SPECJALNIE DLA REPLIKI: MARIUSZ SZCZYGIEŁ NOWY DZIAŁ: MARKET

dwumiesięcznik społeczno - kulturalny

 Tekst: Ewa Tomaszewicz
Spis treści
03 O K Ł A D K A
Co ty wiesz o biseksualności
07 P O R A D N I A
Dziedziczenie – jak się zabezpieczyć
08 Z O O M
Mój homoseksualizm to jeszcze
jedna inność – wywiad z K. Legierskim
10 P O L I T Y C Z N I E
Armata Giertycha
Kobieta u władzy?
Za Różnorodnością. Przeciw
Dyskryminacji
Każdy z nas ma swojego innego, którego się boi
Kilka dni temu
nie odbył się
marsz lesbijek
i gejów w Je-
rozolimie. Or-
ganizatorzy
zamiast mar-
szu zdecydo-
wali się zrobić
wiec, bo nie
chcieli eskala-
cji przemocy.
W dniach po-
przedzających imprezę setki radykalnych Ży-
dów wyszły na ulicę, podpalając kosze na
śmieci i protestując przeciw obecności osób
homoseksualnych w przestrzeni publicznej.
Byli ranni, policja aresztowała ponad sto
osób. Do protestujących przyłączył się także
Watykan, wydając oświadczenie, w którym
czytamy: „Watykan stoi na stanowisku, że
prawo do swobody wyrazu powinno podle-
gać ograniczeniom, jeśli korzystanie z niego
miałoby obrażać czyjeś uczucia religijne.
(…) Jest jasne, że parada gejów (…) okaże
się obraźliwa dla ogromnej większości ży-
dów, muzułmanów i chrześcijan“.
Zawsze mnie zastanawia, jak to jest, że lu-
dzie, którzy mają usta pełne frazesów o mi-
łości i szacunku dla drugiego człowieka, któ-
rzy wszem i wobec głoszą świętość swoich
wartości, nie wahają się popierać, ba! – uza-
sadniać przemocy wobec innych. I bynajmniej
nie chodzi tu tylko o wszelkie odmiany ru-
chów religijnych, choć i te sporo mają na su-
2
11 W O K Ó Ł
Robert Biedroń uniewinniony
Przełom w Indiach?
Nowy zarząd ILGA-Europe
Za dużo gejów w armi?
Pani proboszcz
14 M A R K E T
Dla kogo warto pracować?
Coca-Cola kusi gejów i lesbijki
W Chicago o polskich LGBT
Wal-Mart także progejowski
Portfel szeroko otwarty
mieniu. Weźmy pierwszy z brzegu, bardzo na
czasie, przykład. Polski minister edukacji po
tragedii w gdańskim gimnazjum postanowił
powiedzieć stop przemocy w szkołach. Cel,
nie powiem, szczytny, tyle że sposobem na
przemoc ma być monitoring, uniformizacja i
izolacja co bardziej agresywnych jednostek. A
pikanterii całej sprawie dodaje fakt, że jest to
ten sam minister, który kilka lat temu reakty-
wował Młodzież Wszechpolską, od przemocy
bynajmniej się nie odżegnującą. I szef tej sa-
mej partii, której poseł nie tak dawno nawo-
ływał do pałowania uczestników warszaw-
skiej Parady Równości.
Cóż, widać przemoc przemocy nierówna. I
dla niektórych może być uzasadniona, jeżeli
jest stosowana wobec tych, którzy nie po-
dzielają ich wartości. Krótko mówiąc – wo-
bec innych. Inna była cicha, pilna nastolat-
ka, która odrzuciła zaloty kolegi z klasy i na
której skupiła się wbrew pozorom pow-
szechna w Polsce pogarda dla kobiet – też
innych. Inni byli Żydzi, wobec których idol
ministra Giertycha Roman Dmowski chciał
stosować getto ławkowe. Inny jest bohater
naszego wywiadu – Krystian Legierski –
który był i jest szykanowany nie tylko z po-
wodu swojej orientacji seksualnej, ale też
koloru skóry. Inni są w końcu geje i lesbijki
w ogóle, którym Watykan odmawia prawa
do demonstracji, bo ich obecność obraża
uczucia religijne większości społeczeństwa.
Niemal każda kultura, każda społeczność,
nawet najmniejsza, ma swoich innych, któ-
rych się boi, którymi pogardza i których wy-
wstępniak
17 P O W I D Ł O
Wspólny język
18 A L E R T
Portrety z dżumą w tle
20 K U L T U R K A
Lesbijki i geje sprzed lat
Klechdy, baśnie, bajanie
Recenzje:
Dziewczyny, wyjdźcie z szafy
Nieposłuszeństwo
Smaki i dotyki
Śniadanie na Plutonie
klucza. I wobec których stosuje mniej lub
bardziej otwartą przemoc, jeżeli ci nie chcą
postępować według „powszechnie panują-
cych norm“.
Nie wierzę, że przemoc można zatrzymać –
jak chce minister Giertych – przemocą. Wie-
rzę natomiast – idealistycznie i naiwnie – w
siłę otwartości i tolerancji. W to, że jeżeli
uda nam się spojrzeć na innych nie ze stra-
chem i nienawiścią, ale z zaciekawieniem,
jako na kogoś, kto może być dla nas źród-
łem inspiracji i nowych doświadczeń – tej
przemocy będzie mniej.
I ta uwaga stosuje się również, a może na-
wet przede wszystkim – bo zawsze należy
zaczynać od siebie – do nas: lesbijek i ge-
jów. Bo my również mamy swoich innych,
którymi trochę pogardzamy, trochę nie lubi-
my, a trochę się wstydzimy – osoby bisek-
sualne, przegięte cioty, drag queens, męs-
kie lesby, feministki… Niestety, można by
wyliczać w nieskończoność.
www.replika.kampania.org.pl
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii,
ul. Żelazna 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38
gazeta@kampania.org.pl
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
Stała współpraca: Mariusz Kurc, Agnieszka Szpak, Robert
Biedroń, Anna Stachelska, Krzysztof Śmiszek, Radek Oliwa,
Ewa Ślusarczyk, Michał Hucał, Małgorzata Rawińska
Marketing: QM Orzoł, office@qmarketing.pl
Okładka: Oiko Petersen
Skład: Agnieszka Kraska
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
na str. 24 zamieszczony jest materiał reklamowy
 okładka
Biseksualność śmiało można określić
mianem wielkiej nieobecnej. Choć niby
wiadomo, że jest to jedna z trzech or-
ientacji psychoseksualnych, choć o
mniejszościach dyskutuje się ostatnio
dużo i namiętnie, o biseksualności nie
czytamy w gazetach, nie słyszymy w te-
lewizji, nie widzimy jej w debatach na
temat praw osób nieheteroseksualnych
O orientacji biseksualnej wiemy zdecydowa-
nie mniej niż o homoseksualnej. Nie ma
praktycznie żadnego rzetelnego opracowa-
nia na ten temat w języku polskim. Choć
trudno powiedzieć, że osoby homoseksual-
Biseksualizm nie jest kombinacją
hetero- i homoseksualizmu, choć
nieraz jest też tak, że płeć partnera
nie ma w ogóle znaczenia.
ne mogą się pochwalić dużą liczbą polskich
publikacji książkowych, to z pewnością iloś-
cią artykułów prasowych czy stron interne-
towych dla i o nich biją osoby biseksualne
na głowę. Niemal codziennie można prze-
czytać o gejach i lesbijkach (choć nadal częś-
ciej o gejach) w wysokonakładowej prasie,
dorobiliśmy się nawet własnego programu
telewizyjnego (słaba „Homofonia“ w tele-
wizji ITV) i radiowego („Lepiej późno niż
wcale“ w TOK FM) i pokaźnej liczby teorii
tożsamościowych (od postrzegania osób
homoseksualnych jako czegoś w rodzaju ko-
biet w męskim ciele i czegoś w rodzaju męż-
czyzn w kobiecym ciele po teorię queer).
W polskim internecie istnieje zaledwie
kilka stron stworzonych przez i dla osób bisek-
sualnych (najstarsza z nich to Don't worry, BI
happy), kilka blogów (spośród których szcze-
gólnie wart polecenia jest Pamiętnik 14-letnie-
go biseksualisty http://mojewyznanie.blog.onet.pl)
oraz forów prywatnych.
Co ty wiesz
o biseksualności
Tekst: Ewa Tomaszewicz
Inaczej jest z biseksualnością. W ujęciach
encyklopedycznych i podręcznikowych okre-
ślana jest po prostu jako seksualny pociąg
do obu płci. Nie rozróżnia się seksualnej
orientacji, tożsamości i zachowania biseksu-
alnego, jak to jest w przypadku homoseksu-
alności. Widać to w pracach Zbigniewa Lwa
Starowicza, który pisząc o biseksualności,
nie wykracza poza obszar wyborów seksual-
nych. Na jego korzyść przemawia jedynie
spostrzeżenie, że populacja biseksualna jest
mniej poznana niż homoseksualna.
Publikacje obcojęzyczne dają pełniejszy ob-
raz biseksualności. Przykładowo francuska
feministka Helena Cixous opisuje ją jako od-
krycie w sobie wielości i różnorodności, po-
mnażanie form erotycznego pożądania,
przezwyciężanie ograniczeń, wykraczanie
poza wpojone społecznie ramy. Również
koncepcje związane z teorią queer rozpatru-
ją biseksualność w oderwaniu od wyborów
seksualnych jednostek.
Miłość dobrem absolutnym
Zarówno źródła historyczne, jak i literackie z
czasów starożytnych notują przypadki związ-
ków biseksualnych, najczęściej w odniesie-
niu do mężczyzn. Określenie skali i podejścia
do biseksualności wśród kobiet nastręcza
więcej problemów, gdyż w większości bada-
nych cywilizacji były podporządkowane męż-
czyznom, przez co ich wolność i możliwość
Foto: Oiko Petersen
Skala Kinseya
Dr Alfred Kinsey twierdził, że nie ma 2 lub 3
odrębnych od siebie orientacji seksualnych.
Istnieje kontinuum, w ramach którego istnieją
orientacje skrajne: hetero- i homoseksualizm, i
cała gama pośrednich orientacji, które w za-
leżności od natężenia uczuć do jednej z płci
zbliżają się do tych dwóch biegunów.
Skala Kinseya:
0 - całkowicie heteroseksualny/a
1 - dominuje heteroseksualizm, okazjonalnie
zachowania homoseksualne
2 - dominuje heteroseksualizm, z wyraźną
przeszłością homoseksualną
3 - w takim samym stopniu heteroseksualny,
co homoseksualny
4 - dominuje homoseksualizm, z wyraźną
przeszłością heteroseksualną
5 - dominuje homoseksualizm, okazjonalnie
zachowania heteroseksualne
6 - całkowicie homoseksualny/a
samookreślenia były w znacznym stopniu
ograniczone. Co gorsza, przez stulecia uwa-
żano, że seksualność kobieca jako taka nie
istnieje, także nie poświęcano jej uwagi.
Biseksualizm był powszechny w kulturach ba-
senu Morza Śródziemnego. Pojawia się także
w tradycji Ameryki Północnej i w centralnej
Azji, krajach arabskich, Chinach i Japonii.
W Starożytnej Grecji mężczyźni w większoś-
ci w okresie dojrzewania przechodzili przez
związki homoseksualne, które z czasem
przeradzały się w kontakty z obiema płcia-
mi, aż wreszcie zakładali rodziny i płodzili
dzieci. Prawo rodowe uznawało więc
związki między młodymi mężczyznami,
oczywiście jeżeli później zakładali oni rodzi-
ny. Spartanie twierdzili nawet, że związki
doświadczonych i początkujących żołnierzy
wzmocnią ich lojalność i zachęcą do zaan-
gażowania w walkę. Z czasem związki takie
miały nabierać charakteru platonicznego,
ale nie wiadomo, jak surowo i czy w ogóle
ten nakaz był egzekwowany, choć podobno
ci, którzy mimo wszystko kontynuowali
związek również w wymiarze erotycznym,
byli w jakiś sposób piętnowani. Najsłynniej-
szym biseksualistą Grecji, a zapewne i całej
starożytności, był Aleksander Wielki, który
3
 przez całe życie obok wielu żon miał przy- Pozornie mogłoby się wydawać, że geje mniejszości, z którą – teoretycznie – po-
najmniej dwóch męskich kochanków. Wy- i lesbijki – jako grupa marginalizowana winna się solidaryzować. Badania socjolo-
mienia się tu jego przyjaciela od najwcześ- i sama narażona na szykany i pomówie- gów zajmujących się doświadczeniami
niejszych lat dzieciństwa – Hefajstiona. nia z racji swojej orientacji psychosek- Afroamerykanów pokazały, że społecz-
Oprócz zapisów świeckich także greckie tek- sualnej – powinni być bardziej otwarci ność ta częstokroć używa języka białego
sty religijne dotyczące obrządków i praktyk i tolerancyjni w stosunku do innych rasizmu dla negatywnego etykietowania
zawierały motywy biseksualne. mniejszości. Tymczasem, co widać na- „najczarniejszych“ spośród swoich człon-
wet w przytoczonych wypowiedziach, ków. W ten sposób przejmuje dyskurs do-
Społeczeństwa Islamu wykształciły kulturę, osoby biseksualne doznają niechęci za- minujący i z jego pomocą tworzy w swo-
w której miłość (ishq) była dobrem absolut- równo ze strony osób homo-, jak i he- jej grupie podgrupę własnych „innych“,
nym, niezależnie od tego, kogo nią darzono. teroseksualnych. Bifobia (nieuzasadnio- wobec których postrzega się jako „bar-
Choć związki nieheteroseksualne były potę- na niechęć w stosunku do osób bisek- dziej normalna“, „lepsza“, „mniej dewia-
piane, to pociąg dojrzałych mężczyzn do
młodych chłopców nikogo nie dziwił i był ra-
czej powszechny. Prawnik jednej ze szkół
prawa religijnego Islamu Sunnickiego Ibn
al-Jawzi powiedział podobno „Mężczyzna,
który twierdzi, że patrząc na młodego, pięk-
nego chłopca, nie czuje żadnego pożądania,
jest kłamcą, a jeśli byśmy mu uwierzyli, był-
by on zwierzęciem, nie człowiekiem“. Nie-
które teksty religijne przestrzegają jednak
przed poddawaniem się takiemu pragnie-
niu, jeśli jest silniejsze niż to w stosunku do
kobiet. Inne za to pouczają, że wpatrywanie
się w pięknych młodzieńców może być dro-
gą komunikacji z Bogiem.

Panowie bi i nieuczciwi
- nie pisać!
O ile niewiele można się dowiedzieć o bisek-
sualności z mediów czy książek, o tyle z na-
wiązką wynagradza to ilość mitów i stereoty-
pów na jej temat. „Żeby życie miało smaczek,
raz dziewczynka, raz chłopaczek“ – głosi głu-
pawy wierszyk. „Mężczyźni, którzy są ze mną,
myślą, że to nienormalne, że jestem bi, albo
od razu wyobrażają sobie, że zrobimy to we
trójkę, a lesbijki boją się, że zostawię je dla
mężczyzny“, „Myślę że z jednej strony miłość
to miłość i nie ma znaczenia z kim, ale z dru-
giej strony nie chciałabym się wiązać z kimś,
kto jest bi. Czułabym się wyjątkowo niebez-
piecznie, już taki niby-związek przerabiałam i

Mogłoby się wydawać, że geje i

lesbijki – jako grupa marginalizo-
wana i sama narażona na szykany
i pomówienia z racji swojej orien-
tacji psychoseksualnej – powinni
być bardziej otwarci i tolerancyjni
w stosunku do innych mniejszości.

nie chciałabym tego powtarzać“ – czytamy na
jednym z forów dyskusyjnych. „Panowie bi i
nieuczciwi – nie pisać!“ – to zakończenie
anonsu towarzyskiego. „Mam już dość pań bi
testujących się z lesbijkami w klubach“ – zda-
nie z dyskusji na liście polles (lista dyskusyjna
polskich lesbijek i kobiet biseksualnych).
sualnych), zdarza się (i to nierzadko)
zarówno wśród „heretyków“, jak i ge-
jów i lesbijek.
Osoby homoseksualne nie są pierwszą
negatywnie stygmatyzowaną grupą, która
nie jest tolerancyjna wobec podobnej
cyjna“. Mechanizm ten ilustruje też stosu-
nek „normalnych, męskich gejów“ do
„zniewieściałych ciot“.
Aby zmarginalizować osoby biseksualne, ge-
je i lesbijki stosują podobny tok myślenia i
podobne metody jak homofoby wobec nich:

4
Twierdzą, że osoby biseksualne po
prostu nie istnieją. A mężczyźni i kobi-
ety, którzy określają się w ten sposób,
po prostu jeszcze nie wiedzą, czy są ho-
mo- czy hetero- albo – co gorsza –
oszukują innych lub siebie, bojąc się
jednoznacznie określić.
Uznają, że osób biseksualnych, w po-
równaniu z osobami homoseksualnymi,
jest niewiele albo że ich postulaty mają
znikome znaczenie lub są wręcz nie-
przydatne dla polityki i społeczności ge-
jów i lesbijek. Wiąże się to z negowa-
niem możliwości istnienia odrębnej toż-
samości biseksualnej przekładającej się
na świadomość własnych interesów,
sprzecznych niekiedy z interesami gejów
i lesbijek.
Powielają negatywne stereotypy na temat
osób biseksualnych – oskarżają je o promisku-
ityzm, nielojalność, zwodzenie i oszukiwanie.
Łukasz, twórca strony internetowej
„Strona na temat, czyli biseksualizm“
(http://www.misie.waw.pl/biseksualny_
temat), dopatruje się braku tolerancji i zro-
zumienia wobec osób biseksualnych w
tym, że przez „heretyków“ mogą być uzna-
wane za gejów czy lesbijki, a przez gejów
i lesbijki za osoby tylko chwilowo zafascy-
nowane przedstawicielami własnej płci.
Dodatkowo osoby homoseksualne mogą
mieć do nich pretensje, że „im się udało“ –
mogą się przecież zakochać i być szczęśli-
wi z osobą przeciwnej płci. Osoby biseksu-
alne bywają również uznawane za „zdraj-
ców sprawy“ – tych, którzy „używają“
swojej tożsamości, aby w pracy czy sytu-
acjach towarzyskich być uznawanymi za
osoby heteroseksualne.
Jestem bi i jest mi z tym...
Agnieszka:
Zawsze taka byłam, odkąd pamiętam. Kie-
dyś myślałam, że tak mają wszyscy, potem
się zaczęłam tym martwić i czekałam, aż
się to jakoś ułoży. Aż w końcu się z tym
pogodziłam. Niby mogę być jak każda
„normalna“ kobieta, ale się nie da, bo jed-
Przed ślubem powiedziałam mu:
„Kochanie, jestem bi- i przed tobą
sypiałam z kobietami“. A on na to:
„Ja też“. Jesteśmy razem już 12 lat.
nak bardziej pociągają mnie panie niż pa-
nowie. Zresztą suwam się tak po tej skali
Kinseya i jakoś ciągle nie mogę z tym dojść
do ładu. Ale, no właśnie, ale... nie odrzu-
cam mężczyzn i czasem też mnie jakiś fa-
cet zakręci. Byłam i z paniami, i z panami.
Kochałam, byłam kochana, miałam udany
seks i z tymi, i z tymi.
Nie mam problemów coming outem. Tyle że
moje koleżanki się podśmiewają, traktując
to jako żart, koledzy są zachwyceni i oczy-
wiście proponują mi trójkąciki, a kobiety les
obawiają się mnie…
Ewa:
Jestem bi- i nie mam żadnych problemów z
określeniem tego, tzn. wiem, czego chcę.
Mój mąż jest bardziej tolerancyjny w stosun-
ku do osób biseksualnych niż lesbijki. Przed
ślubem powiedziałam mu: „Kochanie, jes-
tem bi- i przed tobą sypiałam z kobietami“.
A on na to: „Ja też“. Jesteśmy razem już 12
lat i do tej pory go nie zdradziłam, więc chy-
ba nie jestem rozwiązła.
Kiedy kochałam się z kobietą, niczego mi nie
brakowało. Seks z kobietą i mężczyzną to
dwie różnie sprawy, dla mnie nie da się te-
go porównać.
Jestem z mężczyzną nie dlatego, że tak jest
mi łatwiej, tylko dlatego, że ja go kocham, a
on kocha mnie.
Tomek:
Być może będzie to odosobniony głos poka-
zujący tę mniej przyjemną stronę bycia bi,
ale na pewno jest to głos prawdziwy, bo
odzwierciedla moje doświadczenia. Wielu z
nas – biseksualistów (choć nie wszyscy) –
swoją orientację traktuje jako sposób na
nieakceptowanie homoseksualności. Mamy
dziewczyny, zakładamy rodziny, jednak cały
5
 Nikt Cię nie rozumie? Sprawdź nas! Właśnie dopiero głośne przyznanie się
przed sobą i resztą świata, że jestem bi, da-
Wsparcie psychologiczne w KPH
ło mi poczucie pełni i spokój. Z powodu róż-
Czy kiedykolwiek czułeś lub czułaś, że chcesz z kimś porozmawiać, ale nie bardzo wie-
działeś/wiedziałaś z kim? nych nacisków kiedyś próbowałam się jed-
A może pojawiały Ci się w głowie pytania, których nikomu nie zadawałeś/zadawałaś, noznacznie określić jako homo lub hetero,
bo myślałeś/myślałaś, że nikt nie potraktuje Cię poważnie? ale było to robienie samej sobie wielkiej
Albo że i tak nikt nie będzie umiał na nie odpowiedzieć? krzywdy i nigdy więcej nie będę siebie
Spróbuj zadać je nam. Nie gwarantujemy, że znajdziemy odpowiedź, ale obiecujemy, że będziemy krzywdzić tylko dlatego, że ktoś ma problem
jej szukać razem z Tobą.
z moja orientacją seksualną.
Psycholodzy pracujący w Kampanii Przeciw Homofobii są do Twojej dyspozycji. Jeśli chcesz podzielić
się czymś wspaniałym, co właśnie Ci się przydarzyło albo czujesz, że wszystko idzie nie tak i masz Najważniejsze w związku jest dla mnie zau-
ochotę ponarzekać albo po prostu pragniesz pogadać – czekamy na Ciebie. Postaramy się wysłuchać fanie. Jeśli padają deklaracje, jeśli obiecuje-
Ciebie i pomóc. my sobie miłość i wierność, to dla mnie jest
oczywiste, że nie zdradzam tej drugiej osoby
Napisz: psycholog@kampania.org.pl lub zadzwoń (22) 423 64 38 i umów się na konsultację. Kon-
sultacje odbywają się w siedzibie KPH w Warszawie, Żelazna 68 – nie wyznaczamy konkretnych dni i równie oczywiste jest, że on(a) nie zdradza
i godzin, ale postaramy się dopasować do Twojego czasu. Konsultacje są bezpłatne. Jeśli nie jesteś mnie. Może dlatego nie jestem zbyt zaz-
z Warszawy i trudno Ci do nas dotrzeć, możesz również umówić się z nami na rozmowę przez sky- drosna, zwłaszcza jeśli nie mam konkret-
pe'a. Możesz czuć się bezpiecznie – wszystko, co powiesz lub napiszesz, zostaje tylko między Tobą nych powodów, bo po prostu ufam lu-
a psychologiem! dziom, których kocham, i tak samo oczeku-
ję, że oni będą ufać mi.
czas „siedzi w nas“ potrzeba obcowania z Dramaty pojawiają się, kiedy z jednej strony
mężczyzną. Ukrywamy się bardziej niż geje i mamy w sobie silną potrzebę założenia rodzi- Argument, że jeśli kobieta rzuca cię dla kobie-
lesbijki, bowiem w środowisku, w którym ny i posiadania dziecka z kobietą, a z drugiej ty, to mniej boli, niż gdyby odeszła do faceta,
funkcjonujemy, jesteśmy spełnionymi hetero strony nadal szukamy wokół nas „męskiego“ w ogóle mnie nie przekonuje. Parę razy moje
facetami. Rzadko jawnie deklarujemy się, że pierwiastka, który musi dopełnić nasze życie. związki się rozpadały, bo ta druga osoba kogoś
jesteśmy bi. Rzadko znajdujemy partnerki, Wówczas oszukujemy, najpierw partnerów, a sobie znalazła – zawsze bolało jak diabli.
które rozumieją, a co więcej – akceptują na- potem siebie, że tak można żyć. I tak wielu z
sze potrzeby seksualnego spełnienia. Seks z nas żyje… Ja niedawno zdecydowałem się Nigdy w seksie z kobietą nie brakowało mi
kobietami nie jest dla nas – jak chyba dla być z facetem. Mam szczęście, bo on akceptu- „czegoś między nogami“, tak samo jak w
większości gejów – „mission impossible“ – je mój biseksualizm, choć nie akceptuje nie- seksie z mężczyzną nie brakowało mi tego, że
choć pełnię seksualnego spełnienia odnaj- wierności. Na razie – choć nadal pociągają nie jest kobietą. Wiem, czym się różnią chłop-
dujemy, dzieląc łoże z obojgiem płci. mnie kobiety – nie mam ochoty iść z nimi do cy od dziewczynek, wiem, czego w danej
łóżka, za bardzo zależy mi na moim partnerze. chwili chcę i wiem, z kim idę do łóżka i dla-
Czasem sami już nie wiemy, czy jesteśmy czego (głównie dlatego, że jestem zakochana
bardziej homo czy bi. Jak to wygląda w Wszyscy bi zgodzą się chyba z jednym, że albo przynajmniej mocno zauroczona).
praktyce? Raz pociąga nas koleżanka z wy- trudniej niż osobom hetero- lub homoseksual-
dekoltowanym biustem, a drugi raz nasz nym jest nam – biseksualistom – utrzymać I na koniec apel do wszystkich pań les:
wzrok rozbiera spotkanego gdzieś przy- związki. O ile w ogóle się na nie decydujemy. wiem, że ze stereotypami trudno walczyć,
padkiem na ulicy przystojnego faceta. Nie ale spróbujcie, bo dla mnie to jest strasznie
jest łatwo być bi, bowiem trudno jest zna- Iza: bolesne, jeżeli ktoś określa mnie jako wred-
leźć partnera/partnerkę, który zrozumie Jestem bi i jest mi z tym super. Wcale nie ną zimną sukę tylko dlatego, że w moim ży-
nasze potrzeby. mam poczucia niepewności, kim jestem. ciorysie są udane związki z facetami.

Słówko do homo i hetero Badania Kleina

Jak już wiecie, jesteśmy tacy sami jak Wy. Różnimy się tylko tym, iż możemy kochać dwie płcie. Nie Wg badań Fritza Kleina, amerykańskiego psy-
rzucamy się jednak na wszystko, co się rusza, nie jesteśmy maniakami seksualnymi, po prostu mamy chiatry, osób biseksualnych jest w populacji
możliwość obdarzania uczuciem i czułością osób zarówno przeciwnej, jak i tej samej płci. ok. 20-25%. O orientacji psychoseksualnej
rozstrzyga 7 czynników: 1) pociąg seksualny,
Nie jesteśmy lesbijkami i gejami, którzy wstydzą się do tego przyznać! 2) seksualne zachowanie, 3) fantazje, 4) prefe-
rencje emocjonalne, 5) preferencje społeczne,
Często zarzuca się nam, że potrafimy mówić tylko o seksie. To nieprawda. 6) sposób życia (bi/ hetero/homo), 7) osobista
identyfikacja. Postrzegamy je w 3 różnych mo-
Gdy spotykacie jedną/-ego z nas, niech Wam się nie wydaje, że z mety ją/go pociągacie. Jeśli Was mentach naszego życia: przeszłość, teraźniej-
dotknie w toku rozmowy i gestykulacji, nie myślcie, że to ma jakikolwiek podtekst seksualny. szość oraz ideał, który chcielibyśmy osiągnąć.

Nie myślcie też, że na pewno jej/jego nie pociągacie. Potrafimy kochać zarówno między sobą, jak i Was. Biseksualizm zdaniem Kleina nie jest kombinacją
hetero- i homoseksualizmu, choć nieraz jest też
Niech Wam się nie wydaje, że jesteście dla niej/niego ciekawostką biologiczną, jak ona/on prawdo- tak, że płeć partnera nie ma w ogóle znaczenia.
podobnie dla Was. Pamiętajcie, iż większość z nas, zanim zrozumiała, że jest bi, uważała się za oso-
by hetero- lub homoseksualne. Dr Klein zwracał szczególną uwagę na fakt, iż
nasze życie zmienia się, a wraz z nim i nasze
Nie zadawajcie pytania, z którą płcią jest jej/mu lepiej w łóżku (życiu). Z góry odpowiem: nie da się preferencje seksualne. Słowem, orientacja sek-
porównać i osobiście nie znoszę tego pytania. sualna podlega niekończącemu się procesowi
(za: Don't worry, BI happy, http://www.geocities.com/bi_happy2000) kształtowania.

6
 poradnia Dziedziczenie – jak
się zabezpieczyć?
Tekst: Krzysztof Śmiszek

Jednym z podstawo- tariusza. Koszt jest naprawdę niewielki, a

gwarancja, jaką daje taki dokument – bard-
Co z podatkiem?

wych problemów praw-
nych polskich gejów i
lesbijek, którego w kom-
pleksowy sposób nie za-
bezpiecza nasze prawo,
jest niemożność dziedzi-
czenia majątku po zmar-
łym partnerze/partnerce
Kiedy jesteśmy młodzi, śmierć jest chyba
ostatnią rzeczą, która zaprząta nasze myśli.
Warto jednak wiedzieć, jak możemy zabez-
pieczyć naszego partnera/partnerkę, a także
samych siebie, na wypadek gdyby przyda-
rzyło nam się coś złego. Szczególnie ważne
jest to w przypadku, kiedy w trakcie nasze-
go związku zgromadziliśmy jakiś majątek
(przede wszystkim gdy nabyliśmy mieszka-
nie) i nie chcemy, żeby po naszej śmierci
odziedziczyły go „niewłaściwe“ osoby.
Lepiej u notariusza
Wyjściem z tej sytuacji jest spisanie testa-
mentu. Można go spisać własnoręcznie,
umieszczając w nim podstawowe elemen-
ty, jak podpis i data jego sporządzenia. Naj-
bezpieczniej jest jednak sporządzić go u no-
zo duża. Zawsze może się zdarzyć, że rodzi- Niestety, polskie prawo dyskryminuje gejów
na, z którą na przykład od lat nie utrzymuje- i lesbijki i nie uznaje związków jednopłcio-
cie kontaktu, nagle zjawi się po waszej wych za równe z rodzinami heteroseksual-
śmierci z nadzieją na uzyskanie części spad-
ku. Niejednokrotnie prawnicy Kampanii
nymi. W związku z tym geje i lesbijki spad-
kobiercy, dziedziczący na podstawie testa-
Przeciw Homofobii dostawali sygnały o sy- mentu, muszą opłacać wysoki podatek od
tuacjach, kiedy to rodzina próbowała pod- takiego spadku. Małżonkowie ze związków
ważyć ważność testamentu, w którym je- heteroseksualnych dziedziczą majątek bez
den z partnerów zapisał swój majątek lub obowiązku opłacania takich podatków.
jego część na rzecz drugiego. Podważenie
testamentu sporządzonego w formie notar- Testament, choć nie jest doskonałym sposo-
ialnej jest niemal niemożliwe, gdyż to no- bem zabezpieczenia interesów majątko-
tariusz powagą swojej funkcji gwarantuje wych pary gejowskiej lub lesbijskiej, to z
jego prawdziwość. braku innych – jest jedynym dostępnym.
Warto więc poświęcić jedno popołudnie na
W testamencie można zapisać całość swoje- wizytę u notariusza i wydać kilkadziesiąt
go majątku na rzecz drugiej osoby, ale moż- złotych, aby mieć spokój na całe życie.
na także wyznaczyć jakąś jego część. Nie
trzeba się także martwić o treść testamentu, Należy pamiętać, że testament w każdej
gdyż większość notariuszy jest bardzo po- chwili można odwołać lub zmienić – nie jest
mocnych w tych kwestiach i posiada odpo- to dokument, który raz spisany obowiązuje
wiednie wzory dokumentów. do końca życia.
Testament jest bardzo ważnym dokumen-
tem, na podstawie którego będzie orze-
kał sąd podczas postępowania spadko-
wego, po śmierci spadkodawcy. Należy
bowiem pamiętać, że dziedziczenie odby-
wa się w drodze postępowania sądowe-
go przed sądem cywilnym. Sądem, w któ-
rym odbywa się postępowanie, jest sąd
właściwy miejscowo dla miejsca śmierci
spadkodawcy.

Poradnictwo prawne dla ofiar dyskryminacji

Jesteś dyskryminowana/dyskryminowany z powodu swojej orientacji seksualnej?
Jesteś ofiarą przemocy z tego powodu?
Chcesz dochodzić swoich praw, ale nie orientujesz się w gąszczu przepisów?

Grupa Prawna Kampanii Przeciw Homofobii prowadzi bezpłatne stacjonarne poradnictwo prawne
dla ofiar dyskryminacji na tle orientacji seksualnej. Zakres udzielanych porad prawnych obejmuje
prawo pracy, prawo karne, cywilne, mieszkaniowe i administracyjne. Dyżury naszych prawników
odbywają się w środę i czwartek każdego tygodnia w godzinach 18.00-20.00 w siedzibie naszej
organizacji, ul. Wołoska 58/62 m. 5, Warszawa. Zachęcamy do korzystania z ich usług, najlepiej po
wcześniejszym kontakcie telefonicznym (22 423 64 38) lub e-mailowym: prawnik@kampania.org.pl.
Porady prawne udzielane są drogą elektroniczną, pocztową, stacjonarnie oraz w wyjątkowych
wypadkach – telefonicznie. Więcej informacji na www.mojeprawa.info

Poradnictwo prawne Kampanii Przeciw Homofobii jest dofinansowane przez Fundację im. Stefana Batorego.

7
 Mój homoseksualizm to
tylko jeszcze jedna inność
Rozmawiał: Mariusz Kurc
Krystian Legierski na okładce „Machiny“ w kwietniu 2002 roku
Od niedawna w radiu TOK FM prowa -
dzisz audycję „Lepiej późno niż wcale“
o osobach homoseksualnych i feminiz -
mie (w każdą niedzielę o północy). Kie -
dy po raz pierwszy powiedziałeś pub -
licznie, że jesteś gejem?
Po raz pierwszy tego nie powiedziałem, tyl-
ko to pokazałem. 4,5 roku temu „Machina“
opublikowała duży tekst o osobach homo-
seksualnych. Na okładce pojawiło się zdję-
cie dwóch facetów w niedwuznacznie ero-
tycznej pozie. Jednym z nich byłem ja.
Dlaczego się zgodziłeś?
Marcin Prokop z „Machiny“ zaproponował
mi to zdjęcie po tym, jak w żadnej agencji
nie mogli znaleźć modeli, którzy by się zgo-
dzili na homoerotyczną fotkę. W 38-milio-
W Koniakowie wszyscy mnie roz-
poznawali, bo byłem czarny, w
Cieszynie, gdzie chodziłem do li-
ceum – to samo. Jak do tej czar-
nej skóry doszedł jeszcze homo-
seksualizm, to wielkiej różnicy w
mojej sytuacji nie odczułem.
nowym kraju! Pomyślałem, że właściwie
dlaczego ja nie miałbym trochę „popromo-
wać homoseksualizmu“? Potem pojawiły się
głosy, że to zdjęcie zaszkodziło środowisku,
że było zbyt erotyczne, że należało pokazać
„normalną“, czyli nieerotyczną parę. Nie
zgadzam się z tym. Były potem nieerotyczne
pary w akcji „Niech nas zobaczą“ i skandal
był jeszcze większy.
Zdjęcie pojawiło się nie tylko na okładce „Ma-
chiny“, ale też na billboardach w całym kraju.
Pierwszego dnia czułem się trochę dziwnie.
Szedłem ulicą i co rusz widziałem swoją gę-
bę na różnych budynkach itd. Raz jakieś
dziewczyny rozpoznały mnie na przystanku,
8
zoom
Foto: Oiko Petersen
Zawsze byłem inny, bo byłem czarny.
Na pierwszy rzut oka już coś było ze mną „inaczej“
autobus nie mógł
ruszyć, zrobiło się
małe zbiegowis-
ko. Na jednym bill-
boardzie w War-
szawie zobaczy-
łem napis „czeko-
lada z importu“,
co mnie rozbawi-
ło, bo przecież nie
jestem z importu.
Wielu rodakom wy-
daje się, że Polak
nie może mieć in-
nego koloru skóry
niż biały (i innej
orientacji niż hete-
ro). W górach, w
moim rodzinnym
Koniakowie, gdzie
żaden billboard
nie zawisł, zaczęły
krążyć niesamowi-
te, wykoślawione
plotki. Np. że Le-
gierski na wielkich plakatach w dużych mias- A wcześniej?
tach trzyma w słoiku figurkę Matki Boskiej w Kiedy miałem 13 lat, stwierdziłem, że jestem
formalinie. Ludzie wiedzieli tylko, że ja na pedałem, i postanowiłem, że nikomu o tym
tych zdjęciach widnieję w jakimś przerażają- nie powiem. I trwałem w tym stanie do po-
cym kontekście i wyobraźnia podpowiadała czątku studiów. To znaczy… robiliśmy róż-
im najstraszniejsze rzeczy. A dla nich Matka ne rzeczy z jednym kumplem… ale poza
Boska w formalinie to już jest szczyt potwor- nim nikt nie wiedział.
ności. Poza tym oczywiście znajomi ze stu-
diów dzwonili, ale ich nastawienie było po- Jak się dowiedziała mama?
zytywne, bo i tak już od dawna wiedzieli, że Dopiero z billboardów! Zadzwoniła do
jestem gejem. Ja nigdy na ten temat nie kła- mnie, ale już nie pamiętam dokładnie prze-
małem, tylko do pewnego wieku po prostu o biegu tej rozmowy. Z mamą raczej o tym nie
tym nie mówiłem. rozmawiam, nie potrafię. Obawiam się, że
postrzega mój homoseksualizm jako dra-
Kiedy zacząłeś mówić? mat, a mnie w ten sposób w ogóle nie chce
Na przełomie ogólniaka i studiów. Przyje- się rozmawiać. Jestem gejem i jest mi z tym
chałem do Warszawy, poznałem nowych lu- dobrze. Jestem z mamą w dobrym kontakcie
dzi i otworzyłem się. Nawet dokładnie teraz emocjonalnym, ale ona jakoś tej sfery życia
tych coming outów nie pamiętam, jakoś nie obejmuje i przez to trochę oddalamy się
bezstresowo się to odbyło. od siebie. Teraz, gdy jej powiedziałem, że

mam w radiu TOK FM audycję o gejach i les-
bijkach, to rzuciła: „Dobrze, że nie odbieram
tego programu“. Moja rodzina generalnie
jest dosyć tradycyjna i katolicka. Kiedyś by-
łem ministrantem, czarną maskotką przy oł-
tarzu, ale jak się potem zacząłem nad tym
katolicyzmem zastanawiać, to wydał mi się
dość absurdalny. Mój światopogląd jest za-
sadniczo rożny od tego, co mojej rodzinie
ksiądz w kościele albo biskup w telewizorze
próbuje wbić do głowy. Mimo to nie odwró-
cili się ode mnie, nie wyparli.
Babcia jest bomba, to najbardziej otwarta
osoba w rodzinie. Ostatnio wyczaiła pew-
nego aktora, który też pochodzi z Konia-
kowa i właśnie gra geja w jakimś serialu.
Powiedziała mi o tym przy stole w obec-
ności reszty rodziny. Wszyscy zesztywnie-
li, a babcia – luz.
Czy ma dla Ciebie znaczenie, że jesteś pub-
licznie znany jako gej?
Nie mam żadnych doświadczeń w stylu:
„ujawniłem się i odtąd nic już nie było takie
samo“. Owszem, urzędnicy, z którymi zda-
rzyło mi się rozmawiać, na początku patrzą
na mnie badawczo. Ciemna skóra – ok, to
już widzieli, ale jawny gej? Oczekują ode
mnie nie wiadomo czego. To znaczy wiado-
mo: że zacznę rzucać się facetom do rozpor-
ka. Tymczasem nie rzucam się i po kilku mi-
nutach zaczyna być normalnie.
Twoje nazwisko wraz z numerem telefonu
było w internecie na liście RedWatch, liście
„wrogów rasy“ sporządzonej przez skrajnie
prawicowe ugrupowania. Ktoś dzwonił?
Dzwonili, przysyłali SMS-y. Rozmawia-
łem z nimi na jakieś absurdalne tematy.
Mówili: „Ty czarnuchu pedalski, wypier-
dalaj z Polski“ i tym podobne. A ja na to:
„Tak? Jeszcze jakieś życzenie?“. Nie były
to rozmowy na wysokim poziomie, jak
się domyślasz. Raz jeden facet się zdzi-
wił: „Ty jesteś jakiś pojebany, myślisz,
że ja ci komplementy prawię?“ Takie te-
lefony dostawałem przez kilka miesięcy,
czasem kilka dziennie.
Mówisz z dystansem, jakby cię to nie
dotyczyło.
No a jak mam mówić? Przecież nie mogę
się tym przejmować. Zawsze byłem inny,
Wszystkim, którzy gejami są
na co dzień, np. żyjąc z osobą
tej samej płci, chciałbym
uświadomić, że warto czynić z
orientacji seksualnej kwestię
polityczną.
bo byłem czarny. Na pierwszy rzut oka
już coś było ze mną „inaczej“. W Konia-
kowie wszyscy mnie rozpoznawali, bo
byłem czarny, w Cieszynie, gdzie chodzi-
łem do liceum – to samo. Jak do tej czar-
nej skóry doszedł jeszcze homoseksua-
lizm, to wielkiej różnicy w mojej sytuacji
nie odczułem. Może to jest klucz do
mnie. Homofobia czy rasizm wkurzają
mnie, ale do serca ich nie biorę.
Od paru lat angażujesz się w politykę.
Tak, teraz też startuję w wyborach samo-
rządowych.
Chciałbyś działać politycznie na rzecz osób
homoseksualnych?
Tak. Jeśli dla kogoś homoseksualizm jest
kwestią czysto prywatną, seksualną, któ-
rą załatwia przez 15 minut w darkroomie
w gejowskim klubie – to nie jest zainte-
resowany czynieniem z tego kwestii poli-
tycznej. Taka osoba gejem jest tylko w
tym darkroomie, poza nim udaje hetery-
ka. Natomiast tym wszystkim, którzy ge-
jami są na co dzień, np. żyjąc z osobą tej
samej płci, chciałbym uświadomić, że
warto czynić z orientacji seksualnej
kwestię polityczną.
Warto, by ci, którym doskwiera w Polsce
brak regulacji prawnych dla związków osób
homoseksualnych, świadomie wybierali
określoną opcję polityczną. Tymczasem bar-
dzo wielu gejów głosuje na Platformę Oby-
watelską! Wydaje im się, że skoro PO ma
łatkę partii liberalnej, to jest również proge-
jowska. Nic z tego - w kwestii podejścia do
mniejszości seksualnych PO właściwie ni-
czym nie różni się od PiS!
9
 Teksty: Robert Biedroń
politycznie
Piotr Wójtowicz

Armata Giertycha
Giertych strzela z armaty. Zamiast kul ma fajerwerki
Mam już po uszy wysłuchiwania bredni wice-
premiera i ministra Giertycha na temat edu-
kacji. Jego diagnoza bolączek związanych z
edukacją jest fatalna. Giertych nie ma pojęcia
o edukacji młodzieży. Widać to najlepiej na
przykładzie jego wychowanków z Młodzieży
Wszechpolskiej. Jest też ogarnięty nienawiścią
wobec tolerancji. Wszystko, co mu się z nią
kojarzy, jest dla niego nie do przełknięcia. Jak
mantrę powtarza zarzuty wobec KPH związa-
ne z projektem „Do we need gender?“.
Projekt, który zrealizowany był za pieniądze
Minister edukacji świadomie manipuluje
faktami i manipulacja ta jest dla niego kartą
przetargową w każdej debacie na temat
praw osób homoseksualnych. Wie bowiem
dobrze, że oszukując w ten sposób społe-
czeństwo, przesyła jasny sygnał – bójcie się
o swoje dzieci. Biedroń i jego banda zbo-
czeńców tylko czeka, by wejść z niemiecki-
mi transseksualistami do przedszkoli i za-
mienić waszych chłopców w dziewczynki i
vice versa. Każdy z nas boi się o swoje po-
tomstwo i dlatego wielu kłamstwa Gierty-
cha przyjmuje. Na szczęście kłamie on i ma-

Komisji Europejskiej, dotyczył stereotypów
związanych z rolami płciowymi. Tego, że
chłopcy od małego przygotowywani są przez
naszą kulturę i społeczeństwo do tzw. męskich
zachowań, a dziewczynki do tzw. kobiecych. I
że często tego typu stereotypy są krzywdzące.
Dla Giertycha projekt wyglądał całkowicie ina-
czej. Dotyczył zmiany płci – tego, że chłopiec
powinien robić sobie operację, by być dziew-
czynką, a dziewczynka – by być chłopcem.
nipuluje w wielu innych sprawach, dlatego
jest politykiem nielubianym, a ministrem
edukacji narodowej fatalnym. Ubolewam,
że ucichły uczniowskie protesty przeciwko
wicepremierowi. Były ważnym głosem mło-
dzieży w tym szaleństwie przygotowanym
przez ekipę spod znaku Młodzieży Wszech-
polskiej. Nadziei jednak nie widać – Gier-
tych, dorwawszy się do władzy, łatwo jej
nie odda. Obawiam się, że będziemy zdani
foto: Kraska
Demonstracja Inicjatywy Uczniowskiej prze-
ciw Romanowi Giertychowi, 13 maja 2006
na jego rządy przez najbliższe kilka lat. Bo-
wiem okazja, by wprowadzać swoje sza-
leńcze plany w przyszłości, raczej się dla
niego nie powtórzy. (RB)

Kobieta u władzy?
O udziale kobiet w polityce, sferze pu-
blicznej i aktywizacji społecznej debato-
wały 13 października w Krakowie w Klu-
bie RE byłe pełnomocniczki rządu ds. rów-
nego statusu kobiet i mężczyzn Magdale-
na Środa i posłanka Izabela Jaruga-No-
wacka, radna Krakowa Brygida Kuźniak
oraz Małgorzata Tkacz-Janik. „Kobieta u
władzy?“ była dyskusją o przyczynach i is-
tocie dyskryminacji kobiet na szczeblu po-
lityki samorządowej, parlamentarnej i,
zwłaszcza obecnie, medialnej. Przekona-
nie o feminizmie jako ciągle aktualnej idei,
której wszyscy wiele zawdzięczamy, obec-
ne było w zachętach do używania żeńs-
kich odpowiedników nazw zawodów i
funkcji publicznych, dyskusji o parytecie
wyborczym, krytyce wszelkiej dyskrymina-
cji i pojmowania demokracji jako systemu
wykluczającego mniejszości.
Choć klimat polityczny nie sprzyja działa-
niom obywatelskim i równościowym, to
uczestniczki debaty wypełniły ten wieczór
pozytywnym klimatem, a publiczność –
miejmy nadzieję – energią do działania
na przyszłość. (PW)

Za Różnorodnością. Przeciw Dyskryminacji

Trwa kolejna, trzecia edycja Konkursu o Na-
grodę Dziennikarską „Za różnorodnością.
Przeciw Dyskryminacji“.
Celem konkursu jest uhonorowanie dzienni-
karzy, którzy przyczyniają się do zwalczania
dyskryminacji i lepszego społecznego zrozu-
mienia korzyści płynących z różnorodności.
Konkurs jest częścią prowadzonej przez
Unię Europejską społecznej kampanii infor-
macyjnej zachęcającej do walki z wszelkimi
przejawami dyskryminacji oraz promującej
idee różnorodności, szczególnie w aspekcie
zatrudnienia.
„Za Różnorodnością. Przeciw Dyskrymina-
cji“ ma już trzyletnią tradycję. Wśród zwy-
cięzców ubiegłorocznej edycji znalazło się
dwóch Polaków – Jacek Żakowski oraz Ed-
win Bendyk, którzy zdobyli drugie miejsce
w europejskiej edycji. Nagrodzono ich za
artykuł „Miłuj geja swego“ opublikowany
„Polityce“.
Dodatkowe informacje na temat konkursu:
www.stop-discrimination.info.
Info: materiały prasowe

Dodatek sponsorowany przez Fundację Róży Luksemburg

10
 wokół
Robert Biedroń uniewinniony
We wtorek 3 października elbląski sąd uniewin-
nił Roberta Biedronia, prezesa Kampanii Przeciw
Homofobii, od zarzutu znieważenia katolików.
„Sąd nie pochwala stylu prowadzenia dyskusji
przez oskarżonego, który w sposób dość ostry
zaznaczył swoje poglądy, ale to nie odbiega
od stylu prezentowanego przez rządzących i
inne grupy. Nie można jej uznać za przestępst-
wo, najwyżej za nadużycie semantyczne“ –
stwierdził sędzia Roman Kaczor, uzasadniając
wyrok. Kilka dni przed wyrokiem elbląska pro-
kuratura wycofała się z oskarżenia.
Cała sprawa sięga 2003 r., kiedy to Dorota Ekes,
elbląska działaczka Rodziny Polskiej, stwierdziła
na łamach „Naszego Dziennika“ m. in., że ho-
moseksualizm jest chorobą, a osoby homosek-
Przełom w Indiach?
Jest szansa depenalizację homoseksualizmu
Akty seksualne między mężczyznami są w
Indiach od 1861 r. karane jako przestępst-
wo. Paragraf 377 kodeksu karnego przewi-
duje karę nawet do 10 lat pozbawienia wol-
ności. Jest jednak szansa, że archaiczne pra-
wo zostanie wreszcie dopasowane do obec-
nych realiów. Grupa wiodących artystów i
intelektualistów podjęła inicjatywę mającą
na celu usunięcia paragrafu 377 z indyjskie-
go kodeksu karnego. Sprawą zainteresowa-
Za dużo gejów w armii?
Lech Kaczyński uważa, że w armii jest
za dużo gejów, mimo to broni ich praw
– czytamy w wywiadzie, jakiego polski
prezydent udzielił brytyjskiemu „The
Times“ na miesiąc przed swoją wizytą
na Wyspach.
– Słyszałem, że w armii jest wielu homosek-
sualistów - powiedział gazecie L. Kaczyński.
– Jeśli oficer próbuje nawiązać romans z
poborowym, to jest to sytuacja nie do zaak-
ceptowania – dodał.
Prezydent podkreślił przy tym, że jest prze-
ciwny dyskryminacji i przyznał, że w kręgu
jego prywatnych przyjaciół znajdują się lu-
sualne nie powinny wykonywać zawodu nau-
czyciela. Za te słowa Robert Biedroń wytoczył jej
proces. Podczas polubownej rozprawy w Elblą-
gu Biedroń, komentując tamten artykuł, stwier-
dził, że słowa działaczki „oddają w pełni faszys-
towsko-nacjonalistyczno-katolicki charakter na-
gonki“ na środowisko homoseksualne. Ta wy-
powiedź uraziła Józefa Bizonia, działacza Rodzi-
ny Polskiej z Podkarpacia, który złożył doniesie-
nie do prokuratury.
Biedroń w sierpniu ub. roku został ukarany
grzywną w wysokości 600 zł. Szef KPH
sprzeciwił się jednak tej decyzji i rozpoczął
się normalny proces.
Sąd rozpatrzył zbitkę „faszystowsko-nacjo-
nalistyczno-katolicki“ w kontekście całej wy-
ła się także prasa. Dziennik „Hindustani Ti-
mes“ przeprowadził wśród swoich czytelni-
ków ankietę dotyczącą depenalizacji homo-
seksualizmu. Okazało się, że zwłaszcza mło-
dzi hindusi popierają zniesienie paragrafu
377. 31% ankietowanych jest zdania, że
czyny homoseksualne powinny być nadal
karalne. Większość respondentów (52%)
jest jednak za depenalizacją homoseksualiz-
mu (27.09.06).
dzie o różnej orientacji seksualnej. – Ale nie
są oni aktywistami – zaznaczył Kaczyński.
Prezydent powiedział, że nie jest ani dokto-
rem, ani seksuologiem, ani ekspertem, ale
obawia się, że aktywiści mogą promować
homoseksualizm.
– Przeżyłem 57 lat i widziałem mężczyzn
umawiających się z kobietami, a następnie
dowiadywałem się, że są innej orientacji –
wyznał Kaczyński. Według niego w sytuacji,
kiedy liczba osób homoseksualnych będzie
wzrastać, relacje między kobietami i męż-
czyznami przewrócą się do góry nogami, a
ludzkość będzie skazana na wyginięcie (!)
(12.10.06).
Dodatek sponsorowany przez Fundację Róży Luksemburg
Teksty: Agnieszka Szpak
powiedzi Roberta Biedronia i uznał, że była
jedynie odpowiedzią na słowa działaczki
Rodziny Polskiej, która nazwała m. in. ho-
moseksualizm chorobą. „To dotknęło oskar-
żonego, który wdał się w polemikę i w spo-
sób dość ostry zaznaczył swój pogląd, że ta
wypowiedź była krzywdząca dla środowis-
ka oskarżonego“ – uzasadniał sędzia Ro-
man Kaczor.
Sam Robert Biedroń przed ogłoszeniem wy-
roku zapewniał, że nie chciał nikogo obrazić.
Zdaniem Adama Bodnara z Helsińskiej Fun-
dacji Praw Człowieka, która przyglądała się
temu procesowi, wyrok jaki wczoraj zapadł
jest bardzo ważny dla wolności słowa w
Polsce (04.10.06).
Nowy zarząd
ILGA-Europe
W dniach
26 - 29 lis-
topada
2006 ok.
200 dele-
gatów z ca-
łej Europy zebrało się na 10. dorocznej kon-
ferencji ILGA-Europe w Sofii pod hasłem
„Jesteśmy rodziną. Nasze rodziny w Europie
i europejska rodzina“. Powstała lista kluczo-
wych zagadnień dotyczących równego trak-
towania różnych form rodziny.
W trakcie ponad 30 warsztatów i paneli dys-
kusyjnych uczestnicy poruszali najważniejsze
tematy dla europejskich gejów i lesbijek.
Warsztaty dotyczyły m. in: jak wykorzysty-
wać kamerę wideo do dokumentacji łamania
praw człowieka (np. podczas parad), jak zro-
zumieć media i z nimi współpracować oraz
jak sprawić, by organizacje LGBT nie były tyl-
ko L i G, ale także, aby włączać osoby bi- i
transseksualne w swoje działania.
Podczas konferencji delegaci wybrali też no-
wy zarząd ILGA-Europe. Znaleźli się w nim
Lisette Kampus i Tomasz Szypuła z Kampa-
nii Przeciw Homofobii (06.11.06).
11
 Pani proboszcz

alert
Opracował: Mariusz Szczygieł, Foto: Oiko Petersen
„Gazeta Wyborcza"

„Jak was przyjęto w kościele?“ – na to pytanie pastor nie może

odpowiedzieć, dopóki nie ustali, o co chodzi autorkom:
czy o to, że jej partnerka jest ateistką, czy że jest kobietą
W Czechach ukazał się nie-
dawno zbiór wywiadów
„Kobiety z plebanii“ (wy-
dawnictwo Kalich). Autorki –
Vera Lukaszova i Hana Schi-
llerova – postanowiły
sprawdzić, czy książka o ko-
bietach, ale bez popularnych
girls i aktorek i bez blondyn-
ki na okładce (blondynka na
niebieskim tle podwyższa
sprzedaż książki o 12%) ma
szanse się sprzedać.

Obie są wdowami po ewan-

gelickich proboszczach, a
ich bohaterki – żonami pas-
torów lub pastorkami.

Jedną z rozmówczyń jest

Ivona Linhart (1967). Uro-
dziła się na Morawach i
ochrzczono ją w kościele ka-
tolickim. Kiedy była dziec-
kiem, rodzice wyemigrowali
z nią do Niemiec. Studiowa-
ła teologię w Muenster i w
Pradze. Miała 24 lata, gdy
przeszła do kościoła ewan-
gelickiego, pięć lat później
została wikarym w niemiec-
kim Edermuende. Trzy lata
temu zarejestrowała w
Niemczech związek partner-
ski z Czeszką. Dziś Ivona Lin-
hart pracuje jako pastor w
szpitalu w Schluechtern.

Błogosławieństwo
drugiej kategorii
„Jak was przyjęto w koście-
le?“ – na to pytanie pastor
nie może odpowiedzieć, do-
póki nie ustali, o co chodzi
autorkom: czy o to, że jej
partnerka jest ateistką, czy że
jest kobietą. To pierwsze jest

Dodatek sponsorowany przez Fundację Róży Luksemburg

12
bowiem wciąż niezwykłe (żona pastora
zawsze jest wierząca), to drugie zaś – w
ogóle niespotykane.
Co do ateizmu swojej dziewczyny, mówi: – A
co my wiemy o tym, kogo sobie Bóg upodoba?
Pierwsze kobiety-księża pojawiły
się w Niemczech w latach 60.
Dziś są samotne i bezdzietne, bo
nie dostały wtedy prawa
wychodzenia za mąż.
Otóż w zborze nie miała prawie żadnych
problemów. – Dyskusja na ten temat zaszła
w Niemczech tak daleko, że homoseksua-
lizm traktuje się jako jedną z życiowych
możliwości. Większości ludzi nie intereso-
wało, z kim dzielę łóżko, tylko jak wykonuję
swoją pracę. Kłopoty miałam z władzami,
ale dopiero po zarejestrowaniu związku.
Szło o kościelno-prawne uregulowania
wspólnego mieszkania w parafii. Ale zasko-
czyło mnie poparcie ludzi. Kobiety około
osiemdziesiątki i uczniowie ujęli się za mną.
W Niemczech niektóre parafie ewangelickie
błogosławią urzędowo zarejestrowane związ-
ki osób homoseksualnych, niektóre – nie. Za-
leży od biskupstwa. Ivona pracowała w wiej-
skim regionie, gdzie zdecydowano, że gejów
i lesbijki można błogosławić bez skutków
prawnych. – Pojawiły się obawy – opowiada
– że ludzie mogą takie błogosławieństwo
traktować jak prawdziwy kościelny ślub. Aby
podkreślić różnicę, poleca się błogosławić nie-
publicznie. Stało się to przedmiotem ironii: czy
trzeba zamknąć drzwi kościoła, aby rzecz była
prywatna, a nie publiczna? A co w sytuacji,
gdy takie błogosławieństwo zobaczy organis-
ta? – A więc – podsumowuje pastorka – my,
geje i lesbijki, dostajemy błogosławieństwo
drugiej kategorii.
Kiedy poinformowała starszeństwo kościoła,
że zamierza zarejestrować swój związek,
musiała podpisać dokument, że nie będzie
mieszkać na plebanii z kobietą, że nie bę-
dzie reklamować homoseksualizmu, że nie
da ślubu parze jednopłciowej i że uznaje, że
dyskusja na ten temat nie jest jeszcze zakoń-
czona. – Po podpisaniu tego dokumentu –
dodaje – rozmyślałam o tym, gdzie jest gra-
nica wyparcia się samego siebie.
Tę dyskusję mamy już
w Niemczech za sobą
Ponieważ nie mogły zamieszkać razem, Ivo-
na Linhart nie została proboszczem w nor-
malnej parafii. Szukała pracy tam, gdzie nie
musi mieszkać przy kościele. Tak znalazła
przyszpitalną kaplicę.
W jej regionie geje i lesbijki-pastorzy stwo-
rzyli grupę wsparcia. Chcą też propagować
wiedzę, że mnóstwo zakazów ze Starego
Dodatek sponsorowany przez Fundację Róży Luksemburg
Testamentu dziś już nie jest dotrzymywa-
nych: nie trzeba nosić długich włosów a
mąż może już spać obok żony w czasie
menstruacji. Wszystko się zmienia i warto
mieć tego świadomość. W niektórych koś-
ciołach wciąż się jeszcze argumentuje, że
kobiety nie mogą być księżmi, bo „nie są do
tego biologicznie stworzone i nie mają na to
siły“. – To taka sama argumentacja – mówi
Ivona Linhart – jak w XIX wieku, kiedy się
twierdziło, że kobiety nie mogą studiować,
bo nie mają wystarczająco dużego mózgu.
Pierwsze kobiety-księża pojawiły się w
Niemczech w latach 60. Dziś są samotne i
bezdzietne, bo nie dostały wtedy prawa wy-
chodzenia za mąż.
Większości ludzi nie interesowało,
z kim dzielę łóżko, tylko jak wyko-
nuję swoją pracę.
W rozmowie wdów po pastorach z pasto-
rem lesbijką pojawia się wyznanie: – Myślę,
że w kościele ewangelickim znalazłam to, co
mojej wierze odpowiada najbardziej. Odpo-
wiada mi protestancka swoboda.
Autorki pytają ją, czy po zarejestrowaniu
związku z kobietą nie zaatakował jej nikt z
tradycyjnie konserwatywnych teologicznych
pozycji. – Że to niby grzech? Tę dyskusję ma-
my, Bogu dzięki, już w Niemczech za sobą.
Czego i kościołom w Polsce życzymy.
r e k l a m a
13
 Dla kogo warto

market
pracować?
Teksty: Michał Hucał, Gejblade.pl

Kto z nas nie chciałby Organizator Korporacyjnego Indeksu Rów-

ności (CEI), amerykański odpowiednik KPH,
słowo: konkurencyjność. To wymóg dla
osiągnięcia sukcesu w biznesie“. Również
pracować dla firmy, czyli Kampania Praw Człowieka (HRC), w PricewaterhouseCoopers w swojej najnow-
tym roku pytał pracodawców m.in. o for- szej reklamie rekrutacyjnej skierowanej do
która dba o swoich pra- malne zapisy ochrony LGBT w pracy, LGBT podkreśla, że „akceptujemy Cię, jakim
cowników? A jeśli świadczenia pracownicze dla homoseksu-
alnych partnerów, pomoc finansową przy
jesteś, ponieważ kiedy możesz być sobą,
jesteś szczęśliwszy, bardziej spełniony i bar-
dodatkowo nie trzeba zmianie płci dla transseksualnych pracow- dziej produktywny“.
ników, kampanie marketingowe LGBT, or-
ukrywać swojej orien- ganizacje pracownicze LGBT oraz manage- Teraz Polska
rów ds. różnorodności, a także sponsoro-
tacji, a twój chłopak czy wanie organizacji mniejszości seksualnych W październiku przygotowania do polskiej
dziewczyna mają takie i ich przeciwników. edycji rankingu firm przyjaznych LGBT roz-
poczęło Towarzystwo Ekonomiczne na
same prawa jak żona W gronie idealnych korporacji znalazły się rzecz Gejów i Lesbijek. TEGL współpracuje
najbardziej znane firmy na świecie – m.in. w tym zakresie z przedstawicielami nie-
twojego kolegi? Dla Adobe, Allianz, American Express, Apple, mieckiej sieci organizacji pracowniczych
wielu Amerykanów to AT&T, Bank of America, Boeing, BP, Citi-
group, Coca Cola, Credit Suisse, Daimler
LGBT ProOut@Work, która również zasta-
nawia się nad wprowadzeniem niemieckiej
nie kwestia marzeń Chrysler, Dell, Deutsche Bank, Ford edycji CEI.
Motor, General Motors, ING, Intel, HP,
Johnson&Johnson, J.P.Morgan, KPMG, Planowane są dwa rankingi – ogólny na
138 aniołów Levi Strauss, McKinsey, Merill Lynch, podstawie listy 500 największych firm
Microsoft, Morgan Stanley, Motorola, według „Rzeczpospolitej“ (tzw. Orły
W USA już 138 korporacji z listy 500 naj- Nike, PepsiCo, Sears, Starcom, Sun, VISA, Rzeczpospolitej) oraz najlepsza 10, w któ-
większych (Fortune 500) uzyskało najwyż- Volkswagen, Wachovia Bank, Wells rej uwzględnione zostaną także mniejsze
szą możliwą ocenę pod względem równou- Fargo, Whirpool, Xerox. firmy. Ankiety do firm z listy 500 zostaną
prawnienia LGBT – 100%. To najwięcej przesłane przez TEGL, ale inne firmy mogą
firm w historii, choć wymagania, które trze- Czarnym charakterem pozostał natomiast samodzielnie zgłaszać swój udział. Wyniki
ba spełnić, aby uzyskać 100%, rosną z każ- koncern paliwowy ExxonMobil, który – mi- zostaną zaprezentowane na początku
dym rokiem. mo apeli pracowników i akcjonariuszy – na- 2007 roku.
dal odmawia objęcia gejów i lesbijek świad-
czeniami, które stały się już standardem w Listę najlepszych pracodawców dla LGBT i
10 superfirm 2006 innych koncernach amerykańskich. inne informacje jej dotyczące znajdziecie na
dla gejów i lesbijek www.gejblade.pl/listaCEI.
- wg „The Advocate“ 14 lat postępu w imię zysku
r e k l a m a
Jeszcze 4 lata temu ocenę 100% otrzymało
Anheuser-Bush (np. piwo But Light) tylko 13 korporacji, a pierwsza firma w USA,
Boeing która zaoferowała świadczenia (np. ubez-
pieczenie medyczne) także dla partnerów
Bristol-Myers Squibb (np. lek Upsarin)
homoseksualnych swoich pracowników,
Coca Cola pojawiła się dopiero w 1992 r. Pracodawcy
Deloitte (audyt) byli często pierwszymi propagatorami ak-
ceptacji osób homoseksualnych – przed
Intuit (informatyka)
zmianami prawodawstwa i polityczną pop-
Kraft Foods (np. słodycze Milka) rawnością.
Pricewaterhouse-Coopers (audyt)
Dlaczego pracodawcom zależy na przyjaznej
Starcom (dom mediowy)
atmosferze dla mniejszości seksualnych? Jak
Volkswagen odpowiedział na to pytanie jeden z dyrekto-
rów Hewllet Packard, John Hassell: „Jedno

14
 market
Coca Cola kusi gejów i lesbijki
W ramach premiery bardziej dy-
namicznej wersji napoju QueerRekomendacje
energetycznego Burn jego
producent – Coca Cola Po-
land – rozpoczął także
kampanię z wykorzysta-
niem portali internetowych
Coca Cola
Za kampanię napoju
LGBT, m.in. Innastrona, Ge- Burn na portalach
jowo i Kobiety-Kobietom. internetowych LGBT
„Grupą docelową marki Burn są
trend-setterzy, bywalcy klubów oraz się w pozycjonowanie napoju Burn.
LGBTmetr
W hotelach
chcemy być sobą
Jak ważne jest dla Ciebie odpowiednie
traktowanie osób LGBT przez obsługę ho-
teli i pensjonatów?
Zdecydowanie ważne 71%
Raczej ważne 19%
Raczej nieważne 6%
Zdecydowanie nieważne 2%
Nie wiem 2%
Źródło: Ankieta Gejblade.pl & TEGL, lipiec 2006
Wal-Mart także progejowski
Gigant handlowy Wal-Mart rozpoczął
współpracę z Narodową Izbą Handlową
Gejów i Lesbijek w USA (NGLCC). Wal-Mart
– jeden z największych detalistów na świe-
cie – będzie sponsorem imprez NGLCC w
2006 r. oraz deklaruje promowanie zasad
poszanowania różnorodności wśród swoich
pracowników, dostawców oraz klientów.
NGLCC jest największą organizacją non-
profit na świecie zajmującą się przedsiębior-
Informacje
ekonomiczne
Teksty: Michał Hucał, Gejblade.pl
wszystkie te osoby, które Dotychczas Burn miał 1% rynku w uję-
są amatorami życia noc- ciu ilościowym. Jego głównym konku-
nego“ – powiedziała rentem jest Red Bull (40%), który za
Gejblade.pl Iwona Ja- granicą również aktywnie zabiega o
caszak, dyrektorka w klientów z tego segmentu. Firma nie
Coca Cola HBC Polska. ujawnia celów sprzedażowych kampa-
Jako taka grupa doce- nii. „Mamy nadzieję, że Burn stanie się
lowa nie jest związana preferowanym napojem energetycznym
z tożsamością seksualną, naszej grupy docelowej. Napojem, któ-
lecz styl życia gejów i lesbi- ry dostarcza energii, żeby móc cieszyć
jek szczególnie dobrze wpisuje się tym wszystkim, co przynosi noc“ -
mówi tylko Iwona Jacaszek.
W Chicago o polskich LGBT
We wrześniu w Chicago odbyła się The Out w Europie, którą poprowadzili dr Jean-
& Equal 2006 Workplace Summit – dorocz- Luc Vey (Deutsche Bank) i Albert Keh-
na konferencja poświęcona LGBT w środo- rer (IBM) z niemieckiej ProOut@-
wisku pracy. Organizacje pracowni- Work. Dotyczył on tak sytu-
cze LGBT (ang. employee resour- acji polityczno-społecznej
ces groups – ERGs) należą już QueerRekomendacje LGBT w Polsce, jak
do stałego obrazu zachod- również powstania i
nioeuropejskich oraz ame- projektów Towarzyst-
rykańskich korporacji. W wa Ekonomicznego
tym roku w konferencji ExxonMobil na rzecz Gejów i Les-
uczestniczyć będzie ponad bijek.
Za upór w byciu najmniej
1,800 osób z 200 firm z USA, przyjazną korporacją
a także z UK, Kanady i Niemiec. dla LGBT Patronem korporacyj -
nym konferencji był w tym
Polskim akcentem był fragment roku koncern farmaceutyczny
prezentacji sytuacji pracowników LGBT GlaxoSmithKline.
r e k l a m a
czością gejów i lesbijek. Reprezentuje inte-
resy ponad 800000 firm i przedsiębiorców
ze środowiska LGBT oraz tworzy platformę
współpracy firm, będących własnością ge-
jów i lesbijek oraz osób im przyjaznych, a
także specjalistów, wykładowców oraz stu-
dentów ekonomii i biznesu.
Firma jest na razie wielkim nieobecnym na
polskim rynku, ale od dłuższego czasu po-
dejrzewa się, że zamierza na niego wejść.
15
 Portfel szeroko
otwarty
Tekst: Radek Oliwa
Polski rynek powoli otwie-
ra się na potrzeby osób
homoseksualnych. Choć
znane korporacje nadal są
ostrożne w pozyskiwaniu
tęczowej klienteli, sytuacja
ta będzie się zmieniać
wraz ze wzrostem akcep-
tacji gejów i lesbijek w
społeczeństwie
Drogie Przyjaciółki i Przyjaciele! Wyluzujcie
się teraz odrobinę. Pomyślcie o wyjazdach
w dalekie kraje, o luksusowych kosmety-
kach, delikatesach, modnych napojach, do-
brych programach „na temat“… i otwórz-
cie szeroko wasze portfele. Oto po latach
oczekiwania rozpoczyna się polowanie na
homo-klienta.
Pierwsze jaskółki pojawiały się jeszcze w la-
tach 90-tych. Powstawały (i równie szybko
upadały) biura podróży dla gejów i lesbijek,
czasami przez ekran telewizora przemknął
się jakiś gej (oczywiście z zasłoniętą twarzą).
Ale dopiero teraz tak naprawdę zaczęto się
nami interesować.
Na podbój homo-widza
Pierwsza sensacyjna wiadomość pojawiła
się latem tego roku. Polsat zapowiedział
emisję programu „Gej Armia“. Z zapartym
tchem czekaliśmy na premierę. Premiery jed-
nak nie było, bo telewizja pana Solorza w
ostatniej chwili odwołała reality show o ho-
moseksualnych rekrutach. Najwidoczniej
kierownictwo Polsatu uznało, że jeszcze nie
czas na podbój homo-widza. Więcej odwa-
gi miała stacja iTV, która od kilku tygodni
emituje „pierwszy polski program telewizyj-
ny dla gejów i lesbijek“ „Homofonia“.
Wiem, że jedna jaskółka nie czyni wiosny,
zwłaszcza gdy jest jakaś taka wybrakowana
(może wypchana?). Ważny jest jednak fakt,
16
że ktoś zdecydował się na pierwszy krok.
Teraz wystarczy czekać na naśladowców,
którzy będą dysponować lepszym zaple-
czem finansowym, co przełoży się na jakość
„queerowej“ telewizji. Być może takim ko-
lejnym krokiem będzie przygotowywany w
Warszawie serial „Queer Family“? Projekt
jest wprawdzie jeszcze w powijakach, ale
zapowiada się przecież bardzo interesująco.
Słychać nas także w radiu. Prowadzona
przez Joannę Piotrowską i Krystiana Legier-
skiego w TOK FM audycja „Lepiej późno niż
wcale“ poświęcona jest w całości tematyce
LGBT oraz feministycznej.
Na razie badamy rynek
Ruszył też rynek reklamowy. Od września na
niektórych portalach gej&les widoczna jest
reklama napoju „Burn“, za którym stoi świa-
towy gigant Coca Cola. To też jeszcze nie
wiosna, tym bardziej że reklamowany trunek
jest produktem niszowym. Firma reklamowa,
która opracowała kampanię, doszła jednak
najwidoczniej do wniosku, że warto za-
interesować się społecznością gej&les. Do-
tychczas wszelkie próby nawiązania współ-
pracy z agencjami reklamowymi kończyły się
stwierdzeniem: „na razie badamy rynek“.
Jak nocują geje i lesbijki
Rozkręca się także turystyka. Jej „tęczowa“
odmiana była w tym roku szeroko omawia-
na przez polskie media. W publikacjach
prasowych padały gigantyczne liczby, które
miały odzwierciedlać wartość tego rynku.
Wiele miejsca poświęcono także pierwszym
krokom, które stawiane są w naszym kraju.
Jako współwłaściciel pensjonatu dla gejów
i lesbijek byłem regularnie odwiedzany
przez dziennikarzy chcących zobaczyć, jak
nocują geje i lesbijki.
Według badań przeprowadzonych w Wiel-
kiej Brytanii przez agencję „Out Now“ prze-
ciętny gej zarabia 40% więcej od swojego
heteroseksualnego kolegi. Społeczność gej-
&les tylko na ubrania wydała kwotę 1,3 mil-
iarda funtów. To prawie tyle co produkt kra-
jowy brutto Bhutanu w 2003 r. Wartość tu-
market
rystycznego „homo-rynku“ w Wielkiej Bryta-
nii szacowana jest na 3 miliardy funtów. Nie
ma się więc co dziwić, że także nasi rodzimi
spece od reklamy są podekscytowani no-
wymi możliwościami.
Pozycja danej grupy społecznej
jest zależna od jej siły przebicia, a
ta jest mocno powiązana z finan-
sowymi możliwościami.
Problem polega na tym, że polski rynek nie
jest porównywalny z rynkami krajów Europy
Zachodniej. Znane korporacje nadal będą os-
trożne w pozyskiwaniu tęczowej klienteli.
Sytuacja ta będzie się zmieniać wraz ze
wzrostem akceptacji osób homoseksualnych
w społeczeństwie. Sceptycznie nastawieni są
także sami zainteresowani. Pamiętam ko-
mentarze towarzyszące pojawieniu się biura
podróży dla gejów i lesbijek. „Chcą wyciąg-
nąć od nas kasę“ - twierdził jeden z czytelni-
ków. „Chcą na nas tylko zarobić“ - oburzał
się inny. „Więc cieszmy się z tego“ - przeko-
nywałem wówczas. Zdania nie zmieniłem.
Nic tak nie wiąże, jak dobry biznes. Być mo-
że miłość za kasę nie jest najczystszą formą
miłości, ale na początek lepsze to niż nic. Po-
zycja danej grupy społecznej jest zależna od
jej siły przebicia, a ta jest mocno powiązana
z finansowymi możliwościami. Nie oznacza
to, że musimy kupić każdy bubel, który ma
tęczową etykietę. Na pewno warto jednak
docenić fakt, że rynek otwiera się na nasze
potrzeby i uhonorować ten gest przynajm-
niej lekkim otwarciem portfela.
 powidło
Gucio nie miał najlepszych wspomnień z pierwszego dnia
pracy. Niestety, z drugiego też nie, ani z trzeciego… ani z
wczorajszego. Szef przypominał potwora, a jego głos skrzek
papugi i tylko płeć i powierzchowność różniły go od diabła w
Postanowił więc wziąć sprawy w swoje ręce
i poszukać lepiej płatnej i bardziej godziwej
pracy. W poniedziałek rano przeglądał z du-
żym podnieceniem ogłoszenia. Wyciął kilka i
uchem kubka kawą włączył komputer, aby
rozsesłać CV. Wśród ogłoszeń w oko wpadła
mu niewielka ramka, a w niej treść: „Poszuki-
wany mężczyzna o orientacji homoseksualnej
do drugoplanowej roli męskiej w filmie fabu-
larnym“. „Co mi szkodzi?“, pomyślał Gucio i
wybrał numer komórki podany w ogłoszeniu.
Głos w słuchawce ze zniecierpliwieniem za-
pytał: „Bardzo jest pan przegięty? Bo wie
pan, jeśli nie, to dziękujemy“. Lekko zszoko-
wany Gucio stanął przed lustrem: miał przed
sobą szczupłego szatyna z pasemkami blond,
w okularach DG z wyprzedaży, z różową ko-
mórką pomiędzy palcem wskazującym, a
kciukiem prawej dłoni. Jedną stopą opierał
się o drugą, a lewa dłoń spoczywała omdle-
wająco na biodrze.
Zmierzał ku ulicy Woronicza tanecznym kro-
kiem. Kątem oka zauważył wielu młodych i pa-
chnących chłopców śpieszących wdzięcznie w
tym samym kierunku. Wystąpić w polskim fil-
mie z wątkiem gejowskim, to było coś! Gucio
postanowił być tak przegięty, jak tylko potrafił.
Niestety, nie on jeden. Tłum rywali na koryta-
rzu nieco przyćmił jego nadzieje, ale nie wolno
się poddawać! Producent wywoływał po kolei
nazwiska i kiedy przyszła kolej Gucia, ten z bi-
jącym sercem, ale pamiętając o tanecznym
kroku, potknął się nieco i wpadł wprost w ob-
jęcia producenta. Szybko się cofnął i przestę-
pując z nogi na nogę przeprosił ze speszonym
uśmiechem. Miał ubrać manekina w wybrane
przez siebie stroje, a następnie uzasadnić wy-
bór. Manekin był płci pięknej i wybierał się na
rozdanie nagród. Jak się okazało, szczęśliwy
wybraniec miałby grać przyjaciela polskiej
dziennikarki, sławnej i rozchwytywanej, ale zu-
pełnie pozbawionej gustu.
Wspólny język
Tekst: Anna Stachelska
skórze Mirandy Priestley
Gucio uznał, że im bardziej będzie machał ręka- Przemek o twarzy anioła delektował się pa-
mi i nogami, tym lepiej. Gestykulacja doprowa- chnącą latte i tryskał szczęściem. „Cześć,
dziła kolejno do: upadku wieszaka ze strojami, Gucci, słabo cię uczesali tym razem, czy to
strącenia okularów z własnego nosa, potężne- dlatego masz taką minę?“. Gucio nie odpo-
go wstrząsu stolika z przyborami do charakte- wiedział, więc Przemek rozpłynął się w opo-
ryzacji i na koniec do oderwania ręki wiekowe- wieściach o ubieraniu manekina i kandydat-
go już manekina. Na domiar złego, pod koniec kach do roli głównej, czyli filmowej partner-
ubierania zaczęła dzwonić komórka Gucia, ale ki Przemka. Być może to będzie Danuta
niestety jej zlokalizowanie zajęło mu o sekundę Stenka! Z tępego zamyślenia wyrwał Gucia
więcej czasu niż zdeterminowany potencjalny telefon. To musiał być on! Gucio wsłuchiwał
rozmówca czekał na odebranie. „No nic, dzię- się z lubością w melodyjny, miękki głos dy-
kujemy panu“, pożegnał się producent, który w rektora Rotexu, a na jego twarzy malował
milczeniu obserwował zmagania Gucia naj- się coraz szerszy uśmiech. Dopiero po tym
pierw ze wszystkimi zakamarkami torby, a po- telefonie mógł szczerze pogratulować
tem z kieszeniami kurteczki. Przemkowi sukcesu. Znaleźli wspólny język i
rozmowa zaczęła się kleić.
„Do diabła“, pomyślał Gucio z
wściekłością. „Jestem pewien, że
dzwonili z Rotexu“. Rotex był jedną
z firm, do której aplikował, odbył
już rozmowę kwalifikacyjną i wiązał
z nią wielkie nadzieje. Wyszedł nie-
zadowolony, nie myśląc już nawet
o swojej gestykulacji. Miał ważniej-
sze sprawy na głowie, niż ośmie-
szenie się na jakimś idiotycznym
castingu. „Może oddzwonić?“ po-
myślał. „Nie, to nieprofesjonalne“.
Czekał więc cierpliwie na telefon od
przyszłego pracodawcy. Po kilku
dniach upartego milczenia komórka
rozdzwoniła się wesoło: „Cześć,
dziewczyno, dlaczego nie odbie-
rasz? Nie uwierzysz, będę grał w fil-
mie! I to jakim, no po prostu bajka!
Spotkajmy się za pół godziny w
„Między Ciotami“, musimy to ucz-
cić!“. Gucio nie umiał udawać eks-
cytacji, więc przeprosił Przemka i
powiedział, że nie może rozma-
wiać, bo jest właśnie u fryzjera, ale
będzie w „Między Ciotami“ za trzy-
dzieści minut.
17
 Portrety
z dżumą w tle
Tekst: Janusz Boguszewicz
Żyjemy w takich czasach, gdy znamy zapewne kogoś, kto zna kogoś, kto jest
zarażony wirusem HIV. Na całym świecie jest ok. 40 milionów nosicieli. Mają
rodziny, krewnych, przyjaciół, dzieci, których również dotyka i dotyczy AIDS
Choroba często nagle i niespodziewanie
wdziera się w ich życie. W nasze życie.
Przedstawiam tu portrety dwóch osób, które
dotknęła „dżuma XX i XXI wieku“.
Na początku myślałam,
że to kiedyś minie
Pani Dorota jest prawdziwą damą. Nigdy
nie opuszcza mieszkania bez perfekcyjnego
makijażu. Siwe, z tyłu splecione włosy
świadczą o częstych wizytach u fryzjera. Pa-
ni Dorota ma 76 lat. Pełną godności posta-
wę prezentowała zwłaszcza na pogrzebie
zmarłego na AIDS syna. Osobiście witała
wszystkich uczestników ceremonii żałobnej,
obsługiwała krąg najbliższych znajomych.
Dbała o wszystkich, a zwłaszcza o swego o
12 lat młodszego męża, który był wtedy na
skraju załamania nerwowego.
– Miałam poczucie zupełnej izolacji, w
środku, o tutaj, to tak drżałam, że bałam
się, że zaraz upadnę – wspomina dziś, dwa
lata po pogrzebie. – Gdyby mi wtedy nerwy
puściły, wyłabym bez końca jak pies! Ale
komu by to pomogło?
W trakcie naszej rozmowy wydaje się być
spięta, czasem delikatnie załamuje się jej
głos. Wtedy zmienia temat, odwraca uwagę
opowieściami o uroczych spotkaniach z cu-
kiernikiem oferującym po promocyjnej cenie
ciepłe bułeczki. Chętnie opowiada też drobne
zdarzenia z dzieciństwa syna. Tylko wspom-
nienia jego ostatnich miesięcy przychodzą jej
ciężko. Wspomnienia czasu, gdy nie mógł już
opuścić łóżka i nie poznawał własnej matki.
18
Foto: Oiko Petersen
– Nie ma dnia, bym o nim nie myślała.
Przez pierwsze tygodnie, zaraz po jego
śmierci, miałam wrażenie, jakby stał cały
czas obok i na mnie patrzył. To było tak re-
alne, że byłam na niego wściekła i nawet
krzyczałam, żeby mi wreszcie dał spokój.
Pani Dorota rozmawia o tym szczerze i
chętnie. Z kim zresztą miałaby się podzielić
tymi sprawami? Krewnym i znajomym po-
wiedziała, że syn miał na złośliwego guza
mózgu. Nikt nie wiedział, że był pedałem.
Utrzymywali więc to w tajemnicy, a sam
pogrzeb odbył się „bez echa i niepotrzebne-
go rozgłosu“, bo rodzice nie chcieli, by dal-
sza rodzina brała w nim udział.
Przez pierwsze tygodnie, zaraz po je-
go śmierci, miałam wrażenie, jakby
stał cały czas obok i na mnie patrzył.
To było tak realne, że byłam na
niego wściekła i nawet krzyczałam,
żeby mi wreszcie dał spokój.
Państwo Z. mieli za sobą wiele lat szczęśli-
wego i harmonijnego pożycia. Późno wzięli
ślub, ich jedyny syn przyszedł na świat, gdy
pani Dorota była już po czterdziestce. Dziś
matka zadaje sobie wiele pytań, którymi
nie może się podzielić z przyjaciółkami.
„Dlaczego musiał umrzeć w tak młodym
wieku? Czy to źle, gdy dzieci umierają
przed rodzicami? Co to było za życie, które
prowadził?“ Zwątpienie i ból są jak powra-
cająca fala. „Czy wybrał w swoim życiu
właściwą drogę? Czy sama zrobiła wszys-
tko, by ułatwić mu życie?“
1 grudnia przypada Światowy Dzień Walki z AIDS
alert
Zawsze akceptowała jego orientację.
– …ale często prześladuje mnie myśl, że
byłam może zbyt opiekuńcza. Robiliśmy dla
niego wszystko. Wiem, że to zabrzmi głu-
pio, ale zadaję sobie czasem pytanie, czy
może przez to był właśnie taki... inny. A mo-
że gdyby znalazł sobie dziewczynę, to przes-
tałby interesować się chłopakami i wtedy…
żyłby dalej? – Przerywa krótki monolog, nie-
co zmieszana. Widać, że chce zachować naj-
lepsze wspomnienia o synu. Nie chce też
urazić rozmówcy.
Mąż pani Doroty jest bardzo schorowany.
Ona żyje w ciągłym strachu, ze pewnego
dnia jego serce nie wytrzyma. Kontakt z przy-
jaciółmi syna, niegdyś tak intensywny,
zwłaszcza gdy wspólnie go pielęgnowali,
stał się ostatnio coraz rzadszy i coraz bardziej
przypadkowy. Ze swoim lekarzem pani Do-
rota rozmawia jednak często na ten temat i
wspólnie się zastanawiają nad losem rodzi-
ców, których dzieci zachorowały na AIDS.
– Z początku myślałam, że to kiedyś minie
– mówi mi przy pożegnaniu. – Ale to nigdy
nie mija. I mimo że go już nie ma, to pozos-
tanie ze mną do końca moich dni...
Oni kłamią w żywe oczy
Pawełek. Oglądamy wspólnie zdjęcia. Nie-
zliczona ilość fotografii, obrazki z imprez, z
każdego wyjazdu. Przed dwoma laty Pawe-
łek wprowadził porządek w ten fotograficz-
ny chaos. Wszystko zostało chronologicznie
uporządkowane, popakowane w kartony
od butów, opatrzone datami i poukładane

na pawlaczu. Pawła irytuje teraz, gdy natk-
nie się w szufladach na jakieś nieskatalogo-
wane odbitki.
– Nie chcę już na nie więcej patrzeć! O, tutaj
na przykład – oglądamy właśnie serię robio-
ną, jak wskazuje napis na pudełku po sanda-
łach, w roku 1998. – Z nich pozostał już tyl-
ko jeden. I to pewnie też nie na długo.
Na fotografii pięciu muskularnych facetów,
chyba lekko podpitych, na jakimś pikniku.
– Wakacje w Szwecji. To był długi weekend
i wynajęliśmy wtedy mały domek, nad brze-
giem morza. W czasie tych wakacji sporo
rozmawiali o AIDS. Jeden z ich amerykańs-
kich przyjaciół właśnie zachorował.
– Wtedy wszystkich nas ścięło. To było na-
prawdę przykre. Nie uprawialiśmy już więcej
seksu. Nawet żadnego buziaka na dobranoc
nie było. A później właśnie on zachorował
pierwszy. Paweł popada w sarkazm: – A
mnie się wirusik po prostu nie imał. Po pros-
tu nie chciał mnie. Mogłem się ruchać, z kim
chciałem. Mnie zwyczajnie nie bierze.
Próbował na początku z gumką, ale seks
wydawał mu się wtedy tak banalny, że wo-
lał wkalkulować sobie ryzyko zagrożenia.
Najbardziej go podnieca, gdy partner w nim
szczytuje. Po prostu nie chciał się pozbawiać
tej przyjemności.
– Robiłem testy i to kilka razy – zawsze mia-
łem wyniki negatywne – Paweł mówi o tym
bez wielkiej radości czy satysfakcji.
Na początku troszczył się o chorych przyja-
ciół, grał rolę pielęgniarki, gdyż te nie zaw-
sze chciały „do tej zarazy“ przychodzić. Gdy
jednak przed trzema laty zmarł jego wielo-
letni partner, nie wytrzymał. Porzucił bycie
Samarytaninem. Wsiadł w samolot, zabraw-
1 grudnia przypada Światowy Dzień Walki z AIDS
szy tylko najpotrzebniejsze rzeczy oraz kartę
kredytową. Przez kilka miesięcy zwiedzał
Europę. Nie chciał wracać.
Spodobał mu się Amsterdam; o AIDS tam po
prostu nie rozmawiano. Pobył też kilka dni w
Berlinie. Po powrocie znalazł w skrzynce dwa
listy od przypadkowego znajomego, nabaz-
grane tak, że prawie nieczytelne. Od razu wie-
dział, co takie pismo oznacza. Długo zastana-
wiał się, czy go odwiedzić. W końcu spotkał
się z nim, chorym i bezradnym. I został.
Czasem myślę, że tylko ja pozos-
tanę. Ostatni kładzie zawsze klucz
pod wycieraczkę i wychodzi. Ja
wyrzucę go przez okno i wyjadę.
Paweł jest nieufny. Nie wierzy nikomu i w nic.
Nie wierzy w wartość i siłę przyjaźni. Wszyst-
kie jego problemy i troski są nieważne w sto-
sunku do choroby jego przyjaciół. Brakuje mu
ich tym bardziej, im szybciej odchodzą.
– Wszyscy, którzy mówią, że pielęgnowanie
chorych i umierających przyjaciół cię uboga-
ca i uszlachetnia, kłamią w żywe oczy. Pa-
weł nie znosi ceremonii pogrzebowych:
– Oni przerabiają tam zwykłych facetów na
aniołki z aureolkami.
Czuje się opuszczony. Ale nie ma już ochoty
poznawać nowych ludzi. – Może to z powo-
du wieku. Moja mama zawsze mówiła, że
przyjdzie taki czas, że częściej będę chodził na
pogrzeby niż na śluby.
Paweł skończył właśnie 44 lata. – Czasem
myślę, że tylko ja pozostanę. Ostatni kładzie
zawsze klucz pod wycieraczkę i wychodzi.
Ja wyrzucę go przez okno i wyjadę. Nie
wiem, dokąd. Dokądkolwiek. A na dziś
dość. Koniec narzekania. Przed wyjściem
napijmy się na pożegnanie.
Nie uprawialiśmy już więcej seksu.
Nawet żadnego buziaka na do-
branoc nie było. A później właśnie
on zachorował pierwszy.
Nie każde zakażenie oznacza wyrok śmierci.
Nie każdy wynik pozytywny – chorobę. Każ-
dy jednak taki przypadek dostarcza niezwyk-
łego i drążącego poczucia niepewności jutra
i strachu. Jak długo jeszcze i jak wiele czasu
mi zostało? Jakie błędy popełniłem w życiu i
czy mogłem ich uniknąć? Czy i jak mogłem
ustrzec moich bliskich?
Na takie niewczesne i spóźnione pytania
odpowiedź zna tylko czas.
19
 Geje i lesbijki
sprzed lat
Tekst: Krzysztof Tomasik
Ludzie o innej niż heteroseksualna tożsamości istnieli zawsze. Choć ich doświad-
czenie często nie było nawet nazywane, pojawiali się w każdej epoce, pod każ-
dą szerokością geograficzną. Homoseksualność także w Polsce ma swoją długą
historię, która ciągle czeka na odkrycie i opisanie. Dziś historii część pierwsza
Bolesław II Śmiały/Szczodry
(ok. 1040-1081)
Syn Kazimierza Odnowiciela i księżniczki rus-
kiej Marii Dobroniegi. Książę Polski od 1058,
król od 1076. Bolesław Śmiały uważany jest
za jednego z najważniejszych władców z dy-
nastii Piastów. Szczególnie znaczący dla jego
panowania okazał się konflikt z biskupem
krakowskim Stanisławem, którego skazał na
śmierć. Właśnie w żywocie późniejszego
świętego po raz pierwszy napisano o królu,
że „idąc za pożądliwością ciała zamienił
chwałę swoją na hańbę, a naturalny sposób
życia na taki, który jest sprzeczny z naturą“.
Natomiast Jan Długosz wyjaśniał, że skłon-
ności Bolesława wystąpiły w trakcie wypra-
wy na Ruś, gdzie „zaraził się“ nimi od miej-
scowej ludności. Biskup miał trzy razy potę-
piać króla za „grzech sodomski“, co zakoń-
czyło się ekskomuniką. Nie ma jednak pew-
ności, czy określenie „sodomia“ oznaczało
homoseksualność, gdyż słowa tego używa-
no zarówno do opisu współżycia z osobami
tej samej płci, jak też zwierzętami, a czasem
pod tym pojęciem kryły się wszystkie czyny
seksualne, które nie służyły prokreacji.
Elżbieta Petrosolin (XVII w.)
W przeciwieństwie do Europy Zachodniej w
Polsce zachowało się mało źródeł na temat
zachowań seksualnych wykraczających poza
jedyny przyjęty model małżeński, a określa-
nych jako „sprzeczne z naturą“. Dlatego
szczególnie przydatne są kroniki procesów
sądowych. O Elżbiecie Petrosolin wiadomo
niewiele poza tym, że u schyłku XVII wieku
została oskarżona o skłonności lesbijskie.
Przypuszcza się, że wystąpienie przeciwko
niej miało związek z kontrreformacją i chęcią
doprowadzenia do likwidacji zbioru kalwiń-
skiego w Chmielniku. Elżbieta Petrosolin by-
ła siostrą seniora tej gminy.
20
Foto: Oiko Petersen
Narcyza Żmichowska (1819-1876)
Jedna z najważniejszych pisarek polskiego
romantyzmu. Pod pseudonimem Gabryella
wydała takie książki jak „Biała róża“, „Czy to
powieść?“ i „Poganka“. Była także niekwest-
ionowaną liderką grupy kobiet, które jako
Entuzjastki tworzyły nieformalne stowarzy-
szenie kobiet wyemancypowanych. Żmi-
chowska nigdy nie wyszła za mąż, co wów-
czas wymagało sporej odwagi. Odrzuciła
propozycję małżeństwa ze strony astronoma
Jana Baranowskiego.
Sama autorka tak podsumowała fi-
nał znajomości z Pauliną: „Czy ja ją
kochałam? Pamiętasz zapewne,
ale tak się kochać nie godziło,
więc po złym kara“.
Jej najważniejsze dzieło – „Poganka“ – uważa-
ne jest za pierwszą powieść lesbijską, a historię
toksycznej miłości Aspazji i Beniamina odczytu-
je się jako zapis uczucia, którym Narcyza darzy-
ła Paulinę Zbyszewską. Sama autorka w liście
do przyjaciółki tak podsumowała tragiczny finał
znajomości z Pauliną: „Czy ja ją kochałam? Pa-
miętasz zapewne, ale tak się kochać nie godzi-
ło, więc po złym kara“. Nie jest wykluczone, że
Paulina była ostatnią miłością Narcyzy. Potem
jej życie osobiste upływało pod znakiem licz-
nych przyjaźni i pracy nauczycielskiej. Ze smut-
kiem podsumowała kiedyś: „Nie byłam w ca-
łym ciągu życia mojego ani na dwadzieścia
cztery godziny, ani na jedną godzinę nawet
wzajemną miłością kochana“.
Maria Konopnicka (1842-1910)
Czołowa poetka polskiego pozytywizmu,
autorka słynnej „Roty“, do dziś śpiewanej
podczas uroczystości patriotycznych. Konop-
nicka to nie tylko okolicznościowe wierszyki
kulturka
ku pokrzepieniu serc, ale również dzieła nie-
pasujące do prostego schematu narodowej
wieszczki, a przede wszystkim zadziwiająca
i pełna sprzeczności biografia.
Jej życie można podzielić na dwa etapy.
Pierwszy jest dość typowy dla kobiet tamtej
epoki. Jak większość z nich młodo wyszła za
mąż, urodziła ośmioro dzieci, dwóch jej sy-
nów zmarło w wieku niemowlęcym. Drugi
etap zaczyna się, gdy postanawia odejść od
męża i przeprowadza się do Warszawy,
gdzie pisaniem i dawaniem lekcji utrzymy-
wać będzie siebie i sześcioro dzieci. W 1889
roku poznała młodszą o 19 lat malarkę i ak-
tywistkę feministyczną Marię Dulębiankę.
Ich związek przetrwał do śmierci poetki. Ra-
zem jeździły po Europie, działały na rzecz
równouprawnienia kobiet, a potem za-
mieszkały w Żarnowcu, majątku przekaza-
nym w czynie społecznym ukochanej poetce
przez społeczeństwo. Dulębiankę często
określa się jako „męski“ typ ze względu na
sposób ubierania się, a także umiejętności –
jeździła konno, brała udział w polowaniach.
Sama Konopnicka na początku znajomości
często nazywała ją „Pietrek“.
Karol Szymanowski (1882-1937)
Jeden z najsłynniejszych polskich kompozy-
torów, a także jeden z niewielu, którego ho-
moseksualność nie była tajemnicą, przynaj-
mniej w kręgu towarzyskim, w którym się
obracał. Zofia Nałkowska, wiele obiecująca
sobie po tej znajomości, zapisała w „Dzien-
niku“: „Miły, prosty, chętny – i taki obojętny
zarazem. Mogłabym się pocieszać wiadomą
jego właściwością – przynajmniej o to nie
jestem zazdrosna“ (1 VIII 1930).
Jedną z miłości Szymanowskiego był Boris
Kochano. O jego fascynacji młodszym o 22
lata poetą wspominali po latach Jarosław

Iwaszkiewicz i Artur Rubinstein. Ten drugi w
swojej autobiografii odtwarzał po latach
słowa Szymanowskiego: „Ale, Arturze, nie
uwierzysz, w Kijowie tuż po naszej ucieczce
z Tymoszówki, spotkało mnie największe
szczęście – żyłem w niebie. Poznałem mło-
dego człowieka niezwykłej urody, poetę o
głosie brzmiącym jak muzyka i on, Arturze,
kochał mnie. Tylko naszej miłości zawdzię-
czam, że mogłem napisać tyle muzyki“.
Właśnie Kochano był pierwowzorem jednej
z postaci powieści „Efebos“, którą Szyma-
nowski napisał w momencie, gdy nie mógł
komponować. Jej tematem w dużej mierze
była homoseksualność. Kompozytor nie
chciał za życia publikować swego dzieła ze
względu na rodzinę, szczególnie matkę, dla-
tego rękopis został zdepononowany u Jaro-
sława Iwaszkiewicza. Spłonął wraz z całym
warszawskim mieszaniem pisarza we
wrześniu 1939 roku.
Ale, Arturze, nie uwierzysz, w
Kijowie tuż po naszej ucieczce
z Tymoszówki, spotkało mnie
największe szczęście – żyłem
w niebie. Poznałem młodego
człowieka niezwykłej urody,
poetę o głosie brzmiącym jak
muzyka i on, Arturze, kochał
mnie. Tylko naszej miłości
zawdzięczam, że mogłem na-
pisać tyle muzyki.
Osoby, które poznały Szymanowskiego, we
wspomnieniach podkreślają jego czar, uro-
dę, otwartość na rozmówcę i poczucie hu-
moru. Na rok przed śmiercią miał westchnąć
w jednej z paryskich kawiarni: „Już mi się
chłopczyki znudziły, a trzeciej płci jak nie
ma, tak nie ma!“.
Zofia Sadowska (1887-1960)
Lekarka, dziennikarka, działaczka ruchu ko-
biecego, a także bohaterka procesu z silnym
wątkiem homoseksualnym. Studiowała w
Petersburgu, gdzie zaangażowała się w
walkę o równouprawnienie kobiet i została
przewodniczącą Związku Kobiet Polskich. Po
1918 r. osiadła w Warszawie, opublikowała
szereg artykułów prasowych na tematy spo-
łeczne. W 1923 r. miał miejsce głośny pro-
ces, o którym jednak niewiele wiadomo,
opisywało go tylko prasa brukowa mająca
tendencje do koloryzowania faktów. Tak po
latach wspominała go w swojej autobiogra-
fii Irena Krzywicka, której siostra cioteczna
Stefania była jedną z bohaterek skandalu:
No, ale nastąpiła denuncjacja, a
nawet proces, przy czym, jeżeli
mnie pamięć nie myli, spotkała dr
Sadowską surowa kara: czy to
więzienie, czy też może odebranie
prawa praktyki.
„Była to głośna wówczas sprawa kobiety gi-
nekologa, dr Zofii Sadowskiej oskarżonej o
praktyki lesbijskie i o skłanianie do nich
swych pacjentek. Zamieszane w to były,
prócz Stefy, panna Wanda Herse, stojąca na
czele słynnego domu mody, jej przyjaciółka
i niejako żona – Tworkowska, przedwojen-
ne bożyszcze Warszawy – śpiewaczka ope-
retkowa Lucyna Messal, zwana Messalką, i
chyba inne panie. Dziś wydaje się to nam
śmieszne: dorosłe kobiety robiły, co im się
podobało, i nikomu nic do tego. Nie bardzo
sobie wyobrażam, żeby lekarka skłaniała do
lesbijskiego nierządu swoje pacjentki. Bajki!
Młodziutkie dziewczyny nie chodziły same
do ginekologa, a dorosłe widocznie dobro-
wolnie ulegały. No, ale nastąpiła denuncjac-
ja, a nawet proces, przy czym, jeżeli mnie
pamięć nie myli, spotkała dr Sadowską suro-
wa kara: czy to więzienie, czy też może ode-
branie prawa praktyki. Warszawa po trosze
oburzała się, po trosze szydziła, po trosze
śmiała się po kątach“. To wszystko, co o ca-
łej sprawie pisze Krzywicka.
Czym był ten proces? Czy chodziło o homo-
seksualność, czy raczej działalność feminis-
tyczną? Zadziwiające, że Krzywicka pisała o
oskarżeniu za „praktyki lesbijskie i o skłania-
nie do nich swych pacjentek“, podczas gdy
lesbianizm karany wówczas nie był – prawo
penalizowało jedynie seks między mężczyz-
nami. Cała sprawa mogła też być reakcją na
przejmowanie przez kobiety dotychczas
męskich zawodów. Przeciwko lekarce wyko-
rzystano jej orientację seksualną, a reszta
pań to zwyczajny krąg przyjacielski.
21
 Teksty: Małgorzata Rawińska
Agnieszka Weseli
Klechdy, baśnie, bajanie
Świat fantasy, świat baśni i mitów. Co niemożliwe
w realnym świecie, tu może się wydarzyć. Jeśli
nie, pojawia się czarodziej lub czarodziejka, wy-
mamrocze coś pod nosem lub machnie różdżką al-
bo mrugnie okiem et voila! Gejów i lesbijek też w
tym świecie nie brakuje
Aby przyciągnąć dorosłego czytelnika, który
wszak w bajki może i chciałby wierzyć, ale
zwyczajnie mu nie wypada, całość nie może
być zbyt oddalona od zwyczajnego życia. W
związku z tym, cóż robić. Ano można na przy-
kład wprowadzić opis związków, hmmm na-
pisać „międzyludzkich“, to dla fantasy obel-
ga, tak więc między istotami różnych gatun-
ków, które to związki występują jednak w re-
alnym świecie. Pojawiają się więc, upraszcza-
jąc, postacie dobre i złe, piękne i brzydkie, in-
teligentne i głupie oraz heteroseksualne, ho-
moseksualne i biseksualne.
Szukajcie, a znajdziecie
Literatura fantasy nie stroni od tzw. trudnych
tematów. Rachel Pollak w „Matce Chrzestnej
Noc“, Mercedes Lackey w trylogii „Ostatni Mag
Heroldów“ czy Lynn Flewelling w dylogii „Na
tropach ciemności“ i „Szczęściu w mrokach“
nie obawiają się głównymi bohaterami swoich
książek uczynić gejów i lesbijek. W innych przy-
padkach – chociażby u Andrzeja Sapkowskiego
w sadze o Wiedźminie czy u wspomnianej już
wyżej Mercedes Lackey, tym razem w trylogii
„Strzały Królowej“, związki homoseksualne po-
jawiają się może nie jako główny, ale zdecydo-
Dziewczyny, wyjdźcie z szafy
Anna Laszuk,
Wydawnictwo
Fundacja Lorga,
premiera – koniec
listopada 2006
Ania Laszuk, którą zna-
cie m.in. z programów
publicystycznych w ra-
diu TOK FM, w ciągu ostatnich 2 lat rozma-
wiała z dziesiątkami dziewczyn i kobiet. Czy z
22
wanie widoczny wątek powieści. A homosek-
sualność widoczną w tle tak, że dla niewpraw-
nego oka niemal niezauważalną, znajdziemy
również u takich pisarzy jak Anne McCaffrey,
m.in. w „Jeźdźcach smoków“, Robin Hobby w
trylogii o Królewskim Skrytobójcy i Elizabeth
Moon m.in. w „Córce Owczarza“. Dorzucić by
można jeszcze „Sokolniczkę“ i „Mgły Avalonu“
Marion Zimmer Bradley.
Homofob zamieniony w żabę
Podejście do homoseksualności w literaturze
fantasy jest być może jeszcze bardziej zróżnico-
wane niż w tzw. prawdziwym życiu. U Merce-
des Lackey mamy próbę wydawałoby się dog-
łębnej analizy problemów, z jakim borykają się
jej bohaterowie w związku ze swoją orientacją.
Niby są podziwiani, szanowani, moją przywile-
je, niejednokrotnie wysoką pozycję społeczną,
nie czują się jednak komfortowo, będąc shayn
(jak w świecie wykreowanym przez Lackey okre-
śla się gejów i lesbijki). Powodem jest odrzuce-
nie przez najbliższych, niezrozumienie przez zna-
jomych. Pomimo ich przymiotów, ich orientacja
budzi niechęć, wstręt, oczywiście są oskarżani o
rozwiązłość, geje o zniewieściałość, zaś lesbijki o
maskulinizację. Ot, jak to w życiu bywa.
tego może wyjść coś dobrego? Tak! Książka
„Dziewczyny, wyjdźcie z szafy!“, wydana
przez Fundację Lorga, to zbiór wywiadów i re-
portaży o polskich lesbijkach. Kilkadziesiąt so-
czystych kawałków prawdziwego życia. Lek-
tura tej książki będzie odtrutką dla każdego,
komu się wydaje, że lesbijki dzielą się na he-
teropodobne skrytki i babochłopki, które
awanturują się na Manifach. Przez otwarte
drzwi szafy widać małe miasteczka i stolicę,
kulturka
foto: Kraska
Odrzucenie, brak akceptacji nie dziwi jedy-
nie u Sapkowskiego. A przynajmniej nie
powinno. W sadze o Wiedźminie odrzuca-
na jest bowiem każda istota, która śmie
mieć inne poglądy niż zapyziała, ciemna,
uznająca jedynie siebie tłuszcza. Tak się
dziwnie jednak składa, że w stosunku do
bohaterów wolących własną płeć nikt lub
prawie nikt nie zgłasza zastrzeżeń. Jego
przyszłość bowiem wisiałaby na włosku –
albo spotkałby się wiedźmińskim mieczem
niejakiej księżniczki Ciri, albo też zostałby
zamieniony (w najlepszym przypadku) w
żabę, i co z tego, że zrobiłaby to piękna el-
ficka czarodziejka…
Najbardziej zaskakujący, ale i najbardziej
chyba pożądany jest sposób przedsta-
wienia homoseksualności u Anne McCaf-
frey, Elizabeth Moon i Lynn Flewelling.
W ich światach związki jednopłciowe po
prostu są. Nie wzbudzają sensacji, ag-
resji czy nawet najmniejszego zniesma-
czenia. Rzecz najzwyklejsza pod słoń-
cem, w przyrodzie spotykana, także cze-
mu tu się dziwić.
I to jest dopiero fantasy. (MR)
nauczycielki, tancerki, matki, zakonnice, akty-
wistki, kobiety urodzone jeszcze w czasie woj-
ny i dwudziestolatki. Losy, o których przeczy-
tacie, nie były łatwe, a wybory nie zawsze
udane. Bohaterki Laszuk własnymi słowami
opowiadają o dyskryminacji, agresji, o proble-
mach z najbliższymi, lękach i traconych wciąż
na nowo złudzeniach. Ale w książce – tak jak
w ich życiu – nie brak też miłości, radości i na-
dziei. I wielkiego ładunku odwagi. Dziewczy-
ny, warto wyjść z szafy! (AW)
Konkurs – str. 23
 kulturka
Nieposłuszeństwo
Naomi Alderman, Wydawnictwo Sic!, 2006
Bóg każe ci odnajdywać
zbłąkanych Żydów i przy-
prowadzać ich do owczar-
ni, zgadza się? Czy przysz-
ło Ci do głowy, że niektó-
rzy z nas nie chcą, żeby ich
doprowadzano ani od-
najdywano? Niektórzy z
nas byli już w owczarni i
stwierdzili, że jest dla nich za ciasna, bardziej
przypomina więzienie niż bezpieczne schronienie.
Smaki i dotyki
Inga Iwasiów, Świat Książki 2006
„Odpierdolona jak pies
na szczepienie“ – ta-
kie, a nawet dosadniej-
sze opisy aparycji ludz-
kiej czytamy w „Sma-
kach i dotykach“ Ingi
Iwasiów. Nie stroni
ona od przekleństw i
smakowitej ironii. W
jej słowach kryje się
niełatwa idea, na którą trzeba spojrzeć na
nią przez pryzmat doświadczenia, pewnej
wiedzy i kobiecości – że cierpienie jest pot-
rzebne, abyśmy doświadczyli, że żyjemy.
„Smaki i dotyki“ to zbiór opowiadań, głów-
nie o kobietach. W opisach codziennego ży-
cia przetacza się istotny, ukazany z klasą,
niesamowicie podniecający wątek seksu i
miłości. Pojawiają się też ból i cierpienie.
Kobiety grające tu główne role coś łączy:
wszystkie buchają namiętnością i miłością.
Ale nie tą kiczowatą. Bo to nie jest, jak po-
wiedziała Kazimiera Szczuka, książka o
Uwaga, konkurs!
Mamy dla naszych czytelników 10 egzem-
plarzy książki „Dziewczyny, wyjdźcie z szafy“.
Wystarczy wymienić jak najwięcej Polek, któ-
re publicznie „wyszły z szafy“.
Odpowiedzi przesyłajcie pod adresem:
gazeta@kampania org.pl
do końca grudnia.
Słowa Ronit, głównej bohaterki debiu-
tanckiej powieści Naomi Alderman „Nie-
posłuszeństwo“, mogą posłużyć za opis i
recenzję. Jednak względy przyzwoitości
nakazują dodać, że historia dzieje się w
Hendon, ortodoksyjnej żydowskiej dziel-
nicy, gdzie trójka ludzi, każdy na swój
sposób, prowadzi walkę z oplatającą ich
przez wychowanie, przyzwyczajenie oraz
presję społeczną religią. Religią, która
każdemu z nich przypisuje sztywną, jas-
no określoną rolę. W której seksualność
inna niż heteroseksualna jest absolutnie
nie do pomyślenia.
kwiatkach. Te kobiety łączy poważny, wrzą-
cy w nich, krzyk autorki. Odnajdujemy więc
we wszystkich scenach także nią. Widzimy
jej indywidualizm. Konkretny, czysty. To
ona mówi o bólu i cierpieniu. Ona każe nam
analizować sceny, wcielać się w bohaterki i
przeżywać katharsis. Dzięki niej właśnie na
kilka minut stajemy się rżniętą przez żołnie-
rza prostytutką, Anną – lesbijką żyjącą w
Sarajewie – lub Janką, której amputowano
piersi. Czujemy ból i upokorzenie. Rutynę
lub coś, co nazywamy miłością. Zauważamy
niesprawiedliwość na świecie. Z końcem
każdego opowiadania dostajemy wielkiego
kopa, bo ból i upokorzenie są nam niezbęd-
ne! To dzięki nim tylko czasem się budzimy
i doceniamy to, co ważne. Nasze życie,
szczęście, które niekiedy się do nas uś-
miechnie, drugiego człowieka, itp.
Dochodzenie do tych wniosków i być może
jeszcze innych, to niesamowita przyjemność,
która od 16 września br. kosztuje w księgar-
niach nie więcej jak 30 zł. Można więc sobie
tę przyjemność zafundować. (EŚ)
Magiczne oko
Izabela Filipiak,
W.A.B., 2006
Na książkę składają się
utwory ze zbiorów opo-
wiadań „Śmierć i spirala“
i „Niebieska menażeria“.
Premiera: 16 listopada
Teksty: Małgorzata Rawińska
Ewa Ślusarczyk
Mariusz Kurc
Podczas lektury, którą z początku traktowa-
łam jak opowieść z egzotycznego świata
(dowiedziałam się, czym jest koszerność),
ogarnęła mnie refleksja, że jako agnostyczka
nie muszę na szczęście godzić swojego les-
bianizmu z żadną religią. Później jednak
wpadło mi do głowy, że dla ateistów czy
agnostyków taką swoistą religią jest wycho-
wanie, presja społeczna, kultura i nawyki,
które wyniosło się z domu. To jest właśnie
to więzienie. „Nieposłuszeństwo“ może nie
pomogło mi się z niego wyrwać, ale poka-
zało mi trzy drogi prowadzące w kierunku
stacji wolność. (MR)
Śniadanie na Plutonie
reż. Neil Jordan, wyk. Cillian Murphy
w kinach od 27.10
Podczas seansu nie mogłem uwolnić się od
myśli: „Przecież taki film mógłby równie dob-
rze powstać w Polsce!“.
Patrick Braden uwielbia damskie stroje, wys-
tawne perfumy i w ogóle jest stworzony do ży-
cia w wielkim stylu. I ma pecha, bo dorasta na
irlandzkiej prowincji w możemy-się-domyśleć-
jakim otoczeniu, ale… nic sobie z tego nie robi.
Demonstracyjnie odmawia bycia „prawdziwym
mężczyzną“. Ma tylko jedną obsesję: chciałby
odnaleźć swą prawdziwą matkę. W realizacji
tego celu przeszkadza „cudowna“ ojczyzna,
która ze swymi buciorami raz za razem wchodzi
Patrickowi w paradę. Gdy odkrywa, że IRA
przechowuje broń w jego sekretnym gniazdku,
zniesmaczony i przestraszony wyrzuca ją do
wody. W szkole pisze wypracowanie o seksual-
nych zabawach miejscowego księdza. Odda-
wanie krwi za ojczyznę? Owszem, ale tylko w
zabawie. Patrick idzie konsekwentnie swoją
drogą, a Irlandia – swoją.
„Śniadanie na Plutonie“ jest błyskotliwym spoj-
rzeniem na tzw. „podstawowe wartości“ z
punktu widzenia ni to nieszkodliwego pajaca,
ni to biednej ofiary, a w każdym razie: outside-
ra. Wszystkim zmęczonym naszym śmiertelnie
poważnym patriotyzmem film ten przyniesie ul-
gę i radość. Oraz ochotę, by mimo wszystko,
też iść konsekwentnie własną drogą. Który pol-
ski reżyser spojrzy na, przykładowo, walkę „So-
lidarności“ oczami nonszalanckiego transwes-
tyty z, przykładowo, Koluszek? (MK)
23