You are on page 1of 35

Historia rozwoju geologii XVIII w. powstanie geotechniki XIV w. wzrost wymaga do podoa pod budowle ze wzgldu na kolej.

kolej. Prekursorem by W. Smith. C.A.Coulomb sformuowa prawo klasycznej mechaniki gruntw. Geotechnika w Polsce rozwina si w okresie midzywojennym. W 1936r. powsta Komitet Badania Gruntw.

Dziedziny geologiczne geologia dynamiczna tektonika mineralologia petrografia geologia inynierska hydrogeologia geofizyka

Geotechnika Wyniki bada geotechnicznych s podstawowymi danymi do projektowania fundamentw konstrukcji budowlanych, drg ldowych itd. Zwizek geotechniki z geologi i projektowaniem Gruntoznawstwo Mechanika gruntw Mechanika ska Geologia inynierska Budownictwo ldowe, wodne, komunalne, podziemne, rodowiska Geotechnika

Skutki budowania obiektw na gruntach Stan naprenia Odksztacenie podoa Nierwnomierne osiadanie Pknicia fundamentw Wypieranie ska spod fundamentw

Szkodliwe przemiany fizyczne i mechaniczne ska Obnienie wytrzymaoci

Skutki - wypitrzenia - osiadanie podoa - osuwanie skarp - powstawanie wysadzin drogowych Wpyw na trwao i bezpieczestwo budowli ma prawidow ocene wspdziaania obiektu z podoem gruntowym. Zadania geologii rozpoznanie budowy geologicznej terenu przeznaczonego pod zabudow ustalenie waciwoci fizycznych i mechanicznych ska gruntw wystpujcych w podou gruntowym podzia ska i gruntw na zespoy poprzez badania laboratoryjne i polowe w celu okrelenia zachowania si podczas wsppracy z obiektem ocena i prognoza wpywu czynnikw geologicznych na bezpieczn prac obiektw budowlanych i wskazanie rodkw zaradczych prognoza wspdziaania budowli z podoem gruntowym.

Wane definicje SKAA- w ujciu geologicznym to naturalny zesp mineraw postaci staej, pynnej lub gazowej o okrelonych stosunkach ilociowych rnym stopniu spjnoci powstaych w wyniku procesw geologicznych. GRUNT- skaa rozpatrywana jako podoe budowlane oraz jako tworzywo, z ktrego wykonuje si rne obiekty, np.: zapory, nasypy, obwaowania. PODOE BUDOWLANE- to ta strefa gruntu, ktra bezporednio wsppracuje z obiektem budowlanym. PROCESY GEOLOGICZNE- pewne zmiany zachodzce w rodowisku geologicznym pod wpywem naturalnych czynnikw wew. i zew. PROGNOZA GEOLOGICZNO- INYNIERSKA- ilociowe okrelenie rozmiarw rodzaju procesw, ktre bd wystpowa w trakcie wznoszenia i eksploatacji obiektw.

SKAY SKORUPY ZIEMSKIEJ JAKO PODOE BUDOWLANE Geologia - nauka o Ziemi, ktra jest obecnie w trakcie duego rozwoju spowodowanego poszukiwaniem surowcw staych, pynnych i gazowych. Przy tych poszukiwaniach stosuje si gbokie wiercenia i skomplikowane metody geofizyczne, dziki ktrym moemy ucili pogldy na temat budowy Ziemi.

W czasie rozwoju Ziemi powstay skay o zrnicowanym skadzie w budowie. Skorupa ziemska zbudowana jest ze ska MAGMOWYCH- powstae przez krzepnicie magmy jako gorcej, wieloskadnikowej materii o rnych stosunkach faz ciekej, staej, gazowej. Wystpuje na duej gbokoci. OSADOWYCH- powstae w wyniku niszczenia ska magmowych i przemieszczania si produktw niszczenia. Pod wpywem przeobrae fizyczno- mechanicznych powstay rne odmiany ka osadowych. METAMORFICZNE- powstay w wyniku dziaania cinienia i temperatury na pierwotne skay magmowe i osadowe. Z magmowych tworzyy si ortometamorficzne, a z osadowych- parametamorficzne.

Do okrelenia wieku Ziemi stosuje si METODA WIEKU BEZWZGLDNEGO - polega ona na zjawisku okresowego, poowicznego rozpadu pierwiastkw promieniotwrczych. To czas, w ktrym ulega rozpadu poowa atomw danego pierwiastka. METODA WIEKU WZGLDNEGO - paleontologicznego polega na badaniu szcztkw organizmw zwierzcych i rolinnych, zwanych skamieniaociami. Wiek Ziemi szacuje si na ponad 4mld lat.

Skay Magmowe
Wraz z obnieniem si temperatury stopu zachodz zjawiska dyferencjacji i krystalizacji, w wyniku, czego uksztatoway si mineray. Wana jest szybko chodzenia magmy. Z jej wzrostem mineray s mniej wyraziste i drobniejsze. MINERA - Pierwiastek lub zwizek chemiczny w rnych stosunkach ilociowych. Powstay w sposb naturalny. Mineray krystalizuj si wg pewnych form geometrycznych, zwanych krysztaami. Kryszta charakteryzuje si pewn prawidowoci w przestrzennym rozmieszczeniu atomw tworzcych sie krystaliczn. waciwoci fizyczne mineraw: Izotropowo- waciwoci fizyczne i chemiczne (gsto waciwa, ciepo topnienia), s takie same w rnych punktach krysztau. Anizotropowo- kryszta w rnych kierunkach wykazuje rne waciwoci np. twardo, upliwo, waciwoci optyczne, rozszerzalno ciepln.

Istnieje 7 ukadw sieci krystalizacji, wedug ktrych tworz si krysztay - trjskony -jednoskony -rombowy -tetragonalny -regularny -trygonalny -heksagonalny Czasem mineray wystpuj jako ciao bezpostaciowe, ktre nie wykazuje adnej prawidowoci w budowie wewntrznej, a ich budowa polega na bezadnym uoeniu drobin lub wikszych ich zespow. Waciwoci mechaniczne ska magmowych S zalene od waciwoci tworzcych je mineraw, za waciwoci mineraw zale od skadu chemicznego i ukadu krystalizacyjnego. Do najwaniejszych z nich nale: UPLIWO- okrelajca podatno mineraw na pkanie pod wpywem uderzenia lub nacisku na czci ograniczone powierzchniami paskimi. Mona j zaobserwowa w kilku kierunkach i zawsze jest ta sama, niezalenie od kierunku przyoenia siy.

Skala: Doskonaa Dobrze wyrana Niewyrana

TWARDO- opr minerau na rysujce go ostrze przecigane po jego powierzchni. Ustalana poprzez porwnanie z twardoci innego minerau. Okrela si ja za pomoc skali F. Mohsa, ktra obejmuje 10 mineraw od najmniej do najbardziej twardego. Mona j bada laboratoryjnie za pomoc mikrotwardociomierza. Twardo ska moe by inna ni mineraw z uwagi na wieloukadowy charakter skay. W praktyce twardo ska krystalicznych zawarta jest w granicach 2-7 wg skali Mohsa co odpowiada skali mikrotwardociomierza 3,6- 112MPa. Najbardziej twardy to diament - 10, najmniej talk - 1. Najwaniejsze mineray skaotwrcze ska magmowych Nazwa minerau
KWARC SKALENIE PLAGIOKLAZY USZCZYKI AMFIBOLE PIROKSENY OLIWINY

Nazwa chemiczna
Dwutlenek krzemy Glinokrzemian K Glinokrzemiany Na i Ca Uwodnione glinokrzemiany K, Mg i Fe Metakrzemiany metali jedno-, dwu- i trjwartociowych Metakrzemiany metali jedno-, dwu- i trjwartociowych Ortokrzemiany Mg i Fe

Gsto
26,5 25,0- 26,0 25,0- 28,0

Twardo wg skali Mohsa

Typowy przedstawiciel grupy mineraw

7 6 8 2- 3

Krysztay kwarcu Ortoklaz Diagoklaz, andezyt, labradar, bytownit Muskowit Hornblerola Angit oliwin

30,0- 35,0 32,0- 34,0 33.0- 42,0

5,5 5,5 6- 7

Struktura i tekstura ska magmowych STRUKTURA- sposb wyksztacenia skadnikw mineralnych danej skay. Wyrnia si struktur jawnokrystaliczn- jej skadniki mineralne mona rozpozna makroskopowo, w przeciwnym wypadku struktur nazywamy kryptokrystaliczn. Inny typ struktury to rwnoziarnisty. TEKSTURA- sposb przestrzennego uoenia skadnikw mineralnych w skale. Wyrnia si tekstur bezadn, kierunkow- fluidaln, masywn(zbit) i porowat.

Podzia ska magmowych Zaley od ilociowego skadu mineralnego i warunkw, w jakich powstay mineray skaotwrcze. Powstanie mineraw zaley od warunkw, w jakich odbywaa si krystalizacja magmy: SKAY GBINOWE-, jeli przebiegaa ona na wikszych gbokociach, wtedy proces krystalizacji odbywa si powoli. SKAY WYLEWNE- powstay przy wylaniu magmy na powierzchni Zimi. SKAEY YOWE- powstay z magmy krzepncej w szczelinach i rozamach skalnych. W Polsce podzia ten zaley od zawartoci kwarcu: - kwane, obojtne i zasadowe. Przemieszczanie si zbiornikw magmy w grne warstwy litosfery nazywamy INTRUZJ. W zalenoci od uoenia si krystalizacji magmy w stosunku do ska otaczajcych wyrnia si intuzje: - zgodne i - niezgodne. Praktyczne znaczenie ska magmowych Skay magmowe s praktycznie wykorzystane w dziaalnoci techniczno- przemysowej np. bazalt i innych ska magmowych oraz odpowiednie regulowanie krystalizacj powstaego stopu. Otrzymuje si w ten sposb tworzywo drobno krystaliczne o innych waciwociach ni skaa wyjciowa. Leizn wykorzystuje si do budowy urzdze pracujcych w warunkach agresywnego dziaania roztworw chemicznych (np. wanny, przewody, ksztatki, itp.) Niektre odmiany ska alkalicznych i zasadowych stanowi surowiec do przerbki chemicznej w celi uzyskania zwizkw potasu glinu i elu krzemionkowego Wikszo ska magmowych jest szeroko wykorzystywana jako materiay budowlane. Dziki duej wytrzymaoci mechanicznej uywane s jako: - bloki konstrukcyjne - wykadziny - krawniki drogowe - kamie amany (tucznik) - kruszywo do betonu. Wytrzymao na ciskanie jest bardzo wysoka ( bazalt do 500MPa, granit do 2900Mpa) Skay magmowe wystpuj gwnie w Sudetach, due pokady granitu wystpuj koo Sobtki, Strzelina, Strzygonia. Skay magmowe s bardzo dobrym podoem budowlanym, bo maj korzystne waciwoci i wysokie wskaniki techniczne: Do zalet nale:

- nieciliwo - trudnocieralno - dua wytrzymao na ciskanie - odporno na warunki atmosferyczne - walory estetyczne. UWAGA!! Skay magmowe s podatne na wietrzenie-, w wyniku tego mog traci swoje waciwoci dlatego przy ocenie geotechnicznej naley na to zwrci uwag.

SKAY OSADOWE
Powstaj przez niszczenie ska magmowych i osadzanie zwietrzeliny w rodowisku wodnym lub na ldzie. Dzielimy je na: Ilaste Okruchowe Chemiczne i organiczne.

Najwaniejsze mineray skaotwrcze ska osadowych Grupa mineraw Grupa krzemionki Mineray ilaste Wglany Nazwa minerau chalcedon opal kaolinit ilinit montmoryloni t kalcyt dolomit magnezyt syderyt gips anhydryt halit sylwin kamalit Gsto 2,59- 2,69 2,6 2,5- 2,6 2,1- 2,5 2,0 2,6- 2,8 2,8- 2,9 5,17 3,9 2,3- 2,4 2,9- 3,0 2,1- 2,2 1,9- 2,0 1,6
Twardo wg skali Mohsa

Charakterystyka chemiczna i inne cechy fizyczne


-Bezpostaciowe blaszki krzemu o rnym zabarwieniu, nieupliwe. -Uwodnione krzeminy glinu krystalizuj w ukadzie jednoskonym; -Ma waciwoci pczniejce. -CaCO3, doskonale upliwy; -CaCO3- magnezowy, dobrze upliwy; -MgCO3, nieupliwy; -Fe(2)( CO3)(3), nieupliwy. -Uwodniony siarczan wapnia doskonale upliwy; -Siarczan wapnia atwo rozpuszczalny -NaCl, doskonale upliwy, atwo rozpuszczalny; -KCl, doskonale upliwy -Chlorek potasowo- magnezowy, upliwy, atwo rozpuszczalny.

6,0- 6,5 5,5- 6,6 1,5 1,5- 2,0 1,0- 1,5 3,0 3,5- 4,0 3,6- 4,5 3,5- 4,0 2,0 3,0- 4,0 2,0 1,5- 2,0 2,0- 3,0

Siarczany Chlorki

Skay ilaste
zrnicowane genetycznie i petrograficznie. Maj zmienne waciwoci i s podatne na wpyw czynnikw zew (temp i wilgotno). Skay ilaste powstaj w procesie wietrzenia chemicznego ska magmowych zawierajcych gwnie skalenie potasowo- sodowe. Najwaniejsze z nich to: - kaolinit - Al4[(OH)8Si4O10] - montmorylonit - Al2[(OH)2Si4O10] nH2O - illit - KAl2[(OH)2(Al2Si3)O10] nH2O Grupy mineraw ilastych rni si midzy sob waciwociami fizycznymi (zachowanie wobec wody) i mechanicznymi. Rnice te wynikaj z budowy przestrzenne tych mineraw. Grupy mineraw ilastych 1. GRUPY KAOLINITU - ma znaczn twardo strukturaln, a grunty go zawierajce s mao hydrofilne, a tym samym s mao wilgotne i mao pczniejce. Powierzchnia waciwa kaolinitu wynosi 10- 30*103 m2/kg. 2. GRUPY MONTMORYLONITU - maj silne waciwoci pczniejce. Wzrost nasycenia wod moe doprowadzi do zniszczenia struktury mineralnej. Najbardziej hydrofilny jest montmorylonit, ktry przez zwikszenie swojej objtoci powoduje ruchy podoa i tym samym prowadzi do szkd budowlanych. Skurcz (utrata wody przez minera ilasty) powoduje zmniejszenie objtoci minerau i moe prowadzi do pewnych ruchw podoa budowlanego. 3. GRUPA ILLYTU - posiadaj porednie waciwoci pomidzy grupa pierwsza i drug, co wynika z obecnoci innych adunkw elektrycznych. Ich waciwoci mechaniczne i fizyczne zale od powierzchni waciwej. Powierzchnia waciwa- to pow. Szkieletu gruntowego odniesienia do jednostki masy (m2/kg). Wyrnia si 3 rodzaje kontaktw midzyczsteczkowych: - powierzchnia z powierzchni: rwnolege uoenie czstek domeny cechuje dua energia przycigania - krawdzi z powierzchni: powoduje sabsze przyciganie, mimo e dziaaj tu rne siy przycigania elektrostatycznego, - krawdzi z krawdzi: powierzchnie styku s mae w konsekwencji niskie wartoci energii potencjalnej w procesie przycigana.

Teoretyczne modele a) Model domek z kart- charakteryzuje wraliwo iw morskich b) Model skrzynki - dla iw o ograniczonym pcznieniu c) Model sieci - opisuje zjawiska skurczu i pcznienia iw.

Skay okruchowe
Dzieli si wg wymiarw ziaren, z ktrych zostay utworzone. Okruchy skalne mog mie rny ksztat- to wynik czasu trwania ich transportu do miejsca akumulacji. W praktyce przyjmuje si 4 stopnie obtoczenia (!!ich znajomo ma wane znaczenie w budownictwie): - okruchy kanciaste, - okruchy sabo obtoczone, - okruchy obtoczone, - okruchy dobrze obtoczone. Podzia ska okruchowych Nazwa ska Wymiary ziarn i ich struktura
>2 mm -gruzowo- wirowa 2- 0,1 mm -piaskowa 0,1- 0,01 mm -muowcowa <0,01 mm -iowe

lunych
Gruz, brekcja, wir Piasek rzeczny, rzeczno- ldowy, morski. Less, muki(pyy) Lateryt, boksyt, skay piroklastyczne, i z dopenieniem czsto nazwy regionalnej, glina zwietrzelinowa, zwaowa

zdiagenezowanych/ scementowanych
Zlepieniec, wirowiec Szarogaz, narkoza, piaskowiec, kwarcyt muowce Bentonit, iowce, upki ilaste, iloupki.

Skay osadowe pochodzenia chemicznego i organicznego


Skay chemiczne- powstay przez wytrcenie z roztworw wodnych rnych zwizkw chemicznych. Skay organogeniczne- tworz si przez nagromadzenie szcztkw (przewanie organizmw yjcych w wodzie morskiej). Najbardziej rozpowszechnione s skay wapienne triasu, jury i kredy.

Znajduj one zastosowanie gwnie przemyle chemicznym, spoywczym oraz w rolnictwie. Podwyszone cinienie(10-60MPa) i tem(ok.100oC) powoduj ich uplastycznienie. Do mineraw skaotwrczych ska osadowych nale mineray zwizku elaza(II). Na og uoone s one poziomo warstwami lub nachylone s pod niewielkim ktem. Przykady uoenia ska osadowych

Najczciej wystpujce skay chemiczne i mechaniczne RODZAJ CHEMICZNY Wglany Siarczany Chlorki Krzemionki SKAY CHEMICZNE
Wapienie, wapienie margliste, margle ilaste, kreda jeziorna, dolomity, dolomity wapienne, dolomity margliste. Gipsy, anhydryty. Halit Lidyty, krzemienie, czerty.

SKAY ORGANICZNE
Wapienie oolitowe, wapienie otwornicowe, wapienie rafowe, kreda piszca.

----------------------Radiolaryty.

rodowisko powstania ska osadowych


rodowiske morskie doliny rzeczne pytkie zbiorniki wodne na suchym ladzie, tworzc np.: wydmy i lessy.

Proces ich tworzenia nazywamy sedymentacj. Waciwoci ska osadowych zastay uksztatowane w rozmaitych warunkach sedymentacyjnych i geologicznych. Ksztatowanie akumulacja: morska, rzeczna, jeziorna, bagienna, lodowcowa, eoliczna. AKUMULACJA MORSKA- polega na osadzaniu si rozdrobnionego materiau skalnego o rnych rozmiarach ziarn naniesionego przez rzeki do mrz i oceanw. Przebiega ona w 4 sedymentacyjnych strefach: - litoralna(wystpuje 40-60m p.p.m.), - nerytyczna(60-230m p.p.m.), - batialna(230-2500m p.p.m.), - abysalna(>2500m p.p.m.). Opisane typy sedymentacji s charakterystyczne dla morza geosynklinalnego(tzn. morza, ktrych dno ulego obnieniu w wyniku dziaania procesw tektonicznych- wskutek czego tworzyy si osady o duej miszoci). AKUMULACJA RZECZNA- jest wynikiem osadzania materiau okruchowego naniesionego do rzek przez wody opadowe i w zalenoci od siy transportowej rzeki osadzonego w rnych czciach doliny. Rzeka moe erodowa w swoje podoe do gbokoci odpowiadajcej poziomowi dna zbiornika, do ktrego uchodzi(poziom podstawowy). Natomiast profil rwnowagi oznacza, e rzeka nie eroduje w gb, ale tylko transportuje dostarczony jej materia okruchowy. Mona wyrni dwa stadia rozwojowe rzeki: MODOCIANE- w ktrych koryto jest wskie i wcina si w podoe. DOJRZAE - kiedy koryto poszerza si i wypenia piaszczysto- wirowymi osadami. W tym stadium rzeka moe przybiera formy: meandrujc i roztokow.

AKUMULACJA JEZIORNA- odbywa si w rdldowych zbiornikach wodnych o rnej gbokoci. Przy brzegach zbiornikw osadza si wtedy materia grubszy, a drobnoziarnisty dalej od brzegu. Do najwaniejszych osadw zaliczamy: - sapropel- tworzy si z resztek rolinnych(gytie), - kreda jeziorna- powstaje z CaCO3 przenoszonego przez rzeki, - ziemia okrzemkowa- tworzy si przez nagromadzenie skorupek okrzemek, - ruda darniowa- powstaje przez wytrcenie si koloidalnych wodorotlenkw elaza oraz kwanych wglanw wapnia. AKUMULACJA BAGIENNA- powstaje w pytkich zbiornikach wodnych lub obrbie czciowo zasypanych jezior, ktre ulegy spyceniu. Jej wynikiem moe by: torf, wgiel brunatny, wgiel kamienny. Powstaj one przez reakcje chemiczne rozkadu materii organicznej wystpujcej w przybrzenych strefach zbiornika. Miszo ich warstw moe osign kilka metrw. AKUMULACJA LODOWCOWA- jej podzia opiera si na rozrnieniu typw lodowcw: - grskie: tworz si w grach po9wyej granicy wiecznego niegu(np.: Alpy, Himalaje, Andy). W ich wyniku powstaj osady gruboziarniste. - kontynentalne(ldolody): pokrywaj strefy obu biegunw Ziemi. W miar ocieplania si klimatu z lodowca wypywaj ogromne iloci wd wynoszce materia okruchowy na jego przedpolu. Ciar lodowca i jego ruchy powoduj wyciskanie i przemieszczanie si blokw skalnych rnych rozmiarw, ktre tworz skupiska zwane morenami. AKUMULACJA EOLICZNA- jest wynikiem dziaalnoci wiatru i przebiega intensywniej na obszarach nieosonitych i nie pokrytych rolinnoci. Polega na wywiewaniu przez wiatr ziaren drobnego piasku i pyu, ktre nastpnie osadzaj si w innych miejscach. W wyniku tego procesu powstaj: wydmy i pokrywy lessowe.

Wydmy- powstaj przez wywiewanie ziarn piasku tu nad powierzchni ziemi. W miejscu napotkania przeszkody(np. nierwnoci terenu, gazy) piasek tworzy waciw wydm, ktrej zbocze nawiewne ma kt 5-12O, a zbocze powietrzne 20-35O. Ziarna piasku wleczone s wiatrem do szczytu wyniosoci, skd przemieszczaj si grawitacyjnie po zboczu podwietrznym tworzc kt odpowiadajc zsypowi piasku suchego. Wydmy ukadaj si w formy podune wystpujce w obrbie wielkich dolin rzecznych i na pustyniach. Wydmy na obszarach pustynnych ulegaj staemu przemieszczaniu pod wpywem wiatru- WYDMY WDRUJCE. Wysoko wydm na obszarach pustynnych, np. Sahary dochodzi do 150-300m. Lessy- s produktem akumulacji eolicznej o duej drobnoziarnistoci(ziarna <0,08mm). Less skada si z: drobnych ziarn kwarcu(60-80%), wglanu wapnia (10-25%) mineraw ilastych(10-30%). Lessy ulegaj zmianom geotechnicznym pod wpywem wd opadowych, przez co less staje si gliniasty. W stanie suchym jest do zwizy- tworzy nawet pionowe ciany o duej statecznoci jednak z uwagi na du porowato atwo ulega zniszczeniu pod wpywem wody. Charakterystyczne waciwoci lessw polegajce na osiadaniu zapadowemu czsto powoduje szkody budowlane, ktre wzmagaj si wtedy jeli podoe budowlane nie jest dobrze zabezpieczone przed dziaaniem wody. Diageneza ska okruchowych procesy zachodzce w rodowisku nagromadzonych okruchw skalnych i prowadzace do przemiany osadu lunego w scementowan ska- kt. po przjciu takiego procesu staje si ska zwiz. Proces ten mona podzieli na etapy: - kompakcja- proces zachodzcy pod wpywem nacisku wyej lecych ska na niej pooone(nastpuje zagszczenie osadu i zblienie poszczeglnych odruchw skalnych) - twardnienie koloidw- proces polegajcy na utracie wody przez substancje koloidalne, co powoduje ich twardnienie(cementacje okruchw odruchw wzrost wytrzymaoci osadw). - rekrystalizacja- polega na wytrceniu si z wody rozpuszczonych w niej skadnikw i zw. Chemicznych dodatkowo cementujcych okruchy skalne. - sylifikacje- zjawisko polegajce na przesycaniu twardniejcego osadu bezpostaciow krzemionk.

Praktyczne znaczenie ska osadowych Skay osadowe maj wane zastosowanie w gospodarce: - Zawieraj surowce energetyczne, min. wgiel kamienny i brunatny, rop naftow i gaz ziemny - Surowce dla przemysu chemicznego, szklarskiego, hutniczego - Stosowane w budownictwie jako bloki budowlane i okadzina elewacji budynkw - S surowcem do produkcji ceramiki - Stosowane jako kruszywa do betonw oraz podsypki nawierzchni drogowych i torw kolejowych. Na techniczne waciwoci ska osadowych wpywaj niekorzystnie zaburzenia tektoniczne, spkania i przesunicia wzdu paszczyzn uskokowych, a take takie procesy jak powstanie osuwisk, zjawiska krasowe i inne, powoduj do istotne zmiany waciwoci geotechnicznych masyww skalnych. Przy badaniach geotechnicznych ska osadowych naley zna rodzaj budowli i jej wymagania odnonie posadowienia, bo uatwia to ocen poszczeglnych czynnikw geologicznych z punktu widzenia budowlanego.

SKAY METAMORFICZNE
Powstaj w gbi skorupy ziemskiej przez przeobraenie ska magmowych lub osadowych. Przebieg procesw przeobraeniowych zaley od gbokoci, na jak zosta dany masyw skalny pogrony. W zalenoci od gbokoci wyrnia si 3 strefy metamorfizmu: Strefa metamorfizmu Gboko [km] Cinienie [MPa] Epi 6-10 160-270 Mezo 10-20 270-540 Kata 20-30 540-800 Temperatura [C0] 100-300 300-500 500-800

Wyrniamy 3 rodzaje metamorfizmu: Termiczny(kontaktowy)- powstaje w miejscu zetknicia si ska z gorc magm. Nastpuje wtedy przeobraenie struktury pierwotnej i jej skadu mineralnego (powstaj gnejsy i kwarcyty), Dyslokacyjnyzachodzi podczas ruchw tektonicznych przy udziale cinienia warstwy nadlegych w pytszych czciach skorupy ziemskiej(powstanie upkw dachwkowych), Hydrotermalny- przebiega pod wpywem ciepych roztworw wodnych pochodzenia magmowego, prowadzc do powstania koncentracji mineralnych.

Waniejsze mineray skaotwrcze ska metamorficznych Skay metamorficzne zbudowane s z mineraw ska pierwotnych mineraw powstaych podczas metamorfozy- na drodze nowej krystalizacji. Do mineraw pierwotnych, ktre nie ulegy zasadniczym zmianom nale: kwarc, miki, amfibole i pirokseny. W wikszym stopniu ulegaj przeobraeniu skalenie(bardziej sadowo-wapienneplagioklazy). Powstaj w ten sposb inne zespoy mineraw o zoonej budowie(np. gnejs, kwarcyt). Struktura i tekstura ska metamorficznych Struktur ska metamorficznych tworz ziarna powstae w warunkach metamorfizmu(blasty). Jeeli s jednakowej wielkoci, mamy do czynienia ze struktur hamoblastyczn. W przeciwnym wypadku jest to struktura heteroblastyczna. Tekstura ska metamorficznych jest przewanie kierunkowa, co uwidacznia si w rwnolegym uoeniu plastrw. Jeli w budowie przewaaj mineray blaszkowe(np. muskowit, biotyt, serycyt) tekstura jest wtedy upkowata. Skay maja take doskona upliwo rwnoleg. Charakterystyczne dla ska metamorficznych s take tekstury: Fadowe- widoczne w formie drobnych sfadowa, ktre powstay w wyniku duego cinienia kierunkowego, masywna- podobna do krystalicznej struktury ska magmowych, warstwowa- widoczna w skaach zbudowanych z naprzemiennych warstewek o rnych mineraach. Praktyczne znaczenie ska metamorficznych: - dziki walorom dekoracyjnym i waciwociom wytrzymaociowym s szeroko stosowane w budownictwie, - najbardziej rozpowszechnione serpentynity, nefryty, marmury i gnejsy. Niektre odmiany gnejsw maja ponadto waciwoci porwnywalne ze skaami magmowymi, - gnejsy uywane s gwnie jako materia drogowy w postaci kruszywa amanego, a niektre odmiany stosuje si jako elewacje i bloki budowlane, - s doskonaym podoem budowlanym dla budowli naziemnych(nie zaleca si w budownictwie wodnym- jest moliwo przepywu wody midzy szczelinami)

PROCESY GEOLOGICZNE I ICH ZNACZENIE W GEOTECHNICE


PROCESY EGZOGENICZNE To procesy zachodzce na powierzchni Ziemi wywoane zarwno czynnikami zewn. i jak i zachodzcymi we wntrzu Ziemi. Na podstawie procesw geologicznych maj wpyw czynniki zewn. tj.: wpyw temp., opadw, wd pyncych po powierzchni, czy krcych w skaach, ycie organiczne. Dziaanie tych procesw moe by niszcace jak i twrcze. Dla geotechniki najwaniejsze s niszczce, a wic te, ktre obniaj: - wasnoci techniczne ska, - wytrzymao na ciskanie, - rozciganie, - cinanie, - zwikszenie odksztacalnoci. WIETRZENIE FIZYCZNE Jest procesem prowadzcym do rozpadu ska. Polega na wspdziaaniu czynnikw takich jak woda, zmiany temperatury i mechaniczne dziaanie organizmw. Przy pow. w szczelinach i porach skalnych znajduje si woda, ktra zamarzajc powiksza swoj objto o ok.9%, co powoduje zmian stanu napre- uatwia to rozpad na mniejsze i wiksze bloki. Jeeli w skale wszystkie wolne pory i spkania wypenione s wod to w temp. -100C cinienie dochodzi do 10MPa, a w temp. -220C wynosi 210MPa. Na niszczenie ska ma rwnie wpyw wysoka temp. Skaa w cigu dnia nagrzewa si do pewnej gbokoci- w zalenoci od temp., gboko nagrzania moe wynosi nawet kilka metrw. W nocy nastpuje gwatowne ochodzenie pow. nagrzanej skay. Ochodzona szybko warstwa powierzchniowa gwatownie kurczy si, przez co zmniejsza swoj objto w stosunku do jeszcze nagrzanej warstwy lecej niej. Na pow. ska powstaj pewne pknicia, przewanie radialne. Powtarzanie si tych procesw powoduje wypadanie blokw rnej wielkoci a nawet wypadanie odrbnych mineraw, np. kwarcu. Proces rozpadu ska nazywamy eksfoliacj lub uszczeniem ska, a wypadanie odrbnych mineraw dezintegracj granularn. Dziaanie wody i temp. w rnych warunkach klimatycznych powoduje blokowy rozpad ska. Proces ten jest wspomagany take przez korzenie drzew i krzeww, ktre rozchodz si szczelinami, wywieraj nacisk na ska i przyspieszaj jej rozpad. Kolejny wany czynnik wietrzenia fizycznego to pcznienie i skurcz mineraw ilastych. Mineray ilaste pod wpywem wody zwikszaj swoj objto czasem nawet b.znacznie, tak w przypadku iw montmorylonitowych. Pod wpywem wyszej temp. natomiast zachodzi zjawisko odwrotne Dziaanie wody i temp. W rnych warunkach klimatycznych powoduje blokowy rozpad ska. Proces ten jest wspomagany take przez korzenie drzew i krzeww, ktre rozchodz si szczelinami, wywierajc nacisk na ska i przypieszaj jej rozpad. Kolejny wany czynnik wietrzenia fizycznego to pcznienie i skurcz mineraw ilastych. Mineray ilaste Pd wpywem wody zwikszaj swoj objto czasem nawet bardzo znacznie, tak jak w przypadku iw montmorylonitowych. Pod wpywem wyszej temp. Natomiast zachodzi zjawisko odwrotne i mineray ilaste trac wod ulegajc skurczom. Powoduje to

zmiany stanu naprenia i prowadzi do rozpadu ska. Cinienie pcznienia zaley od mineraw ilastych i wynosi ok. 2Mpa. Zjawisko pcznienie i skurczy powtarzajce si cyklicznie powoduje destynekcje ska ilastych lub zawierajcych ilaste przewarstwienia. Moe siga do 100m. Czynnikiem przypieszajcym wietrzenie fizyczne jest nakadanie si pcznienia i skurczu w czasie zamarzania i rozmraania ska. WIETRZENIE CHEMICZNE Polega ono na dziaaniu czynnikw chemicznych, ktre zmieniaj petnograficzny charakter ska i powoduj czsto powstanie nowych mineraw majcych zasadnicze znaczenie przy ocenie podoa budowlanego. Gwn id w wietrzeniu chem. Odgrywa woda, ktra krc w przyrodzie zmienia swoje waciwoci. Staje si ona wtedy bardziej aktywna wobec ska w zalenoci od PH rodowiska i moe powodowa rozpuszczanie niektrych ich skadnikw. Due znaczenie ma zdolno wody do dysocjacji elektrolityczne. Pod wpywem wody zachodz w skaach nastpujce procesy: utlenianie, redukcja, uwglanowienie, kaolinizacja Kaolinizacja ma najwiksze znaczenie dla budownictwa, bo powoduje rozkad ska magmowych, w czynniku tego powstaj nowe mineray zwane ilastymi. Proces ten nazywa wietrzenie ilaste (skay nieprzydatne jako materiay budowlane bo podlegaj procesom pcznienia i skurczu) W czynniku wietrzenia cz jego produktw jest odprowadzona przez obrb skay wietrzejcej, a cz pozostaje na miejscu wzbogacona w okrelone skadniki mineralne. Pozostao ta nazywa si eluwium i tworzy j przewanie gliny zwietrzelinowe. W wyniku erozji gliny zwietrzelinowe s rozmywane a rno ziarnisty materia ulega wyselekcjonowaniu i przemieszczeniu w nisze partie zbocza. Zgromadzony materia nosi nazw deluwium. Kolejnym wietrzeniem chemicznym jest wietrzenie laterytowe, polegajcym na powstaniu czystych wodorotlenkw elaza i glinu, ktrych glin jest chemicznie zwizany z krzemionk . Moe te si zdarzy, e w tym procesie krzemionka jest czciowo rozpuszczana i odprowadzana ze rodowiska skalnego objtego wietrzeniem. W wyniku wietrzenia ilastego powstaj zoa kaolinw a laterytowego zoa boksytw. Rozkad produktw wietrzenia (w przypadku wietrzenia fizycznego i chemicznego) w zalenoci od gbokoci uwidacznia si na profilu wietrzenia. Mona w nim wyrni cztery strefy: -monolitowa-znajduje si bezporednio ponad stref skay pierwotnej niepodanej dziaaniom procesw wietrzeniowych. Uwidaczniaj si w niej spkania powstae w wyniku rozprania si masywu. Skay w tej strefie maja tez mniejsza wytrzymao mechaniczna w stosunku do skay macierzystej . - blokw posiada znacznie wiksz ilo spka wietrzeniowych ni strefa monolitowa. Szczeliny dziel ska na stykajce si ze sob bloki. Skad mineralny i struktura skay nie ulegaj zmianom w tej strefie. - gruzu i piasku- charakteryzuje si wystpowaniem bry zanurzonych w ziarnistej masie tworzcych rodzaj gruzu. Bryy te mog by uporzdkowane (szczeglnie w innych partiach strefy) lub nieuporzdkowane. W trakcie wietrzenia bryy pomniejszaj swe rozmiary, a ich ostre krawdzie zaokrglaj si znacznie powierzchnie waciwa wietrzejcego materiau skalnego. - pyw i iw- wystpuj w niej najwiksze rozdrobnienia i zmiana skadu mineralnego. Skada si ona z mineraw wietrzeniowych. Grunty tej strefy maj ma wytrzymao na ciskanie i cinanie Zalenie od wietrzonej skay w profilu wietrzenia mog wystpowa jedna lub dwie z pord wymienionych stref.

EROZJA RZECZNA Jest ona spowodowana grawitacyjnym ruchem wody rzecznej. Moe przybiera posta erozji rzecznej. -Wgembnej (dennej) - ktra zachodzi za posrednictwem 3 podstawowych procesw: korazji, eworsji, kawitacji. bocznej - polega na podcinaniu lub podmywaniu brzegw. Efektem tego jest oberwanie si materiau (skalnego, ziemnego) i przesunicie si ciany brzegu oraz dostawa nowego rumowiska do nowego potoku. Due tempo erozji bocznej wie si z krtymi korytami rzek. wstecznej (rdliskowej) - zachodzi w strefie wystpowania rda, gdzie pod wpywem spukiwania powierzchniowego skierowanego ku niszy rdliskowej. Nastpuje wyduenie koryta potoku. EROZJA MORSKA Ten rodzaj erozji spowodowany jest falowaniem wody prdami morskimi przy wpywie wiatru, opadw, chemizmu wody. Najwikszy wpyw na przebieg erozji ma falowanie powodujce niszczenie ska wybrzea morskiego. Wyrnia si dwa stadia rozwoju tej erozji: - modociane w ktrym brzegi morskie stromo opadaj w morze, a czynniki erozyjne dziaaj bardzo intensywnie, prowadzc do utworzenia erozyjnego tarasu morskiego, ktry jest pask powierzchni przysypana lunym materiaem rumoszowym, zamknita od strony ldu strom cian zwan klifem. - dojrzae - ktre wystpuje po wytworzeniu si tarasu morskiego. Sia niszczca fal zmniejsza si i nie s one w stanie usuwa z tarasu rumoszu skalnego tylko przesuwaj j w stron klifu. Erozyjna dziaalno morza moe mie rwnie charakter twrczy np. proces wywoany ukonym uderzeniem fali o brzeg i powoduje przemieszczenie masy piasku w kierunku wschodnim, co prowadzi do powstania mierzei. ABLACJA Jest dziaaniem erozyjnym opadw deszczu, ktre atwo eroduj osady pylaste tworzc okrge zagbienia, ktre przy intensywnych opadach s rozmywane. Zjawisko to szczeglnie atwo mona zauway na skarpach drogowych. Ablacja utrudnia prowadzenie takich robt ziemnych jak: wykopy drogowe, odkrywki grnicze oraz wszelkie wykopy fundamentowe. Moe take zapocztkowa procesy niszczce zbocza tych obiektw. W strefach klimatycznych , w ktrych wystpuj nawalne deszcze strugi wody mog erodowa nawet skay zwize. Procesy ablacyjne maja charakter selektywny, polegajcy na wymywaniu najdrobniejszych frakcji przez co dziaaj niszczco no gleby uprawne.

POWIRZCHNIOWE RUCHY MASOWE Ruchy te mona podzieli na trzy grupy: -spywy powstajce wtedy, gdy nastpi nasycenie wod warstw przypowierzchniowych najczciej gruntw gliniastych albo pylastych. Moliwe jest wtedy przemieszczanie si gruntu zamienionego w ppynna mas spywajc w d zbocza o nawet stosunkowo niewielkim kcie nachylenia. Nasycenie gruntu wod i spywy powstaj w okresie roztopw albo po dugotrwaych deszczach. Do spyww zaliczamy take spezywanie polegajce na bardzo powolnym przemieszczaniu si gruntw pod wpywem siy cikoci. - zsuwy lub osuwiska. Wystpuj wtedy przemieszczenia znacznych mas skalnych ze stosunkowo du prdkoci. Zsuwy powstaj najczciej w skaach sfadowanych w grach, a zwaszcza jeeli wystpuj tam kolejno warstwy przepuszczajce i nieprzepuszczajce wod. Przyczyn przemieszczania si materiau skalnego jest czsto podcicie zbocza, co zmniejsza wartoc si utrzymujcych . Typy osuwisk: a) Skay jednorodne

b) Skay nachylone wielowarstwowe

c) surfozyjne

- obrywy oderwanie i osunicie duych mas skalnych z du prdkoci ( do 150 m/s ). Warunkiem jest duy kt nachylenia. W skaach litych i niektrych gruntach spoistych wystpuj zbocza pionowe, a niekiedy nawet przewieszone. Podcicie zboczy moe nastpi przez rzek, lodowiec, kipiel morsk, a wskutek zmniejszenia wartoci tarcia, przecienia lub wstrzsw moe nastpi gwatowne oberwanie si mas skalnych. Czynniki powodujce powierzchniowe ruchy masowe 1. fizyczno geologiczne 2. geologiczno dynamiczne 3. antropogeniczne Ad.1 Jednym z najwaniejszych czynnikw Fizyczno-geologicznych jest woda, temperatura i wiatr, ktrych obecno ma decydujcy wpyw na wasnoci gruntw. Ad.2 Do czynnikw geologiczno-dynamicznych zaliczamy: -erozja wd powierzchniowych -wietrzenie chemiczne(hydratacja,hydroliza,karbonatyzacja) -wstrzsy sejsmiczne -ruchy tektoniczne -dziaanie biologiczne zwierzt, rolin, bakterii Ad.3 Do czynnikw antropogenicznych zaliczamy: -powstanie cinienia w porach -uszkodzenia kanaw i przewodw -obcienia statyczne i dynamiczne -zabiegi techniczne(iniekcji,kotwienie,wykopy,instalacje) -uprawa roli Zasady obliczania statycznoci zboczy (bzdury) Gwn si dc do zniwelowania zbocza jest sia G- jej warto wie si z wielkoci nachylenia kta nachylenia zbocza Przeciwstawia si tej sile G wytrzymao gruntu. Utrata statecznoci zbocza moe nastpi, gdy warto si zsuwajcych przekroczy warto siy

t = n tg +c
Gdzie: t-warto naprenia cinajcego w chwili zniszczenia(Pa) n-war.naprenia normalnego, ,C parametry prostej Coulomba(kt tarcia wew. i spjnoci)

Innym kryterium wytrzymaoci gruntu stosowanym do ska zwizych jest kryterium Griffitha: 2=4To(To-) gdzie: naprenia cinajce(Pa), -naprzenia normalne, To-wytrzymao na jednoosiowe rozciganie(Pa) Uwzgldniajc pezanie gruntw nie moemy stosowa kryteriw Coulomba i Griffitha, poniewa pezajce grunty zachowuj si jak lepka ciecz i istnieje konieczno wykonywania bada reologicznych dla okrelenia zalenoci pomidzy napreniem cinajcym i prdkoci odksztace. W praktyce stosujc si kryterium Coulomba dla zsuwu konsekwentnego przy okreleniu wartoci wspczynnika bezpieczestwa F jako ilorazu wartoci si utrzymujcych do si powodujcych przesuniecie: F= Gcostg+cosec /Gsin Dla G=1/2nH2 [sin(-)/sinsin F=[tg/tg]+ 2Csin/nHsin(-)sin Dla C=0 F=[tg/tg] lub tgtg=tg Ostatni wzr mona stosowa dla zboczy gruntw zbudowanych z piaskw i nie jest on zaleny od wys. zbocza. Przy przepywie wody gruntowej naley uwzgldni wartoci cinienia spywowego i dla najbardziej niekorzystnego przypadku moemy otrzyma: tg2tg lub ==/2 W przypadku niemonoci przyjcia polizgu po paszczynie przyjmuje si zaoenia koowo-cylindrycznej powierzchni polizgu okrelenia wartoci wspczynnika bezpieczestwa F=Mu/Mp, F=/ Do gwnych technik obliczeniowych moemy zaliczy: -metode Taylora, ktra odnosi si do zboczy zbudowanych z gruntw jednorodnych -metode Felleniusa polegajca na podziale osuwajcej si bryy na szereg pionowych paskw i pominiciu si dziaajcych miedzy paskami (to uproszczenie moe by rdem do duych bdw) -metody Bishopa, Nonvieilera i Janbu, ktre uwzgldniaj zarwno rwnowag si dziaajcych na cay przesuwajcy si blok, jak i wydzielone paski. Jednake wymagaj one duego nakadu pracy i zastosowania komputerw o duej mocy obliczeniowej.

Osuwiska podmorskie powstaja one przewanie w obszarach akumulacji duej iloci materiau, gwnie w obszarach deltowych przy ujciu duych rzek. Gwn przyczyn tego typu osuwiska moe by duy kt nachylenia stropowej powierzchni tworzcego si osadu lub podcicia erozj morsk. Dziaaj take czynniki dodatkowe tj. ksztat powierzchni dna morskiego, zaburzenia robotami budowlanymi itp. Wspczesne osuwiska podmorskie mog tworzy zagroenia dla obiektw morskich:falochronom, kanaom eglowym,itp. dlatego wszelkie roboty budowlane w strefach przybrzenych naley poprzedzi specjalistycznymi badaniami geologicznoinynieryjskimi. Procesy i zjawiska kresowe polegaj na rozpuszczeniu ska wapiennych, dolomitycznych, marglistych, anhydrytw i gipsw przez wod krce w ich obrbie. Najczeciej jednak zachodz one w skaach wapiennych. W zalenoci od stopnia rozpuszczalnoci ska wyrni mona kres: -Solny -siarczany -wglanowy -ska klastycznych bardzo atwo rozpuszczalnych solach potasowych, solach kompleksowych i soli kuchennej w atwo rozpusz. Gipsach i anhydrytach w wapieniach i dolomitach o obfitym rozpuszczalnym w wodzie spoiwie-ciecie

-rudny w trudno rozpuszczalnych w wodzie zoach, wystpujcych w kopalniach elaza i miedzi -mieszany Bardzo wanymi czynnikami s rwnie natura skay, rozpuszczalnika i warunki, w ktrych rozpuszczanie zachodzi. W zalenoci od gbokoci pooenia kresu mona wyrni: -kras nagi, gdy stop krasowiejcego masywu stanowi powierzchnie terenu

-kras podgebinowy, strop krasowiejcego masywu wystpuje pod cienk warstw gleby (do2m) -kras zakryty, strop krasowego masywu pokryty jest nadkadem o miszoci wikszej ni 2m.

W przypadku kresu nagiego i zakrytego woda opadowa z atwoci dostaje si do krasowego systemu odwodnienia. Tak wiec cech charakterystyczn tych kresw jest bardzo sabo rozwinita sie rzeczna.

Do najwaniejszych form krasowych zaliczamy: -korytarze i groty podziemne cignce si nawet kilkanacie kilometrw wyksztacone w rny sposb -leje kresowe powstaj przez zawalenie si stropw grot i jaski wystpujcych pod powierzchni terenu na niewielkiej gbokoci -uway s form doln powstaych przez poczenie kilku lejw -ponory zagbienia bdce poszerzonymi przez pynce wody szczelinami -organy krasowe (wieowy) supowe formy powstae przez kierunkowe wymywanie stropowej powierzchni wapieni Przekrj przez zapadlisko krasowe: 1.Grna warstwa zwietrzelin 2.Wap 3.Lej krasowy 4.Osady krasowe 5.Jaskinie krasowe 6.Sup krasowy 7.Skaa nieulegajca rozpuszczeniu Rys. krasy i w ogle

Z geologicznego i geotechnicznego punktu widzenia obszary krasowe zawsze byy uwaane za tereny nie nadajce si pod budow duych obiektw- zwaszcza przemysowych. Na tych terenach naley si liczy z niebezpieczestwem nagych zawale jaski oraz duymi rnicami w osiadaniu budowli. Budowa posadowienia na terenie skrasowiaym bdzie naleycie funkcjonowa tylko wtedy gdy jej podoe zabezpieczone bdzie przed wpywem czynnikw wspomagajcych wzmagajcych te procesy. Najwaniejszym takim czynnikiem s wody opadowe oraz wody przemysowe Jeeli oba te rodzaje wd bd bezporednio inflirtowa w podoe to proces krasowy moe silniej si rozwija. Procesy krasowe to nie tylko rozpuszczajca dziaalno wd. W miar ubytku wapniaszczeglnie w systemie organw krasowych- nastpuje stae stopniowe zagszczanie zwietrzeliny. Budowa pod wpywem tego procesu bdzie nierwnomiernie osiada lub nawet moe ulec zawaleniu. (PRZYKAD: w pl.budownictwie, PRZYCZYNY: na terenie zakadu hutniczego na wskutek wadliwie wykonanych urzdze odwadniajcych nastpowaa stay jej dopyw w podoe gruntowe, EFEKT: nastpio wypukanie materiau wypeniajcego kominy krasowe. Po pewnym czasie zauwaono osiadanie niektrych obiektw huty. SKUTEK: obiekty zostay wyczone z eksploatacji na duszy czas) PROCESY ANTROPOGENICZNE Powstaj w wyniku dziaalnoci czowieka, ktra narusza ukad warstw geologicznych i powoduje zmiane ich waciwoci fiz. oraz mech. przyspieszajc tym samym procesy wietrzenia. Procesy te s wynikiem: - eksportacji grniczej; dziaalnoci podziemnej i odkrywkowej; prowadzenie robt ziemnobudowlanych, takich jak tunele i gbokie tunele budowlane Najwiksze znaczenie maj skutki eksploatacji z w kopalniach podziemnych. Do procesw antropogenicznych powodujcych trwae zmiany waciwoci fiz. i mach. gruntw nale: - wyciskanie podoa wok had kopalnianych; Rozlunienie gruntw i zmiany ich waciwoci pod wpywem sztucznych wybuchw; Podtopienia wok sztucznych zbiornikw wodnych; Skadowanie odpadw, ktre s czst przyczyna uaktywnienia si procesw fiz. i chem.powodujcych skaenie wd i zmiany waciwoci fizycznych. PROCESY ENDOGENICZNE Do procesw endogenicznych nale zjawiska tektoniczne, sejsmiczne zachodzce wewntrz Ziemi i uatwiajce niszczenie warstw skalnych na jej powierzchni. Ich geneza wie si z bardzo skomplikowanymi procesami przemieszczania si kontynentw, duymi cinieniami oraz zmianami termicznymi wewntrz Ziemi. Ich wynikiem byy ruchy grotwrcze w przeszoci, a obecnie s zjawiska sejsmiczne, ktre s potwierdzeniem cigoci tych procesw. Ruchom grotwrczym towarzysz wulkany i intruzje magmowe.

Deformacje tektoniczne pod wpywem naciskw grotwrczych, skay ulegaj trwaym odksztaceniom plastycznym bd rozkruszaniu. Dlatego do analizy ich zachowania, przyjmowane s rne modele ciaa sprystego, plastycznego i kruchego. W wyniku dziaania rnych si, skay mog by poddawane rnym obcieniom np. ciskaniu, rozciganiu, zginaniu, cinaniu czy okrcaniu. W skutek tego dochodzi do powstawania rnych deformacji wyraajcych si zmian ksztatu uoenia i przerwania warstw, powstawaniem uskokw, spka a nawet cakowitym rozkruszeniem i zniszczeniem struktury jak i tekstury ska i gruntw. Trwaymi skutkami dziaania si tektonicznych na skay s: deformacje tektoniczne cige odksztacenia plastyczne w formie fadw, w ktrych nie nastpio przerwanie warstw skalnych. Powstaj one w czasie ruchw tektonicznych lub w wyniku nacisku lodowca Antyklina Synklina

Budowa fadu O antykliny O synkliny

deformacje tektoniczne niecige polegaj na rozerwaniu warstw skalnych i przesuniciu pionowym i poziomym. Paszczyzn rozerwania nazwano uskokiem. Jeeli midzy dwoma uskokami nastpi obnienie terenu, form tak nazywam rowem tektonicznym, a jego skrzyda zrbami. Rys. Elementy uskoku

Wynikiem deformacji niecigych jest rwnie kliwa jest to podzielno ska na cienkie pytki uoone skonie do powierzchni warstwowania. Kliwa jest charakterystyczny dla ska intensywnie sfadowanych. W przegubach antykliny kliwa jest rozwarty a w synklinach zacinity. Fakt ten ma due znaczenie np. dla lokalizacji zapr wodnych. Intensywno spkania ska, ktrych zespoy nazywa si masywem skalnym, okrela si jako szczelinowato i cechuje j: orientacja przestrzeni (bieg i upad) liniowe wymiary spka (dugo i rozwarto) stopie spkania masywu skalnego stopie rozdzielnoci masywu skalnego porowato szczelinowa cechy fizyczne powierzchni spka Zjawiskami sejsmicznymi nazywamy okresowe wstrzsy wystpujce w skorupie ziemskiej. Przyczyn trzsie Ziemi jest wyzwalanie si skondensowanej energii wewntrznej. Wewntrz Ziemi bez przerwy przebiega przemieszczanie magmy wywoane rnymi przyczynami. Najwaniejsz z nich jest konwekcja. Procesy te powoduj powstawanie napre, ktre mog si akumulowa, a po przekroczeniu wytrzymaoci na cinienie nastpuj pknicia, ktrych skutkiem s trzsienia ziemi. Ognisko trzsie znajduje si na gbokoci 30-40 km, gdzie temperatura przekracza 600C a cinienie pionowe 600 MPa. Obok trzsie sejsmicznych wystpuj te wstrzsy wywoane innymi czynnikami naturalnymi: pywami, cyklonami, uderzeniami fal o sztywne brzegi morskie, ruchem wirowym Ziemi, osuwiskami oraz czynnikami antropogenicznymi, spowodowanymi inyniersk dziaalnoci czowieka. Te ostatnie nosz nazw wstrzsw indukowanych, ktrych przyczynami s: podziemne roboty grnicze napenienie zbiornikw wodnych i wahania w nich zwierciada wody wtaczanie wody w otwory wydobywanie cieczy i gazu z podoa grnictwo odkrywkowe podziemne wybuchy Rys. Przebieg fal sprystych gruncie:

a) widok z boku b) widok z gry P: fale podune, S- fale poprzeczne i powierzchniowe, R- fale Rayleigha, L- fale Lovea

Fale poprzeczne (S ) mog rozchodzi si tylko w ciaach staych, dlatego nie obserwuje si ich w powietrzu i wodzie. Ze wzgldu na sposb rozchodzenia si, fale powierzchniowe maj mniejsze straty energii( ich amplituda zmniejsza si proporcjonalnie do r , natomiast fal T i S proporcjonalnie do 1/r, gdzie r- droga przebiegu fali. Prdko rozchodzenia si fal P i S opisuj rwnania: Rys. wzoru

Oglnie moemy zapisa, e Up>Us i dla orodka gruntowego ... Najwaniejsza cz akumulowanej energii przeksztaca si w prac mechaniczn i ciepo, a tylko kilka procent zostaje wyemitowane w postaci fal sejsmicznych. Hipotetycznie punkt, z ktrego bior pocztek fale sejsmiczne nosi nazw hipocentrum, a punkt znajdujcy si nad nim na powierzchni Ziemi to epicentrum. Rozprzestrzeniajce si fale przechodzc przez rne warstwy doznaj zmian amplitudy i czstotliwoci. Tak, wic zarejestrowana w danym miejscu fala sejsmiczna dostarcza informacji zarwno o rdle wstrzsw jak i o waciwociach warstw, przez ktre przebiegaa. Procesy geologiczne dziaajce w przeszoci geologicznej Ziemi wpyny na budow powierzchni skorupy ziemskiej, ktr dzi badamy i analizujemy dla potrzeb budownictwa. Pomimo, e procesy te zachodz stale, ze wzgldu na ich powolny przebieg nie jestemy w stanie ledzi bezporednio wszystkich zachodzcych zmian. Badajc obecnie skay i oceniajc je pod wzgldem technicznym rozpoznajemy wszystkie czynniki, jakie zoyy si na ich powstanie, a wic: waciwoci, budow, histori, okolicznoci powstania skay (genez). WACIWOCI SKA I GRUNTW Grunt niezalenie od tego jaki utwr geologiczny spotyka si np. granit, piaskowiec, piasek czy glina to ma si do czynienia z gruntem budowlanym. Ska w praktyce nazywamy twardy, zwarty lub podzielony na bloki materia podoe( grunt) skaliste W laboratorium okrela si zarwno waciwoci fizyczne jak i mechaniczne pobranych prbek, dlatego pojcie wytrzymaoci odnosi si do odpowiednio uformowanej prbki gruntu lub skay. Natomiast do podoa gruntowego czy masywu skalnego stosujemy pojcie nonoci lub statecznoci. Waciwoci inynierskie Wytrzymao iloraz wartoci odpowiednio skierowanej siy niszczcej prbk do pola przekroju tej prbki

Przy badaniach prbek naley zwrci uwag na ANIZOTROPI SKA - rnice wartoci wytrzymaoci w rnych kierunkach (najczciej w 3 do siebie prostopadych). Wskaniki anizotropii jest to stosunek wytrzymaoci na ciskanie w kierunku prostopadym do uwarstwienia. RCT do kierunku rwnolegego do uwarstwienia RcII Ka = RCT/RcII Przemienno ska i gruntw Przez to pojcie naley rozumie zmian ich waciwoci pod wzgldem bezporedniej dziaalnoci czowieka lub te wskutek wzmoenia procesw geologicznych wywoanych ta dziaalnoci. W praktyce przemienno ska i gruntw wykonywana jest do zwikszenia nonoci gruntw podoa np. poprzez: - obcienia statyczne; - wibrowanie; - ubijanie mechaniczne; - zastosowanie wybuchw; Z przemiennoci gruntw wie si rwnie ksztatowanie mechaniczne obiektw wykonywanych z gruntw (zapory, obwaowanie, groble, nasypy, itp.) Klasyfikacja ska Nie opracowano jeszcze caociowej klasyfikacji geotechnicznych dlatego dla potrzeb budownictwa stosuje si klasyfikacj geologiczn, ale z opisem wszelkich zmian postgenetycznych, ktre wpywaj na zmian waciwoci fizyczno - mechanicznych ska, tj.: - struktur i tekstur; - gsto; - porowato i szczelinowo; - wytrzymao na (rozciganie, cinanie, zginanie, ciskanie); - twardo; - urabialno; - waciwoci cieplne; klasyfikacja protodiakonowa - Do niektrych niepenych klasyfikacji sformowanych w dziaach budownictwa (bud. Podziemne) naley klasyfikacja protodiakonowa i odnosi si do wskanika zwizoci ska (okrelany jako opr ska przeciw siom zewntrznym i stanowi kombinacje elementarnych oporw przy rozciganiu, cinaniu, ciskaniu). Na potrzeby budownictwa czsto dokonuje si klasyfikacja ska na podstawie bada geologicznych, np.: metod sejsmiczn - ustalenie prdkoci fal sejsmicznych (Elektrownia Porbka - ory).

Wytrzymao ska, najwaniejsze badania: - ciskanie jednoosiowe; - ciskanie przy uyciu prbek nieforemnych; - na ciskanie w trjosiowym stanie naprenia; - rozciganie, cinanie; - zginanie, odksztacenia ska;

HYDROGEOLOGIA
Obieg wody w przyrodzie i powstanie wd podziemnych. Niekorzystny wpyw wody na budownictwo jest zwizany z: - utrudnieniem w prowadzeniu robt budowlanych; - obnieniem waciwoci fizycznych i mechanicznych gruntw i ska; - n niekorzystny wpyw na fundamenty budowli przez agresywne niszczenie skadnikw betonu; rys. krenie wody

Przenikanie wody w obrb warstw skalnych (wsikanie, infiltracja) zaley od: - przepuszczalnoci gruntw i ska; - urzebienia terenu; - temperatury powietrza; - niedosytu wilgotnoci powietrza; - pokrycia szat rolinn; - nasycenie wod rodowiska skalnego; - przemarzanie gruntu; - dziaalnoci czowieka; - wskanika infiltracji; Ie w= P Ie infiltracja efektywna [mm] P opad z wielolecia [mm] Skadniki z bilansu wodnego: - opad; - dopyw; - parowanie;

ZWIERCIADO WD PODZIEMNYCH - grna powierzchnia warstwy, ktra jest nasycona wod. STREFA AERACJI - jest to strefa wystpujca powyej zwierciada wd z ktrej wolne przestrzenie wypenione s czciowo powietrzem i wod o rnej postaci. STREFA SATURACJI - jest to warstwa nasycona wod. Rys. woda i w ogle

Podzia wd podziemnych Strefa Typy wody Higroskopijne Kapilarne bonkowate Wsikowe Zawieszone Przypowierzchniowe Gruntowe Wgbne Gbne Stan fizyczny wody Zwizane Rodzaje wody Porowe Porowe Wodne Szczelinowe Krasowe

WODA HIGROSKOPIJNA - gromadzi si na powierzchni ziaren skalnych i czstek koloidalnych na zasadzie adsorpcji drobin wody. WODY BONKOWATE - powstaj przez wizanie drobin wody ciekej przemieszczajcej si przez pory skalne. Proces ten zachodzi pod wpywem dziaania si elektrycznych miedzy czsteczkami ziaren skalnych a drobinami wody, ktre ulegaj dipolowej polaryzacji. Dipole wody s przecigane przez jony jakie tworz ziarna mineralne np.. iu, pyu, itp. W procesie przycigane jony orientuj kierunkowo dipole wody z adunku + lub i wi trwale na swojej powierzchni tworzc wod Rys. Polaryzacja czsteczki wody

Aeracji Saturacji

Zjawisko to przebiega zgodnie z prawami Koena przy przemieszczaniu si wzajemnym dwch cia, to ktre ma mniejsz warto, mniejsz staej dialektywnej aduje si ujemnie. Stae diaelektryczne: Woda - 81, siarka - 4, szko - 58, dwutlenek siarki 15. powietrze - 1, bursztyn - 3, kwarc - 5, WODA KAPILARNA - zjawisko kapilarnego podcigania wody mona przedstawi na przykadzie podnoszenia si zwierciada wody w rurce o niewielkiej rednicy. Dla danej wartoci promienia rurki r. wspczynnika napicia powierzchniowego Ts i gstoci wody (gama). Wysoko podniesienia kapilarnego mona obliczy ze wzoru: 2Tc hc r Do pomiaru wysokoci podniesienia kapilarnego su kapilarymenty Iurgeniona i Beskowa Zasada ich dziaania polega na pomiarze wartoci cinienia przy ktrym nastpi przerwanie si pcherzykw powietrza przez nawodnion prbk gruntu. Rys. kapilarymenty Iurgeniona i Beskowa

Wody wsike S to wody pochodzce z infiltracji opadw atmosferycznych. Cz wody wsikanej jest zwizana przez siy midzyczsteczkowe, ktre nadaj warstwie osadu - stan okrelonej wilgotnoci molekularnej. Pozostaa cz infiltruje gbiej. WODA ZAWIESZONA Jest to woda znajdujca si w strefie aeracji. Sprawiaj one do du trudno przy pracach fundamentowych (zawilgocenia podoa, wlewaj si do wykopw fundamentowych itp.) WODY PRZYPOWIERZCHNIOWE S czsto zwane wodami zaskrnymi i wystpuj dookoa zbiornikw wodnych (jezior, rzek, bagien) - znajduj si one na niewielkich gbokociach (0,20 - 0,50 m) i czsto ich obecno jest zwizana z pytko wystpujcymi nieprzepuszczalnymi warstwami geologicznymi.

WODY GRUNTOWE Wystpuj w strefie saturacji i ich zwierciado wyznacza granica ze stref aeracji. Gboko wystpowania zwierciada wd gruntowych jest zalena od budowy geologicznej i zwizanej z ni obecnoci warstw porowatych lub szczelinowych. Wody te wystpuj przewanie na gbokociach 5 - 15 m od powierzchni terenu. Ich obecno jest zwizana z pytko wystpujcymi nieprzepuszczalnymi warstwami geologicznymi. Wanym parametrem w ocenie geotechnicznej jest znajomo waha zwierciada wd gruntowych.

WODY WGBNE To wody pochodzce z zasilania atmosferycznego warstw wodononych osonitych warstwami nieprzepuszczalnymi. Gboko wystpowania tych wd jest rna i jest zwizana z miszoci strefy aktywnej wd atmosferycznych ( w Polsce 200 - 250 m) Rys. zasilanie wd wgbnych

Szczeglnym przypadkiem wd wgbnych s wody artezyjskie, ktre pozostaj pod naporem cinienia hydrostatycznego spowodowanego nieprzepuszczalnoci stropu warstwy wodononej. Woda wystpujca w warstwie wodononej znajduje si pod dziaaniem cinienia zwanego zoem lub pizometrycznym. P = P0 + z P cinienie zoone P0 cinienie atmosferyczne - gsto wody z - gboko wystpowania stropu warstwy wodononej od powierzchni grnej

Wystpowanie wd artezyjskich 1.warstwy nieprzepuszczalne 2.warstwy wodonone rys.

Podstawowe waciwoci hydrogeologiczne ska i gruntw. Porowato oglna. Ruch wody w warstwach skalnych i gruntach moe si odbywa dziki istniejcym wolnym przestrzeniom zwanym porai i szczelinami o rnych wymiarach. POROWATOCI nazywamy wszystkie wolne przestrzenie midzy ziarnami tworzcymi dan ska lub grunt. Porowato zaley od: - jednorodno uziarnienia; - ksztat ziaren; - sposobu uoenia ziaren; POROWATO EFEKTYWNA Jest to cz objtoci porw, przez ktre moe odbywa si ruch wody wolnej. Porowato okrela si take jako miarodajn. Porowato efektywna okrelna si przez wspczynnik porowatoci wg wzoru Ve V Ve objto czynna V objto skay ne = Porowato t mona oznaczy laboratoryjnie - wysuszenie prbki w temperaturze 105C 110C i nasycenie naft w eksykatorze prniowym; nastpnie naley zway prbki z naft i w urzdzeniu prniowym z dokadnoci do 0,01g. ne m p ms m p mn 100 0 0

ODSCZALNO polega na oddawaniu wody wolnej przez ska przy przepywie grawitacyjnym zgodnie ze wzorem. V = 0 V - wspczynnik odsczalnoci Vo objto wody odsczonej ze skay V objto skay Odsczalno uzaleniona jest od wymiarw porw np.. w skaach drobnoziarnistych (iy, pyy, ioupki) odsczalno jest bardzo maa. Wspczynnik odsczalnoci mona oznacza laboratoryjnie przez stopniowe suszenie prbki skay nasyconej wod od staej masy w temperaturze 105C - 110C. m ms = n mn mn masa prbki nasyconej wod ms masa suchej prbki PCZNIENIE GRUNTW nazywamy proces zwikszenia objtoci gruntw pod wpywem nasycenia wod. Proces pcznienia dotyczy gwnie gruntw spoistych. Zdolno gruntw do pcznienia moe by okreslona wartoci wskanika pcznienia, cinieniem pcznienia i granica nasikliwoci. Wskanik pcznienia oblicza si jako iloraz przyrostu objtoci prbki gruntu po maksymalnym spcznieniu do objtoci pierwotnej. V V V Vr = s V V Vs objto prbki gruntu po maksymalnym spcznieniu V objto pierwotna prbki gruntu FILTRACJA jest to przemieszczanie (powolne przesczanie) si wody w skaach i gruntach porowatych zarwno w kierunku pionowym jak i poziomym. Proces ten traktuje si jako ruch laminarny lub warstwowy w ktrym czsteczki wody poruszaj si rwnolegle wzgldem siebie i do wypadkowej kierunku ruchu. Z uwagi na trudno wyznaczania rzeczywistej prdkoci przepywu, przepuszczalnoci okrela si wspczynnikiem filtracji, ktry wyraa si zaleno midzy spadkiem hydraulicznym a prdkoci filtracji. Ilo wody przepywajcej przez rodowisko porowate mona obliczy ze wzoru Darcy`ego. Q=kxlxF k wspczynnik filtracji l spadek hydrauliczny F powierzchnia przekroju Prdko filtracji V=kxl Rwnanie to wyraa podstawowe prawo filtracji nazwane prawem Darcy`ego lub liniowym prawem filtracji okrelajcym zalenoci prdkoci filtracji od spadku hydraulicznego w warunkach ruchu laminarnego. Prawa Darcy`ego si stosuje si do ska i gruntw o duej porowatoci i szczelinowoci, poniewa wtedy ruch czstek wody jest zakcony przez dodatkowe siy pulsacji i inercji, proporcjonalnie do kwadratu prdkoci filtracji.

W ten sposb ruch laminarny przechodzi w ruch turbulentny a podstawowe prawo filtracji mona zapisa. I = av + bv2 a,b wspczynniki zalene od charakteru przepywu v prdko filtracji Q V= F Q objto wody F pole przekroju Jeeli czon bv2 jest nieskoczenie may w porwnaniu z czonem av Co wystpuje w warunkach ruchu laminarnego czyli przy maych prdkociach filtracji - moe by pominity. W warunkach ruchu turbulentnego mona zapisa: jeeli 1 n 2 , a = 1/k Wtedy mona zapisa: v I = (1 + v) k Znajomo wspczynnika filtracji jest jednym z najwaniejszych czynnikw fizycznym przy geotechnicznej ocenie podoa budowlanego. Cinienie spywowe Przepywajca w gruncie woda powoduje zmian stanu napre. Oglna teoria cieczy opiera si na rwnaniu stanu, ktre wie cinienie z gstoci. Rwnanie ruchu ogranicza si tylko do przepywu ustalonego tzn. jeli w kadym punkcie wody prdko si nie zmienia mamy wtedy do czynienia ze statycznym polem wektorowym. Mona wic narysowa linie ktre s zawsze styczne do prdkoci wody s to linie prdu. Twierdzenie Bernoulliego podaje e warto energii przypadajcego na jednostk masy wody mona przedstawi w postaci sumy: n v2 Ez = z + + Qwg 2 g z wysoko pooenia n i Qwg wysoko cinienia v2 i 2g wysoko prdkoci Ez wysoko supa wody w rurce

You might also like