Jako zgierskiej przestrzeni, str.

Rocznica tancerzy z Boruty, str. 9

Maj, Nr 4/2012

Zgrzyt
Zgierska Gazeta Niezalena

Wegetariaska wiosna, str. 11

Egzemplarz bezpatny

Kobieta adnej pracy si nie boi

Fot. Alfred T. Palmer, CC BY 2.0 Bill & Vicki Tracey

Z okazji corocznego Dnia Matki, obchodzonego w Polsce 26 maja, zapraszamy do lektury wywiadw i tekstw na temat doli i niedoli mam wszystkich pokole.
W Polsce jest okoo 6 milionw kobiet pracujcych nieodpatnie w domu, ktre okrela si jako niepracujce. Ta ogromna grupa nie ma zagwarantowanych indywidualnego ubezpieczenia zdrowotnego ani prawa do emerytury. W debacie publicznej s dzi zupenie niewidoczne, nikt nie upomina si o ich interesy. Ale problem dotyczy nie tylko niezatrudnionych gospody domowych, lecz take kobiet, ktre jednoczenie pracuj i prowadz dom. W myl utartego w naszym kraju przekonania praca zawodowa nie zwalnia ich od domowych obowizkw. Zjawisko nieodpatnej pracy domowej jest bardzo silnie powizane z innymi przejawami dyskryminacji kobiet. Nisze wynagrodzenia (czsto za t sam prac, ktr wykonuj mczyni) nie pozwalaj kobietom na zminimalizowanie czasu pracy w domu (poprzez zakup sprztw AGD czy skorzystanie z patnych usug). Kobietom jest zreszt trudno wyj poza stereotypowe role spoeczne take w pracy zawodowej zazwyczaj proponuje si im stanowiska zaliczane przez brytyjskich socjologw do grupy piciu c: opiekunki, kasjerki, urzdniczki, sprztaczki i kucharki (caring, cashiering, clerical, cleaning and catering). Gdy przyjrzymy si tej licie, atwo zauwaymy, e prace te stanowi przeduenie czynnoci wykonywanych przez kobiet w domu. Brak mechanizmw opieki socjalnej i gratyfikacji za prac w domu niweczy jej spoeczny presti. Obojtno wadz przekada si niestety na postawy ludzi. Kolejnym symptomatycznym zjawiskiem zaobserwowanym przez socjologw jest rozkad wydatkw na sprzt elektroniczny w zalenoci od dochodu gospodarstwa domowego. W gospodarstwach uboszych, utrzymujcych si tylko z jednej pensji, o wiele wicej funduszy przeznaczanych jest na sprzt RTV, za znikomy procent na sprzt AGD. Wida, e czas i praca kobiety nie jest wartoci; naley do ma, ktry przynosi do domu pensj i ma wyczno na decydowanie o domowych wydatkach. Jeli za prac kobiet nie pjd pienidze, nie bdzie szansy na zmian sytuacji. Dlatego powinnimy rozpocz publiczn dyskusj nad wynagradzaniem pracy domowej. Fragmenty wypowiedzi Barbary Audyckiej, socjoloki, doktorantki Instytutu Stosowanych Nauk Spoecznych UW zebra Mateusz Mirys. Zapraszamy do lektury wywiadu z Sylwi Chutnik - pisark, zaloycielk Fundacji MaMa, radykaln gospodyni domow - strony 3-4. Wywiad pochodzi ze strony http://pracujemywdomu.pl/ Fundacji INSPRO.

Moliwoci demokracji

Mimo funkcjonowania obywatelskiej inicjatywy uchwaodawczej w wielu miastach w caej Polsce, nie spotkamy si z ni w Zgierzu. Na marcowej sesji Rady Miasta odrzucono projekt dajcy prawo inicjatywie uchwaodawczej grupie (minimum 300) mieszkacw. Propozycja okreslona zostaa nawet mianem pajdokracji (rzdw dzieci). Czym jest inicjatywa uchwaodawcza z naukowego, polito- Strona 8

logicznego punktu widzenia? Jaki jest jej cel? Czym mogli, a czym faktycznie kierowali si radni, odrzucajc projekt uchway? Na te, i inne pytania w wywiadzie Adriana Skoczylasa odpowiada doktor Micha Klonowski, adiunkt w Katedrze Systemw Politycznych Wydziau Studiw Midzynarodowych i Politologicznych U. Razem z wywiadem prezentujemy te mapk miejsc, w ktrych obywatelska inicjatywa uchwaodawcza ju funkcjonuje.

Polityczne pomidory
Czy mona kupowa wiee, tanie warzywa i owoce, omija porednikw, wspiera lokalnych producentw ywnoci i jednoczenie tworzy wsplnot wiadomych, zaangaowanych spoecznie konsumentw? Potrafimy udowodni, e tak. Strona 10

Odpowiedzialny biznes?
Spoecznie odpowiedzialny biznes - czy jest on prb stworzenia kapitalizmu z ludzk twarz, czy moe jedynie marketingow sztuczk? O korzyciach, zagroeniach i wtpliwociach zwizanych z CSR pisze Marcin Baraczyk. Strona 7

Dzieci i Ryby

Z przedszkolakami z Centrum Kultury Dziecka o mamie rozmawiaam w kontekcie nadchodzcego Dnia Matki: szeciolatkami Nadi i Frankiem oraz piciolatkami: Al, Jul, Nikol i Mateuszem. Kim jest mama? Nadia: To jest nasz wychowawca, babcia lub nasza ciocia. Mama pilnuje dzieci. Ala: Mama jest moda i adna. Mateusz: Ale te czasem s brzydkie mamy. Nadia: Bo nakadaj sobie tak duuuuo makijau, e s brzydkie.

Rys. Blanka Pustelnik Wydawa by si mogo, e relacja mama-dziecko jest dla dziecka oczywista, zrozumiaa i czytelna. Mama jest od kochania, przytulania, cieszy si ze swoich dzieci i robi tyle fascynujcych rzeczy wprowadzajc swoj pociech w zakamarki codziennoci. Nic bardziej mylnego.

Czym si mama zajmuje? Ala: Mama nas ubiera. (po chwili zastanowienia) I karmi! Mateusz: Mama sprzta zabawki, liniaczek nam daje. Mamy czasem umywaj talerzyki. I mamy maj te pieniki. Nadia: Mama robi inne obo-

Franek: Duo zdrowia. Nadia: Szczcia i radoci, i eby tak duo nie sprztay. Bo moja sprzta i sprzta Ala: Pomylnoci, eby nie chorowaa i ebym ja po niej sprztaa. I eby dostaa preA co mamy lubi robi? zent. Jaki moe piercionek Mateusz: Ja ycz wesoego Franek: Lubi robi co do wita mamy i eby kto jej jedzenia. kupi pdzelek do farb. A Nadia: Sprzta! Te oglda moe do rzsw TV i si czasem przespa. Jula: eby nic nie robia Nikola: Mamy lubi odpoczy- eby si nie zocia, jak si wa od pracy. Ciko pracuj potucze szklank, albo ubrujak maj takie mae dziecko. dzi pociel. Nikola: Duo szczcia i Jak mama wyglda? zdrwka, i radoci. (A co daje mamie najwicej radoci?) Nadia: Ma bardzo dugie Najwicej radoci daje mamie wosy. Niektre maj rude, sprztanie. niektre blond, albo brzowe. Franek: Maj te bordowe Bez komentarza Te jestem Niektre! mam Ala: Mama jest mniejsza od taty. I nie ma wsw. Karolina Miyska Czego chcielibycie yczy mamom z okazji Ich wita? wizki i tata robi inne obowizki. Tata naprawia samochody, kupuje czci, czasami oglda telewizj. A mama sprzta, gotuje i te czasami oglda telewizj.

Tydzie Korczaka
Pod patronatem dr Iwony Wieczorek, Prezydent Miasta Zgierza. 23 maja 1 czerwca 2012 roku. 23 maja 2012 r. Godz. 10.00, Inauguracja Tygodnia Janusza Korczaka w Zgierzu w Miejsko-Powiatowej Bibliotece Publicznej, ul. dzka 5 - Janusz Korczak czowiek o gorcym sercu prezentacja multimedialna poczona z wystaw ksiek - prezentacja obrazu Adama Arona Muszki Korczak z dziemi 1 czerwca br. Godz. 12.00, Rozstrzygnicie konkursu Kim jestem? Fraszka o Januszu Korczaku, Biblioteka Pedagogiczna w Zgierzu, ul. 3 Maja 46 Godz. 9.00, Przedstawienie Krl Maciu I w wykonaniu dzieci ze wietlicy w Szkole Podstawowej nr 1 w Zgierzu, ul. Pisudskiego 1 24 maja 2012 r. Godz. 10.00, Kiedy mieje si dziecko, mieje si cay wiat zajcia literackie dla uczniw klas I-III szk podstawowych, filia nr 4 Miejsko-Powiatowej Biblioteki Publicznej w Zgierzu, ul. Barlickiego 2. Godz. 17.00, Wernisa wystawy fotograficznej Kiedy mieje si dziecko, mieje si cay wiat, Centrum Kultury Dziecka w Zgierzu. 25 maja 2012 r. Godz. 8.30-14.00 Warsztaty z bezpieczestwa w internecie dla modziey ze szk

gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, Centrum Kultury Dziecka, ul. Rembowskiego 17 Godz. 10.00-14.00 Parlament Dziecicy, sala obrad Urzdu Miasta Zgierza, organizator: Centrum Kultury Dziecka. Godz. 11.00 kiedy znw bd may gone czytanie dla dzieci z klas I-III szk podstawowych, filia nr 6 Miejsko-Powiatowej Biblioteki Publicznej w Zgierzu, ul. Staffa 26. 28 maja 2012 r. Godz. 9.15-12.15 Spotkania autorskie z Beat Ostrowick, autork ksiki Jest taka historia. Opowie o Januszu Korczaku, Centrum Kultury Dziecka w Zgierzu. Pene informacje dostpne na stronach internetowych Centrum Kultury Dziecka

Od redakcji
Ja jestem kobieta pracujaca i adnej pracy si nie boj - zwyka powtarza posta z kultowego Czterdziestolatka, grana przez rwnie kultow (zmar rok temu) Iren Kwiatkowsk. Jak mwi wpis na polskiej Wikipedii, posta jest humorystycznym symbolem emancypacji kobiet. Symbol moe i humorystyczny, ale zagadnienie wyjtkowo powane. I wci aktualne. Na przestrzeni wiekw praca kobiet bya z reguy mocno dewaluowana. Repertuar zaj i zawodw dostpny kobietom by bardzo mocno ograniczony i skupia si na pracach zwizanych z zajmowaniem si domem. Tymczasem, wci powszechny jest brak postrzegania pracy domowej jako... pracy. Cikiej, czasem wyczerpujcej, zajmujcej czas i energi. Jak wida z gosu dzieci w ramce powyej, praca ich mam jest, przynajmniej w ich perspektywie, ich nie tylko najczstszym zajciem, ale i powoaniem. A przecie, nie wszystkie mamy s idealnymi gospodyniami domowymi. Szczeglnie, gdy staraj si prac domow pogodzi z prac zawodow. Czy jednak musz by? Niektre i niektrzy z nas speniaj si robic karier zawodow, inni i inne zajmujc si domem i pociechami. Chodzi o to, jak mwi Sylwia Chutnik, by mie wybr. I tego - realnej mozliwoci wyboru - yczymy Mamom na ich wito.

Adres redakcji: ul. Rembowskiego 36/40, 95-100 Zgierz, tel. 511 202 214 , www.gazetazgrzyt.pl, e-mail: kontakt@gazetazgrzyt.pl Redaguje zesp: Micha Bykowski (DTP), Karolina Gierszewska (korekta), Weronika Jwiak (koordynatorka projektu), Bartosz Tyrcha (grafika), Ilona Majewska (administracja www), Mateusz Mirys (redaktor naczelny), Jan wieczkowski (grafika) Wsppraca: Hanna uczak, Alina cka-Andrzejewska (Zgierski Uniwersytet Trzeciego Wieku), Karolina Miyska, Patrycja Malik Wydawca: Stowarzyszenie Wielokulturowy Zgierz, ul. Rembowskiego 36/40, 95-100 Zgierz Partnerzy: WOZ - Die Wochenzeitung, Stowarzyszenie Homo Faber, Modzi Socjalici Nakad: 7 000 egzemplarzy

Radykalna gospodyni domowa

Bardzo nie lubi takich sytuacji, kiedy kobiety stawia si przeciwko kobietom, pokazuje si jak mityczn bizneswoman, ktra ma by lepsza ni gospodyni domowa, albo odwrotnie, gospodyni domow, ktra ma by bardziej wartociowa ni kobieta, ktra spenia si w pracy zawodowej.
Anna Strek: Na pocztek: W jaki sposb zdefiniowaaby Pani prac domow kobiet? Sylwia Chutnik: Praca domowa kobiet to praca niestety niezarobkowa, ale praca, ktra polega na ogarnianiu przestrzeni domowej, zarwno jeli chodzi o porzdkowanie, czyszczenie, jak rwnie wychowywanie, opiek i tak naprawd ca logistyk ycia domowego, czy ycia rodzinnego. Fundacja MaMa w 2009 roku zebraa list prac domowych, ktre kobiety wykonuj na co dzie w domu. Jaki by cel stworzenia takiej listy i czy jest co, co Pani w niej zaskoczyo? Byo to profesjonalne badanie naukowe, nie statystyczne. Nie chc powiedzie zabawa, bo to brzmi niepowanie, ale taka nasza propozycja, przede wszystkim refleksji, skierowana do samych kobiet. Gwnym zaoeniem, czy celem, ktry chciaymy osign to przebudzenie kobiet, eby same zaday sobie pytanie, co tak naprawd robi w domu, kiedy mwi, e nic nie robi, a siedz. Nie miao to formy terapeutycznej, ale w pewnym sensie tak si dziao, co mogymy wywnioskowa z e-maili, zawierajcych listy czynnoci domowych. Chodzio nam o czynnoci wykonywane w domu, przy czym rozbijaymy je na ich jak najwiksz ilo, czyli nie satysfakcjonowao nas to, e kobieta napisaa, e robi pranie, tylko te wszystkie czynnoci, ktre si z tym wi. Niektre z nich przy numerze 200 czy 250 zniechcay si, tak naprawd ich lista bya nieskoczenie duga. Przy okazji pojawiay si komentarze: nie wiedziaam, e robi tyle rzeczy. Zatem praca domowa dla nas samych nabraa realnych ksztatw. Mogymy pokaza sobie samym, a w drugim punkcie reszcie spoeczestwa, bo lista bya publikowana, co si kryje pod pojciem pracy domowej. Dodatkowym punktem listy czynnoci domowych, byo zaznaczenie tych czynnoci, ktre wykonywane s nie tylko przez kobiety, ale te innych czonkw rodziny, przy czym zaleao nam, eby to nie by tylko partner czy m, ale eby byy to rwnie dzieci. Niestety tych czynnoci dzielonych, albo tych wykonywanych wycznie przez innych czonkw rodziny, byo bardzo, bardzo niewiele. Fundacja MaMa zauwaa problem niedoceniania pracy domowej kobiet na gruncie spoecznym i prawnym. Co wedug Pani naley zmieni w tych obszarach? Przede wszystkim samo nasze nastawienie. Std kampania spoeczna, ktra wytworzya si w czasie caego projektu, czyli zarwno Lista czynnoci domowych, prowadzenie spotka Koa Gospody Miejskich, ale rwnie czynnoci, ktre zoyy si na przekazanie rekomendacji do polskiego rzdu dotyczce zmian, rwnie ustawowych, dotyczcych sytuacji kobiet, ktre nie pracuj zawodowo, a pracuj w domu. Tu mogabym wyszczeglni trzy obszary: ekonomi, edukacj i co co my nazwaymy w naszych rekomendacjach sprawiedliwoci spoeczn kryje si za tym zarwno wiadomo spoeczna, walka ze spoecznymi stereotypami dotyczcymi osb, ktre pracuj w domu i nie zarabiaj pienidzy. Sprawiedliwo spoeczna, tak naprawd dotyka rnych grup spoecznych, nie tylko chodzi tutaj o kobiety, matki, ale rwnie o osoby starsze i dzieci. Wspomniaa Pani o tym, e Fundacja przekazaa do Sejmu rekomendacje dla rzdu dotyczce nieodpatnej pracy kobiet. Czy co wicej moemy si dowiedzie na ich temat? Tre tych rekomendacji jest na naszej stronie internetowej. Staraymy si je opisa o wiele bardziej radykalnie, ale niestety po konsultacjach m.in z pani Iren Wjcick, jak rwnie profesor Magorzat Fuszar czy Joann Piotrowsk, okazao si, e cz naszych postulatw, czy pomysw jest w pewnym sensie rewolucyjna, ale nie ma moliwoci, eby je wprowadzi w ycie. Musiaymy z nich zrezygnowa. Chodzio gwnie o kwestie systemu emerytalnego w Polsce. Tak naprawd troch nas zaamao to, e nasze pomysy nie maj racji bytu. Staraymy si, aby rekomendacje byy w miar konkretne i czytelne. Trzeba powiedzie, e nie s one projektami ustaw. Tak naprawd moemy tylko gos matek przekaza dalej do osb rzdzcych z prob, aby zebra si zesp, ktry mgby pracowa nad projektami ustaw.

4
Jaka bya reakcja rzdu? Jaki jest fina tych reko m e n d a c j i n a d z i e dzisiejszy? Wsplnie z panem posem Markiem Biernackim, naszym wysannikiem w Sejmie, ktry popiera rekomendacje, zorganizowalimy w styczniu tego roku konferencj prasow w Sejmie, podczas ktrych odczytaymy je i przekazaymy stronie rzdzcej. Potem odezwa si do nas pan pose Ludwik Dorn to byo dla nas te ciekawe pokazao, ktre partie polityczne interesuj si i zajmuj prac kobiet. Wspieraa nas rwnie pani Izabela Jaruga Nowacka. w marcu, po konferencji Polska dla rodziny. Rodzina dla Polski rozmawialimy z panem posem Ludwikiem Dornem, z pani Jolant Fedak i wydawao si, e mamy wsparcie z zupenie rnych partii politycznych i biegunw ideologicznych. Zaleao nam, eby dziaa pozapartyjnie, ale przyszed 10 kwietnia Od tamtej pory, trudno nam poruszy jeszcze raz ten temat. Myl, e rozwija si on, te dlatego, e po przekazaniu rekomendacji do Sejmu w styczniu tego roku wiele mediw zajmowao si i interesowao tym tematem i si rzeczy problem nieodpatnej pracy domowej kobiet wszed do dyskusji. w Internecie wrzao, chodziymy do mediw, telewizji; politycy zaczli si tym zajmowa, a potem nagle si to wszystko skoczyo. Mam nadziej, e odnowimy temat w padzierniku. Ruszamy z III edycj Koa Gospody Miejskich i znowu bdziemy o tym mwiy, wic mam nadziej, e uda nam si jeszcze raz ruszy t ca machin. Skd pomys na powoanie Koa Gospody Miejskich? Czemu ma on suy? Pomys narodzi si na i Kongresie Kobiet w 2009 roku, uczestniczyam wtedy w panelu dotyczcym Nieodpatnej pracy domowej kobiet, a wraz ze mn wiele innych kobiet m.in. przedstawiciele organizacji katolickich, feministycznych, prasy kobiecej. Podobao mi si to, w jakim kierunku rozwijaa si ta dyskusja, e niezalenie od nastawienia ideologicznego, w ktrym mieci si obraz kobiety, jako obraz matki, tego kim ona powinna by, to gdzie tam z tyu byo widoczne i syszalne, e wszyscy zgadzaj si z tym, e trzeba co zrobi z problemem kobiet, ktre po latach pracy niedocenionej spoecznie i ekonomicznie, zosposb? Dla wikszoci ko- nic mi do tego, ani nikomu biet to bardzo trudne. nie powinno by nic do tego. Czy to bdzie singielka, czy Trzeba pogodzi ten wiat kobieta z semk dzieci, naji trzeba sobie jako z tym po- waniejsze, eby robia, to na radzi. To jest jak taniec na li- co ma ochot i zgadzaa si nie, nieustajce kombinowanie z tym, a nie bya na si wkai rozdarte serce mamy, gdzie dana w jaki wzorzec. Bardzo z jednej strony chciaoby si nie lubi takich sytuacji, kiedy spdza czas z dzieckiem, kobiety stawia si przeciwko najlepiej aktywnie, ekscytu- kobietom, pokazuje si jak jco, wspaniale, a z drugiej mityczn bizneswoman, ktra strony chciaoby si te reali- ma by lepsza ni gospodyni zowa siebie, by niezalen domowa, albo odwrotnie, goekonomicznie. To s rzeczy, spodyni domow, ktra ma ktre bardzo trudno pogo- by bardziej wartociowa dzi. Mona oczywicie wy- ni kobieta, ktra spenia si pracowa sobie w gowie taki w pracy zawodowej. Jakby wiat i w miar przyzwyczai dla kadego co miego i nie do niego czonkw rodziny. chodzi, eby teraz wybra jeNajlepiej jak ma si jeszcze dyny suszny model dla kobiet wsparcie u swojego partnera. XXI wieku, tylko o to eby Rzeczywicie jest to bardzo da im takie moliwoci i nie trudne, nie mam na to zotej deprecjonowa ich pracy nierady, bo sama mam teraz te zalenie od tego jaka ona jest. same trudnoci, wic nie bd Myl, e tutaj stereotypy s si mdrzya. Nie ma jednego po obu stronach, jeli kobieta rozwizania, ale na pewno jest jest bardzo aktywna zawoto rzecz, ktr trzeba sobie dowo, to zawsze jest co nie gdzie tam w gowie przerobi tak, bo mwi si, e nie ma i na pewno jej nie zostawia czasu dla dzieci, albo nawet samej sobie. nie ma czasu, eby urodzi te dzieci. Natomiast jeeli koIstniej przypadki kiedy bieta podejmuj decyzj zokobieta czuje si szcz- stania w domu i pracy tej nieliwa i speniona w roli- odpatnej na rzecz rodziny, to ,,pani domu. Syszy, jed- wwczas nazywana jest kocnak komunikaty zzewntrz, mouchem i osob, ktra nie e jej praca jest gorsza od jest w stanie oderwa si od pracy zawodowej. Czy nie codziennoci. Chodzi o to, jest to generowanie nega- eby walczy ze stereotypami tywnych emocji majce na po obu stronach. celu zmian stanowiska takiej osoby? Czy jest to Skoro to gwnie mpotrzebne? czyni nadal decyduj o naszym yciu spoecznym Myl, e powoli jest taka i ustawodawstwie to, czy emancypacja kur domo- nie sdzi Pani, e wicej wych, to znaczy kobiet, ktre dziaa propagujcych powiadomie godz si na to, e praw sytuacji kobiet, poRadykalna gospodyni do- nie pracuj zawodowo, ale winno by kierowanych mowa- to okrelenie, kt- speniaj si jako gospody- wanie do mczyzn? Nie rym czsto si Pani posu- nie i jako matki. Absolutnie tylko takie, ktre ucz jak guje, co naley przez nie rozumie? Oczywicie to jest art, ale z drugiej strony poniewa czsto si nim posuguj, ludzie zaczli dopytywa, co to tak naprawd znaczy. Zawsze jest to pretekst do tego, eby powiedzie o sytuacji gospody domowych. a radykalna dlatego, e z jednej strony wkurza mnie ta sytuacja, ale z drugiej jestem wiadoma tego, co si za tym kryje. Jako osoba, ktra zajmuje si domem i yciem zawodowym, wiem jak trudno pogodzi te dwie sfery, dlatego jestem bardziej uwraliwiona na kwestie rwnego podziay obowizkw. Radykalna dlatego, e dobrze, aby ta sytuacja ju si zmienia. Czy pani zdaniem mona pogodzi dwa wiaty: prywatny i zawodowy, unikajc konfliktu rl? w jaki staj praktycznie bez emerytur. Pamitam, e rozmawiaymy rwnie w marcu tego roku z pani Joann Krupsk, przewodniczc Zwizku Duych Rodzin Trzy Plus, ktra mwia, e trzeba zaj si te ustawodawstwem dotyczcym wdw, ktre zostaj z dziemi, a ktre nie pracoway zawodowo. w kwietniu zgin jej m, wic takie problemy bardzo szybko nabieraj realnych ksztatw. Wracajc do Koa, dziki takim rozmowom z rnymi osobami z rnych rodowisk zobaczyymy, e to problem, ktry jest zupenie nieprzegadany. Jeden z tych tematw, na ktry kobiety rozmawiaj midzy sob skarc si, e one ju nie mog gotowa kolejnego obiadu, e chciayby i do pracy, a moe nie chc i do pracy, ale czuj si niedocenione itd. Pomylaymy, e dobrze byoby przesta gada we wasnym gronie i zacz co z tym robi. Nie tylko marudzi, e gospodyniom domowym moe by le, ale rwnie stara si dy do partnerskiego zwizku i partnerskiej rodziny, takiej gdzie dzieci wczone s w dbanie o dom i rodzin. Pomylaymy, e dobrze bdzie stworzy takie miejsce dla kobiet, gdzie bd mogy szczerze porozmawia o sobie jako o gospodyniach domowych wanie i nauczy si rozmawia o tym z pozostaymi czonkami rodziny z pomoc psychologw, mediatorw rodzinnych. Po to, aby mogy swoj frustracj, ktra te si czasem pojawia, przeku na co pozytywnego. zosta super tat, ale te super mem, super gospodarzem, super partnerem. Moe wwczas take mczyni upomnieli by si o nas i nasze prawa? Myl, e tak. Natomiast nie wierz w sytuacj, e rodowiska kobiece, czy feministyczne miayby teraz organizowa cykle warsztatw dla mczyzn. Dopki oni sami nie zobacz problemu, ktry ich samych upupia i frustruje, dopki oni sami nie przebudz si i nie wezm za siebie, to my rewolucji za nich nie zrobimy. Powinny by takie programy, ale to oni sami musz wzi si w gar. Mam dosy ju czytania artykuw o kryzysie mskoci, e oni ju s tacy biedni, nie wiedz, czy maj nas przepuci przez drzwi, czy nie, co my chcemy od nich, a czego nie? Prawda jest taka, e emancypacja kobiet trwa ju od wielu lat i my naprawd jestemy dwa kroki przed nimi i dobrze byoby, eby si te troch ogarnli. Powoli dzieje si tak z ojcostwem i jest to ciekawy proces. Powoli, ale idzie do przodu. Mczyni zaczli myle sobie: Zaraz, zaraz, ale jestem ojcem, mam obowizki mam prawa, chc si zastanawia nad tym jak rol peni w mojej rodzinie, dla mojego dziecka w spoeczestwie. Tutaj te zmiany s i mam nadziej, e przyspiesz si i wejd w ycie. Rozmawiaa: Anna Strek Sylwia Chutnik prezeska Fundacji MaMa, pisarka (Kieszonkowy Atlas Kobiet, Dzidzia), Radykalna Gospodyni Domowa.

CC BY-NC-SA 2.0, aut. Robert Wade

Wszystkie mamy nasze s

O macierzystwie mona by powiedzie, e jest albo najpikniejsz rzecz jaka moe spotka kobiet - albo najwiksz udrk. Czym ono bdzie dla kadej z nas nie da si zaplanowa i zorganizowa. O macierzystwie pisze Karolina Miyska.
najpikniejsz rzecz jaka moe spotka kobiet czym co j dowartociuje, rozwinie i spowoduje ten wyjtkowy bysk w oku. Albo najwiksz udrk, ktrej nie sposb byo sobie wyobrazi w natoku sodkich reklam pieluch i deserkw, planujc zakup Chocia historia Dnia Matki siga czasw antycznych, to cakiem nieantycznie naleaoby yczy wspczesnym mamom, aby nie aspiroway do roli matki-bogini, symbolu podnoci i urodzaju. Niech maj czas dla siebie, dla dzieci i przestrze do wsplnie

Matka Whistlera, James Abbott McNeill Whistler

Mama nr 1: Skrupulatna i opiekucza. Zawsze zaniepokojona o los, zdrowie, samopoczucie, otoczenie, uczucia, wygld, kolegw, rodzin, zajcia, plany swojego dziecka. Jest zawsze obok niego, zanim jeszcze dziecko pomyli, e potrzebuje pomocy. Ona wie najlepiej jak zaplanowa przyszo potomka, jak zadba o zdrowie, jadospis, jakich powinien mie przyjaci a jakich ludzi naley unika, na jakie zajcia ma uczszcza, jak czsto i z kim. Mama nr 1 bardzo kocha swoje dziecko. Mama nr 2: Zawsze wie lepiej. Najlepiej. Bezwzgldna i autokratyczna. Musi nakrzycze, nagada, pokaza palcem inaczej nie bdzie zrobione porzdnie Dziecko przecie musi chodzi jak w zegarku, inaczej w

yciu sobie nie poradzi. Mama nr 2 zawsze wie jak powinno by, ale bardzo kocha swoje dziecko.

konierzyk pod szyj dopity, spodnie wyprasowane i czyste! Przecie tylko wtedy jej pociecha poradzi sobie w tym chaotycznym i zabaaganioMama nr 3: nym wiecie. Mama nr 4 barNerwowa. Przemczona co- dzo kocha swoje dziecko. dziennoci, obowizkami rodzinnymi, prac, opiek Mama nr 5: nad dzieckiem. Wszystko na Rozczarowana. Sob, maciejej gowie, wic i czasu na rzystwem, yciem rodzinpoczytanie ksiki, czy zaba- nym, prac. ycie codzienne wy z pociech brakuje. Dzie j przerasta, wic czsto bywa ucieka za dniem, tydzie za smutna i zgorzkniaa. Nie chce tygodniem. Mama nr 3, cho jej si angaowa ponad to, czsto nieobecna i zabiegana co musi, skoro i tak nie wybardzo kocha swoje dziecko. chodzi. Nie radzi sobie z emocjami, wic zdarza jej si Mama nr 4: rozpaka z bezradnoci, kiedy Porzdek to podstawa. Jest dziecko kolejny raz potuko absolutnie pedantyczna, ocze- szklank, kiedy tata nie wrci kujca uporzdkowanej prze- na obiad, kiedy. Mama nr 5 strzeni wok siebie i dziecka. bardzo kocha swoje dziecko. Nadzoruje uoenie ksiek w biurku, ubra w szafie, zabaO macierzystwie mona wek na pkach. Zeszyty maj by powiedzie, e jest albo by prowadzone wzorowo,

tych wszystkich cudnych kaftanikw, misiaczkw czy nosideek. Czym ono bdzie dla kadej z nas nie uda si zaplanowa i zorganizowa. Czasem pene nadziei, wielkich planw i dobrych intencji rozbijamy si o codzienno w postaci niedostatku czasu, pienidzy, bab czy wyrozumiaego szefostwa. Czasem te zdruzgotane nadchodzcym widmem przerwanej nieplanowan ci kariery, samotnego macierzystwa czy braku perspektyw na znalezienie rodkw na wychowanie dziecka, odnajdujemy w sobie nieodkryte pokady cierpliwoci, pomysowoci, mioci. Nie istnieje matka idealna. Nie istnieje Matka-Polka, nie ma szablonu, do ktrego mona by si odnie i sprawdzi, jak si jest, czy by powinno.

spdzanego wolnego czasu. Warto pamita, e macierzystwo to nie misja, to element naszej codziennoci, ktry moe nie rado i rozalenie. Bywa piknie i tak po ludzku okropnie. Warto mie wiadomo, e mamy maj prawo do czasu dla siebie, do niezadowolenia, do wtpliwoci i niechci. Macierzystwo to na pewno wyzwanie, ale na ile mu sprostamy zaley od wielu okolicznoci, na ktre kobiety nie zawsze maj wpyw. Najwaniejsze by by matk spenion, bo takich nas nasze dzieci potrzebuj. Najwaniejsze to by matk nieidealn by by prawdziw, wic wiarygodn. Karolina Miyska

Nasza wsplna... ?
Jeszcze w latach 90-tych wyjazdom na zachd towarzyszya zazdro o miejsca konsumpcji sklepy, centra handlowe, restauracje. Dzi za granic moe nas uku uczucie zazdroci z innych powodw, jednym z nich jest dobrze zaaranowana i zarzdzana przestrze publiczna.
Duo zieleni, zadbane trawniki, z ktrych waciciele sprztaj odchody swoich psw, cieki rowerowe, miejsca, gdzie mona spdzi czas wolny pobawi si z dziemi, urzdzi piknik, polee na trawie, usi z kubkiem kawy czy ksik oto od transformacji ustrojowej mino 20 lat nie stworzono u nas zbyt wielu spoecznych, przyjaznych dla mieszkacw miejsc. Odpowiedzialno za to ponosz kolejne wadze, ktre nie przywizuj wagi do przestrzeni publicznej, projektanci, ktrzy nie uwzgldniaj relaksowa, uprawia sport, pracowa, spdza wsplnie czas. Recepty na sukces s proste - zadbane trawniki dziki umoliwieniu ludziom sprztania po psach (kosze na odpady z zawieszonymi woreczkami na odchody), liczne awki lub inne miejsca do siestrzeniom publicznym. Czy jako zgierzanki i zgierzanie mamy szans urzdzi piknik czy i poczyta w przestrzeni publicznej? Pierwszym miejscem, ktre wybieramy w tym celu jest Park Miejski im. Kociuszki. Od wielu lat jest to miejsce, w ktre chtnie inwestuj kolejne lokalne wadze. Mamy wic w Parku Park Linowy, drewnian scen (ktra okazaa si niewypaem jej rozmiar nie zwalnia miasta z koniecznoci wynajmowania i opacania duej sceny na potrzeby imprez organizowanych w parku), liczne niszczejce drewniane rzeby, szkoda bo to urocze miejsce, ktre mogoby ttni yciem. Park przy ulicy Dugiej w pobliu Parafii Matki Boej Dobrej Rady ma si jeszcze gorzej od Parku Miejskiego. To miejsce, ktre a si prosi o interwencj naprawa awek, zasadzenie nowych rolin, posprztanie kilka prostych zabiegw, mogoby go przeobrazi w cieszcy oko zielony punkt na mapie miasta. By moe przyjta przez radnych na ostatniej sesji uchwaa o inicjatywie lokalnej da zgierzanom i zgierzankom moliwo wprowadzania zmian w parku i innych miej-

Zurych, Szwajcaria

Zgierz

niektre wyznaczniki przyjaznej mieszkacom przestrzeni publicznej. Znalezienie takich miejsc w Polsce sprawia spor trudno, a podawanie jako przyczyny braku pienidzy nie wyczerpuje problemu. Poprzedni ustrj mia wrogi stosunek do samowolnych zgromadze upatrujc si w nich zagroenia. W zwizku z tym, tworzenie miejsc przyjaznych, w ktrych lokalna spoeczno wsplnie bdzie spdza czas nigdy nie byo priorytetem. Jak susznie zauwaaj autorzy Jak przetworzy miejsce zauwaaj, e komunizm sprawi, i przestrzenie publiczne zostaway niczyje, niekultywowane. Mimo, e

w swojej pracy potrzeb, gosu spoecznoci lokalnej. Warunkiem tworzenia miejsc w ktrych z przyjemnoci bd gromadzi si ludzie, jest wczanie ich poprzez konsultacje spoeczne i warsztaty w proces wprowadzania zmian w miecie. To dziki nim mona pozna potrzeby i pomysy na dany skwerek czy park. Rezultatem takich dziaa jest gwarancja, e mieszkacy bd utosamia si z danym miejscem, dba o nie, a co najwaniejszekorzysta z niego. Efekty takich praktyk dostrzec moemy za granic w szwajcarskich, brytyjskich parkach ludzie w rnym wieku przychodz si

dzenia, ustawiane w taki sposb, aby przychodzc wiksz grup mc wsplnie spdza czas, due place zabaw skadajce si z prostych urzdze, wkomponowanych estetycznie w charakter miejsca. Warto podkreli, e miejsca te posiadaj liczne udogodnienia dla wszystkich osb z niepenosprawnociami, rodzicw z dziemi, osb starszych, rowerzystw, posiadaczy psw Na rezultaty dugo nie trzeba czeka parki w Londynie, Zurichu czy Dublinie ttni rnorodnoci osb, ktre z nich korzystaj. Dla porwnania warto przyjrze si lokalnym prze-

przysta z dkami, w perspektywie plac zabaw ze statkiem pirackim. Co ciekawe, wszystkie inwestycje kumuluj si w okolicach stawu, natomiast w drugiej czci parku, (bliej Przybyowa) nie uraczymy choby kilku awek. Mamy wic wszystko czego dusza zapragnie, a mimo to w soneczny kwietniowy dzie nie spotkamy tu tumw. Kilku zapalonych wdkarzy, niewiele matek z wzkami, maa grupka dzieci i panowie raczcy si piwem. Organizacja przestrzeni i stan czystoci trawnikw nie sprzyjaj tym, ktrzy chcieliby zorganizowa piknik, czy choby na chwil usi na trawie, a

scach Zgierza. Wystpujc do wadz miasta z propozycj wprowadzenia zmian i deklarujc swoje wolontarstyczne zaangaowanie mamy szans maymi krokami wprowadza zmiany do zgierskiej rzeczywistoci. Jeli do tego dojdzie zazdro wobec szwajcarskich parkw odejdzie w przeszo, tak samo jak ta w latach 90tych z powodu McDonalda czy hipermarketw. Ilona Majewska

Biznes spoecznie odpowiedzialny

Zgodnie z definicj CSR to dobra praktyka prywatnych przedsibiorstw polegajca na braniu odpowiedzialnoci za ich wpyw na spoeczestwo oraz otoczenie naturalne. O tym, czy istnieje faktycznie spoecznie odpowiedzialny biznes pisze Marcin Baraczyk.
a ich autorzy dostaj pene wsparcie firmy podczas ich realizacji. Jako przykad moe posuy warszawskie stowarzyszenie Mierz Wysoko, ktre dziki wsppracy z jednym z polskich operatorw telefonii komrkowej organizuje darmowe korepetycj dla dzieci z biednych dzielnic. Na wsppracy zyskuj wszyscy. Praconicy-wolontariusze Posikiem, zostaa stworzona s zadowoleni, e mog odeprzez jednego z najwik- tchn od codziennej biurowej szych na wiecie producentw rzeczywistoci i dodatkowo produktw mlecznych i jest wspierana przez wiele organizacji pozarzdowych, wadze samorzdowe, a nawet inne przedsibiorstwa. Opiera si na prostym zaoeniu. Cz zyskw ze sprzeday produktw oznaczonych symbolem talerzyka Podziel si Posikiem zostan przeznaczone na program przeciwdziaania niedoywieniu dzieci. Kampania odniosa duy sukces, jest rozpoznawalna medialnie, a popyt na produkty oznaczone talerzykiem znacznie wzrs. Sama firma okrela program, jako mechanizm marketingu zaangaowanego spoecznie. Innym przykadem jest prowa- pomc dzieciom w nauce, a dzona przez Polsk Akcj Hu- nawet si z nimi zaprzyjamanitarn kampania Woda ni. Dzieci otrzymuj pomoc, dla Sudanu, wspierana przez dziki, ktrej bd osigay polskiego producenta wody lepsze wyniki w szkole. Firma mineralnej. Tutaj te dziaal- utrwala swj dobry wizerunek no opiera si na przekaza- w oczach lokalnych mieszniu czci zyskw ze sprze- kacw oraz zyskuje zadowoday okrelonego produktu lonych z siebie pracownikw. na szczytny cel, jakim bez Wszystkie wyej wymiewtpienia jest budowa studni nione dziaania maj pozyw Sudanie i umoliwienie ty- tywne skutki i bez wtpienia sicom jego mieszkacw do- s godnymi pochway inicjastpu do pitnej wody. tywami. Jednak nikt nie jest Przedsibiorstwa chcce naiwny. Kampanie spoeczne uchodzi za odpowiedzialne nie s jedynie bezinteresowspoecznie mog te umoli- nym aktem dobroci. To jedna wi swoim pracownikom tzw. z najbardziej opacalnych wolontariat pracowniczy. Po- strategii kreowania wizelega to na umoliwieniu im runku firmy oraz promocji jej przeznaczenia czci czasu produktw. Mdrze skonstrupracy na dziaalno na rzecz owany program wolontariatu ktre z organizacji pozarz- pracowniczego moe okaza dowej, lub konkretnej kam- si wyjtkowo skutecznym panii spoecznej. Mog te sposobem integracji pracowwspiera ich finansowo lub nikw i trwale zwikszy ich udostpnia sprzt firmowy. wydajno. CSR moe okaW niektrych korporacjach za si dobrym instrumentem rozpisuje si konkurs na naj- poprawiajcym funkcjonowalepszy projekt o charakterze nie przedsibiorstwa, a nawet spoecznym. Najlepsze pro- umoliwiajcym zwikszanie jekty zostaj sfinansowane, zyskw. Wracamy do kluczowego pytania o to czy nasz rodzimy wilczy kapitalizm pod pozorem troski o pracownikw, rodowisko, czy dzieci z domw dziecka nie prbuje przywdzia owczej skry. Idea CSR w swoim podstawowym i najgbszym znaczeniu miaa polega na trosce przedsibiorstw o swoje otoczenie i minimalizacj negatywnych skutkw powstaych w procesie zarabiania pienidzy, a nie na wydawaniu niewielkiej czci swoich zyskw na cele

Za nami wito pracy i poprzedzajcy je coroczny rytua wypeniania zezna podatkowych. Wielu Polakw w swojej deklaracji przeznaczyo 1% podatku na wybran organizacj pozarzdow. Ze statystyk wynika, e robimy to coraz chtniej, chocia nie jest to obligatoryjne. Z jednej strony jest to pierwszy krok w stron budetu partycypacyjnego, w ktrym to spoeczestwo mogoby decydowa o czci wydatkw pastwowych, z drugiej takie rozwizanie daje wiadomo, e nasza praca poprzez pacone podatki umoliwia prospoeczn dziaalno jednej z tysicy fundacji lub stowarzysze. Korzystajc z piknej wiosennej pogody moemy si zastanowi jak jeszcze nasza praca wpywa na spoeczestwo i otaczajc nas przyrod. Ludzie pracujcy w budetwce oraz w tzw. trzecim sektorze z samej definicji powinni pracowa dla dobra ogu. Oczywicie w praktyce wyglda to rnie. Skupmy si jednak na pracownikach prywatnych przedsibiorstw. Czy

larniejsze pojcie spoecznej odpowiedzialnoci biznesu (z ang. Corporate Social Responsibility w skrcie CSR). Zgodnie z definicj CSR to dobra praktyka prywatnych przedsibiorstw polegajca na braniu odpowiedzialnoci za ich wpyw na spoeczestwo oraz otoczenie naturalne. Zgodnie z t ide przedsibiorstwa miayby dy do zrwnowaonego wzrostu jednoczenie nie dopuszczajc do degradacji rodowiska oraz minimalizujc negatywne spoeczne skutki ich dziaalnoci. Nie da si tego poczy z neoliberaln doktryn, w ktrej jedynym susznym celem funkcjonowania organizacji komercyjnej jest denie do maksymalizacji zysku lub dominacja na rynku. Powstaje, wic pytanie czy CSR jest prb stworzenia kapitalizmu z ludzk twarz, czy moe jedynie marketingow sztuczk majc odwrci uwag od prawdziwych problemw zwizanych z dziaalnoci korporacji. Najlepiej widocznym przejawem CSR s kampanie

Kampanie spoeczne nie s jedynie bezinteresownym aktem dobroci. To jedna z najbardziej opacalnych strategii kreowania wizerunku firmy oraz promocji jej produktw.
charytatywne. W kocu firma, ktra pomaga chorym dzieciom, lub chroni zagroone wyginiciem gatunki zwierzt, a jednoczenie wyprowadza swoje podatki za granic bez wtpienia dziaa na niekorzy spoeczestwa. Wydaje si oczywistym, e spoecznej odpowiedzialnoci biznesu trzeba podchodzi z pewnym dystansem. Jednak pamitajmy o starej ludowej mdroci: jak daj to bierz. Moe warto byoby zapyta si swojego przeoonego, jaka jest spoeczna odpowiedzialno jego firmy i co moe zaoferowa lokalnemu otoczeniu. Przecie w Zgierzu te s domy dziecka wymagajce wsparcia, przedszkola wymagajce remontw, porzucone zwierzta i zaniedbana przestrze miejska. S te pracownicy, ktrzy maj dobre pomysy i ch dziaania. Wemy sprawy w swoje rce, przecie my te moemy by spoecznie odpowiedzialni. Marcin Baraczyk

Powstaje pytanie, czy CSR jest prb stworzenia kapitalizmu z ludzk twarz, czy moe jedynie marketingow sztuczk?
ich pozytywny wkad w spoeczestwo polega jedynie na paceniu podatkw oraz powikszaniu wskanika PKB ? Tutaj pojawia si coraz popuspoeczne wspomagane, lub tworzone od podstaw przez przedsibiorstwa. Jedna z najgoniejszych to dziaajca ju od 2003 r. akcja Podziel si

Nie wykorzystujemy moliwoci demokracji

O inicjatywie uchwaodawczej i samorzdowej aktywnoci obywateli, z doktorem Michaem Klonowskim, adiunktem w Katedrze Systemw Politycznych Wydziau Studiw Midzynarodowych i Politologicznych U rozmawia Adrian Skoczylas.
liczby osb j popierajcych lub drogi wprowadzania? Wydaje mi si logiczne, aby ilo koniecznych podpisw pod projektem uchway bya nisza ni minimalna liczba gosw potrzebna, by zosta radnym, innymi sowy powinno by to atwiejsze ni wybranie radnego. Jeeli radny z najmniejszym poparciem dosta ok. 200 gosw w wyborach, to rozsdn liczb byoby np. 150 podpisw. Po drugie, mona by ograniczy zakres tematyczny, ktrego takie uchway mogyby dotyczy, do spraw jak najbardziej lokalnych. Wyczybym kwestie gospodarcze, np. wysoko podatkw oraz kwestie ustrojowe, np. gboko ingerujce w statut gminy. Z pewnoci potrzebny jest jaki sposb weryfikacji tych projektw poprzez ciao penice funkcje lokalnego Trybunau Konstytucyjnego. Jedyn moliw selekcj tych projektw powinny by de facto wanie kwestie formalno-prawne: niezgodno z prawem lub wykraczanie poza kompetencje gminy. Moliwo oceny, czy projekt jest sensowny, mogaby prowadzi do naduy. Wszystko jednak zaley od tego, jak obywatele korzystaliby z tej inicjatywy - z reguy korzystaj rzadko. Myl, e tych projektw nie byoby zbyt duo, wic i selekcja nie byaby a tak konieczna. A gdyby znw przedoy projekt takiej uchway, tym razem jednak z du iloci podpisw poparcia? Myl, e uwiadomioby to radnym, i istnieje poparcie spoeczne dla takiej inicjatywy, moe bardziej by si nad ni pochylili, w kocu chodzi o take ich wyborcw. Nawet nie trzeba by tego robi bezporednio pod projektem uchway, ju sama dua liczba osb nieformalnie popierajcych wprowadzenie tej inicjatywy powinna da radnym do mylenia. Rozmawia Adrian Skoczylas

Adrian Skoczylas: Czym jest inicjatywa uchwaodawcza z naukowego, politologicznego punktu widzenia? Jaki jest jej cel?

swojego monopolu na wadz i wpywu na miasto. Moe bali si tego, e gdyby to zadziaao, to oni staliby si niepotrzebni, e czym lepszym i taszym dla miasta okazaoby Dr Micha Klonowski: Inicja- si co na ksztat zgromadzetywa uchwaodawcza to co nia obywateli, demokracji na wzr inicjatywy ustawo- wiecowej. Oczywicie co tadawczej, tyle e w skali mi- kiego nie byoby moliwe. kro. Jest to umoliwienie obywatelom skadania projektw Jeden z radnych uy okreuchwa, czyli aktw prawa lenia pajdokracja miejscowego, dotyczcego danej spoecznoci lokalnej. Myl, e to troch za daleko Mona si zastanawia, czy posunity komentarz i mao rzeczywicie dotarcie do rad- sympatyczny wobec jego odnego jest na tyle trudne, e biorcw, czyli mieszkacw. istnieje potrzeba stworzenia Tak samo mona by przecie dla obywateli dodatkowych okreli funkcjonowanie inicieek zgaszania projektw. cjatywy ustawodawczej w Naley odpowiedzie na pyta- kraju. nie, ile czasu radni powicaj obywatelom podczas swoich C z r a d n y c h j e d n a k dyurw, np. w przeliczeniu wspara ten projekt. Czy s na jednego mieszkaca ze jakie ewidentne plusy iniswojego okrgu. Radni, kt- cjatywy uchwaodawczej? rzy sami wychodz do mieszkacw prbujc pozna ich Moliwo zgaszania inicjapotrzeby, nale jednak do tyw uchwaodawczych zwikmniejszoci, wikszo ogra- szyaby wpyw obywateli na nicza si do krtkiego dyuru. rozwizanie interesujcych Kontakt na linii radni miesz- ich spraw w okresie, gdy nie kacy nie rzadko jest niewy- zbliaj si adne wybory, starczajcy, wic obywatele czyli poza czsto jedynym mog chcie sami zgasza czasem, w ktrym politycy swoje pomysy. przejmuj si swoimi wyborcami. Pomidzy wyborami W Zgierzu radni odrzucili obywatele maj ten wpyw projekt wprowadzenia ini- ograniczony, a w trakcie kacjatywy uchwaodawczej dencji pojawiaj si drobne dla mieszkacw. Jak Pan problemy, ktrych szybkie uwaa, jakie mogy by po- zaatwienie jest istotne dla wody ich decyzji? danej spoecznoci. Potrzeba np. zbudowania odwodnienia Na pewno mogli si kierowa drogi przejazdowej do przedtymi obawami, ktre i ja do- szkola niekoniecznie poczy strzegam. W skrajnych przy- ludzi o podobnych pogldach padkach inicjatywa uchwao- politycznych, ktrzy wybradawcza moe by narzdziem liby jednego radnego. Oni paraliowania prac rady, wy- chc ten problem rozwiza korzystywanym przez grup szybko, std naleaoby im osb nieprzychylnych radzie to umoliwi, np. poprzez miasta lub prezydentowi. My- inicjatyw uchwaodawcz l, e w pewnym stopniu na tym przecie polega idea radni nie chcieli ograniczenia samorzdnoci.

Sama idea w moich oczach ma i plusy, i minusy. W przypadku inicjatywy ustawodawczej nie moemy dostrzec spektakularnych sukcesw, s one najczciej odrzucane przez parlament i nie wchodz w ycie. Jeli chodzi o poziom lokalny to cakiem suszna idea, lecz w skrajnych przypadkach moe nie ze sob pewne niebezpieczestwa. Cho nie wydaje mi si, by takie inicjatywy byy realnym zagroeniem dla samych cia przedstawicielskich. Jeli wprowadzilibymy inicjatyw uchwaodawcz, to jakie powinnimy naoy ograniczenia, dotyczce

Obywatelska inicjatywa uchwaodawcza w Polsce

Koszalin Supsk

Sopot

Szczecin Bydgoszcz

Biaystok

Toru Warszawa

Tomaszw Mazowiecki

Opole Katowice Rzeszw

Taczy i piewa zesp Boruta

Ju 45 lat w Zgierzu taczymy, piewamy. Swoje miasto i kultur w wiecie rozsawiamy ju niedugo tak zapiewaj nam tancerze Zespou Pieni i Taca Boruta.
Boruta to zesp amatorski zadziwiajcy urod i gracj polskiego folkloru. Powsta w 1967 roku. Niegdy patronatem zespou byy Zakady Przemysu Barwnikw Boruta w Zgierzu. Grupa powstaa z inicjatywy dziaaczy Zwizku Zawodowego Chemikw i folklorysty Zbigniewa Hauke. Zesp Pieni i Taca Boruta pocztkowo propagowa tylko folklor z regionu czyckiego. Pniej chcc rozszerzy swj repertuar sign do bogatych rde folkloru z innych regionw Polski, a mianowicie: krakowskiego, owickiego, lubelskiego, opoczyskiego, grali ywieckich i grali cieszyskich. Od 1974 roku kierownictwo artystyczne sprawuje Zdzisawa Kotulska-Hofmokl, ktra od pocztku istnienia Zespou bya jego choreografem. Natomiast, kapel prowadzi Jan Mucha. Zesp prezentuje tace ludowe w ukadach choreograficznych Zdzisawy Hofmokl do utworw muzycznych w opracowaniu Zbigniewa Hauke, Wadysawa Biedrzyckiego i Bolesawa Lewandowskiego. Obecnie swoj dziaalno prowadzi pod patronatem Miasta Zgierza, a jego siedzib jest Miejski Orodek Kultury. Mimo tego, e jest Zespoem amatorskim to w swoim dorobku posiada wiele cennych nagrd z przegldw i festiwali folklorystycznych. Dosta odznak Zasuony dla Miasta Zgierza, a Zdzisawa Kotulska-Hofmokl zostaa Honorwym Obywatelem naszego miasta. Zesp take posiada szeroki szlak wojay zagranicznych. By m.in. w Belgi, Bugarii, Grecji, Francji, Tunezji, Turcji, Woszech oraz na Wgrzech, Sowacji, Litwie i otwie. W tym roku przypada 45lat istnienia Z.P. i T. Boruta. Z tej okazji do prb i przygotowa wczyli si rwnie byli czonkowie Zespou. Podczas koncertu jubileuszowego, ktry odbdzie si ju pod koniec maja na scenie bd mogli pastwo zobaczy trzy grupy tancerzy: dzieci tworzce Mod Borut, byych czonkw Zespou, oraz modzie, ktra tworzy grup reprezentacyjn. Na scenie w jednym czasie znajdzie si okoo 60 osb w przedziale wiekowym od 4 do 70 lat. To pokazuje nam ile ludzi i pokole przewino si

Fot. Krystian miaek

przez progi Boruty. Czonkowstwo w Zespole to nie tylko taniec i piew. To przede wszystkim cika praca, wiele godzin nauki i wicze, ale take przyjemno i satysfakcja, gdy za te prac na koncertach otrzymuje si brawa i widzi umiechy u przybyych na koncert osb. To take imprezy, wyjazdy wakacyjne, przyjanie, ktre przetrway te lata, wiele maestw, oraz tradycje rodzinne. Boruta to wiele wspazachowuje swj mandat do koca trwania kadencji, o ile kontynuuje nauk w szkole policealnej lub na studiach. Adwokatka z Urzdu Miasta Zgierza, Anna Rosiak, do projektu uchway zoonej przez Przewodniczcego RMZ z dnia 21 lutego nie wniosa adnych zastrzee formalno-prawnych. Proponowanym zmianom przeciwstawia() si jednak przewodniczcy Komisji Statutowo-Prawnej, Micha Pilarski. Ostatecznie radni zagosowali przeciwko uchwale. Nie chodzi nam o to by zmiany wprowadza od teraz. Mamy wiadomo, e prawo nie dziaa wstecz. z alem spogldamy w statuty Modzieowych Rad Miasta Dbrowy Grniczej w ktrej istnieje nastpujcy zapis: ,,Kadencja Radnych koczy si wraz z kocem kadencji Rady. Podobnym przykadem jest Modzieowa Rada Gminy Dugorka: ,,Przejcie Radnego na wyszy poziom ksztacenia () w trakcie trwania kadencji nie powoduje utraty mandatu. Przewodniczcy Komisji Statutowo-Prawnej uwaa, e modzieowi radni powinni nimi zostawa do uzyskania penoletnoci, a po jej osigniciu skada mandat. By unikn moliwoci

niaych wspomnie, historii i tysice zdj, ktre przypominaj o nich. W tym roku koczy 45-lat. Miejmy nadziej, e jeszcze wiele lat bdzie moga rozsawia swoje miasto i kultur ludow w Polsce jak i poza jej granicami. Blisze informacje o koncercie uka si ju niebawem na stronie internetowej Zespou: www.zpitboruta.miasto. zgierz.pl , oraz na Facebook-u. Agnieszka Niedwied czenia stanowisk Modzieowa Rada Miasta Stalowej Woli ma w swoim statucie nastpujcy zapis: ,,Nie mona by rwnoczenie Radnym Rady Miejskiej w Stalowej Woli i Radnym Modzieowej Rady Miejskiej w Stalowej Woli. Spogldajc na zapisy ze statutw Modzieowych Rad zastanawiamy si dlaczego proponowane przez nas zmiany nie znajduj aprobaty u radnych. Najsmutniejszy jest fakt, e przewodniczcy Komisji Statutowo-Prawnej swoj opini motywuje obowizujcymi w Polsce przepisami. Nie stanowi one za podstawy do odrzucenia pomysu wg adwokat zatrudnionej w Urzdzie Miasta. Czy podczas trwania tej kadencji uda si wprowadzi zmiany, by kolejna kadencja moga sprawnie funkcjonowa? Na pewno nie przestaniemy prbowa. Patrycja Malik rzecznikmrmz@gmail.com Rzeczniczka Modzieowej Rady Miasta Zgierza

Kto moe by modym radnym?

Zblia si koniec kadencji Modzieowej Rady Miasta Zgierza. Przed nami czas na jej podsumowanie. Byy sukcesy, niepowodzenia i przeszkody. Najwiksz z nich bya nieprzychylno Rady Miasta Zgierza wobec zaproponowanych przez MRMZ zmian w statucie.
Modzieowa Rada Miasta Zgierza to organ konsultacyjny Rady Miasta Zgierz, ktry dziaa na podstawie ustawy o samorzdzie gminny. Modzieowi radni to osoby bdce w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym, wybierane na dwuletni kadencj w swoich szkoach poprzez gosowanie. Dziki moliwociom jakie daje budet i pozyskiwanie rodkw modzi ludzie mog dziaa na rzecz swoich rwienikw. Modzieowi radni spotykaj si podczas sesji i spotka roboczych, na ktrych ustalaj priorytety na najblisze tygodnie. W tej kadencji MRMZ zorganizowaa wiele wanych dla spoeczestwa inicjatyw: debaty o legalizacji marihuany, czy o edukacji seksualnej. Modzieowi radni zajmuj si krzewieniem sportu oraz projektami unijnymi. Owocnie wsppracuj take z wieloma instytucjami w naszym miecie. Za swoj dziaalno modzi radni nie otrzymuj wynagrodzenia, daje im to jednak wiele satysfakcji. Biuro MRMZ mieci si w Centrum Kultury Dziecka, a penomocniczk Modzieowej Rady Miasta Zgierza jest Renata Malinowska. MRMZ posiada statut i regulamin na podstawie ktrych dziaa. W zwizku z zapisem w statucie Modzieowej Rady Miasta Zgierza radny po skoczeniu szkoy ponadgimnazjalnej w trakcie trwania kadencji MRMZ traci mandat. Staramy si, aby ten zapis zosta zmieniony na korzystniejszy dla przyszych modych dziaaczy: tak, by powoywany do penienia funkcji radny mg pozosta do koca kadencji MRMZ. Obecna sytuacja zaburza dziaalno rady. Podczas wsplnych dziaa modzi ludzie zywaj si ze sob, a po roku trwania kadencji dobrze znaj zasady funkcjonowania w grupie, stawiaj sobie cele. Modzieowi Radni wsplnie wypracowali proponowane zmiany do statutu. Zoony projekt brzmia nastpujco: ,,Ucze redniej szkoy oglnoksztaccej lub zawodowej lub zasadniczej szkoy zawodowej, ktry ukoczy szko w trakcie trwania kadencji,

10

Sprawiedliwe marchewki zmieniaj wiat

Czy mona kupowa wiee, zdrowe, tanie warzywa i owoce, omija porednikw, wspiera lokalnych producentw ywnoci i jednoczenie tworzy wsplnot wiadomych, zaangaowanych spoecznie konsumentw? Potrafimy udowodni, e tak. Dowiedz si, jak to moliwe.
wczanie si Kooperatywy w inicjatywy spoeczne czy polityczne. Organizowalimy protest przeciw ACTA, wczylimy si w przygotowania Dziewitej dzkiej Manify, wsparlimy happening Stowarzyszenia Ad Rem na rzecz dzieci i modziey zagroonych wykluczeniem spoecznym. Kooperatywa to bowiem nie tylko projekt realizowania taszych zakupw chcemy take zabiera gos w wanych spoecznych sprawach. Jak gosi napis na jednym z naszych znaczkw, T marchewk, droga Pani, chcemy zwalcza kapitalizm, i dziaa na rzecz bardziej sprawiedliwego wiata. Nasze dziaania su take budowaniu wsplnoty. Zakawarzyszcy mu w sezonie grill si skocz, pozostaje posprztanie, zoeniekooperatywnego majtku w bezpiecznym miejscu. No i sprawdzenie, czy nie zapomnielimy o wybraniu koordynatora lub koordynatorki, ktrzy cae przedsiwzicie w nadchodzcym tygodniu opanuj organizacyjnie. Nasza Kooperatywa nie jest jedyna, kolejne, podobne inicjatywy wyrastaj w caej Polsce jak grzyby po deszczu. Wszystkie nawizuj miedzy sob wspprac, bo tylko razem moemy dokona przeomu. Kilka tygodni temu w Warszawie odby si Pierwszy Otwarty Zjazd Kooperatyw Spoywczych. Czy podobna organizacja ma szans po-

Jestemy grup nieformaln, nie mamy hierarchii ani zarzdu. Jestemy w rnym wieku, od licealnego po emerytalny, pracujemy w rnych zawodach, rni nas te pasje i pogldy. Mamy wsplne przedsiwzicie razem kupujemy artykuy spoywcze i wsplny cel chcemy zmieni rzeczywisto wok nas, t najblisz, lokaln. Jestemy Kooperatyw Spoywcz w odzi. Wszystko zaczo si prawie dwa lata temu. Zainspirowaa nas p roku starsza Kooperatywa ze stolicy. Na dobry pocztek dostalimy rady, wsparcie i system zamwie, dziki ktremu moliwe jest skadanie zamwie przez internet. Zakupy bywaj mniejsze bd wiksze, czasem dominuje entuzjazm, a czasem zniechcenie ale tak jak system podlega zmianom, tak i nasza grupa nieustannie si rozwija. Dzi zrzeszamy ju ponad 150 osb, w kadej turze zamawia ich ponad 30, cigle doczaj kolejne. Zakupy zaczynaj si w internecie. W systemie zamwie czonkowie i czonkinie Kooperatywy wybieraj potrzebne im produkty warzywa, owoce, nabia, strczki, bakalie... Raz w tygodniu, wczesnym czwartkowym rankiem, organizowany jest wyjazd na gied roln na Zjazdowej. Kto uycza samochd, kto inny jedzie jako kierowca lub zaoga. Dziki temu, e wsplnie kupujemy wiksze iloci produktw i omijamy porednikw, uzyskujemy bardzo korzystne ceny, czsto o wiele nisze ni w sklepach czy nawet hipermarketach. Lecz oszczdnoci nie s naszym jedynym celem. Dymy do tego, by nawiza uczciw i bezporedni wspprac z lokalnymi rolni-

kami i realizowa zasady sprawiedliwego handlu. Staramy si kupowa produkty wiee, zdrowe, jeli to moliwe ekologiczne. Koo dziewitej wracamy z giedy, a wszystkie sprawunki cierpliwie czekaj w miejscu, w ktrym zdecydowano si nas ugoci: dotd bywalimy ju w siedzibie organizacji pozarzdowej, galerii, pubie. Aktualnie funkcjo-

bywa z partycypacj. Kooperatywa nikogo nie zatrudnia, opiera si na dobrowolnej pracy jej czonkw i czonki. Nie wszyscy oczywicie mog i chc angaowa si w jednakowym stopniu i formie. Wiele rzeczy, drobnych a niezwykle poytecznych, mona zrobi niejako mimochodem choby odoy torebki foliowe czy opakowa-

nujemy w przestrzeni Hostelu LaGranda. Kooperatywa to nie sklep. Warzyw i owocw nie zdejmujemy z pek w fabrycznych opakowaniach. Trzeba je rozway, rozdzieli, powkada do waciwych pudeek. To zadanie ekipy wacej, ktra zaczyna prac wczesnym popoudniem. Koo osiemnastej pudeka zwykle s zapenione, rachunki posprawdzane i mona przystpi do odbioru zakupw i zebrania. Zwykle bowiem w Kooperatywie, jak w kadej organizacji, rnie

nia po lodach, ktre mona z powodzeniem uy ponownie do rozdzielenia zakupw. Ci z nas, ktrzy nie maj czasu w tygodniu, mog wczy si w weekendowe zajcia praktyczno-techniczne i inne dziaania integracyjne. Wreszcie zebranie To wany element kooperatywnego dziaania podczas zebrania nie tylko omawiamy sprawy zwizane z biecymi zakupami, ale dyskutujemy nad celami i strategi dziaania. Czasem skupiamy si na doranych kwestiach, jak

damy, e kady z czonkw i czonki Kooperatywy moe si zwrci o pomoc w razie potrzeby, a spdzielnia, w miar moliwoci, jej udzieli, na przykad w formie sfinansowania zakupw ze skadki pozostaych uczestnikw. w wsplnotowy rys maj te inne aktywnoci, jak choby kooperatywne grille, ktre ciesz si zasuon saw jednej z najlepszych imprez w miecie. Mamy te inne, szeroko zakrojone plany, na wiele wsplnych inicjatyw. Kiedy zebranie i to-

wsta w Zgierzu? Wierzymy, e tak, chcemy sprawdzi, czy wrd mieszkacw miasta bd osoby zainteresowane wsplnym dziaaniem w obszarze. Zachcamy do kontaktu z nami pod adresem mailowym: lodz@kooperatywy.pl lub telefonicznie: 661093639. Jakub Klimczak Dagmara Rode

1 1

Wegetariaska wiosna?

Wci pokutuje mit, e osoby, ktre nie jedz misa nie s w stanie dostarczy swojemu organizmowi biaka, elaza, niezbdnych witamin. Tymczasem z powodzeniem mona uoy swj jadospis w taki sposb aby dostarcza wszystkich niezbdnych wartoci odywczych.
Wiosna to idealny czas na wprowadzania zmian do naszego jadospisu pogoda dodaje nam energii, chcemy odywi nasz organizm, poczu si lekko i wieo. Powoli odstawiamy zimowe pocieszacze gste zupy kremy, sycce potrawy jednogarnkowe, cikie desery, ktre wynagradzay nam niskie temperatury, brak soca i buro za oknem. Dobra dieta powinna by rnorodna, a o wprowadzanych zmianach warto pomyle dugofalowo tygodniowa monodieta, w czasie ktrej bdziemy je tylko jajka i chudy biay ser przyniesie nam jedynie kiepski humor, a nie dugotrwa popraw formy. Wybierajc z szerokiej gamy diet, ktre znale mona w prasie, internecie warto przyjrze si dietom bezmisnym. Rezygnacja z misa (wegetarianizm) lub misa i produktw odzwierzcych jajek, mleka (weganizm) to decyzja o ktrej wyborze decyduje najczciej wzgldy etyczne. Poznajc warunki w jakich hodowane, przewoone i zabijane s zwierzta, bardzo atwo przekona si do diety, ktra pozwoli nam nie uczestniczy w tym okruciestwie. Gdyby rzenie miay szklane ciany kady byby wegetarianinem powiedzia kiedy Paul McCartney i pewnie jest w tym sporo racji - nie znam nikogo kto po filmie Mieszkacy Ziemi (Earthlings re.S.Monson 2005r.), nakrconym z ukrytej kamery dokumencie o cierpieniu zwierzt - samobjstwach hodowanych dla wtrbki gsi, cierpicych z powodu cisku wi, krw czy kur, jadby dalej miso. Zwierzta tocz si na maej przestrzeni, pozbawione s wieego powietrza, ruchu. Dla hodowcw najwaniejszy jest zysk aby zwierzta szybciej urosy podaj im hormon wzrostu oraz tuczce jedzenie. Warto mie wiadomo, e jedzc miso spoywamy rwnoczenie hormony, antybiotyki, pestycydy oraz inne niebezpieczne substancje. Warto poegna si ze stereotypem, e miso jest zdrowe i potrzebne nam do ycia. Wci pokutuje mit, e osoby, ktre nie jedz misa nie s w stanie dostarczy swojemu organizmowi biaka, elaza, niezbdnych witamin. Tymczasem z powodzeniem mona uoy swj jadospis w taki sposb aby dostarcza wszystkich niezbdnych wartoci odywczych. Z wegetarianizmem/ weganizmem jest podobnie jak z diet tradycyjn (zawierajc miso) kad z nich mona prowadzi mniej lub bardziej zdrowo. Dieta wegetariaska moe by nisko lub wysokokaloryczna, z duym udziaem biaek (jeli znajd si w niej strczkowe: soja, cieciorka, soczewica itp.) lub niskobiakowa. Wegetarianizm to strza w dziesitk dla osb, ktre chc unikn miadycy, zawau serca, nadcinienia, udaru mzgu. Okazuje si, e dieta wegetariaska jest sprzymierzecem kobiet w walce z endometrioz, a ju 6 tygodni weganizmu przynosi znaczn popraw samopoczucia cierpicym z powodu reumatoidalnego zapalenia staww. Czsto sdzi si, e wege-

tarianizm wyklucza pyszne, zrnicowane jedzenie nic bardziej mylnego. O ile 1015 lat temu rzeczywicie produkty wegaskie byy prawie niedostpne, o tyle teraz (w wikszych marketach czy wegetariaskich sklepach internetowych) kupi mona prawie wszystko: sery (tofu), mleka (sojowe, orkiszowe, gryczane), jogurty, mietan, masa rolinne. Pewnym problemem s wci wysokie ceny kubek 125g jogurtu sojowego kosztuje rednio tyle ile dwa kubki jogurtu tradycyjnego, litr mleka sojowego to rwnowarto 3 litrw mleka krowiego itp. Dla tych, ktrym ciko rzuci miso, bo uzalenili si od jego smaku istnieje lista produktw sojowych imitujcych jego smak wdlin, pasztetw, kotletw. W dobie Internetu i mody na kulinarne blogi, take wegetariaskie i wegaskie, rozwizuje si kolejny problem, ktry mog mie osoby na pocztku swojej wege przygody jak komponowa dobre posiki i unikn kulinarnej nudy. Na blogach lakto-ovo, Jadonomii czy Hello morning, Zieleniny i Kaszy prodekt znale mona przepisy na pasty do chleba, pasztety, kotlety, desery ciasta, kremy nie zawierajce mleka, jajek czy masa. Na wymienionych stronach poza

samymi przepisami, zdjciami znale mona wiele wskazwek np. jak samodzielnie wyprodukowa mleko rolinne (migdaowe, sojowe), opisw ciekawych produktw jak tempeh, seitan, ktre stosowa mona do gulaszy, sosw, zup itp. Wci problemem jest maa dostpno da bezmisnych w restauracjach. W Polsce brakuje lokali specjalizujcych si w kuchni wegetariaskiej nie mwic ju o wegaskiej. W wikszych miastach mona odnale sieciow restauracj Green Way, ale wci restauracyjki pokroju warszawskiej Vegi z du liczb pysznych, wieych da wegaskich w atrakcyjnych cenach (koszt obiadu to ok. 8 10 z) nale do rzadkoci. Pki co, chcc zje dobry wege posiek musimy polega na sobie. Zbliajca si wiosna to wietna okazja do kulinarnych eksperymentw na rynku wkrtce pojawi si wiee warzywa, owoce. Warto zaopatrzy si w strczkowe rne rodzaje fasoli, cieciorki, soj, soczewic s wietn podstaw do past, kotletw, pasztetw. A take zakupi wyraziste przyprawy curry, garam masal, kumin, oregano, bazyli. Ilona Majewska

12

Ogoszenia drobne
Zdobd wiedz o kulturowej rnorodnoci
o godz. 1800 w sali konferencyjnej przy ul. Rembowskiego 1 (Domy Tkaczy) odbdzie si spotkanie mieszkacw z wadzami Zgierza Impreza odbdzie Porozmawiajmy o si 3 czerwca 2012r. kulturze. Spotkanie (niedziela) na terenie realizowane jest przez Parku Miejskiego w fundacj Twrczy, Zgierzu Start o godz. Aktywni w ramach 12:00. Zgoszenia programu Super Samorzd uczestniw przyjmujemy i akcji Masz gos, masz drog mailow na adres: wybr. Ewentualne p o c z t a @ z u 3 w. e d u . p l , uwagi i sugestie prosimy telefonicznie 512 251 kierowa na adres 063 oraz osobicie w mailowy: fundacjatak@ dniu Marszu, w biurze wp.pl zawodw, w godz. 9.0011.30 Impreza ma charakter otwarty. Dla Tour de Powiat 2012 uczestnikw przewidziano Zapraszamy na Maraniespodzianki oraz ton Rowerowy po Ziemi poczstunek. I Zgierski Zgierskiej o Zasigu PoMarsz Nordic Walking nadregionalnym o Pupt: Droga do zdrowia char Starosty Zgierskiego. organizowany jest W maratonie mog bra w ramach lokalnego udzia osoby w wieku programu obchodw od szeciu do stu lat, Roku Uniwersytetw a w niektrych etapach Trzeciego Wieku. nawet dzieci w wieku Zgierski Uniwersytet Trzeciego Wieku zaprasza na I Zgierski Marsz Nordic Walking pt: Droga do zdrowia Patronem honorowym wydarzenia jest Prezydent Miasta Zgierza dr Iwona Wieczorek przedszkolnym. Szczegowe regulaminy oraz mapy tras dostpne na stronie internetowej Starostwa Powiatowego w Zgierzu: www.powiat.zgierz.pl

18 maja 2012
Centrum Kultury Dziecka

Rembowskiego 17

11:00-16:00
Zgrzyt

We wtorek 15 maja 2012

Czujesz niedosyt? Zajrzyj na stron gazetazgrzyt.pl

Podobno w Polsce jaki patron, taka ulica... Rys. Hanna uczak

Projekt finansowany przez Szwajcari w ramach szwajcarskiego programu wsppracy z nowymi krajami czonkowskimi Unii Europejskiej