You are on page 1of 7

CIEKAWOSTKI

Chopin na Majorce
Majorka (lub Mallorca) jest najwiksz wysp w archipelagu Balearw lecym na Morzu rdziemnym w niedalekiej odlegoci od ldowej Hiszpanii. Poza ni chyba tylko cztery inne wyspy s zaludnione, to Minorka, Ibiza, Fermentera i mikroskopijna Cabrera z okoo 50 mieszkacami. Wanie na Majorce od od 8 listopada 1838 roku do 11 lutego 1839 r. znalaz si nasz kompozytor w towarzystwie swej przyjaciki pisarki Aurory Dupin, znanej bardziej pod jej pseudonimem artystycznym George Sand, oraz dwjki jej dorastajcych dzieci Solange i Maurice'a. Dziwna i nietypowa bya to para. Pani Sand bya kobiet przebojow i skandalistk - w owych czasach tylko we Francji jako taka moga funkcjonowa. Nie tylko przyja mski pseudonim, ubieraa si jak mczyzna, palia cygara. Pozbya si ma, umiaa dobrze brylowa w sdach, bo udao si jej utrzyma przy sobie dzieci i posiado w Dolinie Loary, co nawet w liberalnej Francji byo wydarzeniem bez precedensu. Miaa wiele przygd miosnych, przewanie z artystycznymi prominentami swoich czasw jak choby z przynajmniej z dwoma z najwikszych poetw francuskich: Prosperem Merime i Alfredem de Musset. Utrzymywaa tajne kontakty, chyba take miosne, z kanadyjk Marie Dorval, aktork jednego z najsynniejszych teatrw wiata, Comdie-Franaise. Chopin pozna j w domu Liszta. By ju wtedy znanym i cenionym przez bywalcw synnych salonw paryskich kompozytorem i wykonawc swoich kompozycji. Rozumiano jego muzyk: jest ona do tradycyjna, bo inspirowana bardziej muzyk Mozarta, Bethoveena, Bacha, ni poszukiwaniami artystycznymi wspczesnych mu romantykw. Zawarte w niej motywy sowiaskie daway powiew czego niezwykego, nieznango, tajemniczego, w jakim sensie romantycznego. S to dopracowane technicznie i artystycznie kompozycje, prawdziwie pereki, std ten tuacz z Rosji, bo ju wielu zapomniao o istnieniu Polski, sta si ulubiecem elit artystycznych Parya. George Sand, autorka powieci i dramatw rednich lotw, uznaa e przejcie pod wasne skrzyda tego subtelnego, inteligentnego

czowieka, ju przez wielu uznanego za geniusza, zwrci na jej twrczo wiksz uwag. Nieuleczalna choroba Chopina uznawana a do naszych czasw za grulic puc (dzisiaj wiemy prawie z pewnoci, e to bya mukowiscydoza, czyli zwknienie torbielowate) byo dodatkowym powodem sympatii do niego. George Sand tumaczya wszystkim, e zaja si nim, by tego przybysza z nieznanej ziemi wypromowa w artystycznej stolicy Europy. Pierwsze wraenie Chopina po spotkaniu z pani Sand byo raczej negatywne, ale pozwoli na "matkowanie", cho bya tylko sze lat starsza od niego. W dwa lata po poznaniu, w roku 1838, zostaj kochankami. W tyme roku wybieraj si w czwrk na Majork. Kobieta, ktra przez swj upr i przebojowo osigaa prawie wszystko czego zapragna, miaa cich nadziej, e pokona chorob swego kochanka dajc mu szans na wypoczynek w zdrowym grskim klimacie. Innym celem tej wyprawy bya ch podreperowania zdrowia synowi Maurice'owi chorujcemu na artretyzm. Zatrzymali si na krtko w stolicy Balearw, w Palmie na Majorce. Chopin by pocztkowo t przygod wprost zachwycony. Relacjonuje to w licie do przyjaciela Juliana Fontany. Sympatyczny tekst, przytocz tu jego fragment: "Jestem w Palmie pomidzy palmami, cedrami, kaktusami, oliwkami, pomaraczami, cytrynami, aleosami, figami, granatem, itd. Niebo jak turkus, morze jak lazur, gry jak szmaragd, powietrze jak w niebie ... w nocy gitary i piewy po caych godzinach. Mieszka bd zapewne w przecudownym klasztorze najpikniejszej pozycji na wiecie, morze, gry, palmy, cmentarz, koci krzyacki, ruiny moskietw, stare drzewa tysicletnie oliwne. Jestem blisko tego, co najpikniejsze"... Wspomniany klasztor znajduje si w oddalonej od stolicy o 17 kilomentrw grzystej miejscowoci Valldemossa. Informacj o tej miejscowoci Chopin wyczyta chyba w jakie wczesnej mocno przesadzonej reklamie dla turystw, bo nie byo tam ani zamku krzyackiego (by i jest zamek dawnych krlw Majorki), ani wspomnianych ruin, ani tysicletnich drzew oliwnych.

Czar tego "nieba na ziemi" pryska do szybko, bo zamiast w niebie znaleli si w zimnych nieopalanych celach dawnego klasztoru kartuzw. Dwa lasta wczeniej umar tam ostatni kartuz, posiado bya opuszczona i zaniedbana. Mieszkacy dowiedziawszy si o nielegalnym zwizku Chopina i pani Sand byli im nieyczliwi, pogoda bya wyjtkowa nieprzyjemna, byo zimno, cigle lao. George Sand musiaa pieszo wybiera si a do stolicy po ywno i nie j do Valldemossy. Na cle zatrzymano pianino marki Pleyer Chopina, wypoyczono wic jaki mao sprawny, w termonologii Chopina "biedny" instrument. Chopin przezibi si, gorczkowa, mimo tego wykacza zapocztkowane we Francji kompozycje, komponuje nowe, przewanie preludia, zdaniem wielu specjalistw najwspanialsze jego utwory. Do preludium deszczowego (op. 28 nr 4) nie musia daleko szuka natchnienia, wystaczyo spojrze przez malekie okienko celi na zewntrz. Atmosfera zagstsza si. Maurice zazdrosny o mam jest gburowaty i niegrzeczny w stosunku do Chopina, dziesicioletnia Solange po dziecicemu zakochuje si w kompozytorze nie pamitaa ojca, matka wobec niej bya prawie zawsze wyjtkowo oscha. Nie wiem kto, moe nawet sama Geoge Sand, czyni z niej lolitk ktra zakradaa si do ka Chopina, gdy ona sza do stolicy po wiktuay. To dziecko byo przecie za mode, by by ow lolit. Chopin polubi Solange jak wasn crk, w ktniach z mam stawa po jej stronie, ona bya powodem, e po prawie dziesicioletniej zayoci George Sand zrywa z nim, nie ma jej nawet na jego pogrzebie, mimo tego, e kady kto si liczy w Paryu ( okoo 3000 osb) by uczestnikiem tego smutnego ceremoniau. Ostatecznie poszo o to, e Solange wysza za m za biednego rzebiarza Augusta Clesingera, co akceptowa Chopin, czego nie akceptowaa Sand. To nie ona, lecz Solange trzyma rk Chopina, gdy dwa lata pniej umiera, a jej m jest twrc maski pomiertnej i odlewu rki kompozytora w gipsie. Wrmy do Valldemossy. Jest pooona w piknym terenie u podnrza Sierry de Tramuntana na wysokoci 700 m. nad poziomem morza. Wzgrza osaniajce j ze wszystkich stron sigaj wysoko do

okoo 1400 metrw, a poniewa niejako wyrastaj prosto z morza, wydaj si by jeszcze wysze ni s. Dzi w tej miejscowoci yje okoo 2000 mieszkacw. Poniewa na przestrzeni wielu wiekw Baleary byy wyspami cigle najedanymi przez piratw, ktrzy na brzegach wysp mieli swoje kryjwki i skadnice skarbw, mieszkacy budowali swe osiedla w oddaleniu od brzegw w miejscach trudno dostpnych, dlatego odlego tej miejscowoci do jej portu to a siedem i p kilometa. W czasach pobytu tu pani Sand, jej "duego dziecka" i dwch mniejszych, bya to zapyziaa wioska, ale ze ladami dawnej wietnoci. W niej w XIV wieku krl Majorki zbudowa paac dla swego syna Sancha, chorego na astm. Sancho, ju jako krl, umar bez potomstwa, nikt nie by zainteresowany paacem do ktrego trudno byo dojecha, zosta on opuszczony i zaniedbany, by jednak idealnym miejscem dla zakonu kontempacyjnego. Nic wic dziwnego, e w kilkadziesit lat po mierci krla nabyli go, odnowili i powikszyli kartuzi. To zakon w ktrym obowizuje kompletna cisza, post, umatrwianie si, fizyczna praca i samotno nawet wewntrz klasztoru. Podoba mi si ich pikna dewiza: "krzy trwa, podczas gdy wiat si zmienia" (stat crux dum volvitur orbis). Klasztor funkcjonowa przez ponad 400 lat do roku 1836. Posiado klasztorna z zamkiem, ale bez kocioa, zostaa rozparcelowana pomidzy dziewicioma rodzinami, dwie z nich przejo pamitki po Chopinie i George Sand. To Chopin spowodowa, e miejscowo staa si sawna, dzi drugie co do popularnoci po stolicy miejsce turystyczne Majorki. Byem tam w nieodpowiednim czasie, nie mogem uczestniczy w corocznym festiwalu muzyki Chopina, nie byo tu jeszcze popiersia muzyka odsonitego przez krlow Hiszpanii Zofi i Jolant Kwaniewsk. O George Sand mieszkacy wyspy nie lubi nawet wspomina, pamitaj jej bardzo krytyczny stosunek do nich wyraony w zbeletryzowanych wspomnienach z wyspy pod tytuem "Zima na Majorce". Poza tym historia zweryfikowaa te postacie: on jeszcze za ycia zosta uznanym geniuszem, ona za poledniej jakoci pisark. W latach osiemdziesitych ubiegego wieku kiedy byem na Majorce nie byo jeszcze nalotu turystw na to miejsce, dzisiaj jest ich wielu, najwicej Polakw. Tak licznej grupie

turystw trzeba podrzuci jakie atrakcje. Wybudowano wysoko nad rwnin taras, odnowiono budowle, miniaturowe ogrdki, bdce kiedy kady pod opiek jednego mnicha, dopieszczono i wypielgnowano. Jest kilka lokalnych maych muzew jak dawna apteka z jej oryginalnym sprztem, jest rekonstrukcja oryginalnej celi kartuza z trumn w ktrej sypia, s muzea eksponatw sztuki sakralnej, kolekcja ceramiki lokalnej, skromna galeria obrazw z kilkoma maymi dzieami znanych artystw jak Pabla Picasao, Joanny Miro i Henry Moore'a, nawet znalaza si wita, ktrej dom te zamieniono na muzeum. Najbardziej odwiedzanym jest mae muzeum Chopina urzdzone w celach, w ktrych mieszkali ci przybysze z Francji. Wikszo turystw zjawia si tu by zobaczy oryginalne pianino Chopina, ktre po opuszczeniu wyspy przez Chopina miao dotrze do jego celi. Nie dotaro. Owszem jest tam pianino Pleyera, niestety nie wasno Chopina - dowiedzielimy si o tym niedawno po rozprawie sdowej w ktrej rozstrzygnito, kto jest wacicielem tego instrumentru. Sd zada ekspertyzy specjalisty, ten ustali, e pianino to zbudowano w roku mierci Chopina. Co si stao z oryginalnym instrumentem nie wiemy do dzisiaj i ju chyba si nie dowiemy. Mnie zaintrygowaa , a nawet rozczulia, paczuszka listw kompozytora, owinita wstk z napisem rk Chopina "moja bida". To listy od kobiet ktre kocha, nie dane mu byo polubienie ktrej z nich, bo w opinii rodzicw panien by kiepskim rzemielnikiem (tak wtedy wielu patrzyo na artystw), bo niezdolnym by utrzyma rodzin. Jego choroba ostatecznie bya decydujcym powodem, dla ktrego nie godzono si na maestwo. Przypuszczam, e listy te zostay zostawione w tym miejscu przez zapomnienie, bo Valldemoss opuszczono w popiechu, Chopin po prostu umiera. Sytuacj komplikowaa wojna w Hiszpanii: jak smrodliw bark pen ywej trzody chlewnej dotarli do Barcelony, George Sand po prostu wdara si na okrt wojenny Francji, wymusia na zaodze by dopucia do Chopina lekarza okrtowego. Temu udao si doprowadz chorego do stanu, e po kilku tygodniach pobytu na statku by zdolny wrci nad Loar do posiadoci George Sand w Nohant. Byli razem jeszcze 8 lat. Sand musiaa manewrowa midzy kochankiem i synem ktry prbowa

by pisarzem i malarzem, w ktrego talent wierzya tylko ona, std u niego nie tylko zazdro o mam, ale i o saw. Chyba uwierzya mu, e Chopin i Solange s kochankami. Mcia si na na Chopinie na rne sposoby. Jednym z nich byo napisanie powieci p.t. "Lucrezia Floriani", w ktrej opisuje opiek nad chorowitym niesfornym ksiciem Karolem ze Wschodniej Europy przez Lukrecj, opiek ktra wymagaa od niej wielu powice. Co wicej powie t odczytaa Chopinowi i ich przyjacielowi synnemu malarzowi Delacroix. Od pierwszych zda malarz odkry przewrotno kobiety, poznali si na tym inni, take jego rodzina w Polsce. Delacroix mia si wyrazi, e Chopin nie zrozumia ani sowa z tej powieci, bo bardzo j chwali. Ostateczne rozstanie nastpio w dwa lata przed mieci kompozytora, nie tylko dlatego, e trzyma stron Solange, ale Maurice przej funkcj zarzdcy majtku mamy i wyrazi opini, e nie bdzie utrzymywa darmozjada. Chopin by ju bardzo schorowany, praktycznie przesta komponowa, poza kilkoma krtkimi utworami, wybra si jednak do Anglii i Szkocji z seri koncertw, bo jego zasoby finansowe si wyczerpay. To tourne byo nie tylko finansowo nieudane, ale i bardzo mczce fizycznie. Wrci do Parya eby po prostu umrze. Przyjaciele zoyli si by sfinansowa koszty pogrzebu Chopina. Bya to niezwykle pompatyczna i elegancka ceremonia, szkoda e sam bohater nie mg ju czynnie w niej uczestniczy. Pochowano go na najsynniejszym cmentarzu wiata, na Pre Lachaise; gdy si tam kiedy wybraem, by pokoni si szcztkom geniusza, przed bram cmentarza, jeszcze przed jej otwarciem, zebraa si pokana grupa Polakw - ten grb jest do dzi jednym z najbardziej odwiedzanych na cmentarzu. Przy okazji pobytu w Warszawie udaem si do bazyliki witego Krzya na Krakowskim Przedmieciu, gdzie znajduje si serce kompozytora przewiezione tu potajemnie przez jego siostr, i tak jak pobony mahometanin do Mekki, odbyem swoj pielgrzymk do miejsc spoczynku mego ulubionego kompozytora, do tego ktrego Cyprian Norwid przestawi wiatu w nekrologu, e jest "Rodem z Warszawy, sercem Polak, a talentem wiata obywatel". Moja mekka na skutek zawirowa historycznych, znajduje si nie w jednym, lecz w dwch oddalonych od siebie miejscach.

(Chopin, Fryderyk Chopin, George Sand, Majorka, Valldemossa, Wadysaw Pomaraski)

You might also like