warto, a ich związek był pomyłką.
Przyjaźnią się do dzisiaj.
19
 kultura
Zapomniany prekursor

Tekst: Tomasz Kaliściak

Prawdopodobnie pierwszy esej o problemach polskiej literatury gejowskiej uka-

zał się w 1988 roku na łamach „Polskiej Miedzi“, organu prasowego Kombina-
tu Górniczo-Hutniczego Miedzi w Lubinie. Jego tytuł: „Inna miłość. O wątkach
homoerotycznych we współczesnej prozie polskiej“. Autorem był Tadeusz Ol-
szewski, doświadczony dziennikarz, a także krytyk literacki i poeta
„Polska Miedź“
była przyzakła-
dowym tygod-
nikiem o lokal-
nym zasięgu,
poruszającym
głównie proble-
my klasy robot-
niczej, który otwierając się w pewnym mo-
mencie na literaturę, nieoczekiwanie okazał
się również pismem gay friendly. Brzmi to
groteskowo, jeśli nie surrealistycznie, i moż-
na by śmiało włączyć ten fakt do przepast-
nej kroniki osobliwych paradoksów PRL-u,
ale jednak esej Olszewskiego dotyczył
spraw całkiem poważnych. Autor tropił ho-
moseksualne wątki w prozie Iwaszkiewicza,
Gombrowicza, Andrzejewskiego, Stryjkows-
kiego i diagnozował problem niepewnej „o-
becności“ polskiej literatury homoseksual-
nej. „Polska norma obyczajowa – pisał
wówczas – nie przewiduje tolerancji dla
erotycznej odmienności. Każde odstępstwo
od prokreacyjnego seksu małżeńskiego do
niedawna jeszcze było uznawane wręcz za
zamach na Boga, Ojczyznę i Ludzkość“.
Olszewski nie miał wątpliwości, jaka insty-
tucja ponosi za to największą odpowiedzial-
ność: „Obyczajowość polską kształtuje jed-
nak Kościół rzymskokatolicki, który nie
stwarza erotycznej alternatywy, a seks poza-
małżeński i nieprokreacyjny uważa za ciężki
grzech. Narzucone przez ten Kościół normy
moralne i seksualne głęboko zakorzeniły się
w świadomości społecznej. Jednym z
licznych skutków tego zakorzenienia jest
niesłychane ubóstwo naszej literatury
homoerotycznej. Trudno zresztą mówić o
polskiej literaturze tego typu, jako że
ogranicza się ona właściwie do wątków
ubocznych, pełniących rolę drugoplanową,
a częstokroć – zaledwie do odległych,
delikatnych i enigmatycznych aluzji“. Nie-
stety, ten dość obszerny, pionierski artykuł
Olszewskiego przebrzmiał bez echa.
Kim właściwie jest autor „Innej miłości?“
Przede wszystkim dziennikarzem, który od
końca lat 60. po dziś dzień zajmuje się za-
wodowo turystyką. Poza podróżami, któ-
rych nie sposób zliczyć, zawsze interesował
się literaturą, zaistniał choćby jako populary-
zator twórczości Emila Zegadłowicza i edy-
tor kilku jego dzieł. W latach 80. pracował
w redakcjach „Tygodnika Kulturalnego“ oraz
„Okolic“, opublikował wiele szkiców i recen-
zji, w tym również poświęconych kwestii
homoerotycznej w twórczości Grzegorza
Musiała, Witolda Jabłońskiego, Krzysztofa
Boczkowskiego i Eugeniusza Tkaczyszyna-
Dyckiego. Ciekawostką jest również szkic o
„Dzienniku“ Jana Lechonia, w którym Ol-
szewski trafnie zinterpretował anty-homo-
seksualną paranoję wielkiego Skamandryty.
Jako jeden z nielicznych krytyków miał od-
wagę przełamać tabu homoseksualności,
stąd esej w „Polskiej Miedzi“. Warto także
wspomnieć, że skrywając się pod pseudoni-
mem Tomasza Dehnela, na łamach prawni-
czego periodyku „Prawo i Życie“ opubliko-
wał artykuł Szukam przyjaciela, w którym
domagał się powołania legalnej organizacji
zrzeszającej homoseksualną mniejszość.
Ta emancypacyjna działalność najmocniej
zaznaczyła się jednak w literaturze. Olszew-
ski znany był także jako poeta, autor sied-
miu zbiorów poetyckich, w których można
prześledzić proces kształtowania się homo-
seksualnej tożsamości. Dwa ostatnie tomiki
„Ciemna pamięć“ (1990) oraz „Jesień z Au-
denem“ (1992) są otwarcie gejowskie. Ten
drugi ukazał się zresztą w ramach serii „pol-
skiej poezji homoerotycznej XX wieku“ wy-
dawanej wówczas przez gejowskie pismo
„Okay“. Tak się jednak nieszczęśliwie złoży-
ło, że pisarz może kojarzyć się bardziej nie-
mieckim lub słoweńskim niż polskim gejom,
głównie za sprawą dwóch antologii poezji i
prozy homoseksualnej: „Diskrete Leiden-
schaften“ (1988) autorstwa Wolfganga Jöh-
linga (jej polska wersja – Dyskretne namięt-
ności – ukazała się w 1992 r., ale już bez
tekstu Olszewskiego) oraz „Drobci stekla v
ustih“ (1989), redagowanej przez gejows-
kiego poetę i działacza – Brane Mozetièa.
Niezwykłą pozycję w dorobku Olszewskiego
stanowi powieść gejowska „Zatoka Ostów“
powstała w l. 1985-86 i opublikowana je-
dynie we fragmentach. I chociaż książka
została wpisana do planu wydawniczego
ówczesnego MAW-u na rok 1989, nigdy
jednak nie ukazała się w całości, bo wydaw-
nictwo upadło w trakcie ustrojowych prze-
mian. A szkoda, bo ta historia Polaka ro-
mansu Polaka i Anglika rozgrywająca się w
greckich plenerach miała szansę stanowić
niemal wzorzec powieści fazy emancypacyj-
nej. Sam Olszewski – po tym niepowodze-
niu – wycofał się z życia literackiego, po-
wrócił do dziennikarstwa i nigdy więcej nie
podjął już starań, by wydobyć tę powieść z
gejowskiej szuflady. Dziś warto wrócić do
tych pierwocin. Choćby ze względu na war-
tość historyczną należy ocalić takie okruchy,
szczególnie zaś poezję Olszewskiego, inte-
resującą nie tylko pod względem literackim,
lecz również kulturowym, bo mamy tu do
czynienia z początkami polskiej poezji gejo-
wskiej i to w dobrym stylu.
Niniejszy tekst jest zapowiedzią dłuższego
artykułu, który ukaże się na łamach „Pogra-
niczy“ w numerze 1/2008. Autor przygoto-
wał również do druku wybór wierszy Tade-
usza Olszewskiego. Obecnie poszukuje wy-
dawcy. Zainteresowanych prosimy o kon-
takt pod adresem tkalisciak@gmail.com.

20
 Teksty: Remigiusz Szeląg
Maciej Kucharski
Czytając queerowo
Lektury inności.
Antologia
red. Mieczysław
Dąbrowski
i Robert Pruszczyński
Elipsa 2007
„Lektury inności“ to zbiór tekstów, w których
znakomici autorzy i autorki (polscy i obcy,
m.in. Inga Iwasiów, German Ritz, Barbara
Johnson, Judith Butler) analizują „elementy
biologiczne, językowe i kulturowe w procesie
konstytuowania tożsamości płciowej“.
Antologia składa się z dwóch części, z których
pierwsza: „Teatr płci“ analizuje różnice pomię-
dzy płcią kulturową (gender) i biologiczną (sex).
Z uwagi na bardzo akademicki, niełatwy i mało
przystępny dla przeciętnego odbiorcy język, jak
również poziom niektórych publikacji swo-
bodnie poruszających się po teoriach fenome-
nologicznych, poststrukturalistycznych, głębo-
kich rozważaniach dotyczących performaty-
„Momenty były?“
Jarosław Iwaszkiewicz
„Dzienniki 1911-1955“
I tom
Czytelnik
Warszawa 2007
Od raz odpowiadam: nie było! Nie-
wykluczone jednak, że wszystko przed nami.
Dostaliśmy bowiem do ręki zaledwie pier-
wszy tom „Dzienników“ Iwaszkiewicza.
Obejmuje on zapiski z lat 1911-1955. Kolejne
dwa są jeszcze w opracowaniu. Ten pierwszy
bardzo wyostrza apetyt. Na życzenie spadko-
bierców w książce nie pojawiły się żadne
skróty, a dokładne przypisy dopowiadają
wiele kwestii przez Iwaszkiewicza pominię-
tych. Czekałem z niecierpliwością na to
wydanie. Fragmenty „Dzienników“ pojawiały
się do tej pory sporadycznie w „Twórczości“
czy „Gazecie Wyborczej“. Od tamtego czasu,
zachęcony pierwszą lekturą, szukałem
odpowiedzi na pytanie, co przedwojennego
dyplomatę, pisarza, estetę, lwa salonowego,
świetnego znawcę muzyki, przyjaciela Karola
wności płci itp., mniej wyrobionym czytelni-
kom/czkom warto doradzić, aby rozpoczęli lek-
turę od wykładu nt. postaw queer („Queer the-
ory – bardzo krótki wstęp“, Tomasz Jarymowicz)
oraz gender („Płeć kulturowa a nauka o płci“,
David Glover, Cora Kapłan). Dopiero znajomość
tych pojęć pozwoli zagłębić się w rozważania
o różnych aspektach gender studies w tekstach
m.in. polskich autorek, Ingi Iwasiów i Bożeny
Chołuj. Tę część antologii zamyka ciekawa anal-
iza kazirodztwa Agaty Araszkiewicz, ukazująca
to „ostatnie tabu współczesnego świata“ jako
element patriarchalnego porządku.
Znacznie łatwiej i przyjemniej czyta się drugą
część antologii, zatytułowaną „homotekstual-
ność“, stanowiącą wybór tekstów poświęco-
nych współczesnym dyskusjom nt. odmien-
nych tożsamości oraz historii literatury, nie tyl-
ko tej homoseksualnej, życiu i twórczości auto-
rów/ek homo/bi/transseksualnych, historii defi-
nicji tożsamości płci oraz jej uwarunkowaniami
społecznymi (w szczególności homofobią).
Warte szczególnej uwagi są zwłaszcza autors-
Szymanowskiego i... homoseksualistę
zaprowadziło po wojnie na siermiężne poko-
je władzy ludowej, których nie cierpiał? Co go
pchnęło w ramiona przeróżnych socjalisty-
cznych stowarzyszeń, komisji, kółek,
zespołów i kongresów, którymi w gruncie
rzeczy gardził? W końcu: co doprowadziło do
owego sławetnego i upiornego pochówku
w mundurze górnika? Na razie na te pytania
nie znalazłem odpowiedzi.
Po przeczytaniu pierwszego tomu najbardziej
poruszył mnie natomiast stosunek Iwaszkiewi-
cza do... homoseksualizmu. Z jednej strony
świadomość pewnej wyjątkowości, niemal eli-
tarności (w duchu angielskich estetów i wyz-
nawców Oskara Wilda), z drugiej poczucie
klęski, zawstydzenie, pejoratywne odnoszenie
się do własnej orientacji jako do źródła cier-
pień, przyczyny wykluczenia i samotności. Już
w 1911 roku, opisując swoje młodzieńcze
uniesienia związane ze szkolnym kolegą w Ki-
jowie, zaniepokojony gimnazjalista Iwaszkie-
kultura
kie interpretacje zarówno języka i stylu pols-
kich pisarzy (German Ritz „Literatura w labiryn-
cie pożądania. Homoseksualizm a literatura
polska“) jak również ich twórczości w świetle
autobiografii (Krzysztof Tomasik „Szuflada
z podwójnym dnem“) oraz bardzo ciekawy
wywiad z Edmundem Whitem, uświadamiają-
cy niestety różnice w świadomości i dystans,
jaki dzieli naszych pisarzy od tych wywodzą-
cych się z innych kultur. „Homotekstualność“
zamyka analiza pojęcia kiczu i jego homosek-
sualnej pochodnej – kampu autorstwa Roberta
Pruszczyńskiego, owocnie rozwijającego de-
finicję kampu stworzoną przez Susan Sontag.
Pomimo że, jak piszą autorzy, antologia jest pró-
bą skrótowego pokazania, czym są współczesne
inności, i ma stanowić jedynie teoretyczną pod-
stawę do bardziej pogłębionej dyskusji, wydaje
się, że lektura ta pozwala na dość dogłębną
analizę tzw. queer theory, w szczególności kon-
struktu tożsamości płciowej. Warto więc po nią
sięgnąć, zwłaszcza że podobne pozycje nie
pojawiają się na naszym rynku często. (RS)
wicz pisze: „tak go kocham, że boję się czy nie
jestem homoseksualistą“. Ożeniony w latach
20-tych z bogatą Hanną z domu Lilpop Iwasz-
kiewicz stara się na kartach "Dziennika" bronić
tego małżeństwa, choć staje się ono powoli
przyczyną jego udręki i samotności. 16 kwiet-
nia 1949 napisał: „Mam żonę, dzieci, wnuki
siostry [...] i zawsze jestem sam w teatrze,
sam w kinie, sam w restauracji, o ile po pros-
tu z piekielnych nudów nie dobiorę sobie ja-
kiegoś chłopczyka [...]“. 15 lipca 1951 Iwasz-
kiewicz poważnie myśli o samobójstwie i pi-
sze: „Dlaczego nigdy w życiu nie kochałem
szczęśliwie? Co za potworne okrucieństwo lo-
su? Dlaczego nikt nigdy nie cieszył się moim
ciałem? Dlaczego nikt mnie nie obejmował
z radością?“
Kto szuka w „Dziennikach“ tak zwanych „mo-
mentów“, na pewno ich nie znajdzie. Dostrze-
że jednak dramat pisarza, który w imię „wyż-
szej konieczności“ zaprzepaścił osobiste
szczęście. (MK)
21
 kultura II edycja festiwalu
kina LGBT – Pryzmat
Tekst: Mariusz Kurc

II edycja festiwalu Pryzmat (9-11.11.2007),
odbywająca się w warszawskim kinie Luna,
okazała się sporym sukcesem. Widoczny
w porównaniu z zeszłym rokiem postęp
sprawia, że wszyscy zainteresowani kinem
LGBT mogą z optymizmem patrzeć w przy-
szłość. Przede wszystkim dopisała publicz-
ność, kilka seansów odbyło się niemal przy
pełnej widowni, a nawet wczesne projekcje
zbierały dobre kilkadziesiąt osób. Jeszcze
rok, dwa i będzie trzeba ustawiać się w ko-
lejce po karnety w przedsprzedaży.
Rozrost repertuarowy festiwalu robił wraże-
nie: ponad 50 filmów (w zeszłym roku – 9),
pokazy jednocześnie w dwóch salach warsza-
wskiego kina Luna zaczynały się
o 14.00 i trwały prawie do północy. Nie
sposób było zobaczyć wszystkiego.
nie wchodzi na ekrany polskich kin w zwy-
czajnej dystrybucji?
Innym wydarzeniem Pryzmatu był „Wild
Side“ (reż. S. Lifshitz) – rozgrywająca się na
francuskiej prowincji ponuro piękna historia
niezwykłego trójkąta miłosnego, w skład
którego wchodzi dwóch gejów oraz trans-
seksualna kobieta. W zgodnej opinii wi-
dzów i jury był to najlepszy film festiwalu.
Prócz perełek i rarytasów były zgrzyty: porc-
ja krótkometrażówek pod zbiorczym tytułem
„Genderowy eksperyment“ okazała się eks-
perymentalna aż za bardzo. Jedynie pokaza-
ny w tym bloku „Rosario Miranda“ (reż. D.
son, chłopak wychowany przez pozbawio-
nych uprzedzeń rodziców zakochuje się w
swym nauczycielu – geju przyzwyczajonym
do realizowania swych potrzeb seksualnych
w publicznej toalecie…
Kto szukał na Pryzmacie tzw. czystej rozrywki,
znalazł ją na seansie zabawnej komedii nie-
mieckiej (to jednak nie oksymoron) „Faceci
z jajami“ (reż. S. Horman). Tak, grała na ste-
reotypach, ale pal sześć – można było na-
prawdę się uśmiać. Wzruszenie wywoływał
za to nagrodzony przez jury „Queerowy po-
miot“ (reż. A. Boluda), w którym dzieci ho-
moseksualnych rodziców opowiadają
o swych rodzinach. Trochę żałuję, że w czasie
tego seansu siedziałem na sali obok
i oglądałem blok „Zakochanych chło-
paków“ (zakochanych, ale nudnych).

O zwyżce rangi festiwalu świadczył już Festiwal zakończył się bardzo moc-
sam początek: pierwsze „dobry wieczór“ nym uderzeniem w postaci dokumen-
powiedział widzom Jacek Poniedziałek, talnego obrazu „Mężczyzna we mnie“
a w hallu w miłej atmosferze serwowano (reż L. Woodward) o seksualności
wino. Inauguracyjny piątkowy wieczór transseksualistów. Ze słowem „trans-
zaczął się od pokazu francuskiego doku- seksualny“ często kojarzą się takie te-
Foto: kraska

mentu „Poza nienawiścią“ (reż. O.
Meyrou) o rodzicach, których syn został
zamordowany z powodu homo-
seksualnej orientacji, oraz szwajcarskiej
fabuły „Testament Hildy“ (reż C. Vorster).
Ten utrzymany w letnim klimacie film opowiada
historię Rexa i Steffa. Spada na nich obowiązek
wypełnienia ostatniej woli Martina, z którym
obaj – na różnych etapach życia – byli związani.
Jednym z najciekawszych filmów festiwalu
okazała się amerykańska komedia „Stowa-
rzyszenie małych cycków“ (reż. J. Babbit) –
historia Anny, nastolatki, która po rozstaniu
z dziewczyną przypadkiem trafia do grona
feministek walczących z uprzedmiotowie-
niem kobiet często radykalnymi metodami.
Grupa nazywała się „C(I)A“, ale w polskim
tłumaczeniu użyto określenia „CBA“, co po-
wodowało dodatkowe salwy śmiechu na
sali. Był to frekwencyjny rekord przeglądu
i nic dziwnego, skoro w jednym filmie obok
przedniego humoru i antydyskryminującego
przekazu udało się zawrzeć jeszcze historię
miłości głównej bohaterki do jednej z dzia-
łaczek. Tylko dlaczego tak sympatyczny film
maty jak zmiana płci czy koszmar życia
w nieswoim ciele. W „Mężczyźnie we
mnie“ nie ma nic z tych rzeczy. Mamy
Krzysztof Marczewski, współorganizator festiwalu Pryzmat za to scenę, w której dominująca
kobieta pociąga łańcuszkiem, na
Saute) – choć raził tanim sentymentalizmem którego końcach są szpilki wetknięte w wargi
– mógł zaciekawić ciekawym bohaterem – sromowe jej faceta (tak, tak…). Transsek-
transseksualnym biologicznym mężczyzną, sualiści nie gęsi i swe życie seksualne mają –
który nie zamierza zmieniać płci. Żyje jak ko- i to jakie! Wrażenie robi też opowieść
bieta (w małej wiosce na Wyspach Kanaryjs- chłopaka (który kiedyś był dziewczyną) o ko-
kich), czuje się kobietą – a więc jest kobietą. rzyściach z nieposiadania „naturalnego“ pe-
nisa (oraz posiadania wielu sztucznych).
Wśród innych krótkich metraży wyróżniło się
6-minutowe „Oskarżenie“ (reż. J. Quintanilla) Nie mam wątpliwości, że takie imprezy są pot-
z aktorką Almodovara – Loles Leon („Zwiąż rzebne szczególnie w Polsce, gdzie większość
mnie!“). Brawurowy dialog, brawurowa gra produkcji o tematyce LGBT zwyczajnie nie do-
aktorska i zaskakująca puenta. Na uwagę ciera, a festiwale gejowsko-lesbijskie to właści-
zasługuje także „Eskorter“ (reż. D. Reitz) wie jeden z niewielu momentów, by się z nimi
o początkującym filmowcu, który decyduje zapoznać. Pryzmat zapewne dalej będzie się
się na seks za pieniądze z facetem, który rozwijał, na przyszłość sugerowałbym orga-
niegdyś był gwiazdką popularnego serialu. nizatorom jedynie troszkę ostrzejszą selekcję
filmów (zwłaszcza „eksperymentalnych“ krót-
Z fabuł warto odnotować jeszcze film „Cał- kich metraży) oraz takie ułożenie programu
kiem nowa rzecz“ (reż. A. Buchbinder) – po- tego trzydniowego, a więc krótkiego festiwalu,
kazywany wcześniej w ramach krakowskie- by maratończycy mogli po zakończeniu odet-
go festiwalu Kultura dla Tolerancji. Emmer- chnąć ze słowami: „widziałe(a)m wszystko!“.

22

Teksty: Krzysztof Tomasik
Anna Piżl
XXY
Dystrybucja:
AP Manana
Reżyseria:
Lucía Puenzo
Scenariusz –
Lucía Puenzo
(na podsta-
wie opowia-
dania „Cy-
nizm“ Sergio
Bizzio)
Na świecie zdobył uznanie publiczności –
w samej Argentynie obraz obejrzało dwieście
tysięcy widzów. Wyróżniono go nagrodami
w Cannes, w Edynburgu i na festiwalu
w Atenach. Debiutująca reżyserka – Lucía
Puenzo – w świetnym stylu mierzy się
z problemem hermafrodytyzmu (rów-
noczesne występowanie u jednej osoby
narządów płciowych męskich i żeńskich).
W autorskim komentarzu do filmu mówi:
„Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy, że
część dzieci rodzi się ze schorzeniem znanym
jako niejednoznaczność tożsamości płciowej.
Nie ma nic gorszego niż bać się własnego
ciała – powiedział mi to chłopiec, któremu
udało się przejść przez proces ,normalizacji’.
Dorastał on z chirurgicznymi bliznami na
ciele. Kastracja i strach przed niejednoz-
nacznością tożsamości płciowej staje się me-
taforą wszystkich amputacji, które są
wynikiem strachu przed byciem innym“.
Geje walczą. I lesbijki też
Michał Zygmunt „New
Romantic“ Korporacja
Ha!art 2007
Książka Michała Zygmunta
czasami wymieniana jest
wśród innych powieści
gejowskich, które ukazały
się ostatnio na polskim rynku. „New Romantic“
odróżnia jednak od konkurencji podejście do
homoseksualności. I to odróżnia znacznie – geje
u Zygmunta nie są narratorami, nie liczą się
nawet jako jednostki, przede wszystkim
stanowią podmiot polityczny; grupę, która jako
jedyna ma szansę rozpocząć lewicową
„XXY“ to studium zagubienia – w swoim ciele,
w okresie dojrzewania, w relacjach z bliskimi,
z rodziną. Bohater/bohaterka filmu – Alex – uro-
dził/a się z cechami hermafrodytyzmu. Rodzice,
w trosce o szczęście dziecka, nie poddali go
operacji tuż po urodzeniu, by pozwolić mu sa-
memu podjąć decyzję, gdy dorośnie. Tamtego
dnia, piętnaście lat wcześniej, przeprowadzili
się do Urugwaju, aby ochronić syna/córkę przed
życiem w nieprzychylnym, nietolerancyjnym
społeczeństwie. Dziś, w domu na pustkowiu,
z dala od hałasu Buenos Aires, przyszedł czas
na pierwsze doświadczenia seksualne, na py-
tania o płeć, o godność, o granice normalności
– przyszedł czas wyboru. Alex szuka własnej
tożsamości, ale przede wszystkim chce odnaleźć
miejsce wśród ludzi, bo właśnie zderzenie
z opinią innych staje się najbardziej bolesne.
Elementem prowokującym trudne pytania jest
przyjazd znajomych – chirurga plastycznego Ra-
rewolucję. Oczywiście nie oznacza to, że „New
Romantic“ to poważna opowieść o dys-
kryminowanej grupie, która bierze odwet za lata
dyskryminacji. Przeciwnie, pełno tu zgrywy,
ironii, zabawy stereotypami i konwencjami. Są
więc homobojówki zwane Armią Tęczową, jest
„gejowski Wałęsa“ – Jakub Trzałkowski, który
staje się przywódcą zbuntowanej części
społeczeństwa. Nawet piękna pani major „jak
każdy oficer była lesbijką, jej piękne blond włosy
i miękka skóra nie były więc przeznaczone dla
Martina. Martin zastanawiał się, czy pani major
ma w wojsku jakąś kochankę. A może wyko-
rzystuje branki z Wojska Polskiego?“.
kultura
Foto: materiały prasowe
miro, jego żony i ich kilkunastoletniego syna
Alvaro. Ty samym z obrazem jednej, zagubionej
w swoim problemie rodziny, zestawiony jest
obraz drugiej – na pozór mniej doświadczonej
przez los, a jednak równie zagubionej i smutnej.
Na równoległych planach przedstawione są
relacje rodziców z dziećmi i wzajemne zaintere-
sowanie sobą nastolatków. Już pierwszego
dnia Alex proponuje chłopakowi seks –
prowadzą kilka intymnych rozmów, nad którymi
dominuje jednak cisza. Najważniejsze jest to, co
ciężko nazwać, ciężko wytłumaczyć. Reżyserka
w tę niewypowiedzianą przestrzeń wyraża
obrazami morza, zatoki, wiatru, a bezradność
i lęk bohaterów ilustruje gwałtowną burzą
i deszczem. W ten sposób trudną rzeczywistość
przeplata poezja – jak w życiu. Ciekawy prob-
lem i wrażliwe, subtelne kino. Polecam. (AP)
W kinach od 11 stycznia 2008
Ze wszystkich trzech części składających się
na książkę najlepsza jest pierwsza, opowia-
dająca o problemach niewielkiej grupki
działaczy, którzy bezsilni wobec konserwaty-
wno-liberalnej dominacji postanawiają się
zradykalizować. Gatunek political fiction
dopuszcza realizację wszelkich pomysłów,
udaje się więc nie tylko zamach na Lecha
Kaczyńskiego, odwet zostaje też wzięty na
głosującym w Senacie przeciwko związkom
partnerskim Zbigniewie Relidze. I tylko
niewyjaśniony pozostaje los Donald Tuska po
tym, jak „w gdańskim Dworze Artusa wy-
buchła bomba“. (KT)
23