1) Stopy elaza: Stopy elaza: ELIWA szare, sferoidalne, biae, stopowe; STALIWA wglowe, stopowe; ELIWA CIGLIWE biae,

ae, czarne, perlityczne. 90% odleww wykonuje si obecnie ze stopw elaza, eliwa. Staliwa i eliwa cigliwe to stopy elaza z wglem (rwnie z krzemem, manganem, fosforem, siark). ELIWA a) szare dzielimy na ferrytyczne, ferrytyczno-perlityczne i perlityczne, zawarto wgla od 1,9% (C w postaci patkw grafitu) b) sferoidalne typowe eliwo szare (C w postaci kulek grafitu) 3,0-3,8% C. C) biae 2,6-3,2% C, wgiel tylko w postaci zwizanej. d) stopowe niskostopowe i wysokostopowe staliwa (C do 2%, do odleww, gruboziarnista struktura) STALIWA a) wglowe 0,1-0,6% C, struktura ferrytu i perlitu. B) stopowe 0,1-2,0% C (Mn, Si, Cr, Ni, Cu itd.) ELIWA CIGLIWE materiaem wyjciowym do eliw cigych jest eliwo biae, stosowane do drobnych odleww rolniczych. A) biae na czniki, kopaki izolatorw itp., 2-6-3,2% C. b) czarne grube cianki odlewu. c) perlityczne bardzo dobre wasnoci mechaniczne, na way korbowe, waki przekadni itp. 2) Rudy elaza: Z rud elaza wykonujemy stopy elaza w postaci zwizkw chemicznych: a) MAGNETYT(elazian magnetyczny) ruda tlenkowa bogata w Fe ok. 70%, wasnoci magnetyczne, wady: dua ilo siarki; zoa: Ural, Skandynawia. b) HEMATYT (elazian czerwony) ruda tlenkowa, atwo redukujca si; zoa: USA, Kanada, pn Afryka, 50-60% Fe. c) LIMONIT (elazian brunatny) ruda wodorotlenkowa, atwo redukujca si; zoa: Suwaki, 30-52& Fe. d) SYDERYT (elazian szpatowy) wglan elaza, atwo redukujca si. 30-40% Fe; Rudy wydobyte z kopalni s poddawane procesom przygotowawczym uatwiajcym otrzymanie z nich surwki. ETAP 1 wzbogacenie, ETAP 2 segregacja magnetyczna, ETAP 3 flotacja, ETAP 4 urednianie, ETAP 5 kruszenie i mielenie. 3) Proces wielkopiecowy: Podstawowy proces do wytwarzania surwki. Wielki piec: gardziel, przestron, spodki, gar. Wielki piec umieszczony na trzonie. W grnej czci urzdzenia nasypowe, powyej garu znajduj si dysze, od gry otwr spustowy surwki i ulu. Wsad stanowi: KOKS, RUDA, TOPNIKI. Gwnym procesem chemicznym jest redukcja tlenkw elaza, take redukcja midzy wglem a tlenem i reakcja nawglania elaza. Procesy fizyczne i odparowanie wilgoci, topnienie elaza, topienie skay ponnej. Po ogrzaniu rudy w grnej czci pieca zachodzi redukcja porednia (tlenek elaza + CO): Fe2O3+CO, Fe3O4+CO, FeO+CO. Tlenek wgla do redukcji rudy powstaje w wyniku spalania wgla w obszarze dysz C+O2=CO2, nastpnie redukcja z wglem CO2+C=2CO. Cz rudy redukowana jest w pobliu dysz bezporednio wglem. Ponadto elazo ulega nawglaniu. 4) Produkty procesu wielkopiecowego: a) SURWKI Przerbcze: poddawane przerbce na stal i staliwo; Odlewnicze: do wytopu eliwa; Moe by przechowywane w stanie ciekym. Surwka wsadzana do mieszalnika (eby przechowa j w stanie ciekym przez duszy czas) b) GAZ WIELKOPIECOWY - W duych ilociach, po oczyszczeniu dostarczany do urzdze grzewczych. c) UEL due zastosowanie: kawakowy stanowi tucze, materia podsypkowy do zasypywania kopalni; lany do budowy drg, chodnikw; pienisty (pumeks) przepukiwany wod, materia izolacyjny; wknisty (iglasty, wata szklana) materia izolacyjny. 5) Procesy stalownicze: Maj na celu usun szkodliwe domieszki surwki (tzw. PROCES WIEENIA otrzymany po wypaleniu domieszek produkt uyty na odlewy nazywa si staliwem, a przerobiony plastycznie stal). I-KONWERTORY rdem ciepa s reakcje chemiczne zachodzce w piecu; II-PIECE MARTENOWSKIE rdem ciepa s spaliny; III- PIECE ELEKTRYCZNE, INDUKCYJNE I UKOWE. 6) Procesy konwertorowe: Polegaj na przedmuchiwaniu utleniajcego gazu przez roztopion surwk. Utleniaj si wwczas krzem, mangan i wgiel, oraz niekiedy siarka i fosfor. a) METODA BESSEMERA Do 60 ton. Pancerz stalowy (kanay powietrzne, czopy, koo zbate, mechanizm obrotu, listwa zbata, rura powietrzna zasilajca, skrzynia powietrzna, gardziel konwertora). Wsadem jest pynna surwka o zwikszonej zawartoci krzemu i manganu. Produkty - stal bessemerowska (dobrze zgrzewalna, spawalna, dajca si przerabia). Wad stali jest due zagazowanie. Produkt uboczny - uel bessemerowski (kwany, w procesie wielkopiecowym jako topnik). b) METODA THOMASA Konwertor zasadowy, wsad stanowi cieka surwka o zwikszonej zawartoci fosforu. Dochodzi okres odfosforzania w okresie pomiennym. Produkt stal thomasowska (dobrze zgrzewalna, spawalna, dajca si przerabia). Produkt uboczny uel o duej zawartoci fosforu, jako nawz sztuczny. C) METODA KONWERTOROWO-TLENOWA. Zasadowe i kwane, pojemno do 250 ton. Produkt stal konwertorowa, uboczny uel. d) METODA TROPPENASA Jako piece stalownicze do wytopu staliwa, wsadem jest cieke eliwo; kwany produkt staliwo, uboczny uel konwertorowy kwany. 7) Procesy martenowskie: Piec martenowski (przestrze robocza, gowice, kanay, komory ulowe, regeneratory, zawory rozrzdcze). Tron pieca zbudowany z materiaw zasadowych. W cianie tylnej otwr spustowy, w cianie przedniej okno wsadowe. Przez te okno doprowadza si materiay w stanie staym. Gowice su do wprowadzania paliwa i powietrza i odprowadzanie spalin. Regeneratory su do odzyskiwania ciepa ze spalin. W piecu przerabia si surwk i zom. Materiay pomocnicze: topniki, ruda, elazostopy. Podstawowe procesy: 1)

Naprawa pieca, 2) adowanie pieca, 3) Topienie wsadu, 4) wieenie, odfosforzanie, odsiarczanie metalu, 5) Odtlenianie, 6) Spust stali; Wsad zaczyna si topi ju podczas adowania. Podczas wieenia zaczynaj si reakcje utleniania krzemu, siarki, wgla. Reakcje odsiarczania: FeS+CaO=FeO+CaS, FeS+Mn=Fe+MnS; Po zakoczeniu wytopu spuszcza si stal otworem spustowym do kadzi odlewniczej. Proces martenowski trwa ok. 8h. 8) Procesy elektryczne: Wytopiona stal posiada jednoczenie siark i fosfor. Najczciej do oczyszczania stosuje si piece ukowe, rzadziej indukcyjne i oporowe. Budowa 3 elektrody grafitowe, sklepienie pieca, paszcz pieca, wyoenie pieca (kwane lub zasadowe); Piec ten suy do rafinacji stali wytapianej najczciej w piecu martenowskim. I napenienie pieca stal, II odfosforzanie, III odsiarczanie; FeS+CaO+C=Fe+CaS+CO; Po rafinacji zawarto siarki i fosforu zmniejsza si od 0,03%. Stal wytworzona w piecach elektrycznych nazywamy stal szlachetn ze wzgldu na jej wielk czysto. 9) Odlewanie stali: Wytopion stal zlewa si do kadzi wykonanej z blachy wyoonej ceg szamotow. Z kadzi stal zlewa si do form zwanych wlewnicami. Zlewanie to moe by zwyke (z gry) lub na zasadzie naczy poczonych (z dou). Zlewanie z dou nazywamy syfonowym. Jeeli do wlewnic wleje si stal odtlenion elazomanganem, zachowuje si ona niespokojnie, dlatego nazywamy j niespokojn. Stal odtleniona elazokrzemem zachowuje si we wlewnicach bardzo spokojnie, i nazywamy j uspokojon. . Stal odlewana czasem bez uspokojenia, mimo pcherzy we wlewku, nie jest wadliwa. 1 0) Krzepnicie wlewka: Stal uspokojona krzepnc zmniejsza swoj objto i tworzy w grnej czci wlewka jam skurczow. Stal nieuspokojona nie tworzy jamy skurczowej, poniewa w caej masie wlewka znajduj si pcherze gazowe, ktre podczas krzepnicia wyrwnuj rnic objtoci. Stanowi one szereg trwaych jam skurczowych. Przez zastosowanie szamotowych nadstawek na wlewnicach stal utrzymuje si w grnych czciach wlewka przez duszy czas w stanie ciekym. Dziki temu jama skurczowa nie siga gboko we wlewek. 11) Wytapianie eliwa: Wytapianie ma na celu otrzymanie ciekego metalu o okrelonych waciwociach technicznych. Wytapianie nastpuje w piecach: a) ELIWIAKI zwyky (bez zbiornika); ze zbiornikiem; eliwiaki to piece szybowe, wsad styka si bezporednio z koksem jako paliwem i spalinami. Pancerz stalowy, wymurowany materiaem ogniotrwaym, u gry okno wsadowe. Na dole kilka rzdw dysz; b) ELIWIAKI POMIENNE Paliwem jest wgiel kamienny, gaz, ropa, mazut, py wglowy. Wsadem jest zom eliwny, surwka w stanie staym, do wytapiania duych walcw hutniczych. 12) Wytapianie staliwa: Do wytapiania staliwa su konwertory Bessemera lub Troppenasa tlenowe (PYTANIE NR. 6) bez paliwa. 13) Wytapianie stopw metali nieelaznych: Do wytapiania tych stopw su piece tyglowe: STAE (paliwem: koks, gaz, ropa, mazut), zastosowanie: stopy aluminium, cynku, magnezy, miedzi; PRZECHYLNE (paliwem: gaz, ropa, mazut), zastosowanie: stopy aluminium, cynku, magnezu; Do wytapiania magnezu su tygle zamknite. 14) Operacje procesu odlewania: Rysunek konstrukcyjny, rysunek odlewu, rysunek modelu, rysunek formy, przygotowanie formy, skadanie formy do zalewania, topienie metalu, zalewanie form ciekym metalem, krzepnicie i stygnicie odlewu, wybicie odlewu z formy i rdzeni z odlewu, oczyszczanie odlewu, wykaczanie odlewu, naprawa, obrbka cieplna odlewu, kontrola techniczna; W rysunku s podane wymiary, materiay, ilo sztuk, klasa odlewu, odchyki wymiarowe, naddatki technologiczne 15) Formowanie rczne: Czynnoci formowania rcznego z modelu niedzielonego: ustawienie modelu i odwrconej skrzyni dolnej na pycie podmodelowej; posypanie modelu pudrem formierskim w celu zabezpieczenia przed przywieraniem masy formierskiej; wypenienie skrzynki mas przymodelow i wypeniajc oraz ubicie jej; wykonanie odpowietrzenia nakuwakiem; odwrcenie dolnej poowy formy wraz z modelem o 180O , ustawienie na modelu odlewu modelu ukadu wlewowego i grnej skrzynki; wypenienie grnej skrzynki masa formiersk i ubicie jej; rozoenie ubitych form na czci, wyjcie modeli, reperacje i wykaczanie form, suszenie rdzeni; skadanie formy, przygotowanie do zalewania i zalanie ciekym metalem; 16) Formowanie maszynowe: Maszyny do wytwarzania form i rdzeni zwane maszynami formierskimi lub formierkami mechanizuj dwie podstawowe operacje: zagszczanie masy oraz oddzielenie modelu od formy. Narzucarki i strzelarki mechanizuj rwnie dozowanie mas i napenianie mas skrzynek i rdzennic. Mieszarkonasypywarki mechanizuj przygotowanie mas. Ze wzgldu na sposb zagszczania mas maszyny formierskie dziel si na: prasy czyli formierki prasujce; wstrzsarki; wstrzsarki z doprasowaniem; narzucarki; strzelarki i nadmuchiwarki; Ze wzgldu na rodzaj formy maszyny formierskie dziel si na: formierki trzpieniowe lub ramowe; formierki z opuszczanym modelem; formierki z obracanym stoem; formierki z przerzucanym stoem; formierki z obracan kolumn; Maszyny formierskie mona podzieli ze wzgldu zastosowania do wytwarzania form lub rdzeni na: stosowane gwnie do form (prasy, wstrzsarki, wstrzsarki z doprasowaniem); stosowane gwnie do rdzeni (strzelarki i nadmuchiwarki); stosowane do form i do rdzeni (narzucarki i mieszarko-

nasypywarki); Pod wzgldem rodzaju napdu maszyny formierskie dziel si na: pneumatyczne, hydrauliczne, elektromechaniczne oraz na formierki kombinowane. 17) Formowanie skorupowe: Masa formierska do tego formowania skada si z czystego, pukanego i drobnoziarnistego piasku kwarcowego, sproszkowanej ywicy fenolowej, urotropiny jako utwardzacza oraz nafty. Przebieg: pyta modelowa powinna by cakowicie oczyszczona spronym powietrzem, pyt modelow podgrzewa si elektrycznie lub gazem do temperatury 220-300OC, gorc pyt obraca si o 180O i w tym pooeniu podcza si do pyty zbiornik z mas skorupow. Pyta ze zbiornikiem obraca si do poprzedniego pooenia (masa opada swobodnie na gorc pyt modelow i pod wpywem temperatury nastpuje proces wizania masy). Po okrelonym czasie pyt modelow wraz ze zbiornikiem masy obraca si ponownie o 180O. Skorup przetrzymuje si wraz z pyt w piecu elektrycznym lub gazowym w temperaturze 300-400OC w cigu 1-3 minut. Potem nastpuje zdjcie formy skorupowej z pyty modelowej za pomoc wypychaczy. Do zalewania ciekym metalem formy skorupowe czy si dodatkowo klamrami lub zaciskami ustawiajc je w zespoy; Charakterystyczne cechy: maa chropowato powierzchni, odlew o cienkich ciankach (2-3mm), wysoki koszt. 18) Metoda Shawa: Dua dokadno wymiarowa, dua gadko powierzchni. Masa od kilkuset gramw do 3 ton. Dla produkcji jednostkowej i maoseryjnej. Kompozycja masy formierskiej (zwanej ceramiczn): sproszkowane materiay wysokoognioodporne, cieke spoiwa. Mas wylewa si na model, ustawiony w skrzynce formierskiej. W wylanej masie zachodzi proces utwardzania (zmiana stanu z ciekego na stay). Wyjmuje si model, po wyjciu ktrego naley zapali form. W czasie wypalania tworzy si siatka mikropkni. Po wypaleniu obu powek formy, wstawieniu rdzeni, form skada sii przygotowuje do zalania ciekym metalem. Zastosowanie: odlewanie kokil, czci form cinieniowych, formy dla przemysu gumowego i szklarskiego itp. 19) Odlewanie kokilowe: Jest to proces wytwarzania odleww w formach metalowych (kokilach). Cieky metal wypenia form pod dziaaniem siy cikoci bez udziau dodatkowego cinienia. Odlewanie takie nazywamy grawitacyjnym. Forma metalowa jest form trwa. Odlewanie to stosuje si do wszystkich stopw odlewniczych (aluminium, miedzi, cynku, magnezu). Przebieg: oczyszczanie powierzchni kokil i rdzeni metalowych, podgrzanie do 150-200OC, przygotowanie do zoenia kokil; naniesienie pokrycia izolujcego za pomoc rozpylania; oczyszczanie wnki kokil spronym powietrzem, zaoenie rdzeni, zaoenie powek kokili i zacinicie zamkw; kokila gotowa do zalania ciekym metalem, zalewanie za pomoc yki odlewniczej lub kadzi, odczekanie do chwili zakrzepnicia metalu; rozkadanie kokili rozpoczyna si od wyjmowania rdzeni metalowych, a nastpnie rozsunicie powek kokili; wyjcie odlewu z kokili i zoenie jej do ponownego zalania. 20) Odlewanie cinieniowe: Polega na wywieraniu cinienia na cieky metal wlany do komory cinienia bezporednio przed rozpoczciem cyklu pracy w celu wtoczenia go do metalowej formy. Bardzo dua dokadno odlewu, bardzo maa chropowato powierzchni, bardzo cienkie cianki (0,7-1,0mm), wysoki koszt, produkcja wielkoseryjna i masowa. 2 grupy maszyn: maszyny z gorc komor cinienia i maszyny z zimn komor cinienia; Przebieg forma metalowa zoona z czci nieruchomej i ruchomej, gotowa do zalania i wprowadzenia ciekego metalu do zamknitej komory cinienia. Tok wywierajcy cinienie na cieky metal wprowadza go do wnki formy co powoduje uksztatowanie si odlewu, powietrze z formy uchodzi kanaami odpowietrzajcymi. Ruchoma cz formy odsuwa si i forma zostaje otwarta, tok cofa si do poprzedniego pooenia. Odlew usuwa si z formy za pomoc wyrzutnika. 21) Odlewanie odrodkowe: Polega na wprowadzeniu ciekego metalu do wirujcej formy. Cieky metal pod dziaaniem siy odrodkowej odtwarza ksztaty odlewu i ulega procesowi krzepnicia. Dwie metody odlewanie odrodkowe i odlewanie pod cinieniem odrodkowym. Cieky metal wprowadzony do wirujcej formy podlega dziaaniu si: odrodkowej, cikoci, tarcia i krystalizacji. Podrodkowa=mrw2, Pcikoci=mg. Dobra dokadno wymiarowa, wysoki koszt. 22) Odlewanie metod traconego modelu: Polega na zastosowaniu modelu jednorazowego uytku, wykonanego z substancji atwo topliwej, ktry pokrywany jest odpowiedni iloci powok z masy ceramicznej. Po wysuszeniu i wypaleniu stanowi form odlewnicz niedzielon. Najwiksza dokadno wymiarowa, gadko powierzchni. Przebieg odlewania: wykonanie modelu; monta modeli na wlewie gwnym; tworzenie powoki ceramicznej przez zanurzanie; obsypywanie powok piaskiem; tworzenie powoki; wytapianie modelu; zalewanie ciekym metalem; uwalnianie zestaww odleww z formy; odcinanie odleww od wlewu gwnego; oczyszczanie i wykaczanie odleww. 23) Zgniot, odksztacenie plastyczne, mechanizm odksztacenia plastycznego: Plastycznoci metali nazywamy ich zdolno do trwaego odksztacenia si pod wpywem obcie zewntrznych, bez naruszenia spjnoci czsteczek. Odksztacenia plastyczne metali wystpuj jedynie po przekroczeniu pewnej minimalnej wartoci obcie oraz jeli nie zostanie przekroczone okrelone obcienie maksymalne. Caoksztat zmian wasnoci mechanicznych i fizycznych nosi nazw zgniotu. Odksztacenie plastyczne wywouje przemieszczenia jednych

czci metalu wzgldem drugich. Przemieszczenia te zachodz w wyniku odksztace krysztaw, warstewek midzykrystalicznych oraz rozdrobnienia krysztaw. Krysztay mog si odksztaca, dziki polizgom oraz wskutek tworzenia si krysztaw bliniaczych. Polizgami nazywamy wzajemne przesuwanie po sobie warstw krysztau wzdu pewnych paszczyzn. Krysztay bliniacze powstaj wskutek takiego obrotu pewnej czci sieci, e stanowi ona odbicie lustrzane czci nie ulegajcej obrotowi. 24) Wpyw zgniotu na wasnoci mechaniczne odksztaconego materiau: Zmiana wasnoci mechanicznych metali nosi nazw umocnienia. Wzrastaj wwczas: wytrzymao na rozciganie RM, granica plastycznoci RE, oraz twardo HB. Zanika natomiast zdolno do odksztace plastycznych, co wyraa si spadkiem wyduenia A(%) i przewenia Z(%). Wzory: S=(d2)/4, =(S0-S)/S0*100%, RM=PMAX/S [Mpa], Z=(S0-SN)/S0*100%; 25) Wpyw nagrzewania na zmiany wasnoci odksztaconego materiau: Wraz ze wzrostem temperatury zmieniaj si wasnoci plastyczne nagrzewanego metalu. Metale po ich nagrzaniu mona obrabia plastycznie przy wielokrotnie mniejszych naciskach. W metalach nagrzanych powyej temperatury krytycznej niezwocznie po odksztaceniu nastpuje rekrystalizacja zgniecionych ziarn, cznie do rekrystalizacji wtrnej i zanikaj warunki zgniotu. 26) Charakterystyka podstawowych procesw obrbki plastycznej: WALCOWANIE Polega na odksztacaniu metalu przez jego gniecenie midzy obracajcymi si i wsppracujcymi z sob walcami. Najczciej walcuje si przy uyciu dwch walcw obracajcych si w przeciwnych kierunkach. WYCISKANIE polega na wywieraniu nacisku na wsad umieszczony w pojemniku. Pod wpywem bardzo duych naciskw metal wypywa przez otwr matrycy, przyjmujc ksztaty wyznaczane jego zarysem. CIGNIENIE polega na przeciganiu niemal wycznie na zimno wyrobw walcowanych lub wyciskanych przez tzw. cigado. Cigado nadaje wyrobowi cignionemu waciwe ksztaty i wymiary przekroju poprzecznego. KUCIE polega na ciskaniu kutego metalu midzy kowadem a bijakiem lub midzy powkami matrycy. Ku mona motami lub prasami. TOCZENIE Metalowy krek zostaje umieszczony na wgbieniu centrujcym matrycy, po czym zostaje przetoczony przez otwr matrycy tocznikiem. W wyniku tego zabiegu krek przyjmuje ksztat miseczki. 27.Klasyfikacja walcowni 1. Ze wzgldu na walce robocze: gadkie i profilowe 2. Ze wzgldu na typy wykrojw: skrzynkowy, kwadratowy, rombowy, owalny, okrgy 3.W zalenoci od iloci walcw: duo, duo nawrotne, trio, trio z ruchomym walcem, trio lepe, quatro, quatro nawrotne i nienawrotne, szeciowalcowa (dwa walce robocze i cztery oporowe), planetarne.4.Ustawianie walcarek w cigu technologicznym: ustawienie posobne, jednoliniowy i wieloliniowy ukad, cigy, pcigy, mijany, szachownicowy. 5. Ze wzgldu na materia walcowany: walcarka do ksztatownikw, walcarka do blach, rur bez i ze szwem. 6. Ze wzgldu na rednic walcw: mae (250-350mm), rednie (350-650mm), do (650-900mm) 28.Walcowanie blach grubych Walcowanie Violenta. W Walcowniach cigych quatro. Dla otrzymania blachy grubej trzeba kilkanacie do Dwudziestu kilku przepustw. 29.Walcowanie blach cienkich Metoda mao wydajna. Uywane do walcowania pewnych gatunkw blach, na ktre jest mae zapotrzebowanie. Walcowanie odbywa si na gorco -w ukadach liniowych duo i trio Lautha. 30.Walcowanie rur bez szwu Tego rodzaju rury najczciej wykonuje si metod Mannesmanna, polegajc na walcowaniu rur midzy dwoma walcami o osiach wychylonych o pewien kt. Okrgy peen materia, uprzednio walcowany, wprowadza si midzy walce, gdzie napotyka on na obracajcy si, lecz nieprzesuwalny trzpie. Siy dziaajce na materia, wywoane przez obracajce si w zgodnym kierunku i skonie ustawione walce. s przyczyn obracania si walcowanego materiau oraz wciganie go na trzpie. 31.Walcowanie rur ze szwem Rury takie wykonuje si z tamy zwijanej na ksztat rury, ktr w miejscach czenia spawamy na styk czoowy lub zakadk. Do zwijania tamy uywa si tzw. Lejka, przez ktry j przecigamy. Tam podgrzan do temp. Ok. 1000C przecigamy przez lejek, a nastpnie tak zwinit na ksztat rury wprowadzamy do specjalnych drugich piecw tunelowych, w ktrych nagrzewamy do temp. Ok. 1300 C. Po nagrzaniu zwinita rura o poczeniu zakadkowym Jest walcowana na trzpieniu, ktrego zgrubienie znajduje si w miejscach dziaania nacisku walcw profilowanych. W ten sposb zakadka dziki wysokiej temperaturze i wielkim naciskom walcw zapewnia uzyskanie poczenia zgrzewanego. 32. Kucie swobodne. Za pomoc kucia swobodnego mona produkowa odkuwki o masie dochodzcej do kilkuset ton. Podczas kucia swobodnego wszystkie czynnoci kowalskie s wykonywane bez uycia specjalnych narzdzi ksztatowych; wykorzystuje si wwczas wycznie urzdzenia uniwersalne. Procesy kucia poprzedza cieplne przygotowanie materiau. Polega ono na ogrzaniu materiau wyjciowego, najczciej prta, do temp.. w ktrej staje si on plastyczny. Stale przed kuciem ogrzewa si do temp. 1100-1200C, a proces kucia prowadzi si do chwili obnienia temp. materiau do ok. 800C. Do trzymania materiau podczas kucia swobodnego uywa si kleszczy. Kucie swobodne odbywa si na kowadle.

33. Kucie matrycowe. Polega na nadawaniu ksztatu wykonywanym przedmiotom za pomoc udarowego dziaania narzdzia zwanego matryc. Matryca skada si z dwch czci odtwarzajcych ksztaty zewntrzne wyrobu. Dolna cz podczas pracy spoczywa na spodzie mota lub na stole prasy. Grna cz, umocowana do bijaka miota lub suwaka prasy, uderza w dolna, nieruchom cz matrycy. Jeeli w obszarze matrycy znajduje si dostatecznie plastyczny materia, to przybiera on posta przedmiotu, ktrego ksztaty zewntrzne s odtworzone w matrycy. 34. Cignienie prtw. Proces technologiczny cignienia prtw polega na cignieniu materiau przez specjalne narzdzia, ktrych otwory kalibrujce maj mniejszy przekrj ni przekrj materiau wprowadzanego. Fakt. e przekrj materiau po cignieniu maleje, powodowa musi powikszenie dugoci oraz wszystkie nastpstwa przerbki plastycznej na zimno. Materia poddawany procesowi cignienia moe by produktem walcowania, prasowania lub cicia noycami krkowymi po linii spiralnej z pyty w ksztacie koa. Narzdzie, dziki ktremu dokonuje si zmniejszenia przekroju materiau, nazywamy cigadem. Cigarka umoliwia przepuszczenie kolejno drutu przez kilka cigade. 35. Cignienie rur. W czasie cignienia rury najczciej dymy do uzyskania zmniejszenia jej rednic przy rwnoczesnym Uzyskaniu zmniejszenia gruboci cianek. Dziki nowoczesnym metodom cignienia istnieje techniczna Moliwo osignicia bardzo maych wymiarw rur. Rury o znacznych wymiarach poddaje si procesowi Cignienia przez otwr stokowy pyty cigowej przy rw nowoczesnym wprowadzeniu do rodka rury trzpienia Rurki o bardzo maej rednicy s cignione bez trzpienia. Cignienia rur dokonuje si na cigarkach, wrd ktrych najczciej spotykanym typem s cigarki acuchowe 36. Wyciskanie. Wyciskaniem nazywamy taki proces technologiczny, w ktrym na krek metalu wprowadzony do lepego otworu matrycy, naciskajc tocznikiem, powoduje si wyciskanie materiau przez szczelin piercieniow powsta wskutek rnicy rednic otworu matrycy i tocznika. Innym przypadkiem wyciskania jest taki proces, w ktrym tocznik naciskajc na obrzee uprzednio wytoczonego przedmiotu, powoduje wyciskanie materiau dajce wyduenie tego przedmiotu. Stosuje si najczciej przy produkcji elementw z plastycznych materiaw, jak aluminium, cyna- ow. Otrzymane tym sposobem tuby znajduj szerokie zastosowanie jako opakowanie dla wyrobw przemysu kosmetycznego, chemicznego. 37. Operacje procesu toczenia. Operacje ksztatowania wytoczek nierozwijalnych na prasach dzielimy na dwie grupy: 1 - operacje suce do nadanie zasadniczego ksztatu: wytaczanie, przetaczanie, przewijanie, wyciganie. 2 - operacje wykaczajce: doczanie, wywijanie, rozpychanie i obciskanie. Wytaczanie - proces, podczas ktrego nastpuje przeksztacenie paskiego pwyrobu w wytoczk o powierzchni nierozwijalnej. Narzdzie: tocznik. Przetaczanie - zwikszenie wysokoci wymoczki kosztem zmniejszenia rednicy d. Przewijanie - W wyniku tego procesu powierzchnia wewntrzna wycieczki staje si zewntrzn. Wyciganie Polega na zwikszeniu wysokoci wytoczki przez zmniejszenie gruboci jej cianki. Dotaczanie - Polega na nadaniu wytoczce ostatecznego ksztatu. Wywijanie - Za pomoc wywijania otrzymuje si powikszenie uprzednio wycitych otworw w wywinicie cianek dookoa tych otworw. Rozpychanie - Operacja, ktra powoduje powikszenie wymiarw poprzecznych wyrobw. Obciskanie - Operacja, ktra powoduje zmniejszenie wymiarw poprzecznych wyrobw. 38. Cicie materiau. Ciciem nazywamy operacje, podczas ktrych nastpuje naruszenie spjnoci materiau zarwno cakowite Jak i Czciowe. Cicie noycami skony-mi - noyce o noach skonych nie wymagaj do cicia materiau duej siy w przeciwiestwie do noyc o noach prostych. Do cicia blach. Do cicia blach niekiedy uywa si noyc krkowych. Pod wpywem siy tarcia materia zostaje wcignity midzy obracajce si krki noyc, ktre powoduj jego cicie. Noyce krkowe o osiach rwnolegych umoliwiaj cicie blach gwnie po liniach prostych. Cicie po ukach powinno si odbywa noycami krkowymi o osiach skonych. Cicie na prasach - Do cicia na prasach najczciej stosuje si przyrzdy zwane wykrojnikami. Najprostszy Wykrojnik skada si z pyty tncej i stempla. 39. Gicie materiau. Gicie jest procesem ksztatowania przedmiotw o powierzchniach nierozwijalnych. w ktrym zachowana zostaje prostoliniowo tworzcych, a zmiana krzywizny gitego materiau zachodzi w jednej paszczynie. Obejmuje nastpujce operacje: wyginanie, zaginanie, zwijanie, profilowanie, skrcanie, prostowanie. Operacje gicia mog by prowadzone zarwno na zimno jak i na gorco, (tj. powyej temp. rekrystalizacji) w zalenoci od rodzaju ruchu narzdzia w stosunku do obrabianego materiau znane s nastpujce metody gicia na prasach, walcach, za pomoc cignienia.