David Augsburger

Sztuka przebaczania
Przeoy: Andrzej Czarnocki

1995 r.

Nota o autorze

David Augsburger jest znanym wychowawc, specjalist w zakresie poradnictwa, autorem tak popularnych ksiek jak: Caring enough to confront {Sztuka mierzenia si z problemami), Sustaining love (Podtrzymywanie mioci). Doktorat z teologii uzyska w Wyszej Szkole Teologicznej w Claremont, w Kalifornii, specjalizujc si w psychoterapii duszpasterskiej i terapii rodzinnej. Ma tytu profesora w dziedzinie poradnictwa i opieki duszpasterskiej. Jest dyrektorem Teologicznego Seminaryjnego Programu Duszpasterskiej Opieki Rodziny i Poradnictwa im. Fullera w Pasadenie, w Kalifornii. Jest rwnie przedstawicielem Amerykaskiego Zwizku Pastorw Doradcw, specjalist-doradc do spraw mediacji midzy kulturami; kierowa warsztatami tej instytucji na piciu kontynentach. Jego ksiki pomogy tysicom czytelnikw poprawi relacje z innymi ludmi.

Cz pierwsza SZTUKA PRAWDZIWEGO PRZEBACZANIA

Wsplnota jest moliwa dziki zrozumieniu innych. W chwilach bolesnego wyobcowani wsplnot tworzy akceptacja innych. Wsplnota jest podtrzymywana dziki przebaczeniu. Wstp Z jednej strony

aden zwizek nie moe trwa dugo bez napi. adna wsplnota na dusz met nie jest wolna od konfliktw. Nie ma takich zwizkw midzyludzkich, ktrym nigdy nie towarzyszy bl, zranienie, cierpienie, alienacja, nie sposb bowiem unikn nieporozumie. Bez przebaczenia wsplnota moe istnie tylko tam, gdzie ludzie s uczuciowo powierzchowni. Dziki przebaczeniu stajemy si zdolni do nawizywania prawdziwych, gbokich zwizkw z innymi ludmi, relacji, w ktre moemy si w peni zaangaowa. Przebaczenie zblia ludzi i pomaga im zrozumie przeszo, by mogli o niej zapomnie. Dochodz oni do porozumienia z przeszoci, aby pozwoli jej naprawd przemin. Otwiera wic przyszo, co nie oznacza, e nasza wolno zostaa ograniczona lub e nie moemy by otwarci i spontaniczni. Przebaczenie rzutuje na teraniejszo, bo szczera skrucha prowadzi do rozwoju. Przebaczenie to co wicej ni akt dobroczynny, wyraz powicenia czy posuszestwa. Kady z tych pogldw wynika z rnego pojmowania tego, czym jest mio agape, czym jest zdyscyplinowanie. Biblijna agape to mio poczona z szacunkiem. Ten za oznacza pokor, askawo,

uwicenie i wicej jeszcze - sprawiedliwo. Prowadzi bowiem do przebaczenia, ktre polega na wzajemnym okazaniu szczerej skruchy i odzyskaniu prawidowych relacji. Takie przebaczenie jest ukoronowaniem mioci, prowadzcym do odnowienia wsplnoty.

Widz w tobie winowajc. Czuj si zraniony, wykorzystany, obraony, a jestem niewinny. Wska winnego mojej krzywdy. Wszelkie dziaania wiodce do przebaczenia moemy podj wwczas, gdy zdamy sobie spraw, e wsplnie cierpimy. Przebaczajmy uwiadamiajc sobie popenione zo

Ufaem temu czowiekowi. Powiedziaem kiedy, e powierzybym mu swoje ycie lub on. Udao mi si unikn tylko tego pierwszego. Naleelimy do tego samego Kocioa i do tej samej grupy spoecznej. Prowadzi praktyk terapeutyczn - dopki mu jej nie odebrano. Sam nalegaem, abymy poszli na konsultacje, ja i Jill. Rozmawia z kadym z nas osobno. Kiedy Jill powiedziaa, e przeprowadza si do niego, nie uwierzyem, dopki nie zobaczyem ich wchodzcych razem do jego mieszkania. Nigdy nie nienawidziem nikogo tak jak jego. Nawet po tym, gdy mj adwokat wnis oskarenie do sdu i czowiek ten straci licencj na prowadzenie praktyki z powodu nieetycznego postpowania, cigle go nienawidziem. Miny cztery lata, ale nie czuj si lepiej. Wystarczy e pomyl o Jill, a odek podchodzi mi do garda. Czuj bl i samotno. Wystarczy jedno przelotne spojrzenie na niego i mj dzie ju jest zmarnowany. Wyrzdzi mi zo, wyrzdzi nam zo. Odtd to ju nie jestemy ,,my. W pewien sposb moje ycie si wtedy skoczyo. Nie potrafi pozby si wspomnie. Nie mog tak duej y.

Wyrzdzono mi krzywd Jak poradzi sobie z blem, zranieniem i poczuciem niesprawiedliwoci? Przede wszystkim naley przyjrze si swojej niewinnoci. Wikszo zranionych ludzi chce widzie innych jako napastnikw, agresorw, siebie za jako niewinne ofiary. Zauwamy, e celem takiego rozoenia akcentw jest uwolnienie si od poczucia winy i odpowiedzialnoci. Sytuacje, w ktrych jest si zupenie niewinnym, rzadko zdarzaj si w staych zwizkach. Oczywicie moliwe s jednorazowe akty gwatu i przemocy, za ktre odpowiedzialna jest tylko jedna ze stron. Tymczasem w wikszoci wypadkw - czy bdzie to konflikt midzy maonkami, przyjacimi, czy te bolesna sytuacja w pracy odpowiedzialno za powstanie konfliktu ponosz obie strony. W sytuacjach konfliktowych bardzo atwo mnoy si liczb powodw, ktre pozwalaj obarcza odpowiedzialnoci drug stron.

Powrmy do sytuacji przedstawionej na pocztku rozdziau. Zdradzony mczyzna

przedstawi fakty majce wiadczy o tym, e dwie osoby w powstaym trjkcie s winowajcami, on za zosta skrzywdzony. Ale przyjrzyjmy si tej sytuacji uwaniej. Maestwo przeywajce kryzys jest zwizkiem dwojga ludzi. Gdy ich wzajemne relacje ulegaj rozchwianiu, to obie strony s odpowiedzialne za zaistniay stan rzeczy. Jeden z partnerw otwiera si na relacj z kim z zewntrz, ale to oboje doprowadzili do mierci ich zwizku, co w istocie stao si przyczyn niewiernoci. Jeli do tego ow trzeci osob jest wsplny przyjaciel, wwczas pokrzywdzony nie chce nawet wiedzie, co rzeczywicie si zdarzyo. Obie strony s bowiem do pewnego stopnia odpowiedzialne za to, co si z ich zwizkiem dzieje. Zawsze istnieje nieskoczona liczba moliwoci przypisania odpowiedzialnoci za bolesne wydarzenia wszystkim, ktrzy si do nich przyczyniaj. To twoja wina Samo ustalenie czyjej winy ma oczywicie ma warto, kwestia ta jednak powraca w wikszoci konfliktw. Wydaje si, e takie nastawienie umoliwia wytworzenie poczucia wasnej pseudoniewinnoci. Oboje jestemy bowiem uwikani w nieporozumienia. Aby mg powsta problem, potrzeba dwojga ludzi. Kade z nas moe odkry, jeli tylko bdzie patrzyo uwaniej, jaki jest jego udzia w sprawie. Jeli godzie si na co, co, niezalenie od twojej woli, druga osoba uznawaa za przesdzone, lub nie dostrzegae tego, e twj partner jest coraz bardziej nieodpowiedzialny - czue si wykorzystywany. Nie reagowae na to, e partner unika otwartej rozmowy, a kiedy nagromadzone emocje doprowadziy do wybuchu poczue si zaatakowany. Nawet jeli zdajemy sobie spraw z tego, e konflikty s integraln czci kadego zwizku, musimy pamita, i my sami moemy stanowi problem dla drugiej osoby. Dziki temu bdziemy lepiej umieli stawi czoo poczuciu krzywdy i unikniemy obraania si na innych. Ch przyznania si do winy i wzicia na siebie odpowiedzialnoci powinna by szczerym aktem, podejmowanym wiadomie, nie za pragnieniem wzbudzenia w kim poczucia winy, wymuszania usprawiedliwie czy wyzna lub sposobem bagatelizowania napi we wzajemnych relacjach. Waciwe okrelenie swojej roli w zwizku powinno suy odwieeniu uczu, odnalezieniu mioci. Skoro celem jest prawdziwy zwizek, to naley obiektywnie oceni fakty. Mio stanie si celem samym w sobie, jeli bdziesz postrzega drugiego czowieka jako podmiot, a nie przedmiot mioci. Jakikolwiek krok na drodze do odnalezienia mioci nie moe sta si rodkiem do manipulowania drug osob.

Odnalezienie mioci jest nagrod sam w sobie - mio bowiem stanowi sens naszego istnienia. Wstpem do tego jest porzucenie postawy zranionej niewinnoci i powrt na grunt odnalezionej mioci. Ale to nie moja wina Nie opuciem jej, to ona mnie zostawia. Nie chciaem, eby nasze maestwo si rozpado. Wierzyem jej, byem wierny i cige jeszcze jej nie zdradziem, mimo e mieszka ju prawie rok ze swoim terapeut. Gdybym mg co jeszcze zrobi w tej sprawie, uczynibym to. Nie mog jednak myle, wybiera lub kocha za ni. To ona ponosi odpowiedzialno za to, co zrobia. To j naley wini za rozpad naszego maestwa. Potrzeba przypisania winy ktrej stronie jest bardzo silna. Kiedy dzieje si co, co uznajemy za niesprawiedliwe, gdy zostao wyrzdzone komu zo, prbujemy obarczy odpowiedzialnoci jedn ze stron, pragnc dopasowa to, co si zdarzyo, do naszego poczucia sprawiedliwoci. To poczucie sprawiedliwoci pojawia si ju w okresie wczesnego dziecistwa. Wraz z nauk tego, co dobre, i tego, co ze, ksztatowania sposobw mylenia, dziaania, dokonywania wyborw pojawia si potrzeba sprawiedliwoci. adna z potrzeb, ktre wyrastaj z zalka pierwszych dziecicych dowiadcze, nie jest tak silna. adna nie jest bardziej uporczywa w domaganiu si zadouczynienia, naprawienia krzywd i adna nie jest bardziej konsekwentnie realizowana - od najwczeniejszych lat a po ostatnie dowiadczenia ycia. Potrzeba sprawiedliwoci pojawia si zawsze, gdy osdzamy jak sytuacj. To nie moja wina, bdzie stale powtarza kto, kto zostanie niesusznie oskarony. To oczywicie jego wina, stwierdzi kto inny, jeli poczuje si skrzywdzony. Denie do sprawiedliwoci to zadanie na cae ycie. Wywizujemy si z niego lepiej, gdy stajemy si na tyle dojrzali, by umie oszacowa odpowiedzialno kadej ze stron za zaistnia sytuacj, nie za infantylnie rozpatrywa powstay konflikt w kategoriach wstydu i winy. Proces rwnowaenia tych odczu, ktry polega na uwiadomieniu sobie poczucia winy i odczuwaniu wstydu, rozpoczyna si we wczesnym dziecistwie - mniej wicej w drugim roku ycia, i trwa dopty, dopki dana osoba nie dojrzeje do nastpnego etapu mylenia i reagowania. Wstyd jest uczuciem totalnego odrzucenia, ogromnego zmieszania,

zupenego odkrycia si przed innymi. Ma si wwczas poczucie, e bdc bezbronnym zostao si zapanym na gorcym uczynku. Chcemy si schowa i pragniemy przenie win na kogo innego. W pniejszym okresie, gdy sumienie jest ju uksztatowane, poczucie winy przybiera wyraniejszy, bardziej konkretny ksztat, a reakcj na nie staje si ju nie wstyd, ale bardziej zoone, sprzeczne uczucia. Poczucie winy jako reakcja na okrelone zdarzenie, na niewaciwe postpowanie, naruszenie systemu wartoci prowadzi do przyznania si do bdu, wyznania grzechu, szukania przebaczenia. Istotny staje si zatem problem odpowiedzialnoci i konsekwencji, a nie winy. Od czego zacz? Pierwszy krok w kierunku przebaczenia robimy wtedy, gdy rezygnujemy z ganienia innych i zaczynamy widzie rwnie swoj win w powstaniu konfliktu. Ganicy z zasady chce wskaza winowajc, przypisa mu rol ajdaka i wymierzy waciw, jego zdaniem, kar. (Wszystkie te dziaania niestety oddalaj, a nie przybliaj nas do celu.) Pokutuje w nas wiele faszywych wyobrae dotyczcych rozwizywania konfliktw: wyobraenie, e wskazanie winowajcy pomoe zmniejszy bl; wyobraenie, e powtarzanie magicznej formuy: tak mi przykro, prosz, wybacz mi, uwolni od wzajemnego niezrozumienia; wyobraenie, e uznanie konfliktu za niebyy poprawi sytuacj (wynagrodz ci to, odpokutuj to, powic si lub po prostu bd miy w przyszoci, udowodni, e jestem szczery); wyobraenie, e unikanie rozmowy lub zaprzeczanie istnieniu problemw uproci sytuacj i umoliwi powrt do rwnowagi we wzajemnych relacjach; wyobraenie, e rozadowanie napicia za pomoc plotek lub przeniesienia frustracji czy gniewu na inne osoby pomoe odzyska utracon blisko, wi. Wszystkie te wyobraenia pozwalaj nam uciec od poczucia winy lub uatwiaj skadanie jej na barki innych. Naley zrezygnowa z obwiniania siebie lub partnera i jasno okreli wasn odpowiedzialno oraz odpowiedzialno partnera za zaistniay problem. Takie postpowanie pozwala obiektywnie spojrze na sytuacj i nie pogbia konfliktu. Kiedy czujemy si przez kogo skrzywdzeni, to nie naprawimy relacji z t osob dopty, dopki nie powiemy jej o naszych uczuciach.

Jeli postrzegamy kogo jako krzywdziciela, nie bdziemy w stanie naturalnie reagowa, komunikowa si z nim, dopki nie zajmiemy si w odpowiedzialny sposb ran, z ktrej powodu cierpimy, zoci, ktr czujemy, oburzeniem, ktre w sobie nosimy. adna strategia, unikanie rozmw czy zaprzeczanie faktom, uywanie magicznych formu, prby odwrcenia przeszoci, karzce obwinianie lub zastpowanie tego ostatniego plotkami nie mog by nam pomocne i nigdy nie bd adnym lekarstwem dla zwizku. Trzeba natomiast, aby partnerzy zajli si dzielcymi ich rnicami. Jeli bezporednie spotkanie midzy nimi nie jest moliwe, to pomoc mgby suy kto godny zaufania.

Krzywdy nie da si unikn lub obej. Ona istnieje i trzeba si z ni zmierzy. Jezus powiedzia: Gdy brat twj zgrzeszy przeciw tobie... (Mt 18,15) lub ...gdy brat twj ma co przeciw tobie...(Mt 5,23-24), powiniene i do niego i naprawi relacje z tym czowiekiem. Niezbdnym warunkiem takiego pojednania jest postawa pokory, wiara i akt

osobistego oddania si Bogu; tylko bowiem przebaczajca dusza staje si otwarta dla Ducha Boego. To, e wyrzdzono mi krzywd, nie jest wystarczajcym powodem, abym przesta uwaa t drug osob za wartociow; nie jest podstaw do tego, abym przesta postrzega j jako osob o nieskoczonej wartoci. Doznanie krzywdy nie usprawiedliwia rezygnacji z mioci wobec drugiego czowieka, ktra powinna by rwna mioci wasnej. Ponadto w pewnej mierze jestemy razem w tym konflikcie, ktry nas dzieli. Potrzebujemy nawzajem od siebie pomocy, uwagi, troski... Czym wic jest przebaczenie?

Naley odnowi przeywanie mioci. Naley wznowi lub podj rozmowy majce na celu osignicie wzajemnego zaufania. (Pokrtce tylko przyjrzymy si tym kwestiom, aby omwi je dokadniej w nastpnych rozdziaach.) Odnowienie przeywania mioci moe doprowadzi do zdolnoci rozrniania midzy osob a czynem, ktry ona popenia. Warto drugiej osoby nie bdzie wwczas przesaniana jej zym zachowaniem w danym momencie. Mona mie obiekcje w stosunku do czynw drugiego czowieka, ale nie musi to znieksztaca postrzegania go jako osoby wartociowej. Kady ma niezaprzeczalne prawo do tego, aby odnie do siebie ponisze wyznaczniki czowieczestwa: jestem cenny i wartociowy jako czowiek, co nie jest zalene od moich uczynkw. Zasada ta odnosi si rwnie do naszych blinich: jeste cenny i wartociowy w swej istocie niezalenie od twoich czynw. Jeli potrafimy odrni osobowo od jej zewntrznych realizacji, czyli uczynkw, to moemy wyzwoli potencja niezbdny do zmiany naszego postpowania. Wtedy krytyki skierowanej pod naszym adresem nie bdziemy odbiera jako ataku. Kiedy przeywanie mioci zostanie odnowione, krzywda zacznie by postrzegana jako to, czym w istocie jest: zym wyborem, niewaciwie, bdnie skierowanym dziaaniem. Nasz gniew moe si wtedy skoncentrowa na zachowaniach, nie za na ludziach. Gniew i mio stan si dla nas wezwaniem do przyjcia tego, co si stao, bez wypierania si siebie, bez reakcji obronnych. Zrozumiemy, e akceptacja konkretnego czowieka nie oznacza wcale aprobaty jego uczynkw. Z tak wiadomoci obie strony mog wspiera si wzajemnie, akceptujc wartoci, zobowizania, przekonania, tak aby mc ponownie podj dialog w duchu wzajemnego zaufania. Kryzys tumi zaufanie. Trwa ono w zamroeniu, dopki dialog nie zostanie wznowiony. Negocjowanie w duchu wzajemnego zaufania wprowadza na stae domieszk ryzyka do relacji z drugim czowiekiem. Jak wida, ryzyko i zaufanie id w parze. Wyjanianie kierujcych nami intencji moe doprowadzi do wsplnie przeywanej skruchy, pod warunkiem e bdzie ona rzeczywicie odczuwana. Ten proces wymaga od obu stron penej gotowoci do przebaczenia. Przebaczajcy musi dostrzega prawdziw skruch partnera i pozby si jakichkolwiek podejrze co do szczeroci jego intencji. Przeszo zostaje odrzucona, akt przebaczenia dokonuje si w odnowionej wsplnocie dwojga. Musi jednak towarzyszy temu wszystkiemu ch zaufania drugiemu czowiekowi i ryzyko, e bdzie si ponownie skrzywdzonym. Naley ryzykowa,

choby taka sytuacja miaa si powtarza, jak powiedzia Jezus, ...siedem razy na dzie (k 17,4). Naley by otwartym na nowe sposoby wzajemnych relacji, stawa si coraz szczerszym wobec partnera, i to wanie wtedy, gdy udao si nam zaleczy otrzyman ran. Otrzymanie przebaczenia jest takim samym ryzykiem jak jego udzielenie. Aby przyj przebaczenie, musimy by gotowi do szczerego potwierdzenia naszej skruchy oraz okaza ch zmiany. Oprcz tego nieodzowne jest zaufanie wasnym reakcjom oraz podjcie ryzyka spontanicznego zachowania w przyszoci, mimo wiadomoci, e moemy powtrzy bd, co wywoa kolejny konflikt. Musimy wic by otwarci, szczerzy i troskliwi. Nie powinnimy mie zahamowa z powodu przeszoci. Nie obawiajmy si, e wniesiemy do naszego zwizku nowe bdy, ktre podwa wiarygodno naszej skruchy. Przebaczenie powinno pozwala na ryzyko bycia sob. W ten sposb moemy powrci do intymnych kontaktw z drug osob bez wybuchw niepokoju, paraliujcego nasz zdolno do zblienia si do niej. Dziki temu bdziemy si zblia do wsplnego rozpoznania, e intencje stron s szczere, a skrucha autentyczna. Zostan przywrcone lub osignite prawidowe wzajemne relacje. Na tym polega przebaczenie. Poszukiwanie wskazwek biblijnych W Ewangelii w. Mateusza (Mt 18,23-35) znajdujemy najbardziej wnikliw przypowie dotyczc prawdziwego i pozornego przebaczenia. Przyjrzyjmy si jej, aby przeledzi argumentacj Jezusa. Scena 1: Czas akcji - wczesne lata pierwszego wieku naszej ery; miejsce akcji okolice Galilei. Prolog: Piotr wanie zapyta: ,,A siedem razy? Jezus odpowiada: ,,Siedemdziesit razy po siedem. Nastpnie opowiada ponisz histori. Akt 1 Czowiek zaduony na 10 tysicy talentw

W paacu krlewskim odbywa si inwentaryzacja. Sprawdzane s wszystkie rachunki. Wrd nich jest rachunek niejakiego ,,A, ktry jest winien 10 tysicy talentw i nie moe ich spaci. Krl rozkazuje mu, aby sprzeda wszystko, co ma, wczajc on i dzieci, i w ten sposb uzyska ustalon kwot. Czowiek ten prosi: Panie, miej cierpliwo nade mn, a wszystko ci oddam. Krl lituje si nad nim, uwalnia go i darowuje mu dug. Akt 2 Zaduony na sto denarw Po wyjciu z sali sdowej czowiek zaduony na 10 tysicy talentw wstpuje do znajomego ,,B, winnego mu sto denarw. Duszc go, da: Oddaj, co winien. Tamten prosi: Miej cierpliwo, zapac. On jednak odmawia i wtrca dunika do wizienia. Akt 3 Kara wizienia Przyjaciele, ktrzy byli wiadkami zdarze, bardzo si zmartwili i opowiedzieli wszystko krlowi. Ten przemwi do swojego dunika: Sugo niegodziwy! Darowaem ci cay ten dug, poniewa mnie prosie. Czy wic i ty nie powiniene by ulitowa si nad swoim wspsug, jak ja ulitowaem si nad tob? W zoci krl wyda dunika katom, aby zmusili go do oddania caego dugu. Epilog Podobnie uczyni wam Ojciec mj niebieski, jeeli kady z was nie przebaczy z serca swemu bratu (Mt 18,35). 1. Istotn kwesti nie jest pytanie Piotra: Ile razy mam przebaczy, jeli mj brat wykroczy przeciwko mnie? Czy a siedem razy?, ale pytanie: Czy sam jako wielokrotny winowajca bd mia choby raz odmwi przebaczenia skruszonemu czowiekowi?

2. Krl uwolni czowieka i darowa mu dug. Oto dwa akty miosierdzia: przywrcenie wolnoci i uregulowanie zaduenia. Oba s wane. Pierwszy wie si z mioci, drugi ze zrozumieniem potrzeb yciowych drugiego czowieka. 3. Krl pozwoli dowiadczy czowiekowi identycznego wyroku, jaki ten wymierzy wczeniej innemu. Podobnie Bg pozwala, abymy dowiadczyli na sobie tego, czego yczymy innym (Por. 2 Sm 12,1-23; Est 7,1-10.). 4. Oto komentarz z Ewangelii w. Marka: A kiedy stajecie do modlitwy, przebaczcie, jeli macie co przeciw komu, aby take Ojciec wasz, ktry jest w niebie, przebaczy wam wykroczenia wasze (Mk 11,25). Do dalszych wicze : Indywidualnie Zagadnienia do rozwaenia mona wybra spord poniej przedstawionych: 1. Problem winy Gdy zostaj skrzywdzony lub kiedy midzy mn a inn osob powstaje konflikt: A. Natychmiast usiuj szuka winowajcy i zwali win na kogo. B. Usiuj natychmiast ustali, co zego si stao, i kogo obarczy za to odpowiedzialnoci. C. Prbuj ustali, dlaczego rzeczy przybray zy obrt i jak sprawi, by byo dobrze. D. Robi wszystko lub prawie wszystko z rzeczy wymienionych powyej. E. Nic specjalnego nie robi. Problem? Jaki problem? 2. Kwestia zudze Kiedy pojawia si konflikt, mam nadziej, e: A. Rytualne przeprosiny zaatwi wszystko (Tak bardzo ci przepraszam). B. Obwinienie lub zganienie kogo zmniejszy mj bl. C. Poniechanie interwencji przywrci prawidowe relacje z partnerem; wystarczy tylko by uprzejmym. D. Unikanie rozmw na pewno pomoe (Lepiej nie mwmy ju o tym). E. Przeniesienie problemu rozwie go (Pogadam o tym z kim innym). 3. Przebaczenie

Kiedy mam przebaczy, najtrudniejsze dla mnie jest: A. Odnowienie przeywania mioci. B. Odbudowanie zaufania. C. Przyjcie, e skrucha jest prawdziwa. D. Podjcie ryzyka wystawienia si na ponowne zranienie. E. Otwarcie si na ryzyko bliskoci z drug osob. 4. Przyjmowanie przebaczenia Gdy otrzymuj od kogo przebaczenie, najtrudniejsze staje si: A. Zaakceptowanie cudzej mioci, gdy czuj wstyd i mam poczucie winy. B. Potwierdzenie, e moja skrucha jest szczera. C. Powrcenie do swobodnego i spontanicznego postpowania. D. Ryzyko ponownego uczciwego otwarcia si na drug osob i troska o ni. E. Ryzyko ponownej bliskoci bez strachu. W maej grupie Korzystajc z wicze przeznaczonych do samodzielnej pracy, mona poprosi zebrane osoby o wskazanie, ktra z odpowiedzi najlepiej oddaje ich reakcje. Naley wysucha ich wypowiedzi, nie wymagajc od nikogo mwienia o osobistych sprawach, nie roztrzsajc niczyich prywatnych problemw, nie wartociujc i nie interpretujc postaw. Mona zapyta, czy dana osoba chciaaby zaakceptowa pomoc grupy. Jeli tak, to dopiero wtedy mona zaoferowa wgld w poruszane przez ni problemy, szanujc jednak prawa odbiorcy do wasnego zdania. Szanujmy cudze prawo do akceptacji, odrzucenia lub przyjcia tylko czci pomysw i dowiadcze proponowanych przez czonkw grupy.

Postrzegam ci jako sprawc za. Czuj si zraniony, rozalony, czuj gniew, zgaszam suszne pretensje. Z powodu wyrzdzonej mi krzywdy odmawiam dostrzeenia w tobie drogiej mi, w peni wartociowej, osoby. Przebaczenie rozpoczyna si wtedy, gdy znowu patrz na ciebie z mioci. Przebaczajmy - ponownie utwierdzajc mio

Nienawidz mojego szwagra. Nie mog mu zapomnie, co zrobi mojej siostrze. Mimo e jest szanowany jako przedstawiciel naszej spoecznoci, nigdy nie bd w stanie znowu mu zaufa. Stopniowo podwaa jej poczucie wasnej wartoci, podkopywa obraz jej wasnej osoby, a stracia pewno, e potrafi samodzielnie myle, e moe zaufa wasnym uczuciom. Nigdy mu tego nie wybacz. Pobrali si, gdy dopiero stawaa si dorosym czowiekiem. Bya tak bardzo zakochana, e nie zauwaya, jak zawadn jej osobowoci. On za ni mwi, poprawia jej myli. Wkrtce to on myla, odczuwa, decydowa za ni, a ona nie miaa adnych obiekcji. Po urodzeniu pierwszego dziecka zacza by coraz bierniejsza. On stawa si coraz bardziej nadopiekuczy, ona za wpadaa w kolejne okresy depresji, a nawet, co gorsza, czua si winna, e nie dorwnuje mu w adnej dziedzinie. Nawet teraz, gdy przesza terapi, on wci odmawia przyjcia do wiadomoci, jak bardzo przyczyni si do tego, e moja siostra powoli staa si bezwoln istot. Tumaczyam,

e do wytworzenia tak niewaciwych relacji potrzeba dwch osb - jedna wpada w depresj, bo druga j do tego popycha. Jego jedyn reakcj byo wzmoenie pomocy, coraz wiksze powicanie si, sowem - nadopiekuczo. Wyglda jak mczennik, gdy wykazywaam, e przyczyni si do powstania problemu. Trzymam si z dala od ich domu, dopki wiem, e on tam przebywa. Nie potrafi, nie spojrz nigdy na ten problem tak, jak on to widzi, a mianowicie, e to wszystko jej sprawa. Gdy go widz, czuj, e zo we mnie wzbiera. Nie ma sposobu, ebym moga go znowu zaakceptowa jako swojego bliniego. Jeden krok naprzd co pewien czas

Przebaczanie to proces zoony i wymagajcy od nas wiele wysiku. Jake czsto bywa redukowany do pojedynczego aktu zaakceptowania drugiego czowieka. Pomimo blu, poczucia krzywdy zachca si nas do jednorazowego przebaczenia, majcego wszystko zaatwi. Tymczasem przebaczanie to zadanie wymagajce wielu krokw, ktre mog okaza si dramatycznie trudne. Kady z nich naley wic robi ostronie, wczeniej za go przemyle, podda gbokiej refleksji. Kady kolejny bazuje na poprzednich i staje si punktem wyjcia dla nastpnych. Pierwszy krok polega na zmianie stosunku do czowieka, ktremu mamy przebaczy. Musimy odrni czowieka od jego zego postpowania. Drugi krok pogbia obiektywne rozpoznanie drugiej osoby, przywraca jej nasz mio. Nastpny to zdanie sobie sprawy, e przeszo mina bezpowrotnie, wobec czego naley porzuci roszczenia z ni zwizane. Gniew, bl i smutek trzeba rozadowa przez odnowienie zaufania. Pozwala to obu stronom otworzy si na przyszo i obdarowa siebie nawzajem nowym porozumieniem w mioci. Kady z tych krokw jest integraln czci procesu przebaczania. Pierwsze trzy to kroki na drodze wiodcej ku mioci, a wic tak naprawd nie stanowi one przebaczenia. S jednak niezbdne jako podstawowy warunek rozpoczcia pracy nad przebaczeniem. Gdyby cay proces mia si zakoczy na etapie przywrcenia wartoci i mioci drugiej osobie przy jednoczesnym uwiadomieniu sobie tego, co si zdarzyo - to autentyczne przebaczenie nie zostaoby zrozumiane ani przeyte. Fakt, e najczciej uywane definicje przebaczenia nie oferuj wiele wicej ponad owe wstpne warunki, budzi gbok konsternacj w tych, dla ktrych wartoci jest pojednanie i odnowienie zwizku. Dla nich prawdziwe przebaczenie nie jest prostym uwolnieniem si przebaczajcego od nienawici, resentymentw, podejrze czy wrogoci. Stanowi ono odzyskanie naszych braci i sistr w peni i w prawdzie. Szacunek i mio - od tego zaczniemy Nienawidz mojego szwagra, powiedziaa pewna kobieta. Nie mog mu przebaczy, szanowa go, zaakceptowa znowu jako swojego bliniego. Moe jednak byaby w stanie to zrobi. Jeeli rzeczywicie problemem jej siostry jest swobodne wyraanie siebie, jeeli pragnie ona zmiany, rozwoju oraz odnowienia wasnej tosamoci, to proces ten musi si rozpocz od zrwnania wartoci samej siebie i innych, szacunku dla wszystkich ludzi. Siostrze nie pomoe wyrczanie jej w nienawici, przeywanie za ni gniewu, ktrego ona sama nie odczuwa, odreagowywanie jej frustracji, odczuwanie w jej zastpstwie. Dopiero gdy kobieta ta pozwoli siostrze samodzielnie zmierzy

si z konfliktami, przestanie pomaga jej w identyczny sposb jak znienawidzony szwagier. (Nasz gniew wywouj czsto zachowania podobne do naszych, nie za od nich rne. Irytuj nas osoby, ktre wykorzystuj innych w sposb, w jaki sami chcielibymy ich represjonowa. Postpowanie innych ludzi odkrywa w nas co, czego nie akceptujemy u siebie.) Kobieta ta musi pozwoli swojej siostrze przeywa bl i niesprawiedliwo na wasne konto. Pomogaby obojgu, siostrze i jej mowi, gdyby z kadym z nich nawizaa prawdziwie blisk relacj. Wwczas mogaby wyrazi wasne uczucia (nie za uczucia swojej siostry) i trosk (zamiast koncentrowa si na przekazach z drugiej rki, dotyczcych relacji midzy innymi ludmi). Powinna dopracowa si wasnych dowiadcze zarwno z ni, jak i z nim. Mogaby by pomoc, gdyby zrozumiaa, e kade z nich ma wasn godno. A gdy odnowione zostanie przeywanie mioci, powrci porozumienie i stanie si moliwe przeprowadzenie otwartej rozmowy na temat wzajemnego zaufania. Ale czy ona zdoa zaufa im obojgu, pozostajc jednoczenie w zgodzie ze sob? Przeszoci nie mona zmieni. Co si kiedy zdarzyo, wymkno si ju spod kontroli. dania, aby przywrci przeszo, zmaza j, zapisa na nowo, poprawi, s mrzonkami. Im szybciej zostan odwoane, tym lepiej (atwiej wwczas kocha drugiego czowieka). Gdy postrzegamy kogo jako istot w peni wartociow, mimo obiekcji co do niektrych jej dziaa, wtedy pojawia si szansa na pojednanie. Mio umoliwia zmian mylenia, odczuwania, oczekiwa, a podejmowanie powyszych dziaa, jako pozytywny zwrot ku drugiemu czowiekowi, warunkuje odczuwanie mioci. Postrzeganie, mylenie, odczuwanie, decyzja, dziaanie Mio jest uczuciem, w ktrym ca nasz osob obdarzamy ca osob drugiego czowieka. Ale tak rozumiana mio to proces, ktry stopniowo narasta i rozwija si. Moe on rozpocz si w jakimkolwiek punkcie cyklu: postrzeganie - mylenie odczuwanie - pragnienie - dziaanie, aby pniej przenie si na wszystkie elementy. Przykadem niech bdzie etap dziaania, ktry czsto prowadzi do narodzin uczu. Jeli np. utkniecie przypadkowo w windzie, to wzajemne podtrzymywanie si na duchu (dziaanie) wzbudzi nowy sposb postrzegania, mylenia, nowe pragnienia. Wanie przypadkowe okazje skaniajce do porozumiewania si, wzajemnych dziaa najczciej wywouj uczucia.

Zauwamy, jak otworzenie si na innych rozwija wraliwo emocjonaln. Gdy kto jest samotny, wyobcowany i szuka kogo, z kim mgby porozmawia, to nawet neutralna krtka rozmowa budzi nadzieje, wywouje uczucia pozytywne, napenia jasnym wiatem dziaania. Jeli czua, ufna relacja zostaje podwaona przez poczucie krzywdy, to mona j przywrci zmian postrzegania drugiej osoby. To najbardziej dostpna, najatwiejsza i zapewne najefektywniejsza droga, aby powrci do mioci. Bo przecie mona zobaczy drug osob w innym wietle, na nowo zdefiniowa jej obraz. Bardzo czsto to jedyna zmiana, jakiej jestemy w stanie dokona na pocztku. A jest to zmiana konieczna, bo nie sposb zmieni sposobu mylenia o danej osobie, jeeli nie zobaczymy jej w innym wietle. Nie mona przeksztaci uczu, skoro wczeniej chciao si je kontrolowa. Trzeba wiedzie, e o naszych emocjach decyduj nasze spostrzeenia i oceny; zmieniaj si wraz ze sposobem postrzegania lub oceniania innych. Decydujemy, jak bdziemy postrzegali dan

osob, jestemy wic odpowiedzialni za swoje uczucia; moemy je zmienia. Kiedy zobaczymy drug osob w innym wietle, moliwe stanie si rozbudzenie pozytywnych uczu, pogbienie partnerskich relacji. W rezultacie zdoamy podj decyzj o ponownym zblieniu si do siebie. Druga osoba jest tyle warta co ja Traktowanie drugiego czowieka jako osoby wartociowej wymaga od nas szacunku dla siebie samych. Jeli gardzimy sob, gardzimy innymi. Jestemy wartociowi, poniewa jestemy sob. Podobnie i druga osoba jest wartociowa dlatego, e jest sob. Nie zwiksz ani nie zmniejsz niczyjej wartoci wybitne osignicia, wzorowe zachowanie czy godna podziwu uroda. Wszyscy s nieskoczenie wartociowi dlatego, e zostali stworzeni na podobiestwo Boga. Jest to co, co posiadamy na wasno. Bycie na podobiestwo Boga daje si szczeglnie wyjani jako pozostawanie z innymi we wsplnocie, w jednoci. Nasza warto wyraa si wic rwnie w tym, e jestemy czci penego wartoci Boskiego dziea stworzenia. Moemy udowodni nasz warto prawdziwie, gdy pozostajemy w prawidowych relacjach z innymi ludmi (por. Rdz 1,27-28; Rdz 5,1-2; Ef 4,23-24). Mona wyrni cztery sposoby wartociowania siebie i innych, ktre zdominoway mylenie chrzecijaskie w cigu ostatnich 2 000 lat. Pierwszy z nich polega na afirmacji innych i negacji siebie (mio bliniego jest cnot, mio wasna - jej przeciwiestwem). Drugi sposb to afirmowanie innych i tolerowanie siebie (mio bliniego to prawdziwa suba, mio wasna za jest akceptowana ze wzgldu na to, aby nie by dla bliniego ciarem). Wedle trzeciego sposobu zarwno mio wasna, jak i mio bliniego s cnotami (nauczy si kocha siebie to podstawa prawdziwej mioci bliniego). Czwarty sposb zakada, e mio bliniego i mio siebie to dwa aspekty tej samej mioci. Podstaw ponownego odczuwania mioci w stosunku do osoby postrzeganej jako winowajca ma by gboka wiadomo, e ja, ty, my wszyscy jestemy nieskoczenie wartociowi, niezalenie od naszych dziaa, wygldu, efektywnoci czy jakichkolwiek innych kryteriw. Dowiadczenie krzywdy nie usprawiedliwia braku szacunku i mioci do drugiej

osoby. Moliwe jest skorygowanie i przeorientowanie wasnych odczu od braku mioci ku jej rozkwitowi, niezalenie od tego, czy kto nas przyciga czy odpycha. Darzenie innych szacunkiem Mio wyraa si szacunkiem. W tym stwierdzeniu zawiera si tre biblijnego sowa oznaczajcego mio: agape. Agape ofiarowywana jest, gdy postrzegamy inn osob jako wartociow, traktujemy j z szacunkiem jako rwn nam istot, uznajemy jej prawo do wyraania wasnej opinii, powaamy jako istot odpowiedzialn za swoje wybory, uczucia, dziaania. Mio agape w cigu dwch tysicy lat istnienia teologii chrzecijaskiej bya rnie pojmowana: jako dobroczynno, posuszestwo, powicenie, szacunek. Agape rozumiana jako dobroczynno miaa oznacza mio nieprzyjaci, mio nie kochanych i nie kochajcych. Fakt, e takie odniesienie pomniejszao warto obiektu mioci, przeoczano. Wane byy cele, wizja podanej przemiany dawcy mioci. (Sprzeczno polegaa na zaoeniu, i kto nie kochajcy nas nie moe w ogle zosta uznany za czowieka zdolnego do mioci.) Agape jako proste posuszestwo miaa prowadzi do mioci z obowizku. Kocham, bo wiem, e tak trzeba. Taka mio bez uczucia przywizania powoduje powstawanie oporw u ofiarodawcy, resentymentw u odbiorcy niechtnie akceptowanego; ginie w strumieniu pozytywnych uczu pyncych ze wiadomoci, e jest si dobrym, kochajcym. Agape jako samopowicenie bya utosamiana z powiceniem si dla innych wedle zasady: id pierwszy, twoje szczcie bdzie dla mnie nagrod; twoje dobro wymaga ode mnie wyrzecze, ale to nie ma znaczenia. Takie samopowicenie rzeczywicie jest czsto nagrod sam w sobie. Ofiarodawca czuje si uwzniolony swoim chlubnym postpowaniem, swoj prawoci. Ma poczucie wyszoci, zajmujc we wzajemnych relacjach pozycj niszego, z wasnej woli negujc siebie. Z kolei agape jako synonim szacunku oznacza docenienie w drugim czowieku tego, e zasuguje, podobnie jak my, na szacunek. Powinnimy respektowa jego prawa, on za jest odpowiedzialny za swe czyny wobec nas i Boga.

Przebaczenie

dobroczynne

oraz

przez

posuszestwo

oferuje

dziaania

jednokierunkowe, bo waniejsze jest bycie w zgodzie z samym sob ni dotarcie do drugiego czowieka. Ma zatem niewiele wsplnego i z osob, ktrej si przebacza, i z samym przebaczeniem. Przebaczenie traktowane jako powicenie polega na przyjciu na siebie blu, zaakceptowaniu rany, zdawieniu w sobie zoci i tym samym uwolnieniu od tego wszystkiego drugiej strony. adna ze stron nie formuuje pyta pod adresem partnera, nie padaj adne proby, nikt nie przedstawia swoich oczekiwa w stosunku do drugiej osoby, tak jakby wszystko byo jasne. Tym samym pomidzy nimi nie ma wsplnoty, otwarcia si na drug osob, nie zostao bowiem zbudowane wzajemne zaufanie.

Przebaczenie z mioci utosamiamy z szacunkiem. Wymaga to od obu stron takiego samego zaufania, ryzyka, otwartoci i chci oczekiwania ze spokojem na wszystko, co moe przynie przyszo. Szacunek, w ktrym wyraa si agape, ma wic na wzgldzie godno drugiej osoby. Drugi czowiek jest dla nas celem samym w sobie. Zranienie przejawia si najczciej jako nage ochodzenie relacji, zanik agape. Przebaczenie za polega na rozpoznaniu krzywdy jako stanu chwilowego. Odbudowuje ono zrozumienie dla kogo jako osoby podobnej do nas i godnej szacunku, prowadzi do odnowienia wzajemnych relacji. Takie pene mioci przebaczenie skada si wic z trzech elementw: postrzegania, uczu i dziaania. Druga osoba ponownie odbierana jest jako cenna, warta naszej mioci. Staje, podobnie jak my, wobec problemu odnowienia wzajemnego zaufania. Poszukiwanie wskazwek biblijnych Przeledmy pojawianie si wtku mioci agape w Biblii. Przeczytajmy kolejne fragmenty Pisma witego, aby przyjrze si, jak pogbiaj one rozumienie natury prawdziwej mioci. (Kp 19,15-18): W kwestiach sprawiedliwoci, plotek, wiadczenia przeciwko innym, zmagania si z nienawici, krzywd, zoci, centraln zasad niech stanie si: bdziesz miowa bliniego jak siebie samego, ktra oparta jest na wartoci przedstawionej ludziom przez Boga w sowach: ,,Ja jestem Pan. (Mt 22,39; Mt 19,19; Mk 12,31; k 10,27): Codzienne spenianie najwyszego Boskiego przykazania, aby miowa naszych blinich jak siebie samych, okazujc im w ten sposb szacunek, jest sposobem okazywania mioci Bogu. Caym sercem, dusz, umysem, wszystkimi naszymi zmysami rozpoznajemy w Nim autorytet, Tego, Ktry powiedzia: ,,Ja jestem Pan. (J 13,34-35; J 15,9-15): W trosce o innych jako o cenne istoty nie wyznaczajmy sobie adnych granic, poza ktrymi mio przestawaaby obowizywa. Jezus ich bowiem nie okrela, nie bya to nawet mier. Bg jest bezgraniczny w swojej mioci (por. Mt 5,43-48). Jestemy wadni kocha tak samo jak nasz Pan, ktry powiedzia: Ja jestem Pan. (Rz 13,9; Ga 5,14; Jk 2,8; Ef 5,28-29): Jednakowy szacunek dla wszystkich jest podstaw sprawiedliwego ycia, powinnimy prawdziwie wynagradza innych i suy im z satysfakcj. Szacunek odpowiada mioci. Zastanwmy si nad tymi fragmentami. Zauwamy: mio agape to yczliwo,

dobroczynno, posuszestwo, samopowicenie. Dowartociowuje ona rwnie innych ludzi, ktrzy s istotami tak samo cennymi jak my. Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Mio wyraa si na kadym z etapw przedstawionego wyej cyklu realizowanego w sposb wiadomy. Zastanwmy si, ktry element stanowi dla nas trudno? A. Postrzeganie. Trudno (atwo) mi jest postrzega innych jako osoby wartociowe, gdy dowiadczyem od nich blu. B. Mylenie. Moje myli s wewntrznie sprzeczne (krytyczne), co utrudnia okazywanie szacunku osobie, ktra mnie zrania. C. Uczucia. Musz przezwycia moje mieszane uczucia, zanim zaczn si na nowo troszczy o drug osob. D. Decyzja. Moja wola jest niespjna: z jednej strony chciabym poczenia, z drugiej za przeciwstawiam si temu. E. Dziaanie. Trudno mi uj w sowa to, e zaley mi na drugiej osobie i ponownie zacz okazywa jej mio. 2. Teraz rozwamy kolejne punkty, aby przypomnie sobie momenty wewntrznego napicia, wskaza na trudnoci zwizane z postrzeganiem, myleniem, uczuciami, podejmowaniem decyzji, dziaaniem, elementami okrelajcymi mio. 3. Zaplanujmy sobie na najblisze siedem dni zadanie, ktre bdzie prb praktycznej realizacji nowego sposobu reagowania na bycie zranionym. Na przykad: Jeli w tym tygodniu pomyl kiedykolwiek o D. A., bd patrzy na niego jako na czowieka rwnie wartociowego jak ja. Istot jego osobowoci potraktuj jako Boy dar, ktry nie zaley od tego, czy aprobuj jego postpowanie, czy nie. W maej grupie 1. Zajcia mona rozpocz od wstpnego wiczenia. Uczestnicy po kolei wypowiadaliby si na temat kolejnych punktw, szukajc jednoczenie odpowiednich dziaa. 2. Mona take wybra pi osb z grupy i kadej z nich przypisa czstkow wiadomo odnoszc si do jednej z piciu funkcji przebaczenia. Uywamy do tego celu punktw z czci wicze przeznaczonych do samodzielnej pracy lub te diagramu z rys. 5. Tych pi osb bdzie teraz tworzyo jedn pen osob. Uczestnicy wicze mog jej prezentowa

swoje problemy, a kada z piciu czci bdzie si staraa wyrazi jej sytuacj, zaczynajc swoje wypowiedzi sowami: Postrzegam mojego partnera jako... itp. Dla lepszego wgldu naley w pierwszej kolejnoci przedstawia spraw osobom reprezentujcym uczucie i decyzj. Odpowiedzi bd stawa si coraz trudniejsze, wraz z ich uzupenianiem o nasze obserwacje (postrzegam...), sposb mylenia (myl...), emocje (czuj...). Mona te prbowa pyta na chybi-trafi, przeskakujc od numeru 1 do numeru 5, lub jak wyadowujcy sw zo zirytowany czowiek, ograniczy si tylko do numerw 3 i 5. 3. Teraz zastanwmy si wsplnie, jak due jest nasze wewntrzne zaangaowanie w kultywowanie szacunku, ktry wyraa si mioci agape.

Przeszo yje tylko w mojej pamici, w wiecie za mamy do czynienia z jej konsekwencjami materialnymi. Ma ona nade mn wadz tylko wtedy, gdy si na to godz. Mog zostawi j za sob, uwolni si od niej, porusza si swobodnie. Nie nale ani do swojej przeszoci, ani do swojej przyszoci. Mog si jej ba, ucieka od niej, ale te spojrze jej w twarz, wchon j i y od tej chwili wolny. Przebaczajmy - uwalniajc si od przeszoci

Czuj si uraony. Nawiedzaj mnie wspomnienia z przeszoci. Myli kr wok tego samego tematu, powtarzaj t sam fraz, dania, oskarenia, wskazuj winowajc. Chocia znajduj si tu i teraz, to jednak mylami cofnem si w czasie do bolesnego momentu z przeszoci. Stoj twarz w twarz z sytuacj, ktra ju przemina, i zachowuj si tak, jakby przeszo bya teraniejszoci. W ten sposb zatrzymuj przy sobie bl. Czas zadecydowa: ,,dosy tego! I nagle ogarniaj mnie podejrzenia i strach. Siadam i rozgldam si dookoa. Przeszo na moment znikna, a ja zastanawiam si, jak powrci do domu. Wtpliwoci co do moliwoci powrotu, przekonanie o tym, e jeli co moe pj le, to pjdzie, potwierdziy si, gdy tylko zaczem nad nimi rozmyla. Wdruj teraz pord swoich fantazji i lkw dotyczcych przyszoci. S to: frustracja z powodu uniewanienia jutrzejszego rozkadu lotw i inne sprawy, m.in. zawd, jaki sprawiem Nancy telefonem, e nie przylec nocnym rejsem. Wszystko to powoduje negatywne uczucia, odwracam si od przyszoci peen obaw. Robi przerw w rozmylaniach, rozgldam si po poczekalni. Dziecko pacze, matka daje mu klapsa. Wysoki krzyk przebija si przez oglny haas. Wspczuj im obojgu. Za nami

egna si jaka para, dwoje ludzi pacze. Widz, jak si przytulaj do siebie, aby odwlec moment rozstania. Jestem taki jak oni... Trzymam si przeszoci, tyle e ja odczuwam al. Odwracam si od przyszoci peen podejrze, odmawiam przebywania tu i teraz, w peni w teraniejszoci. Jeli zechc pozwoli przemin przeszoci bez prb zmieniania tego, czego zmieni si nie da, i zaakceptuj przyszo, to bd mg przebywa w teraniejszoci, w jedynej chwili, w ktrej dane mi zostao y. Przywizanie do przeszoci Wraz z rozpamitywaniem i przetwarzaniem wydarze z przeszoci przywizujemy si do nich, nawet jeli zdajemy sobie spraw, e przeminy. Przeszo yje tylko w naszej pamici i w swoich materialnych konsekwencjach w wiecie.

Wic zamiast zaakceptowa konsekwencje przeszoci i zastanowi si nad sposobami ich zmienienia lub zlikwidowania, odmawiamy im prawa bytu, prbujemy cofn czas, odwrci konsekwencje. Oba te dziaania s sposobami przywizywania si do przeszoci i traktowania jej jak teraniejszoci. Mwic obrazowo - uraza jest jak buldog, ktry ciska zbami nasze garda, nie pozwalajc si nam uwolni. Bolesne dowiadczenie musi zosta zaakceptowane emocjonalnie i intelektualnie. Gdy wspomnienie przeytych wydarze wywouje wicej blu, ni jestemy w stanie przyj, wtedy cay proces emocjonalny trwa jaki czas. Musimy bowiem odczu w peni al, smutek, aby przyj to, co si zdarzyo, i upora si z tym uczuciowo i intelektualnie. Kiedy strata jest ogromna, tak jak w przypadku czyjej mierci, rozpadu zwizku, odrzuconej mioci, miesice, a nieraz lata aoby s potrzebne, aby t strat zaakceptowa emocjonalnie. Gdy bolesne zdarzenie dotyczy relacji z drugim czowiekiem, al przybiera form urazy, ktra wymaga rekompensaty od winowajcy. Pord uczu alu czsto pojawiaj si rne dania. damy od drugiej osoby, aby cofna czas, by znikno to, co istnieje (nie chcemy zrozumie, e jest to niewykonalne). damy, aby druga osoba zmienia to, czego nie da si zmieni, odwrcia to, co si zdarzyo, stworzya nam inn rzeczywisto (nie chcemy si pogodzi z faktem, e nasze pragnienia s irracjonalne). damy, aby druga strona staa si pokorna, bezbronna, paszczya si przed nami, odbya pokut, gdy nie jestemy w stanie dokona niemoliwego (nie chcemy przyj, e taka postawa niszczy drug osob, nas i nasz przyszy zwizek). Mwimy wic: Trzymaj si ode mnie z daleka, co ma znaczy: Trzymaj si z dala, dopki wszystkiego nie wyjanimy. Nie zbli si do ciebie, jeli nie przyniesiesz mi dowodu swojej niewinnoci, nie odpokutujesz tego, co zrobie, lub nie zapacisz mi za to w inny sposb. A wic jestemy przywizani do sytuacji z przeszoci i nie moemy wykona adnego ruchu. Zmiana nie jest moliwa, dopki nie pozwolimy jej nastpi. Nie trwajmy przy bolesnym wspomnieniu Martwienie si na zapas, rozmylania i podejrzenia dotyczce przyszoci oddalaj nas od swobodnego przejcia ku temu, co nas czeka. Podejrzenia takie s tchrzliw prb powstrzymania upywu czasu. Spodziewamy si

najgorszego. Wydaje nam si, e najlepszym rozwizaniem jest bezpieczna bezczynno teraniejszoci, nie za wkraczanie w nieznan przyszo. Obawiamy si powrotu bolesnych sytuacji w przyszoci, boimy si nawet ujawnienia naszych uczu, a jest to przecie nieuniknione, jeli chcemy odnowi nasze relacje. Tak wic opieramy si przyszoci, mimo e zdajemy sobie spraw, i jutra nie da si unikn. Przyszoci nie da si do koca zaplanowa ani kontrolowa. Odczuwamy jednak tak potrzeb i zagradzamy w ten sposb drog przepywowi dowiadcze w naszym yciu. Znowu wic dania z naszej strony narastaj, sytuacja komplikuje si. Przede wszystkim damy od drugiej strony, aby kontrolowaa w przyszoci to, czego nie da si skontrolowa. Chcemy, by zoya obietnice dotyczce jutra (nie potrafimy przy tym zrozumie, e byyby to obietnice bez pokrycia; mona bowiem jedynie przysic, e bdzie si w przyszoci postpowao tak, aby pozostawa w zgodzie z sob). damy te zapewnienia nam poczucia bezpieczestwa, ksztatowania ju teraz wypadkw, ktre wydarz si w przyszoci, zatrzymania nieuchronnego przepywu czasu, by nie dopuci do zmian (jestemy lepi na to, e skadanie podobnych obietnic wymaga Boskiej wszechmocy - czowiek nie ma prawa zgasza takich da). damy rwnie od partnera gwarancji, e teraz bdzie mona mu zaufa, co oznacza, e wstrzymujemy akceptacj. Kaemy mu zapracowa sobie na nasz mio, odpokutowa cierpieniem za niegdysiejsze saboci lub zapaci za nasz blisko przyjciem na siebie kary. W ten sposb oboje oddalamy si nie tylko od przyszoci, ale i od rzeczywistych, szczerych relacji w teraniejszoci. Niech tak bdzie Przebaczenie polega na pozwoleniu temu, co byo, przemin, a temu, co nadchodzi, zdarzy si, temu za, co dzieje si teraz, trwa. Przebaczajc rozstajemy si z przeszoci. Rezygnujemy z naszych przewiadcze, podejrze, ostrzee przed bdami na przyszo, aby powita z nadziej to, co niesie chwila. Bdzie to nowy ukad midzy partnerami, ktry utwierdzi integralno ich zwizku. Zaniechanie pretensji o czyny i sowa z przeszoci wymaga ich uporzdkowania, by mc podj odpowiednie decyzje. Suszne pretensje mog by wsplnie negocjowane w celu znalezienia rozwiza satysfakcjonujcych obie strony. Natomiast dania niemoliwe do zrealizowania i niesprawiedliwe pretensje powinny by odwoane.

Przebaczy - oznacza pozwoli toczy si yciu. Osignwszy w negocjacjach tyle, ile jest to moliwe, powinnimy przej ku przyszoci, bez hamowania zarwno wasnych spontanicznych reakcji, jak i reakcji partnera. Pozwlmy toczy si yciu Umiejtno ycia midzy bolesn przeszoci i napawajc lkiem przyszoci zaley przede wszystkim od opanowania sztuki rozadowywania wasnych emocji, ktra pozwala na pozbycie si postaw obronnych, pretensji, zniechcenia. Trudno nam natychmiast dostrzec swj udzia w konflikcie, podczas gdy udzia drugiej strony jest oczywisty. Mechanizmy obronne blokuj nasze postrzeganie. Gdy

oceniamy swj udzia w sprawie, automatycznie pojawia si zasona zaprzecze, tak e poowa zdarze znika z pola widzenia. Zamiast nich wewntrzny ekran wywietla wzruszajcy film, w ktrym ukazane s nasze nierzeczywiste emocje. Zamiast gniewu, irytacji, frustracji, niecierpliwoci, zazdroci, ktre naprawd czujemy, ogldamy: trosk, zaufanie, wspczucie i inne dobre uczucia, ktrych w rzeczywistoci w nas nie ma. Musimy wic pozby si mechanizmw obronnych, by pozna siebie i innych.

Trudno sprawia rwnie pozbycie si pretensji. Nasze dania wydaj si takie oczywiste tylko dlatego, e s nasze. Ale to, czy s sprawiedliwe, naleaoby rozstrzyga w dialogu z drug stron. Wobec tego wszelkie dania, aby partner postrzega, myla, odczuwa tak jak my, powinny zosta odwoane. Kolejna trudno polega na porzuceniu niechci do drugiej osoby. Gdy postawa

drugiej strony wydaje si nie do zaakceptowania i nie do obrony, mona by niezadowolonym z jej pewnoci siebie, ktr odbieramy jako swoisty dogmatyzm, upieranie si przy swoim stanowisku. Zaczynamy wic czu niech do partnera. Kiedy pozwolimy toczy si yciu, moliwa staje si wymiana pogldw, przepyw uczu. Podlegamy procesom yciowym i ksztatujemy je. Uraz hamuje te funkcje. Podobnie jak Jozue, ktry chcia, aby soce stano w miejscu i zatrzyma si czas, trwamy w swej zoci tak dugo, a kara zostanie wymierzona i bdzie odniesione cakowite zwycistwo. Pozwalanie yciu na toczenie si polega take na dostrzeeniu naszej ludzkiej bezsilnoci. Nie mona zmusi drugiego czowieka do dania nam satysfakcji, tak jak nie mona wymusi na wszechwiecie, aby funkcjonowa zgodnie z naszymi yczeniami. Zgoda na to, aby ycie toczyo si dalej, rozlunia ucisk blu, ktry sami utrwalamy, jeli kurczowo trzymamy si przeszoci. Wiele ludzkiego blu powstao przez uporczywe trwanie przy czym lub powstrzymywanie si od czego. Trwanie przy przeszoci wyglda tak, jakby kto umocowa zakoczenia swoich nerww na zewntrz siebie, przy jakim niezmiennym, staym obiekcie. Taki czowiek nie mgby si porusza, gdy powodowaoby to bl. Wkna jego nerww powoli skrcayby si niczym metalowe nici tortur. Nie mona jednak wci trwa przy przeszoci. To tylko wzmaga bl. Jego nowym rdem bd teraz zudzenia, e mona unikn udziau w wydarzeniach zmieniajcego si wiata. Powstrzymujc si przed zetkniciem si z nie znan jeszcze przyszoci, zamykamy oczy, aby odseparowa si od tego, co i tak nadejdzie. Napinamy minie odka, aby powstrzyma si od przetrawienia w sobie bolesnych dowiadcze. Napinamy minie gowy, aby wycisn ze myli za pomoc dziaajcej jak imado migreny. Zaciskamy organy wewntrzne, aby mg je trawi kwas odkowy, gdy odczuwamy niepokj. Uwalniamy adrenalin, gdy si boimy, i pot dziaajcy jak smar, jakbymy mieli walczy lub ucieka. Tymczasem wci czujemy bl! Pozwolenie na to, aby przeszo przemina, jest niezbdne do uwolnienia si od blu. Umoliwia przemieszczanie si wraz z pyncym czasem, otwiera nam teraniejszo. Uwolnienie si od blu nastpuje, gdy uwalniamy si od nienawici, ktr skupilimy na drugiej osobie. Uraza rozprasza si, gdy delikatnie pozwolimy jej odej. Podejrzenia gasn, gdy przestajemy fantazjowa na temat cudzych spiskw, nienawici, zdrady. Prby stumienia, zwalczenia lub zniszczenia starych uraz, nienawici i podejrze generalnie przynosz odwrotny skutek. Stary wzr odczuwania staje si coraz bardziej

nieuchwytny, zakamuflowany. Wszelkie prby dziaania siowego prowadz tylko do niszczenia czci siebie i wywouj przeciwne reakcje. Moemy si zmienia wycznie przez pen akceptacj siebie takimi, jakimi naprawd jestemy. Kiedy mwimy przeszoci: egnaj Mwic egnaj, zrywamy kontakt, przerywamy porozumiewanie si, powodujemy rozczenie. Wypowiedzenie sw poegnania oznacza koniec jednej sytuacji i rozpoczcie nastpnej. Okrela granic pomidzy dawnym ukadem a sieci nowych relacji w zwizku. Nieumiejtno powiedzenia egnaj przeszoci czyni nas niezdolnymi do penego przeywania teraniejszoci. Nieudane poegnania z przeszoci powoduj, e nosimy w sobie obrazy osb, wspomnienia rnych sytuacji, zastarzae emocje zwizane z tym, co mino, nieuyteczne, opinie nie do zrewidowania, skamieniae sdy. Niemono odejcia od przeszoci jest najczciej wynikiem utknicia pomidzy sprzecznymi uczuciami mioci i nienawici do drugiej osoby. Gdy jednoczenie kochamy i nienawidzimy, a sami potrafimy zaakceptowa jedynie mio kierowan do naszej osoby, poegnanie z przeszoci wydaje si niemoliwe. Mamy bowiem wiadomo, e przerwanie niewaciwych relacji uwolni skrywane uczucia. Zo i niech wypyn na wierzch wczeniej czy pniej. Ukrywajc negatywne emocje, nie pozwalamy im obumrze, uniemoliwiamy pen konfrontacj z tym, co tkwi w naszym wntrzu. Niezdolno do poegnania si z przeszoci prowadzi do patologicznego zadrczania si. Wyraenie zamroonych uczu jest niemoliwe, sowa nie chc nam przej przez gardo, gdy mio i nienawi bolenie sploty si ze sob. Z kolei wykrzyczenie blu musiaoby wywoa wcieko. Tak wic stoimy w miejscu, jakbymy zatrzymali si w naszym rozwoju na etapie dziecistwa. Nie przechodzimy do nastpnego etapu, gdy wymagaoby to nauczenia si czego, wzicia odpowiedzialnoci za aktualny etap ycia i nastpne. Powiedzie egnaj, to odczuwa rado i smutek. Rado, bo dowiadczenie przeszoci zostao dopenione. Smutek z powodu niemonoci bezwarunkowego kontynuowania tego, co byo. egnajc si z przeszoci, akceptujemy we wspomnieniu obydwa te uczucia. Mio, ktra tworzya wsplnot, dawaa wolno, rado. Nienawi, ktra spowodowaa dewaluacj wzajemnych wizi, szkodzia ich integralnoci, ich istocie. egnamy si wic, pozwalajc odpyn przeszoci: bez poprawiania historii, aby

podbudowa wasn warto, bez korygowania, wymazywania bdw, bez podejmowania prb odcierpienia swoich win, odpokutowania ich. W ten sposb moemy wkroczy w przyszo wolni, nie za obcieni przeszoci, przytoczeni strachem. Ryzyko zaufania Pozwolenie na toczenie si ycia, powiedzenie egnaj i podjcie ryzyka zaufania drugiej osobie to kolejne kroki prowadzce do wolnoci. Obdarzenie kogo zaufaniem jest ryzykiem, poniewa potrzeba zaufania pojawia si dopiero wtedy, gdy mamy do czynienia z sytuacj ryzykown. Jeli wiemy, e podany wynik zaley od zachowania innej osoby, i jeli decydujemy si zaryzykowa strat przekraczajc ewentualny zysk ze wsplnego dziaania, to tym samym wyraamy nasze do niej zaufanie. ycie to seria takich aktw zaufania. Ryzykujemy zaufanie do kogo i otrzymujemy je od innych, by znw zaryzykowa i ponownie zyska wzajemno. ycie staje si wic cigym ruchem pomidzy ryzykiem i zaufaniem. Gdy id w parze, cz si ze sob w pragnieniu przebaczenia - wtedy wzrastamy. Poszukiwanie wskazwek biblijnych Pozwlmy przemin przeszoci i trwa teraniejszoci, oczekujc jednoczenie na to, co przyniesie przyszo. w. Pawe wyznacza podobne granice czasu, odnoszc je do wasnego dowiadczenia. W Licie do Filipian (Flp 3,4-21) Pawe przedstawia wizj wasnego ycia. Wersety 4-7: Zapomnijmy to, co pozostao za nami. Przeszo wie si z wielkimi dokonaniami, jest przyczyn dobrego samopoczucia, dumy, histori pen chway. Jednak zostaje zapomniana. Wersety 8-10: Rozpoznajmy teraniejszo. Jest ona czasem wiary i wiedzy, czasem odczuwania radoci i blu; obejmuje wszystko, co moe si zdarzy. Wersety 12-16: Patrzmy w przyszo. Jest ona pena obietnic. Oferuje nam niezwyk nagrod - przebywanie w obecnoci Boga. Przyszo zaprasza nas do siebie. W Drugim licie do Koryntian (2 Kor 5,11-21) w. Pawe spoglda na innych. Wersety 11-16: Przeszo znajduje si za nami.

Nie powinnimy postrzega innych z ludzkiego punktu widzenia. To, co si kiedy zdarzyo, ju nami nie rzdzi. Nie yjemy teraz dla siebie. Nie powinnimy chepi si zajmowan pozycj, wasnymi dokonaniami. Wersety 17-18: Teraniejszo wanie trwa. W Chrystusie jestemy nowym stworzeniem. To, co stare, odeszo, by ustpi pola nowemu. Pojednani yjemy w pokoju. Wykroczenia z przeszoci zostay zapomniane. Wersety 19-21: Przyszo otwiera si przed nami. Jestemy pojednani z Bogiem, wypeniamy Boy plan pojednania. 1. Znajdmy w Biblii fragmenty traktujce o uwalniajcych od ciaru przeszoci dziaaniach Boga wobec ludzi. Bd one zawieray takie okrelenia, jak: zetrze z powierzchni ziemi, zburzy, zatopi w morzu, przyprawi o mier, zapomnie, zmaza. 2. Przeczytajmy Ksig Jozuego. Zanotujmy to, co dotyczy mioci okazywanej przez Boga, Jego chci uwolnienia nas od przeszoci, gotowoci przygarnicia ludzi, jeli tylko si ku Niemu zwrc. Przebaczajc czymy podobnie. Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Dowiadczanie urazy. Zastanw si, jak si ostatnio czue, gdy zostae uraony. Co robiy twe rce, zby, brwi. Co mylae? Jak twoje uczucia narastay wraz z powtarzaniem da pod adresem drugiej osoby: aby cierpiaa, zapacia za to, co zrobia, zostaa ukarana, dowiadczya blu, wszystko zmienia. STOP. Zauwa, jak reagowao twoje ciao oraz jak atwo cay ten cykl myli i uczu si pojawi, jeli tylko pozwolie sobie na pogrenie si w emocjach. Zacznij si modli o dobro dla osoby, ktra ci urazia. STOP. Przyjrzyj si raz jeszcze wszystkim swoim uczuciom, wraeniom, reakcjom ciaa. Wybierz mio. 2. Dowiadczanie, czym jest podejrzliwo. Przypomnij sobie, jakie uczucia napeniay ci ostatnio, gdy bye podejrzliwy. STOP. Zastanw si, jakie to byo dowiadczenie. Uwiadom sobie, jak, co i gdzie zostao w tobie poruszone. Teraz skieruj swoje myli ku zaufaniu, dowartociowaniu, mioci i dzikczynnej modlitwie za drug

osob. STOP. Raz jeszcze oce swoje emocjonalne i fizyczne reakcje. Wybierz zaufanie. 3. Zauwa, e uraza przywizuje nas do przeszoci, podejrzenia za odwodz od przyszoci. Wybierz decyzj woli nowe sposoby odnoszenia si do tego, co przemino, i do tego, co jest jeszcze przed tob. Niech ten tydzie stanie si eksperymentem wolnoci dla ciebie. W maej grupie 1. Aby ujawni swoje reakcje, dokocz nastpujce zdania: Gdy jestem uraony, odczuwam... Gdy trwam przy przeszoci, powstrzymuj si od... Gdy odwracam si od przyszoci, boj si... Gdy co podejrzewam, jest to najczciej... 2. Przedyskutujmy cig zda: Pozwalam przemin przeszoci, druga osoba bowiem wyraa skruch z powodu tego, co zrobia. Zwracam si ku przyszoci, druga osoba bowiem zapewnia mnie o swoich czystych intencjach. Mog y w teraniejszoci, druga osoba bowiem obdarza mnie mioci i traktuje tu i teraz jako rwnego sobie. Ktre z tych punktw s dla ciebie najtrudniejsze do spenienia? Czy nie utrudniasz sam sobie zadania? Czy wszystkie te kroki s jednakowo wane i powinny by podjte? Co mgbym zrobi, by nauczy si na nowo wolnoci dziki kademu z tych trzech krokw?

Przebaczenie jest wyrazem skruchy. Spord zada zwizanych z egzekwowaniem sprawiedliwoci, zachowaniem integralnoci i poprawnoci wzajemnych relacji najtrudniej wytrwa w poszukiwaniu konstruktywnych rozwiza, przebudowywaniu zwizku, aby doprowadzi do jego odnowy. Tak wic jestemy wolni, moemy kocha, y, ryzykowa na nowo. Przebaczajmy - wyraajc wsplnie skruch

Wiem, e Larryemu jest przykro z powodu rozbicia tego samochodu. Chce, ebym mu przebaczy i zapomnia o sprawie, ale wczeniej musz wiedzie, czy ten wypadek czego go nauczy. Tydzie temu Larry wzi nasze nowe volvo i wybra si na przejadk z dziewczyn. Przed wieczorem w samochodzie siedziao ju osiem osb, mieli na koncie wypit skrzynk piwa i stuczone trzy inne wozy. Sprawdzali, jak volvo skrca, jadc z prdkoci 100 km/h w rodku miasta. Tak, zaley mi na Larrym i chciabym o tym zapomnie. Zaufam mu na tyle, aby znowu powierzy mu samochd, ale przedtem musz wiedzie, czy w przyszoci bdzie bardziej odpowiedzialny. Czy uszanuje prawo caej rodziny do korzystania ze sprawnego auta i czy pokryje koszty podwyszonego ubezpieczenia rozbitego wozu? Przebaczenie zakada skruch, wymaga jej i oczekuje. Przebaczajc analizujemy i oceniamy to, co rzeczywicie si wydarzyo, bierzemy bl na swoje barki i otwieramy si cakowicie na drug osob, szczerze akceptujc jej

postanowienie zmiany. W procesie przebaczenia najistotniejsza jest skrucha, tak dla przebaczajcego, jak i tego, ktremu si przebacza. Gdzie jej brakuje, tam nie ma prawdziwego przebaczenia. Natomiast twierdzenie, e jest niezbdna, wywouje chyba najwicej sprzeciww. Definiujc przebaczenie podaje si, e jego najwaniejszy moment stanowi akceptacja drugiej osoby pynca z mioci, a to dlatego, e mio gboko cenimy. Zapominamy przy tym o skrusze, oddzielajc j od przebaczenia. Robocza definicja przebaczenia przedstawiaaby si wedle tych kryteriw nastpujco: jest to bezwarunkowy dar mioci. Skrucha postrzegana byaby wobec tego jako narzucanie swoich warunkw, przejaw magicznego mylenia, ch cofnicia czasu, wymazania przeszoci lub te jako purytaski proceder wywoywania poczucia winy. Traktuje si j rwnie jako narzdzie suce do wymierzania kary oraz strategi, ktra w imi pobonoci ma korygowa cudz moralno. Tymczasem skrucha moe wprawdzie peni kad z powyszych rl lub wszystkie naraz, ale moe te sta si sposobem na ocalenie, na sprawiedliwe rozwizanie konfliktu bez uciekania si do zadawania komukolwiek ran. Mona si wic spotka z dwoma pogldami na temat roli skruchy w prawdziwym przebaczeniu: wedug pierwszego przebaczenie ma poprzedza skruch, wedle drugiego za skrucha stanowi jdro efektywnego przebaczenia. Przebaczenie bezwarunkowe? Rozwamy pierwszy pogld. Alex nie wykona adnego ruchu, aby da mi odczu, e chocia troch auje tego, co si stao. Nie mam adnego dowodu na to, e jego uczucia pod tym wzgldem si zmieniy. Niewiele wiem - on wci powtarza, e jego dziaania byy nieuniknione. Czy powinienem wic przebaczy, nie usyszawszy z jego ust sowa wyjanienia? Bili gowi si tygodniami nad niewielk liczb rachunkw sprzeday w swoim sklepie, zanim wpado mu do gowy, eby sprawdzi rachunki swojego pracownika. Wtedy odkry, e Alex odnotowywa tylko poow sprzedanych towarw, a reszt pienidzy bra do wasnej kieszeni. Kt mgby podejrzewa oszustwo w rachunkach z kasy, skoro tak niewiele osb miao do niej dostp? Alex, wysuchawszy beznamitnie swojego szefa, wyszed bez sowa. Potem przesa

mu listownie wypowiedzenie pracy. Jednak po latach wsppracy Bili nie chciaby, aby ich przyja skoczya si bez pojednania; podj wic drug prb rozmowy z Alexem. Ten uci j sowami: Nie ma sposobu, aby zrozumia motywy mojego postpowania. To, co zrobiem, byo nieuniknione. Mgbym raz jeszcze zadzwoni i upewni go o moim przebaczeniu, by moe to otworzyoby drzwi do jego serca i wyraziby swoj skruch. Prawdziwe przebaczenie odbudowuje wolno drugiego czowieka bez zadawania pyta, bez domagania si skruchy czy prb zemsty. Nie da skruchy jako rodka sucego dowiadczeniu przebaczenia. Skrucha to spontaniczne uczucie, reakcja na to dowiadczenie. Gdy dana osoba wie, e jest kochana, akceptowana, uzyskaa przebaczenie - czuje si wolna i moe wyrazi al z powodu tego, co si stao. Wraz z przywracajcym nam akceptacj przebaczeniem motywacja do okazania skruchy wzrasta. Pocztek dialogu musi by poprzedzony przebaczeniem. Bdzie to baza umoliwiajca powstanie autentycznej skruchy. Ta bowiem motywowana jest przez przebaczenie. Nikt tak naprawd nie auje, pki nie dowiadczy moliwoci przebaczenia, stwierdzi w czsto cytowanym zdaniu Jan Kalwin. Tak wic skrucha i zmiany we wzajemnych relacjach wydaj si moliwe bez jakich specjalnych wysikw. Ta perspektywa skania do porwnania przebaczenia z mioci. Bezwarunkowa mio Drugi pogld na relacje pomidzy przebaczeniem i skruch przyjmuje, e jako pierwsza powinna pojawi si skrucha. Zraniem twoje uczucia, gdy tak ostro ci wczoraj skrytykowaem. Byem zdenerwowany z powodu wielu spraw, ktre ostatnio mi nie wyszy i wszystko skrupio si na tobie. Zdaj sobie spraw, e byem niesprawiedliwy. W przyszoci bd si inaczej zachowywa. (Tak moe wyglda skrucha, przyznanie si do zego postpowania, zmiana dotychczasowego zachowania, wyraenie swoich intencji co do przyszych relacji. Jest to jeden z moliwych krokw na drodze do przebaczenia.)

Przebaczenie jest aktem zjednoczenia, w ktrym rozpoznajemy zo, uznajemy nasz udzia w nim i dzielimy si odpowiedzialnoci z partnerem. Pominicie czy odwlekanie aktu skruchy byoby moe czasami wyrazem naszej mioci, ale na pewno nie prowadzi to do przebaczenia. Mio pozwala postrzega drug osob jako wartociow, pomimo wyrzdzonej nam przez ni krzywdy. Mio przywraca postaw szacunku i troski w stosunku do innych. Jest punktem wyjcia do przebaczenia - ale to tylko pierwszy krok. Nastpnym jest skrucha. Mio pozwala traktowa drug osob jako w peni wartociow. Potem jednak konieczne jest negocjowanie wzajemnego zaufania, aby mogy by przywrcone prawidowe relacje midzy partnerami. Gdy zaufanie zostanie odzyskane i obie strony stwierdz, e znw powstay konstruktywne wzajemne wizi, przebaczenie stanie si faktem. Czy zatem problem, co powinno by pierwsze: skrucha czy przebaczenie, przypomina spr o kur i jajko? Skoro bowiem tak przebaczenie, jak i skrucha s niezbdne do wynegocjowania nowego wzajemnego ukadu, nowej wsplnoty, osignicia otwartoci we wzajemnych relacjach, to co za rnica, ktre z nich pojawi si jako pierwsze? Jezus wypowiada si jasno w tej materii: Jeli brat twj zawini, upomnij go; i jeli auje, przebacz mu! I jeli siedem razy na dzie zawini przeciw tobie i siedem razy zwrciby si do ciebie, mwic: auj tego, przebacz mu! (k 17,3-4). Zrekapitulujmy kolejno zdarze: 1) Wydarzyo si zo, 2) lecz winowajc wci postrzegam jako kogo mi bliskiego, 3) kto musi stan raz jeszcze wobec swojego czynu. 4) Jeli wyrazi skruch, 5) wybacz mu 6) bez wypominania bdw przeszoci, 7) nawet gdyby to byo po raz sidmy i poprzednie akty skruchy nie przyniosy zadowalajcych efektw, 8) a wykroczenia powtarzay si. 9) Mimo to powinienem przejawi ch przyjcia skruchy jako szczerego aktu, na podstawie wczeniejszej umowy o wzajemnej uczciwoci. A wic raz jeszcze: bl, odnowiona mio, zmierzenie si z problemem, skrucha, przebaczenie - taka kolejno dziaa jest efektywna. Nie pokuta, lecz skrucha

Gdy mwimy o skrusze, wypadaoby wyjani, jak rozumiemy to sowo. Czym jest skrucha, a czym nie jest. Ot nie polega ona na pokucie lub na wypracowywaniu sobie akceptacji za pomoc paszczenia si przed drugim czowiekiem. Nie chodzi o to, aby rzuci si na kolana lub stawia si w sytuacji, w ktrej nikt nie moe dla nas nic zrobi. Nie jest to te aoba, ktra miaaby unieszczliwia delikwenta na dugi czas, pki nie zasuy on sobie z powrotem na rado w yciu.

Skrucha to nie wyrzuty sumienia. al i wyrzuty sumienia s gbokimi uczuciami i czsto cz si ze skruch, lecz nie s z ni tosame. Mona pozostawa w aobie z powodu straconych szans lub zaprzepaszczonych wartoci, smutek moe dotyczy tego, co si stao lub tego, co si nie wydarzyo, ale poddanie mu si do koca nie jest sposobem na powrt do

prawidowych relacji z innymi. Z kolei wyrzuty sumienia wi si ze wstydem, s destrukcyjne w tym sensie, e obniaj wasn samoocen. Aposto Pawe w Licie do Koryntian zwraca si do tamtejszych chrzecijan, ktrzy wczeniej nie zauwaali niemoralnych zwizkw w swojej spoecznoci. Jasno tumaczy, na czym polega rnica pomidzy skruch a wyrzutami sumienia: A chocia moe i zasmuciem was moim listem, to nie auj tego; nawet zreszt gdybym i aowa widzc, e list w napeni was na pewien czas smutkiem, to teraz raduj si - nie dlatego ecie si zasmucili, ale ecie si zasmucili ku nawrceniu. Zasmucilicie si bowiem po Boemu, tak i nie ponielicie przez nas adnej szkody. Bo smutek, ktry jest z Boga, dokonuje nawrcenia ku zbawieniu, ktrego si [potem] nie auje, smutek za tego wiata sprawia mier. To bowiem, e zasmucilicie si po Boemu - jak wzbudzio w was gorliwo, obron, oburzenie, boja, tsknot, zapa i potrzeb wymierzenia kary! We wszystkim okazalicie si bez nagany (2 Kor 7,8-11). Wyrzuty sumienia s destrukcyjne i prowadz ku mierci. Natomiast skrucha to bl, ktry moe okaza si twrczy, rana, ktra doprowadzi do ozdrowienia wzajemnych relacji, ycia w nowym, sprawiedliwym ukadzie, we wzajemnym poszanowaniu. Definicj skruchy niech bdzie pene uznanie i wzicie na siebie odpowiedzialnoci za przeszo, przy jednoczesnym okreleniu, za co si bdzie odpowiedzialnym w przyszoci. Akt skruchy polega wic na rozpoznaniu przeszoci, okreleniu swoich szczerych intencji co do przyszoci oraz na sformuowaniu, na czym maj polega rzetelne wzajemne relacje, i na aktualnym ich dowiadczeniu. Zmiana, zmiana, zmiana Skrucha jest zmian, zejciem z jednej drogi i wejciem na inn. W akcie skruchy kierujemy si od zaprzeczania temu, co byo, do zdecydowania si na nowe sposoby bycia, zachowania. Z czym si egnamy? Przeszo to zamknity rozdzia. Pozwalajc jej przemin, nie zaprzeczamy temu, co si wydarzyo, lecz umoliwiamy stanicie naprzeciw przyszoci. Pozostawiajc przeszo za sob, musimy mie wiadomo tego, co si wydarzyo, oraz tego, e nie da si nic zmieni. Nie sposb wic by duej wyczonym ze wiata i cigle odwoywa si do przeszoci. Mona j zaakceptowa jako swoj, celebrowa j lub jej aowa (tego ostatniego zapewne si nie uniknie), przeszo nie moe jednak zablokowa naszego rozwoju. Z kolei pierwszym warunkiem zmiany w yciu jest uznanie przeszoci za

co wasnego. Moemy si zmieni, ale nie wtedy, gdy prbujemy udawa kogo, kim nie jestemy. Powinnimy zaakceptowa to, kim, gdzie i jacy naprawd jestemy. Wtedy stajemy si wolni, odwracamy si od przeszoci, zmieniamy si, rozwijamy. Ku czemu si kierujemy? Przyjwszy na barki odpowiedzialno za wasne zachowania z przeszoci, za swoje bdy i sukcesy, stajemy si wolni i moemy wybiera spord alternatywnych moliwoci, ktre oferuje nam przyszo. Jeli nie bylimy wierni, moemy teraz wybra wierno. Jeli nie bylimy prawi i zdradzilimy innych naszymi sowami, czynami, postpowaniem, moemy teraz odnowi nasz jedno z nimi. ycie skada si z nieustannych wyborw, zmian: wci odchodzimy (od przeszoci) i przechodzimy (przez teraniejszo), aby wkracza (w przyszo). Uciec, zapomnie czy przebaczy? Jeli otrzymane przebaczenie poprzedza nasz skruch, to lepiej nie ufajmy jego szczeroci. Jeli przebaczajc zapominamy o nie rozwizanych problemach, o trwaoci i rzetelnoci wzajemnych relacji, to nie udmy si, e cokolwiek ono rozwie. Jeli za przebaczenie bdzie oznaczao potraktowanie serio tych kwestii, wtedy zaryzykujmy. Ucieczka od stawiania czoa problemowi sprawia, e prawdziwe pojednanie jest nieosigalne. Moemy wwczas co najwyej tolerowa rnice pomidzy nami a partnerem, starajc si nie jtrzy ran z przeszoci. Powane rozmowy nie pomog nam ju zmieni tego, co si stao, lub modyfikowa przyszych zdarze. Musi nam wystarczy to, co mamy. Taka postawa uniemoliwia wyraenie skruchy i rekonstrukcj zwizku. Zapomnienie oznacza, e prawdziwe przebaczenie bdzie bolesne. Godzimy si na to, by kto cierpia, bo nie da si zignorowa osobistych zadranie wynikajcych z rnic midzy partnerami. Wobec tego najlepiej byoby, gdyby jedna ze stron wzia na siebie cao cierpienia i zapomniaa o dochodzeniu sprawiedliwoci. Prby rozmowy musz zakoczy si impasem. Lepiej wic zapomnie, przesta wyczekiwa na akt skruchy i wsplne odnowienie zwizku. Przebaczenie - czyli prawdziwe pojednanie - bdzie moliwe, gdy jedna strona podejmie ryzyko i bdzie gotowa zaufa drugiej. Szczera skrucha jawi si jako dziaanie zoone z dwch etapw. Pierwszy to gotowo do odbudowania zawiedzionego zaufania. Drugi polega na ryzyku zaangaowania, ktre ma zastpi dotychczasow postaw

bezpiecznego wycofania. Oba kroki przybliaj wspln skruch i odbudow wzajemnych relacji. Postaraj si znowu zaufa. Postaraj si znowu zaryzykowa. Postaraj si zmieni i zachci w ten sposb do rewanu drug stron. Postaraj si nie przebacza, jeli nie nastpi szczery akt skruchy. Poszukiwanie wskazwek biblijnych cisy zwizek pomidzy skruch i przebaczeniem to centralny punkt nauczania Jezusa. Powiedzia On: Nawracajcie si, albowiem bliskie jest krlestwo niebieskie (Mt 4,17, por. te Mk 1,15). Zastanw si raz jeszcze nad Jego zwizymi wskazwkami w odniesieniu do twoich relacji z ludmi. Jezus: Uwaajcie na siebie! Jeli brat twj zawini, upomnij go; i jeli auje, przebacz mu! I jeliby siedem razy na dzie zawini przeciw tobie i siedem razy zwrci si do ciebie, mwic: auj tego!, przebacz mu! (k 17,3-4). 1. Nasze rozumienie, czym jest przebaczenie pomidzy ludmi, musi by odbiciem tego, co wiemy o przebaczeniu, ktre okazane zostao ludziom przez Boga. Zatem: (1) aska utwierdza mio, wic przebaczenie staje si moliwe. (2) Skrucha zwraca si ku mioci i przyjmuje ofiarowany przez ni dar. (3) Dochodzi do pojednania, przeywamy wzajemne przebaczenie (por. Dz 2,38-41). 2. Naszym zadaniem w staraniach o przebaczenie ma by otwarto na wzajemne wyznania i autentyczna ch skruchy, ktra bdzie wynagrodzona przebaczajc mioci. Przeczytajmy odnony fragment w Pierwszym Licie w. Jana (U 1,5-10). Zauwamy, e wzicie odpowiedzialnoci za swoj win skania przebaczajcego do zawierzenia drugiej stronie. Z aktu zawierzenia wyania si porzdek sprawiedliwoci. Jest to zgodne z nauczaniem w. Jana o relacjach, jakie powinny obowizywa midzy ludmi (1 J 2,9-11; 3,11-18; 4,7-21).

Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Jestem przekonany, e skrucha wynika z przebaczenia. (Zapisz pokrtce argumenty za i przeciw.) 2. Jestem przekonany, e skrucha powinna poprzedza przebaczenie. (Zapisz pokrtce, czy zgadzasz si z t tez, czy nie.) 3. Teraz zastanw si nad wasnymi dowiadczeniami. Ktre z dyskutowanych dziaa miay wtedy pierwszestwo? Jak twoje dowiadczenia wpyny na odpowiedzi na pierwsze dwa pytania? W malej grupie 1. Przedyskutujcie rnice pomidzy skruch a poczuciem winy. Kontrast mog

stanowi skrucha w. Piotra i wyrzuty sumienia Judasza. Zastanw si nad wasnymi odczuciami, wraeniami, dowiadczeniami w tym zakresie. Jakie byy ich rezultaty? 2. Przedstawcie, co was skania do zachowa pokutniczych, np. czy paszczycie si, aby zapracowa sobie na akceptacj, czy gdy dajecie komu prezent, to jestecie uprzejmi, mili, aby zlikwidowa lub zmieni sytuacj z przeszoci? Przypomnijcie sobie, czy ktra z tych strategii, lub moe jaka inna, wydaway si wtedy najlepsze, aby wyrazi skruch? 3. Przeledcie histori swoich odczu zwizanych ze sowem skrucha. Czy to mie sowo, czy raczej nie? Moe negatywne kiedy, teraz stao si pozytywne? Kojarzy si z kar czy z nadziej? 4. Przedyskutujcie, dlaczego szczera skrucha staje si jedyn waciw form wyraenia proby o przebaczenie? (Jakie s na ten temat przykady w Nowym Testamencie? Naszym udziaem powinno sta si otwarcie na innych, umacnianie si w skrusze. Jeli druga strona bdzie odbieraa te dziaania jako szczere, to znaczy, e otrzymalimy dar przebaczenia. Z kolei proba o nie bez skruchy byaby jak szanta. Wwczas odmowa, odroczenie odpowiedzi czy powiedzenie: nie jestem jeszcze gotw zabrzmi jak odrzucenie. Pamitajmy, e Biblia stwierdza, i nie bdzie nam wybaczone, jeli sami nie wybaczymy naszym blinim. Tak wic wyznajmy nasze winy i aujmy za nie, przyjmujc w ten sposb dar aski.)

Wsplnota jest moliwa dziki rozumieniu innych. Wsplnot tworzy akceptacja innych. Wsplnota jest podtrzymywana dziki przebaczeniu. Przebaczajmy - ponownie odkrywajc wsplnot

Jeli ten czowiek pokae si znowu w naszej spoecznoci, bdzie to znaczyo, e szuka kopotw. Wiele osb doznaoby prawdziwej satysfakcji, mogc mu je zapewni. W tak emocjonalny sposb pewien na co dzie chodno rozumujcy biznesmen skomentowa dziaalno w swojej parafii modego pastora, ktry w latach 60. opowiedzia si przeciw wojnie w Wietnamie. Napicia wewntrzne we wsplnocie doprowadziy do jej rozbicia, ycie w niej stao si nie do wytrzymania. P tuzina modych ludzi opucio swoje rodziny, aby nigdy do nich nie powrci. Odpowiada za to przede wszystkim pastor. Kiedy odchodzi, nikt go nie egna, nikt nie uroni zy. Mamy do niego al, e tak wiele naszych dzieci utracio zaufanie do wszystkiego. Wyrzdzi nam straszn krzywd, nie mona ju tego odwrci. Nie moemy przebaczy mu zniszcze, ktre dokonay si w naszych rodzinach. (A przecie przebaczenie jest fundamentalnym warunkiem funkcjonowania

spoecznoci. Gdy go zabraknie, centralny system nerwowy wsplnoty zostaje zablokowany albo zniszczony.) Wyobcowana wsplnota Dawno temu stanowilimy zwart spoeczno, a przyby do nas X., wnoszc dystans, niezrozumienie, doprowadzajc do ochodzenia stosunkw midzyludzkich. Mg to te by Y., przynoszcy strach, podejrzenia, sprawiajcy, e ludzie zaczli si wycofywa. A moe to

Z. spowodowa ca t zo i rozalenie. W kadym razie to ich wina. Gdyby zoy ca win na ktrego z nich lub sprawi, aby ponis kar za to, co si stao, moe co zmienioby si na lepsze. Podobne mity trwaj od stuleci. Gdy tylko musimy wyjani bl rozpadajcej si spoecznoci, koncepcja koza ofiarnego jest zawsze pod rk. I rzeczywicie, czsto si z niej korzysta. Spoeczno potrzebuje tylko roku na popadniecie w stan alienacji, rozpadu wizi. W tym czasie obumiera proces przebaczania, spoeczna akceptacja ulega zaamaniu, zachwiane zostaje zaufanie i przestaje funkcjonowa zrozumienie. Rzadko przyczyn takich zjawisk jest jeden czowiek. Potrzeba przecie co najmniej dwojga ludzi, aby mg powsta konflikt. Z reguy wchodz w gr skomplikowane uwikania spoeczne; atmosfera sprzyja wyobcowaniu.

Nieporozumienia

nawarstwiaj

si.

Ludzie

lekcewa

podejmowane

prby

pojednania, pozwalajc narasta rozbienociom. Nastpnie kto wskazuje palcem winowajc, powstaj podejrzenia i rozmowa pomidzy przestraszonymi stronami staje si powierzchowna, aby pniej usta na dobre. Jeli mwi si, e natura nie znosi prni, to tym bardziej mona by tak powiedzie o relacjach midzyludzkich. Zalegajca cisza szybko

zapenia si plotkami, ludzie nawzajem negatywnie si oceniaj, dominuje krytyka i drobiazgowe osdzanie. Tak wic przebaczenie, ostateczna forma mioci, wymagajca dla swego wzrostu zdrowego klimatu, w przedstawionych wyej warunkach zanika. Nadzieje na popraw za s niepewne. Przebaczajca wsplnota Przebaczenie jest moliwe dziki otoczeniu, w ktrym przebywamy. Z prawidowo funkcjonujcej wsplnoty promieniuje przebaczenie. Spoeczno podtrzymuje i stymuluje jednostk, nawet gdy ta znajduje si w tragicznej sytuacji. Przebaczenie jako emocja lub dziaanie wyania si z gbi dowiadczanej mioci, ktra ustanowia duchowy wiat wewntrzny - nasz i naszych partnerw. (To za, stanowic zwizek mioci i akceptacji, ma swe rdo poza naszym yciem, rozciga si na tysice lat wsplnoty Boga i ludzi - i warunkuje nasz decyzj przebaczenia.) Drugim rdem emocji i dziaa towarzyszcych przebaczeniu jest bogactwo mioci udzielanej nam przez istniejc tu i teraz spoeczno. Dziki naszemu otoczeniu moemy by w peni ludzkimi istotami. (Nawet pozostajcy w odosobnieniu wizie yje w dwch wiatach: wewntrznej wsplnoty z przeszoci oraz w wiecie teraniejszoci.) Wsplnota dajca nam oparcie Kiedy czymy si, aby powoa do istnienia wsplnot, podejmujemy wysiek zainicjowania i doprowadzenia do koca procesu przebaczenia, aby mc si nim potem cieszy. Przebaczenie bowiem pozwala nam porzuci bl na rzecz nowego, wzajemnego zaangaowania, tragiczne bdy z przeszoci zastpi nowym, wsplnym ukadem. Naszym gwnym zadaniem powinno wic by stworzenie klimatu sprzyjajcego przebaczeniu, w ktrym chci jego udzielenia bd stale podtrzymywane i odwzajemniane. Owe chci to dobrowolnie wyraona gotowo do pracy nad odnowieniem zwizku. Pojawienie si jej zaley rwnie od osb dla nas wanych, ktre stabilizuj nasz system rwnowagi. Klimat sprzyjajcy relacjom mogcym by dla nas oparciem ksztatuj trzy stae czynniki, ktre moglibymy okreli mianem trzech darw wsplnoty, oraz trzy czynniki pojawiajce si wymiennie, a stanowice o wzajemnych gwarancjach partnerw. Dary wsplnoty to baza stwarzajca klimat zaufania, ciepo, wiar, kreujca ch pojednania. Z

gwarancji za mona skorzysta w przypadku zaamania si zwizku, erozji zaufania, utknicia w martwym punkcie we wzajemnej komunikacji, jednym sowem wtedy, gdy potrzebne jest przebaczenie i pojednanie. Trzema darami wsplnoty s: otwarto, autentyczno oraz akceptacja. Wsplnota za gwarantuje rozpoznanie naszej sytuacji, wsparcie dla naszych dziaa oraz wynagrodzenie nam podjtego trudu. Dar otwartoci. Przyja we wsplnocie polega na wzajemnej otwartoci, przy czym stopie tej otwartoci okrela si wizi midzy ludmi. O gboko utwierdzonym zwizku wiadczy spenianie przez niego co najmniej kilku ustalonych warunkw; powierzchownym zwizkom wystarcza jedno ustalenie, ktre staje si ograniczon baz dla wzajemnych relacji. Aby wnie zaufanie do zwizku, potrzeba fizycznej, emocjonalnej i duchowej otwartoci na drug osob, i to na poziomie odpowiadajcym charakterowi zwizku. Umowa co do wzajemnej otwartoci stanowi podwalin wsplnoty. Skoro jej obecno staje si darem dla nas, to nie powinnimy si obawia wycofania si partnera, gdyby sprawy midzy nami le si ukaday. Obecno innych ludzi stanowi o niekwestionowanej pewnoci, ktra umacnia czonka wsplnoty. Niezalenie od naszej wiadomoci lub niewiadomoci, wspiera nas w chwilach stresu lub przeywanego nieszczcia. Obdarowujc drug osob nasz obecnoci, mwimy jej: Jestem otwarty, naprawd ci wspieram, bd obecny tu i teraz, niezalenie od twojego sukcesu lub poraki, wielkich lub maych dokona; wtedy gdy czujesz si wobec siebie dobrze lub gdy co jest nie tak. Dar autentycznoci. Szczero w przebaczajcej wsplnocie wyrasta z moliwoci autentycznych zachowa jej czonkw, z tego, e czuj si bezpiecznie, mogc wyraa swoje prawdziwe ja, coraz bardziej odsania si wobec innych. Bdc autentycznymi w stosunku do innych, jestemy wobec nich wolni. Moemy wic wyznacza dla siebie granice, utwierdza wartoci, wyraa swoje oczekiwania, konfrontowa si z tym, co nas rni, oznajmia, na czym nam zaley, co jest przedmiotem naszej troski. Takie zachowanie zacienia nasze wizy ze wsplnot. Zgoda na wzajemn autentyczno uczestnikw wsplnoty uwalnia prawdziwe przebaczenie. Dar szczeroci umoliwia dowiadczanie zarwno agodnej troski, jak i twardej konfrontacji z innymi. Oczekujmy wic od nich zarwno podzikowa, jak i gniewu czy kontrastujcych pogldw na wzajemne relacje.

Darowujc swoj szczero drugiej osobie, przyrzekamy co nastpuje: Jestem z tob, nie jeste mi obcy. Dzielimy nasz mdro i gupot z racji bycia ludmi. Wsplnie przeywamy rado i bl pynce z ycia. Wobec tego moemy zaryzykowa i y prawdziwie razem. Dar akceptacji polega na przejawianiu troski o innych, na przejmowaniu ich trosk, na dawaniu wyrazu swojemu wspczuciu. Wszystko to s przejawy solidarnoci przebaczajcej wsplnoty wobec jednostki. Troszczy si o kogo oznacza by wiadomym jego blu, zoci, frustracji. Przej czyje troski to zaoferowa wsparcie, zrozumienie i odpowiedni pomoc, jeli taka jest potrzebna. Z kolei dawanie wyrazu swoim uczuciom ma dotyczy tak sw, jak i czynw. Pozytywna uwaga, jak powicamy innym, powinna by bezwarunkowa, jako e troska o drugiego czowieka nie moe by uwikana w osdzanie lub wartociowanie.

Uznanie przez wsplnot tak rozumianej troski za warto uwalnia moc gbokiej akceptacji ludzi j tworzcych i umoliwia prawdziw do niej przynaleno. Ludzie mog wtedy odczu, e naprawd licz si dla innych, e s wewntrz wsplnoty, e ich uyteczno, potencja ich osobowoci, osobiste szczcie s wane dla tych, wrd ktrych yj. Zyskali wiadomo przynalenoci: odtd maj dla siebie znaczce miejsce w wiecie. Udzielajc daru akceptacji drugiej osobie, upewniamy j: Akceptuj ci nie dlatego, e stosujesz si do moich zalece, ale dlatego, e jeste sob. Wspomniane dary obecne w danej spoecznoci umoliwiaj przebaczenie w jej obrbie. Stanowi warunek poprzedzajcy rozpoczcie procesu diagnozowania bdw, wyznawania wasnych win, skruchy oraz restytucji odnowionego na gbokim poziomie zaufania. Dostpno przyjaci, gdy szukamy z nimi kontaktu, autentyczno podczas

rozmowy, przy ustalaniu wzajemnych ogranicze oraz akceptacja nas takimi, jakimi jestemy, upewniaj nas co do miejsca we wsplnocie troszczcych si o siebie ludzi. Otwarto, autentyczno i akceptacja tworz kontekst dla stara umoliwiajcych ludziom zmierzenie si z ich problemami. Stanowi one o stabilnoci dawanego jednostce wsparcia, dziki ktremu mona zarwno krytykowa, jak i przyjmowa krytyk od innych. Stwarzaj baz dla empatii, dziki ktrej moliwe jest udzielanie rad czy wartociowanie cudzych dziaa. Daj rwnie emocjonalne podoe afirmacji innych, co z kolei prowadzi do rezygnacji z roszczenia sobie jakichkolwiek praw w stosunku do tych ludzi. W kocu upewniaj nas co do trwania niezmiennej mioci, a ta skania do rwnego traktowania innych. Gwarancja rozpoznania (diagnozy) powinna by przyznana czonkom wsplnoty, gdy zostalimy stworzeni w taki sposb, e potrzebujemy cigego uznania, akceptacji. Potrzeba ta zwiksza si w czasie stresu. Jestemy skonni unika, ignorowa lub rezygnowa z tego w okresach przeywania blu, czsto jednak uniemoliwiamy sobie w ten sposb rozpoznanie gboko ukrytych ran. Przebaczajca wsplnota gwarantuje rozpoznanie sytuacji jednostki na podstawie jawnych faktw z jej ycia, jeli przedstawi ona gboko skrywane urazy, co, co godzi w poczucie jej godnoci. Pokusa zaprzeczenia istnieniu rnic midzy ludmi jest od zawsze obecnym przeklestwem kadej wsplnoty. Powstrzymywanie si od rozpoznania swojej sytuacji dopomoe w pozbyciu si problemu, rozproszy napicia; pomys, e czas leczy rany, suy do odwracania uwagi od owych problemw, do zaprzeczania ich istnieniu. Do rozpoznania swojej sytuacji zobowizane s obie pozostajce w konflikcie strony. Winowajca powinien zadouczyni pokrzywdzonemu, a ten wspuczestniczy w odzyskiwaniu bliskoci i peni we wzajemnych relacjach. Diagnoza sytuacji jednostki, dokonana za porednictwem wsplnoty, utwierdza zarwno odrbno jednostki, jak i umoliwia jej pozostawanie w cznoci z innymi. Czonkowie wsplnoty s odrbnymi osobami, cho s sobie bliscy. Moliwa jest ich wzajemna identyfikacja, gdy postrzegaj oni siebie wanie jako odrbne, jedyne w swoim rodzaju jednostki. W okresie przeywanego nieszczcia rozpoznanie sytuacji drugiego czowieka zakada prawo tej osoby do przeanalizowania konfliktw bez naszego udziau. Powinnimy zaj pozycj wyczekiwania i majc wiadomo tego, co si dzieje, by gotowymi do interwencji. Rozpoznanie, o ktrym mowa, oznacza dostrzeenie blu pozostajcych w konflikcie czonkw wsplnoty. Zdajemy si wtedy mwi: Widz wasz bl. Respektuj wasze prawo

do przedsiwzicia odpowiednich krokw majcych rozwiza problem. Raz jeszcze upewniam was oboje co do mojej dla was uwagi. Bd z wami w kontakcie. Jeli tylko bdziecie mnie potrzebowali, jestem tutaj. Gwarancja wsparcia. Jakkolwiek rozpoznanie tego, co si stao, powinno by zawsze podstawow zasad postpowania w sytuacjach bolesnych konfliktw, to jednak ono samo rzadko wystarcza. Przebaczajca wsplnota powinna wspiera kady pozytywny krok na drodze do pojednania. Istnieje bowiem niebezpieczestwo, e jeli nawet choroba zostaa prawidowo rozpoznana, wzito za ni odpowiedzialno i nastpi akt wyznania winy, to wielk pokus stanowi ch poprzestania na atwych rozwizaniach. Byyby nimi: proste przeprosiny - bez wdawania si w analiz problemu, wymiana sw przebaczenia - bez osignitej sprawiedliwoci, wsplna zgoda na przebaczenie i zapomnienie o sprawie - bez sigania ku nowym poziomom we wzajemnym zrozumieniu. Tak wic ci, ktrzy zatrzymuj si w poowie drogi do pojednania, potrzebuj przebaczajcej wsplnoty, aby wspieraa ich na kadym ze stresujcych etapw tej drogi, gdy pokusa zejcia z niej staje si silna. Formy wspierania powinny by zrnicowane, w zalenoci od sytuacji i napotkanych problemw. Tych, ktrzy maj kopoty z okrelaniem emocji swoich lub partnera, przebaczajca wsplnota moe wspiera swoj otwartoci i jawnoci, rozumian jako okazywanie uczu. Zadaniem wsplnoty ma by przekonanie jednostek, e ujawnianie uczu jest bezpieczne; dotyczy to rwnie wyraania, nazywania oraz przejrzystego dzielenia si uczuciami. Tych, ktrzy obawiaj si patrze na problemy jako na wsplne zadania, ktrzy chcieliby widzie je jako kopot jednej tylko osoby (najlepiej przywdcy), dajcy si jednostronnie rozwiza, przebaczajca wsplnota moe uczciwie umocni w przekonaniu, e wszyscy ponosz jak odpowiedzialno za powstawanie konfliktu oraz za jego rozwizanie. Przebaczajca wsplnota moe rwnie skania jednostki, aby nie zamykay sprawy, dopki dla obu stron nie bdzie jasne, e sprawiedliwoci stao si zado oraz dopki szczere intencje obu stron nie zostan wsplnie rozpoznane. Wszystko po to, aby wdziczno i wzajemny szacunek partnerw mogy by szczere. Natomiast na osoby wstrzymujce si z prawdziw skruch przebaczajca wsplnota powinna wpywa w ten sposb, aby je uczy, praktykowa z nimi skruch tudzie wspiera nieustajcym spoecznym procesem skruchy, ktry ma zachca tych ludzi do pracy, do zmiany negatywnych postaw z przeszoci na rzetelne, pozytywne. Gwarancja wynagradzania to zdolno powiedzenia innym: Ciesz si, e jest ju po wszystkim. Mam nadziej, e ju si to nie powtrzy. Dostaem nauczk. Odtd postaram si

poda po prostym i wskim szlaku. (Co znacz te sowa? Ich autor szuka wgldu we wasne wntrze; to, co zrozumia, czego si nauczy, jest nagrod za dowiadczony bl.) Bez rozcignitego na pewien czas aktu wynagradzania i uzyskanych w zamian zdecydowanych sygnaw o zmianie nie jest prawdopodobne wypracowanie trwaych zmian w zachowaniu jednostek. Ostatecznie uksztatowane emocje, zwizane z negatywnym dowiadczeniem, mog pozostawa pomieszane, czsto s negatywnie zabarwione. Takimi pozostaociami mog by: wstyd, zakopotanie, ch wycofania si, unikanie kontaktu. Przebaczajca wsplnota oferuje moliwo zamknicia tego rodzaju przecigajcych si sytuacji w ten sposb, aby pozostaoci negatywnych uczu mogy by przywoane jako pozytywne. Przebaczajca wsplnota okazuje szacunek na kadym z etapw procesu przebaczania: od momentu uwiadomienia sobie przez partnerw zadanego drugiemu blu do radoci z odnowionego zwizku. Przebaczajca wsplnota ma do zaoferowania uznanie dla pracy sucej pojednaniu. To ostatnie stanowi bowiem centralny punkt w pracy nad podtrzymywaniem wsplnego ycia. Koszty ycia we wsplnocie Kreowanie, podtrzymywanie i celebrowanie wsplnoty jest kosztowne. Wymaga rezygnacji z bezpiecznej postawy zaprzeczania istnieniu problemu i nie przynoszcej zaszczytu metody unikania odpowiedzialnoci. Spoeczno powinna wcza w swj obrb jednostki, nie za ignorowa je. Ma zachca do przygldania si wzajemnym relacjom, nie za nie zauwaa problemw lub uchyla si od udzielenia pomocy, gdy powstaj tarcia, narastaj niszczce wsplny ad rnice midzy partnerami. Koszty ycia we wsplnocie sprowadzaj si do przejawiania troski o innych. Naley postara si o to, aby mc wybaczy. Naley postara si o to, aby mc odrzuci pozorne przebaczenie. Naley postara si o to, aby mc przej do koca przez al, rozpozna realia teraniejszoci i okreli zobowizania na przyszo. Naley postara si, aby prawdziwie, w peni przebaczy. Poszukiwanie wskazwek biblijnych

W obrbie wsplnoty powinnimy przyj zachcajc, przynoszc wyzwolenie postaw w stosunku do popenionej krzywdy i winnego. Spord licznych fragmentw Nowego Testamentu przedstawione poniej przybliaj zagadnienia ukazane w tym rozdziale, mwi o yciu w przebaczajcej wsplnocie. 1. Dziaanie ma na celu odzyskanie siostry czy brata. 2. Stawanie si kochajcymi, przebaczajcymi, przynoszcymi pojednanie buduje wsplnot w Chrystusie. 3. Gdy pojawia si bl, musimy dy do jego umierzenia. Oto wysiek odmieniajcy ycie we wsplnocie Chrystusowego Ciaa. w. Pawia List do Galatw (Ga 6,1): ,,Bracia, a gdyby komu przydarzy si jaki upadek, wy, ktrzy pozostajecie pod dziaaniem Ducha, w duchu agodnoci sprowadcie takiego na waciw drog. Bacz jednak, aby i ty nie uleg pokusie. Naley zwraca uwag na kady moment dowiadczanej krzywdy, ktry moe prowadzi do przywrcenia, odnowienia, odwieenia wzajemnych relacji w zwizku, we wsplnym deniu do rozwoju, dojrzaoci i duchowego zdrowia. Ewangelia wg. w. Mateusza (Mt 5,23-24): Jeli wic przyniesiesz dar swj przed otarz i tam wspomnisz, e brat twj ma co przeciw tobie, zostaw tam dar swj przed otarzem, a najpierw id i pojednaj si z bratem swoim! Potem przyjd i dar swj ofiaruj! Kady akt pobonoci, kad modlitw, kady akt mioci powinno poprzedza pojednanie, przywrcenie prawidowych relacji w odnowionej wsplnocie. Gdy ...kto nie miuje brata swego, ktrego widzi, nie moe miowa Boga, ktrego nie widzi (por. 1 J 4,1921). Ewangelia wg w. Mateusza (Mt 18,15-20): Gdy brat twj zgrzeszy [przeciw tobie], id i upomnij go w cztery oczy. Jeli ci usucha, pozyskasz swego brata. Jeli za nie usucha, we z sob jeszcze jednego albo dwch, eby na sowie dwch albo trzech wiadkw opara si caa sprawa. Jeli i tych nie usucha, donie Kocioowi! A jeli nawet Kocioa nie usucha, niech ci bdzie jak poganin i celnik! Zaprawd, powiadam wam: Wszystko, co zwiecie na ziemi, bdzie zwizane w niebie, a co rozwiecie

na ziemi, bdzie rozwizane w niebie. Dalej, zaprawd, powiadam wam: Jeli dwaj z was na ziemi zgodnie o co prosi bd, to wszystkiego uyczy im mj Ojciec, ktry jest w niebie. Bo gdzie s dwaj albo trzej zebrani w imi moje, tam jestem pord nich. Zauwamy jak klarowny jest przedstawiony proces: 1) Bez uskarania si, nadawania sprawie rozgosu i natychmiast do drugiej osoby. adnych plotek. adnego zerwania relacji. Bez angaowania osb postronnych do rozstrzygnicia konfliktu. 2) Dopiero gdy ta metoda nie poskutkuje, naley wspomc si dwoma, trzema wiadkami, ktrzy - asystujc nam - wiadczyliby o naszej uczciwoci, sprawiedliwoci umowy, szczeroci naszych intencji. 3) Jeli wzajemne relacje nie zostay odnowione, naley spraw przedstawi Kocioowi. Wwczas wsplnota bdzie moga otoczy mioci, podtrzyma tego, kto naruszy zaufanie, nawet jeli w czowiek nie naley do wsplnoty (jest poganinem) lub jest wewntrznie wyobcowany (jak celnik). 4) Decyzje przebaczajcej wsplnoty s wice i trwae, s bowiem wyrazem obecnoci Boga w ciele Jego wiernych. Bg jest prawdziwie obecny wrd przebaczajcych, dcych do pojednania (por. J 20, 19-23). Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Ktry z darw wsplnoty wydaje ci si najwaniejszy, najbardziej cenny, znaczcy: Otwarto: inni s przy nas, gdy ich potrzebujemy. Autentyczno: szczero podczas spotka. Akceptacja: inni troszcz si o nas, gdy przeywamy bl. 2. Zastanw si, ktry z powyszych punktw jest najsabszy, wzgldnie brakuje go w twoim obecnym dowiadczeniu wsplnoty. Co mgby zrobi, aby wzmocni te sfery funkcjonowania twojej spoecznoci lub zainicjowa ich powstanie? Zaplanuj jakie dziaania. 3. Pomyl, ktra z reakcji wsplnoty, okrelonych tu mianem gwarancji, bya ci najbardziej pomocna, lub ktra byaby najbardziej podana, jeli jej brakuje: Rozpoznanie: to, e mj bl zosta dostrzeony. Wsparcie: respekt dla podejmowanych przeze mnie dziaa, podtrzymywanie mnie. Wynagradzanie: podkrelanie z radoci kadego, nawet drobnego sukcesu.

4. Skoncentruj si na jednej osobie z twojej lokalnej wsplnoty, ktra potrzebuje rozpoznania, wsparcia podejmowanych przez ni krokw i nagrodzenia za podejmowane wyzwania. Wygospodaruj dla niej czas, wyprbuj sowa, ktrych mgby uy, aby uyczy jej swych gwarancji. W maej grupie 1. Sprawdcie, jak jestecie grup, czy stanowicie dla siebie przebaczajc wsplnot? Grupa jest zdrowa, jeli deklaracje dotyczce jej funkcjonowania s jasne. Czy moglibycie przyjrze si pod tym ktem swojej grupie? 2. Przypomnijcie sobie umow, na ktrej opiera si wasza wsplnota. Czy zostaa ona podjta ze wiadomoci, jasno wypowiedziana i dobrowolnie respektowana? Czy te jest niejasna, nie bya negocjowana, nie jest w peni rozumiana przez wszystkich? Wsplnota jest zdrowa, jeli jej fundament jest zdrowy. Czy moglibycie przedyskutowa powysze zdanie? 3. Opowiedzcie o swoich oczekiwaniach. Jak mogyby si wyraa dary wsplnoty: otwarto, autentyczno, akceptacja? Przedyskutujcie, ktrych z nich mona uy w sytuacjach przeywanego przez innych cierpienia, a ktrych wczeniej, zanim takie sytuacje nastpi. 4. Zastanwcie si, jak stosujecie wspomniane trzy gwarancje w sytuacjach przeywania przez innych blu. Niech to zwierzenie bdzie dla was nawzajem darem akceptacji. Kiedy i gdzie si to zdarzyo? W krgu bliskich osb, czy dotyczyo relacji w szerszej spoecznoci? czcie si zgodnie ze swoimi odnowionymi intencjami, abycie byli bardziej wraliwymi czonkami Chrystusowego Ciaa.

Zakoczenie Z drugiej strony

Majc

wiadomo

niejasnoci

motyww

naszego

postpowania,

czstego

wewntrznego skonfliktowania naszych myli, ambiwalentnych uczu... ...wci przebaczamy, przebaczamy i znowu przebaczamy... ...rwnie cigle przyjmujemy przebaczenie od innych, aujemy tego, co zrobilimy, i tak cigle. Prawdziwe przebaczenie, mylone czsto z przebaczeniem pozornym, jest przecie tylko ludzkim przebaczeniem, bo tylko takie moemy innym zaofiarowa. Pokora wobec saboci blinich jest czsto najlepsz odpowiedzi, jakiej moemy udzieli blowi, chorobie czy cierpieniu, obecnym w naszej egzystencji. Skoro pragniemy by coraz bardziej wierni innym, samym sobie, a przede wszystkim Bogu, ktry nieustannie nas wzywa do trwania we wsplnocie, musimy wci uczy si przebacza i przyjmowa przebaczenie. Skoro wszystko, co robimy, nigdy nie zostanie ukoczone, nie bdzie idealne, to ocali nas moe nadzieja. Skoro adna umowa nie moe by w peni dotrzymana i podtrzymywana przez cale ycie, to uratowa nas moe mio. Skoro nic z tego, co zamierzamy, nie jest wolne od bdw, bo w prby realizacji zamierze wkradaj si pomyki, osignicia za w jakim stopniu musz by ograniczone, gdy s ludzkie, to ocaleniem staje si przebaczenie. Przebaczajmy wic, gdy w zamian rwnie nam bdzie przebaczone. Prawdziwy obraz rzeczywistoci umyka nam czsto, gdy patrzymy na ni tylko z jednej strony. Tymczasem kade wane zagadnienie ma co najmniej dwa aspekty. Aby przyjrze si od drugiej strony kwestii przebaczenia, zacznij czyta nastpn cz tej ksiki.

Cz druga SZTUKA POZORNEGO PRZEBACZANIA

Jeli ,,przebaczenie miaoby oznacza zaprzeczanie istniejcej w nas zoci, ycie, jakby nic si nie stao, umiechy, jakby nic nas nie bolao, udawanie, e o wszystkim zapomnielimy, to lepiej powstrzymajmy si z nim. Nie ufajmy takiemu przebaczeniu. Nie budujmy na nim niczego. Nie jest to bowiem przebaczenie, a tylko magiczne rojenia na jego temat. Wstp Z jednej strony

Najczciej przebaczenie nie kojarzy si nam z obdarowywaniem przyjaci. Nie jest adnym dobrodziejstwem komu przebaczy lub otrzyma od kogo przebaczenie. Z jednej strony wydaje si, e jedynie ostateczna forma mioci moe zapewni prawdziwe przebaczenie. Z drugiej strony, przebaczenie bywa faszowane na rne sposoby. Kada cnota ma swoje przeciwiestwo. Kiedy jest le rozumiana, opacznie realizowana, staje si wad. Dotyczy to take cnoty przebaczenia. Znieksztacone - przestaje mie jakkolwiek warto. Przebaczenie czsto bywa realizowane jako zaprzeczanie temu, co si naprawd czuje, znieksztacanie uczu, izolowanie si od partnera lub bierno wobec powstaych problemw. Prowadzi to do dystansowania si, duchowego wyobcowania. Kada postawa wyszoci, okazywanie duchowej siy czy jednostronne powicenie moe prowadzi tylko do ograniczenia szans rzeczywistej skruchy i pojednania. Biblijna mio agape zabrania wywyszania si ponad innych oraz ycia w zaprzeczaniu sobie, pord unikw, w dystansie do siebie i wiata. Pojmuje ona mio i sposb ycia z niej wypywajcy jako zaproszenie do szczerego oboplnego przebaczenia.

Nie bdzie wic indywidualnym uwolnieniem si od winy i udowodnieniem sobie i innym, e jest si w porzdku. Wzajemne przebaczenie to pojednanie, spenienie, ycie w chrzecijaskiej wsplnocie.

Jeli przebaczenie miaoby nas stawia na dominujcej pozycji w stosunku do partnera i mielibymy sta si jego dobroczycami, hojnie szafowa cudz wolnoci i godnoci - to nie ufajmy takiemu przebaczeniu, nie darowujmy go, i nie przyjmujmy. Nie jest to bowiem przebaczenie, lecz subtelna, cicha zemsta. Nie przebaczajmy - jeli przebaczenie miaoby nas stawia ponad drug osob

- Przebaczy ci? Oczywicie, nie. Usyszawszy to zesztywnia, zmiesza si, a ona wpatrywaa si w niego niezmconym wzrokiem. Wanie oczyci si ze wstydu i winy, co wizao si z publicznym jej ujawnieniem, a teraz, peen wtpliwoci, zapyta: - Wybaczysz mi? - Nie - odpowiedziaa ona, chocia jej twarz wyraaa akceptacj, a nie odrzucenie. On jednak nie wyczu w kobiecym gosie nuty delikatnoci. Zamar w bolesnym milczeniu, aujc, e ponownie si przed ni otworzy. Wczeniej naduy jej zaufania, jak rwnie zaufania caej wsplnoty, zdradzajc j w czasie pracy z dwiema osobami, do ktrych by wzywany jako wykwalifikowany fachowiec. - Nie, nie przebacz ci. Nie chc zwizku, w ktrym jedna strona jest winowajc, a druga jej przebacza. Nie chc twojej wdzicznoci ani eby by mi cokolwiek duny do koca ycia. Chciaabym, abymy oboje zastanowili si nad ca spraw, zanim zrozumiemy, jaki kade z nas ma w niej udzia. Wtedy bdziemy mogli nawzajem siebie zaakceptowa.

- Ale przecie to ja skrzywdziem ciebie, tamtych ludzi, nasz wsplnot odpowiedzia. - Ty grae tutaj gwn rol, a ja biern, przyczyniajc si do stworzenia takich relacji midzy nami, ktre nie opary si prbie z zewntrz. Popracujmy nad naszym zwizkiem, ebymy znowu mogli by razem. Teraz dopiero zrozumia jej trosk, szacunek dla niego, jej determinacj. ona chce dla nich rwnych praw w zwizku, w ktrym wzajemna akceptacja bdzie szczera, a tej nie mona osign dziki jednostronnemu przebaczeniu. Prowadzioby ono do ozibienia wzajemnych relacji, wanie z powodu nierwnoci midzy partnerami i braku sprawiedliwoci. Kobieta wiedziaa, jak rozwizywane byy konfliktowe sytuacje w maestwie jej rodzicw, i dlatego nie chce powtarza ich bdw. Nie chce szybkich rozwiza, ktre przypisuj win jednej stronie, gdy sprawa dotyczy co najmniej dwch osb. Jeli kto raz upadnie, to zawsze ju bdzie grzesznikiem Jeli przebaczenie, ktrego si od nas oczekuje, miaoby nas stawia ponad drug osob, to postarajmy si nie przebacza na takich warunkach. Przebaczenie jako wywyszanie si funkcjonuje w powizaniu z osdzaniem i potpianiem drugiego. Powiedzie przebaczam oznacza wtedy: Zbadaem, zwayem wszystko na szali, osdziem ciebie i twoje zachowanie, zrozumiaem, jak zatrwaajco duo masz brakw. Nie posiadasz cnt, za ktre mona by darzy ci szacunkiem, teraz tylko ja nimi rozporzdzam. Z pokor pojmuj, e przysuguje mi wyszo moralna. Ty jeste gorszy. Moje postpowanie jest nienaganne, twoje za dwuznaczne, niemoralne. Przebaczam ci wic przekroczenie zakazw. Odtd nasz zwizek bdzie oparty na akcie mojej aski; musisz mie zawsze wiadomo, e okazaem ci j w potrzebie. Moja hojno kontrastuje z twoj win. Znajdziesz wic chyba jak odpowiedni form, aby do koca ycia mc mi spaca ten dug. Winowajca, wiadomie bd niewiadomie, zdaje sobie spraw, e z moralnego punktu widzenia powinien si podporzdkowa drugiej stronie. Bdzie musia odsuy dug zacignity u partnera. Zawsze wywouje to opr i resentymenty, cieranie si przeciwstawnych emocji. Wyraenie zoci i uraz sprawia, e winowajca wydaje si przebaczajcemu jeszcze mniej godny darowanej mu wspaniaomylnie mioci. Negatywne uczucia zostan ukryte przed winowajc pod kolejn warstw wspaniaomylnoci. Nikt nie chciaby by w ten sposb zmuszany do jej okazywania, nikt

te si nie zgodzi z tym, e taka wdziczno stanowi pozytywne rozwizanie dla zwizku. Mio nie rozkwitnie pomidzy nierwnymi sobie ludmi, nie rozwinie si tam, gdzie trzeba si ukorzy, aby zrealizowa potrzeby drugiej strony. W ten sposb zamiast z jednorazowym upadkiem mamy do czynienia z procesem permanentnym. Jeli naprawd zaley nam na partnerze, to zamiast go ponia, umacniajmy rwno midzy nim i sob. Jeli kto raz zacignie dug, to nigdy nie zdoa go spaci - O tak, przebaczy mi szybko, zbyt szybko - powiedziaa, znajdujc odwag, aby zmierzy si w kocu z mylami, ktre tumia w sobie od duszego czasu. - Powiedziaam ci o mojej mioci do Jima. Wysuchae mnie, zrozumiae, co si stao, i nie pytae o szczegy. Powiedziae tylko, e wszystko jest ju w porzdku i przebaczasz mi. Chciaam zapomnie, pragnam, aby wszystko wrcio do normy. Ale teraz wiem, e takie rozwizanie kosztuje. Do dzi musz paci rachunki za zdarzenia z przeszoci. Mam al do ciebie, ale w jaki sposb mog si nim z tob podzieli? Przybierajc swoj ,,przebaczajc postaw, w rzeczywistoci kaesz mi gra rol kogo zego. Kiedy pojawiaj si midzy nami jakie rnice zda, ty zawsze potrafisz postawi na swoim, nie wysilajc si przy tym wcale. Jak mogabym si upiera, skoro jeste taki wyrozumiay, skonny bagatelizowa wszelkie nieporozumienia midzy nami? Prowadz ycie na kredyt, na zawsze ju zaduona. Gdyby mg zrobi cho jeden bd, poczuabym si znw czowiekiem. Pozycja tego gorszego, kogo, kto stale jest na cenzurowanym, to dla wikszoci ludzi sytuacja nie do zniesienia, szczeglnie gdy partner dobrze si czuje w takim ukadzie i nie zamierza go zmieni. Taki partner - zawsze w porzdku - potrafi czsto przypomina winowajcy o jego niewyranej sytuacji, nie pozwala niczego zapomnie. Takie przebaczenie zbyt wiele kosztuje. Nie jest ono adnym darem, skoro trzeba je wci odpracowywa. W ten sposb jeli kto raz zacignie dug, to nigdy go ju nie spaci. Jeli naprawd zaley ci na partnerze, nie doprowadzaj go do niewypacalnoci, raczej uwolnij go - tak od dugw, jak i od siebie w roli wierzyciela. Jeli kto raz poczuje si zobowizany, to zawsze powinien by wdziczny

Byem sierot, gdy skoczya si druga wojna wiatowa - opowiada Friedrich. Bezdzietne maestwo, ktre przyjo mnie do swego domu, byo niezwyke wymagajce. Gdy mnie znaleli, byem ubrany w achmany. Dali mi czyste, porzdne ubranie. Stare spalili w kuchennym piecu. Spono wszystko oprcz butw. W ostatniej chwili mj przybrany ojciec wyj je z ognia i postawi na kominku. Stay tam do jego mierci. Byy to buty z cholewami, wizane sznurkiem. Ich wierzch nie by jeszcze znoszony, ale spd musia by wycieany kadego dnia tektur, aby zakry bose stopy. Wkrtce dowiedziaem si, dlaczego je tam postawi. Gdy go w jaki sposb zawiodem, podchodzi do kominka i podnosi z niego buty. Jeli opieraem si cisej kontroli lub narzekaem, e inne dzieci mog robi to, na co mi nie pozwalano, spoglda na buty. Zanim staem si nastolatkiem, nie musia ju ich zdejmowa, aby mi przypomnie, jak wiele zawdziczam jemu i matce. Wystarczy rzut oka w kierunku kominka. Gdy miaem 16 lat, zaprotestowaem przeciwko temu szantaowaniu zdartymi butami. Ojciec spojrza na mnie, jakbym go uderzy. Powinienem by pomyle, powiedzia oschle, e byby wdziczny, nawet gdybymy ci o tym nie przypominali. Oddabym wiele, aby uwolni si od koniecznoci dzikowania im za to, co dla mnie zrobili. Nie byo to jednak moliwe. Zawdziczaem im wszystko z wyjtkiem ycia, o ca reszt zadbali i dlatego odkd potrafi uj w sowa moje uczucia do nich, wiem, e nie czuj ju wdzicznoci. Jeli kto raz znalaz si na cenzurowanym, to zawsze tak z nim bdzie Gdy wadca osdza poddanego, to winowajca bdzie odtd musia dwiga brzemi zobowiza, spenia powinnoci, dania, paci rachunki. Zostanie przygnieciony niemoliwym do spacenia dugiem i znajdzie si w trudnej sytuacji. Poczucie emocjonalnego niedosytu moe pojawia si tylko przez jaki czas lub te sta si permanentne. Zaley to od postawy kadej ze stron oraz od tego, kim s i co dla siebie znacz te osoby. Dla osoby, ktra jest aktywnie przebaczajca, nagroda za hojno przychodzi natychmiast, bo, jak powiedzia aposto Pawe cytujc Jezusa, (...) Wicej szczcia jest w dawaniu anieli w braniu (Dz 20,35). Zupenie inaczej oceniono takich dawcw ask, ktrzy udzielaj ich, aby zyska powszechny podziw. Zaprawd, powiadam wam: ci otrzymali ju swoj nagrod, mwi o nich Jezus (zob. Mt 6,1-5). Okazuje si, e granie roli dobroczycy jest atrakcyjnym przeyciem dla wielu ludzi. Satysfakcja czerpana z tego rodzaju gry moe przyjmowa rne formy. W zalenoci od

charakteru danej osoby moe to by: poczucie speniania suby i bycia pomocnym wielu ludziom; okazja do powicania si, aby odczu dziki innym, e jest si dobrym czowiekiem; uwolnienie si od poczucia winy; poczucie wadzy, siy; moliwo kontrolowania sytuacji; poczucie, e to inni s w potrzebie, a nie my; ucieczka od skonfrontowania si z wasnymi potrzebami, wasnym cierpieniem; zobowizanie drugiej strony do wdzicznoci dla nas. Hierarchiczne relacje mog by rdem satysfakcji rwnie dla odbiorcy przebaczenia. Umoliwiaj one: ucieczk od odpowiedzialnoci za cz wasnego ycia; powrt do stosunkw zalenoci od drugiej osoby; oddanie komu czci kontroli nad sob; utwierdzenie si w poczuciu wasnej bezradnoci, saboci, wstydu i winy; wejcie w rol podwadnego; spacanie dugw, zobowiza, spenianie obowizku zamiast prostego okazania wdzicznoci. Oczywicie branie wydaje si na pierwszy rzut oka mniej chwalebne ni dawanie. Gdy wic kto zaduy si u drugiego czowieka, to albo zadaje sobie pytanie: Jak ja mu si odwdzicz?, albo te od razu musi sobie przyrzec: Wynagrodz mu to, gdy tylko bd mg. Z kolei wiadomo, e brakuje nam czego w relacjach z innymi ludmi, ten emocjonalny niedosyt zmusza do odzyskiwania rwnowagi we wzajemnych relacjach. Dokonujemy w tym celu wrcz ekwilibrystycznych sztuczek. Zabiegi te w zalenoci od osoby mog si nieznacznie rni. Niektrzy zwracaj si ku potrzebujcym, aby im pomc, suy lub ich ratowa. Inni, przeciwnie, maj potrzeb poddania si, wol ustpowa, szukaj oparcia, zalenoci. Podczas gdy jedni chcieliby dominowa, kierowa, kontrolowa sytuacj, inni pragn, aby to kto nimi pokierowa, oczekuj dyrektyw. Zgodnie z tym podziaem, jedni predestynowani s do szukania oparcia w innych ludziach, w staych, hierarchicznych

relacjach, drudzy za do dominacji nad partnerem rwnie w niezmiennych, hierarchicznych zwizkach. ebymy si dobrze zrozumieli, sprawy przebaczania bior na siebie, tak oto dominujcy w kontaktach z innymi minister rozstrzyga konflikt ze swoim wsppracownikiem. Ten, ktry na co dzie wydaje polecenia, chciaby rwnie dominowa w sprawach przebaczenia. Przepraszam, ja to spartaczyem. Wybaczcie mi, wicej si to ju nie powtrzy, tak powie osoba majca poddacz postaw. Kolejny raz przemawia, odnoszc si z pokor do swego rozmwcy. Kiedy poniona, prawdopodobnie cigle bdzie ustpowa, przyjmujc poddacz postaw w stosunku do innych. Znalaza si na cenzurowanym z wasnej winy, popenia bowiem bd, a zepchnita na podlege pozycje przez ludzi skorych widzie w niej dunika, podwadnego, zapewne nie wzniesie si do poziomu rwnoprawnych relacji z nimi. Tymczasem prawdziwa troska wymaga zobowiza rwnie od zobowizujcego, nie szuka okazji do spychania innych na gorsz pozycj, utwierdza wolno i rwno. Jeli kto raz si le zachowa, to znaczy, e jest gorszy od nas Przebaczenie wyklucza wywyszanie si ponad innych, odmawia manipulowania nimi. Akt przebaczenia moliwy jest midzy ludmi, ktrzy postrzegaj siebie nawzajem jako osoby jednakowo godne szacunku, w peni wartociowe. Zbyt czsto si przebacza biorc za dobr monet nie tylko unione zachowanie drugiej strony, jej przyznanie si do winy, ale i zaburzone uczucia czy obnione poczucie wasnej wartoci. Uczucia te s umacniane w akcie przebaczenia; odtd zawsze bdzie si traktowanym jako kto gorszy. Powodowani popenionym bdem i wedug jego miary oceniajc wasn warto, ludzie sami siebie spychaj na margines w kontaktach z innymi. Skoro bowiem zdarzyo si komu upa, bdzie on postrzegany wanie przez pryzmat tego bdu; kto si nie popisa w jednym miejscu, bdzie rozliczany za cao. Identyfikujemy wic np. kamstwo z osob, ktra si go dopucia, tak jakby byo ono cech caego jej ycia. Rwnie zachowanie wiadczce o czyjej dojrzaoci skonni jestemy interpretowa tak, jakby ta osoba zawsze zachowywaa si dojrzale. Jednak pojedynczy sukces nie wystarcza, aby przyzna komu status czowieka sukcesu, jedna byskotliwa myl nie wiadczy jeszcze o geniuszu. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii nie musi mie ostatniego sowa w dyskusji dotyczcej genetyki, teologii czy etyki. Innymi sowy, bdy popenione w jednym z obszarw ycia nie zamykaj drogi do osigni w innych

dziedzinach i nie przekrelaj naszych talentw. Jeli naprawd nam na kim zaley, to nie powinnimy wykorzystywa trudnych sytuacji do budowania relacji nierwnoci midzy nami a t osob. Powinnimy raczej kierowa si we wzajemnych kontaktach szacunkiem dla drugiego czowieka. Reorientacja przebaczenia

Przebaczenie pojte jako relacja pionowa (rys. 1) to wymiana: mio za grzech.

Grzech, czyli wykroczenie przeciwko komu, stawia t osob w sytuacji jawnie przeywanego blu. Tym samym pokrzywdzony przebaczajc czuje si wyniesiony ponad winowajc. Z tych pozycji, ale ju bardzo subtelnie, niejawnie, moe z kolei odpycha winowajc. Ten natomiast atwo moe popeni drugi grzech; pojawi si u niego ch zemsty z powodu zalenoci powstaej midzy partnerami. Samo za zepchnicie w d z dugoterminowym zadueniem zmusza winowajc do zacignicia kredytu uniemoliwiajcego odzyskanie wasnej godnoci. Kredyt ten trzeba bdzie spaca przez cae ycie, wpacajc raty na kade danie. Jeli wic midzy partnerami pojawi si jakikolwiek element dominacji lub bdziemy mieli poczucie, e jestemy spychani w d przez partnera, ktry chce growa, to nie zgadzajmy si na taki stan rzeczy. Powinno doj do reorientacji przebaczenia. Naley zblia si do drugiej osoby, nie za odpycha j. Stan obok, a nie nad ni lub pod ni, i jak rwny z rwnym pracowa wsplnie nad przebaczeniem. W przeciwnym razie skazani jestemy na handel, wymienianie midzy sob grzechu. Stan jakiej relacji okrela si za pomoc przyimkw. Przyimki wyraaj stosunki czasowo-przestrzenne. Za porednictwem przyimkw okrelane s wic zwizki midzy ludmi, w zalenoci od miejsca, jakie zajmuj oni wzgldem siebie w yciu w zawieranych midzy sob kontraktach. Moemy zaj pozycj poniej naszego partnera, ustpujc mu, bdc od niego zalenym, traktujc go jak idea, ostateczne dobro, Bosk istot. Moliwe jest rwnie odwrcenie sytuacji, denie do dominujcej pozycji. Stawalibymy wtedy ponad partnerem, sprawujc nad nim kontrol, wydajc rozkazy niczym Bg. Mona prbowa y za plecami drugiej osoby - jak pasoyt, bez niej - wycofujc si, przeciwko - podkrelajc swj indywidualizm, lub prbowa wydosta si ze swego ycia, ktre wydaje nam si puste, stara si wchon drug osob lub by przez ni wchonitym. Wszystko to s grzechy przeciwko zdrowym midzyludzkim relacjom, ktre stanowi podstaw biblijnego pojcia prawoci. Waciwe relacje istniej tam, gdzie istnieje sprawiedliwo, praktykowana i dowiadczana przez obie, porozumiewajce si strony. Umoliwia je wsplnie przeywane miosierdzie. Istoty ludzkie cz si wtedy ze sob, tworzc trwa wi i obdarzajc si wzajemnie szacunkiem w obliczu Boga. I czeg da Pan od ciebie, jeli nie penienia sprawiedliwoci, umiowania yczliwoci i pokornego obcowania z Bogiem twoim?, mwi prorok Micheasz (Mi 6,8). Podobnie wypowiedzia si Chrystus (Mt 5,1-12). Jeli chcemy zachowa prawe relacje z drug osob, to wiemy, e gdy zdarzy jej si:

 raz upa, to nie znaczy, e zawsze bdzie grzesznikiem; raz zacign u nas dug, to nie znaczy, e do koca ycia bdzie go musiaa spaca; raz poczu si do czego zobowizana, to nie znaczy, e wiecznie musi by wdziczna; raz znale si na cenzurowanym, to nie znaczy, e zawsze ju ma z ni tak by; raz le si zachowa, to nie znaczy, e jest od nas gorsza; raz by winn, to nie znaczy, e jej wina jest niezmywalna. Troska o zdrowe zwizki to powicenie drugiej osobie nalenej uwagi, wzajemne poszanowanie partnerw i wsplne poszukiwania moliwoci rozwoju, dojrzewania prawych relacji, ktre zastpi dotychczasowe wyobcowanie radoci pojednania.

Grzechem jest przyjmowanie ktrejkolwiek z poniszych strategii: ycie pomimo drugiej osoby - indywidualizm o charakterze ignorancji, apatia. ycie ponad drug osob - kontrolowanie, kierowanie drug stron, sprawowanie nad ni wadzy niczym Bg. ycie drug osob - pochaniajca mio, nadopiekucza troskliwo, cakowite uzalenienie od siebie drugiej osoby, zbytnie jej przywizanie. ycie przeciw drugiej osobie -

ycie we wzajemnej wrogoci, robienie z drugiej strony swego przeciwnika. Lepszym rozwizaniem jest ycie z drug osob w mioci, bez stawiania jej niej lub wyej od siebie, w trosce, porozumiewaniu si ze sob, asce i prawdzie. ycie dla drugiej osoby - branie za kogo odpowiedzialnoci, bycie przed kim odpowiedzialnym, zamiast wsplnej odpowiedzialnoci. ycie bez drugiej osoby - izolacja, odrzucanie partnera, wycofywanie si. ycie poniej drugiej osoby - poddacza zaleno od drugiego czowieka, robienie z niego ideau, przypisywanie mu ostatecznego dobra, traktowanie niczym Boga. ycie za plecami drugiej osoby - przywizanie, ktre jest pasoytniczym przywarciem do niej. Poszukiwanie wskazwek biblijnych Ch, aby stan ponad innymi, wywyszy si (rwnie wielkoci pokory) jest odwiecznie zwizana z ludzkimi skonnociami. Jezus im si opar, odrzuci je, i tak postaw poleci swym naladowcom. Ewangelia wg w. ukasza (k 22,24-27): Powsta rwnie spr midzy nimi o to, ktry z nich zdaje si by najwikszy. Lecz On rzek do nich: Krlowie narodw panuj nad nimi, a ich wadcy przyjmuj nazw dobroczycw. Wy za nie tak macie postpowa. Lecz najwikszy midzy wami niech bdzie jak najmodszy, a przeoony jak suga! Kt bowiem jest wikszy? Ten, kto siedzi za stoem, czy ten, kto suy? Czy nie ten, kto siedzi za stoem? Ot Ja jestem pord was jak ten, kto suy. Porwnywanie si z innymi jest zalkiem pychy. Nie jest wic ni poczucie wasnej wartoci, ale dopiero przekonanie, e jest si potniejszym od kogo, najpotniejszym ze wszystkich. Taka postawa powinna by zarzucona. Wynioso nie jest oznak wadzy, wielko-paska dobroczynno i stawanie ponad innymi rwnie nie. Powinnimy zdecydowa si na wzajemn sub, darzy si wzajem szacunkiem. Oto droga, ktr wskaza Chrystus, krlestwo nowych wartoci, zmienionych horyzontw de, znoszenia hierarchicznych relacji midzy ludmi, dotychczasowymi panami i sugami, wiat rwnoci, zacierania rnic dzielcych ludzi. List do Filipian (Flp 2,5-11): ,,To denie niech was oywia; ono te byo w Jezusie Chrystusie. On, istniejc w

postaci Boej, nie skorzysta ze sposobnoci, aby na rwni by z Bogiem, lecz ogooci samego siebie, przyjw-szy posta sugi, stawszy si podobnym do ludzi. A w zewntrznym przejawie, uznany za czowieka, uniy samego siebie, stawszy si posusznym a do mierci i to mierci krzyowej. Dlatego te Bg Go nad wszystko wywyszy i darowa Mu imi ponad wszelkie imi, aby na imi Jezusa zgio si kade kolano istot niebieskich i ziemskich, i podziemnych. I aby wszelki jzyk wyzna, e Jezus Chrystus jest PANEM - ku chwale Boga Ojca. Chrystus zrezygnowa z bycia rwnym Bogu, z wadzy nad ludzkoci. Obra postaw sugi. By z ludmi i troszczy si o nich. Jego troska nie zamieniaa si w zniewalanie, pomniejszanie innych. Jego dar do niczego nie zobowizuje obdarowanych. Jego mio nie stawia adnych warunkw. Jego suba bya bowiem darem powicenia si - a do mierci. Bg ceni tak mio (Bg jest mioci). Bg pochwala tak trosk (Bg jest askawy). Bg wynagradza tak sub (Bg przychodzi do nas jako suga). W mioci nie ma przedmiotw. Mio to relacja midzy podmiotami. Chrystus, bdc z ludmi, prawdziwie si z nimi identyfikowa, kocha mioci ucielenion. Nie przemawia do ludzi, zniajc si do ich poziomu ani te nie pochyla si nad nimi z wysokoci Swego urzdu, nie sprawowa kontroli - po prostu by z nimi. Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Przypomnij sobie sytuacje, w ktrych sprawiae, e druga strona uginaa przed tob kolana, lub w ktrych miae nadziej na ponowne zaakceptowanie przez osob, ktra growaa nad tob. Co wtedy czue? Czy zdarzyo si, e relacje z partnerem zostay wsplnie odbudowane? Ile czasu to wam zajo? 2. Przeanalizuj swoje ostatnie dowiadczenie przebaczenia. Czy odczuwae: (1) bl, (2) zo, (3) smutek, (4) wyobcowanie, (5) ch konfrontacji, (6) ch negocjacji, (7) zaufanie, (8) mio, (9) szczcie? Jak duo pozycji zaznaczye? Jak postaw sam grzeszysz? W maej grupie 1. Aby pokaza grupie, jaka jest rnica pomidzy sytuacj bycia nad drug osob i

poniej niej, zainscenizujcie sytuacj modelow. Jedna osoba stanie na krzele i groc winowajcy palcem jednej rki, drug wyciga ku niemu oferujc pomoc. Tymczasem winowajca niech przed ni klczy za kar, a potem czoga si, aby odpracowa swoje przewinienie. Pniej odstawimy krzeso, a druga osoba wstanie z podogi. Niech stan naprzeciw siebie jak rwny z rwnym. Zastanwcie si, jakie uczucia wzbudziy przedstawione sytuacje. Jak si one zmieniaj pod wpywem demonstrowanego zaufania, mioci, porozumiewania si partnerw. 2. Uzupenijcie ponisze zdania w sposb, ktry oddawaby wasz aktualny wgld w dowiadczane w przeszoci przebaczenie. Czasami czuj si zobowizany wobec kogo, kto mi przebacza, poniewa... Czuj si gorszy, gdy kto jest w stosunku do mnie hojny, dobroczynny, przebaczajcy, poniewa... Byo dla mnie zagadk odkrycie, e ludzie, ktrym do koca przebaczaem, rzadko s mi wdziczni za t uprzejmo. Myl, e... Czasami czuj al, gdy druga strona nalega, aby wzi na siebie peni odpowiedzialnoci za nieporozumienie midzy nami. Wolabym raczej... Pracuj nad tym, aby pozostawa na rwnej stopie z innymi ludmi w momentach nieporozumie. Osigam to w nastpujcy sposb...

Jeeli ,,przebaczenie miaoby by aktem jednostronnym, obligujcym tylko jedn osob do zaakceptowania zmian w zwizku, przyjcia na siebie blu, zgody na niesprawiedliwo, to nie spieszmy si z nim. Sprawa midzy nami a naszym partnerem nie jest jeszcze zamknita. Nie jest to bowiem przebaczenie, ale poddacza mio. Nie przebaczajmy jeli przebaczenie miaoby by jednostronne

Zadzwoniem do domu, by zapyta o samopoczucie powracajcego do zdrowia po zawale ojca, i dowiedziaem si, e matka wanie przebywa w szpitalu. Nie chcia mi powiedzie, co si stao, wreszcie siostra wyjania, e matka znajduje si na oddziale psychiatrycznym, gdy przedawkowaa jaki lek. Usyszaem: ,,Nie zawiadamialimy ci, bo tobie nie zaley na rodzinie, wstydzisz si nas. Nigdy nikt mnie tak gboko nie ugodzi jak siostra tymi sowami. Nie spaem przez dwie noce. Moja siostra nie wie, e wysyaem po cztery czeki miesicznie do domu, aby pokry koszty leczenia taty. Nie wie, jak czsto dzwoni do domu. Tak wic jej sowa byy niesprawiedliwe, nie powiedziaa o mnie prawdy. Modliem si dugo, przez ca noc, i zdecydowaem, e nie wspomn jej sowem o tym wszystkim. Daa przecie rodzinie tak wiele z siebie. Poprzestan na przebaczeniu jej. Jednostronne przebaczenie wydaje si aktem hojnoci, gbokim, mdrym powiceniem si. Jednak ten przejaw hojnoci nie jest do koca szczery. Nie zosta te w

peni przemylany. Rzeczywicie jest to samopowicenie, ale naley pamita, e rzadko powicenie wystarcza, aby odnowi wzajemne relacje w zwizku. Jednostronne przebaczenie Jeli przebaczenie pojmujemy jako akt jednostronny, jako zadanie dla jednej osoby, to pomijamy jego niezbywalny aspekt: przebaczenie powinno dokona si w rzeczywistoci. Rodzinny, maeski czy zawodowy konflikt rzadko daje si zdefiniowa jako sprawa jednej tylko osoby. Takie przypadki stanowi wyjtek, a nie regu. Trwalsze zaburzenie relacji w zwizku wymaga udziau dwojga ludzi. Skoro problemy nie przydarzaj si ludziom yjcym w izolacji, to ich rozwizywanie, akt przebaczenia, te wymaga kontaktu z innymi. Przedmiotem wielu aktw agresji czy niesprawiedliwoci staj si niewinne osoby. W takich sytuacjach mona doprowadzi do jednostronnego przebaczenia, jakkolwiek rwnie wtedy bdzie ono czciowe, bdzie procesem niepenym, ktry zapewne rzadko zostanie uwieczony pojednaniem i uzdrowieniem relacji z dan osob. Jednak najczciej sowa przebaczenie uywa si wanie na okrelenie takiego jednostronnego wybaczenia grzechw winowajcy. Tymczasem jest to co najwyej czciowe przebaczenie, stan, ktry trafniej oddaje sowo mio. Ta bowiem jest pierwszym krokiem na drodze do przebaczenia. Odnowienie wzajemnej mioci jest dopiero wstpnym etapem procesu przebaczenia, polegajcym na otwarciu si na nowo na drugiego czowieka. Czy to jedyne rozwizanie? Jeeli mio jest drog do prawdziwego ycia, jedynym sposobem osignicia wolnoci, to mio i przebaczenie powinny wystpowa razem, czy nie tak? Zwyko si przyjmowa, e przebaczenie i mio s tym samym. Te dwa sowa definiuje si najczciej identycznie, uywa si wymiennie tych okrele, miesza si ich znaczenia, tak jakby oznaczay to samo. Co wicej - czsto sowem mio zastpujemy sowo przebaczenie. Mio stanowi bowiem cz przebaczenia, jego pierwszy i podstawowy etap. Przebaczenie rozpoczyna si, gdy odnowiona zostaje mio midzy partnerami, gdy druga strona postrzegana jest jako wartociowa, niepowtarzalna, wana dla nas, niezalenie od za, ktrego si dopucia. Wtedy rzeczywicie rozpoczyna si praca nad przebaczeniem. Skoro mio zostaa odnowiona, to musi by rwnie przywrcone wzajemne zaufanie. Dowiadczy go powinny obie strony, dc do prawidowych

wzajemnych relacji. Gdy mio utosamiamy z caym procesem przebaczenia, wtedy wybaczenie postrzegane jest jako zadanie, ktrego trzeba si podj samemu. Ma ono polega na tym, e jeli kto kogo zrani, zada mu bl, to ofiara, przebaczajc winowajcy, powinna pogodzi si ze strat, nie uzewntrznia swojej zoci i uwolni partnera od ciaru winy. Zwykle w ten sposb wanie pojmuje si przebaczenie. Tymczasem jest to przebaczenie jednej strony; dokona si akt mioci, powicenia, zoylimy dar naszemu partnerowi. Nie jest to jednak przebaczenie, lecz dopiero pierwszy krok w jego kierunku. Odmiennego zdania na ten temat byem piszc swoj poprzedni ksik pt. The Freedom of Forgiveness (Wolno przebaczenia). Sdziem wwczas, podobnie jak wikszo piszcych o przebaczeniu, e polega ono na dziaaniu jednej strony. Definiowaem i zachcaem praktykowa je w ten wanie sposb: Czowiek, ktry przebacza, paci ogromn cen, cen za, o ktrym zapomina. Jeli pastwo przebacza kryminalicie, spoeczestwo musi przej brzemi jego uczynkw. Gdybym zniszczy czyj bezcenn pamitk rodzinn, czyj skarb, a ta osoba wybaczyaby mi, to znaczyoby, e bierze na siebie ciar straty, uwalniajc mnie od niego. Zakadam, e mog by powodem zniszczenia czyjej reputacji. Aby przebaczy, musi ona zaakceptowa konsekwencje mojego grzechu, tym samym uwalniajc mnie od niego. Przebaczajc powstrzymujemy swoj zo i gniew z powodu grzechu drugiego czowieka. Dobrowolnie bierzemy na siebie odpowiedzialno za bl, ktry nam sprawi. Z kolei inny autor, James Buswell, pisze: Kade przebaczenie, ludzkie i Boskie, w swej naturze jest rodzajem suby, ktra polega na poniesieniu kary za win drugiej osoby - ta myl wydaje mi si najcenniejsz konkluzj, do jakiej kiedykolwiek doszedem. Nikt tak naprawd nie wybacza drugiemu, o ile nie bierze na swe barki kary za czyn popeniony przeciwko niemu. Jeeli pojmujemy przebaczenie jako akt jednostronnego powicenia, zastpstwo w ponoszeniu odpowiedzialnoci za czyny drugiej osoby, wzicie na siebie blu drugiej strony, to rzeczywicie dziaanie jednej strony bdzie jedynym rozwizaniem. I rzeczywicie, bywaj chwile, gdy powicenie, przyjcie na siebie cudzej winy, akceptacja drugiego czowieka

stanowi odpowiedni form przebaczenia, lecz dotyczy to przypadkw zupenie wyjtkowych. Prawdziwe przebaczenie w normalnych warunkach, w zwizku, ktry tworz ludzie, polega na wspdziaaniu partnerw, nie za na dziaaniach tylko jednej strony. Podstawowy model dla rzeczywistego przebaczenia to dziaanie dwukierunkowe - obie strony d do pojednania. Jednostronne przebaczenie rodzi samotno Miaem za ze Jimowi, e jego dziaania byy skierowane przeciwko mnie. Jedynym jego celem byo podstawienie mi nogi. Przez niego nie awansowaem. Postanowiem mu tego nie zapomnie a do mierci. Okazao si jednak, e nie mog y w ten sposb. Niszczyem siebie t nienawici. To w ogle nie miao sensu. Postanowiem wic y i pozwoli y innym, przebaczy i zapomnie. Czowiek staje si samotny, gdy yje w stresie lub gdy relacje z innymi staj si dla niego mk. Wwczas powicenie si, przyjcie cudzej winy, akceptacja drugiego czowieka moe jedynie zwikszy izolacj i samotno towarzyszce przeywanemu blowi. Mona zmieni swj stosunek do drugiej osoby, myle nad nowymi sposobami postpowania, a nawet wprowadza je w ycie, ale dopki nie dowiadczy si realnego kontaktu z drug osob, przebaczenie rodzi frustracj. Gdy jedno z rodzestwa zmuszone jest do milczcej zgody na wyobcowujce relacje z drugim, konflikt, rozadowywany przez jednostronne przebaczenie, zmienia si w abstrakcyjny konflikt osobowy. Bl, ktry istnia midzy dwiema osobami, zosta przejty tylko przez jedn z nich. Rezultatem jest samotno. Problem zosta przesunity, a nie usunity. Kiedy jedno z maonkw decyduje si naprawi na wasn rk bolesne relacje, to tylko jedna strona ponosi koszty redukcji wzajemnych napi. W efekcie wzrasta jej samotno, zwiksza si dystans midzy maonkami, zwizkowi zagraa utrata wzajemnej otwartoci, szczeroci. Absorpcja blu nie jest wic najlepszym rozwizaniem ani dla powicajcej si jednostki, ani dla zwizku. Tarcia midzy maonkami zostaj tylko przeformowane.

Gdy konflikt powstaje w pracy i jedna osoba decyduje si na przebaczenie, ktre realizuje jako ciche pogodzenie si z przeszoci, pozostali pracownicy mog sprawia wraenie podniesionych na duchu, jednak do czasu. Zaufanie umoliwiajce istnienie rwnorzdnych relacji zostaje zablokowane wraz z odrzuceniem wzajemnego porozumiewania si. Osoba taka czuje si samotna, podejmujc si wysiku, ktry powinien sta si udziaem dwojga. Musi tumi tsknot za otwartym porozumiewaniem si z innymi, zadowalajc si podtrzymywaniem poprawnych, ale powierzchownych stosunkw. Dawni koledzy powoli oddalaj si od siebie, zamieniaj si w grzecznych nieznajomych. Frustracja nie zostaa rozproszona, lecz tylko przemieszczona. Nie takich rezultatw oczekujemy od przebaczenia. Jednak ukazanie tego procesu jako angaujcego obie strony sprzeciwia si utrwalonemu przekonaniu o koniecznoci samopowicenia. Wadcza jednostronna hojno lub prawdziwie duchowy altruizm powicajcej si jednostki, tak gono wysawiane przez niektrych kaznodziejw, wypary z procesu przebaczenia rzeczywiste pojednanie. Jego osignicie stao si raczej wyjtkiem ni regu. Indywidualizm zwyko si uwaa za naturalny styl ycia, w ktrym uzewntrznia si nasza dojrzao. Mio pojmowana jako akt indywidualny ma rozwizywa zadranienia

powstajce midzy ludmi. Indywidualne rozwizania zastpiy te wypracowywane wsplnie, ktre stanowi o rzeczywistym funkcjonowaniu spoecznoci. Pamitajmy jednak, e celem przebaczenia jest pojednanie, a nie uwolnienie drugiego czowieka od poczucia winy, odbudowa wizi z partnerem, nie za nabone wycofanie si z relacji z nim. Nie sposb samemu dokona przebaczenia. Na wasn rk mona odnowi uczucie mioci do partnera, bdzie to indywidualny, wstpny krok rozpoczynajcy dopiero cay proces. Ze swej strony mona rwnie odnosi si do drugiej osoby jak do cennej, wartociowej istoty. Samemu mona te prbowa rozmawia z ni, podtrzymywa wzajemne porozumiewanie si. Wszystko to, i tylko tyle, moe zrobi jednostka, dc do stworzenia szczerej, opartej na zaufaniu, a tym samym zdolnej do ryzyka i zaangaowania wsplnoty. Jednak do tego, aby mogo nastpi pojednanie, potrzeba dwojga ludzi. Oboje musz stwierdzi, e zostay przywrcone midzy nimi prawidowe relacje. Prbujc je uzdrowi na wasn rk, skazani jestemy na niepewno i samotno w naszych deniach. Jednostronne dziaania musz pozostawi niedosyt. Jednostronne przebaczenie nie jest rozwizaniem Dziaanie jednostronne nie suy wypracowaniu autentycznego przebaczenia. Najczciej powoduje ono we wzajemnych relacjach zwrot w przeciwn stron. To wanie jednostronne dziaania powoduj, e zaprzeczamy przeywaniu realnego blu, negujemy istniejce w zwizku napicia: Jeli chcesz je pokona, to powiniene przesta je zauwaa, ignorowa, tolerowa, przechodzi nad nimi do porzdku dziennego. Zaprzeczanie nie jest adnym wyjciem. To wanie jednostronne dziaania utwierdzaj nas w postawie samowystarczalnoci, co zwiksza dystans do partnera: Jeli chcesz co naprawi, to powiniene sam przedsiwzi jakie kroki w tym kierunku. Nie czekaj, zrb to na wasn rk. Taka postawa to wyraz samozakamania. To wanie jednostronne dziaania sprzyjaj podporzdkowywaniu sobie drugiego czowieka. S wyrazem przekonania, e powinno si przeksztaci zwizek w taki sposb, aby spenia nasze wasne potrzeby: Jeli chcesz, eby co byo dobrze zrobione, zrb to sam. Nie moesz liczy na innych, raczej spisz co na straty, przejd nad tym do porzdku dziennego. Takie fachowe rozwizania blokuj moliwo swobodnego podejmowania decyzji.

 To wanie jednostronne dziaania prowadz do wydawania apodyktycznych sdw o innych. Postrzegamy ich jako niezdolnych do zmian, niewzruszonych w swoich postawach, nieodpowiedzialnych, obojtnych: Jeli ma doj midzy nami do przebaczenia, to ja go bd udziela. W przeciwnym razie musiabym czeka wieczno, a on bdzie do tego gotowy. Tak faszywie pojte powicenie nie przynosi adnych rezultatw. To wanie jednostronne dziaania stawiaj nas na bezpiecznej pozycji, poza zasigiem ciosw lub pretensji drugiej strony. Stajemy si gusi na krytyczne uwagi i zasadne dania: Jak moesz mnie krytykowa po tym wszystkim, co dla ciebie zrobiem? Jak miesz by niewdziczny po tym, co przez ciebie znosiem bez sowa skargi, po tym, e chciaem o caej sprawie zapomnie? Takie udawane zapomnienie prowadzi donikd.

To wanie jednostronne dziaania s grzechem przeciwko spoecznoci, bo neguj nasz rwno, przynaleno do ludzkiej rodziny, tak jakbymy nie stali wsplnie naprzeciw Boga: Nie mona zdradzi ludziom swoich prawdziwych uczu, uyj ich potem, aby si do mnie dobra, zrani mnie. Nie mona by wobec tego drobiazgowym, naley wznie si

ponad to, co mae, o wszystkim zapomnie. Tego rodzaju wielko serca jest wic w rzeczywistoci bigoteri. To wanie jednostronne dziaania s sposobem na unikanie kontaktu z innymi: Szczerze mwic, powinienem si nauczy akceptowa innych takimi, jakimi s. Ludzie s tylko ludmi. Oczywicie jednostronne rozwizania s odpowiednie dla jednostronnie

funkcjonujcych osb w jednostronnych zwizkach, ale nie mona na nich budowa relacji opartych na mioci, w ktrych dwoje ludzi darzy si bdzie szacunkiem. Dla osignicia tego rodzaju relacji potrzeba zarwno dawania, jak i brania. Przebaczania i przyjmowania przebaczenia. Wzajemne przebaczenie jest rozwizaniem Przebaczenie to proces, w ktry musz by zaangaowane dwie osoby. Jest to dwukierunkowa relacja, ktrej celem jest wyjanienie rnic oraz odtworzenie dawnych relacji. Przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, ktrzy przeciw nam zawinili, oto sowa modlitwy, ktr Chrystus poleci swoim uczniom. Jest to jedyne zdanie warunkowe w Modlitwie Paskiej (por. Mt 6,12). Ono wanie, jako jedyne z tej modlitwy, wymagao dodatkowego komentarza (por. Mt 6,14-15). W swoim nauczaniu Jezus czsto przypomina o koniecznoci wzajemnego przebaczenia (por. Mt 5,23; 18,15-18; 18,35). Mwi, e Bg wybaczy tym, ktrzy wybaczyli swoim braciom i siostrom. To zdanie powtarza si we wszystkich znaczcych fragmentach dotyczcych przebaczenia (por. Mk 11,25; Ef 4,32; Koi 3,13). Aby nam wybaczono, sami musimy wybaczy. Aby otrzyma przebaczenie, sami musimy by gotowi go udzieli. Odmwi komu przebaczenia oznacza odmwi go sobie. Przebaczajcie, tak jak Bg w Chrystusie wam przebaczy, oto rada w. Pawa, aby dobrowolnie obdarowywa innych, tak jak sami zostalimy obdarowani przez Boga. Obustronna akceptacja jest jedynym sposobem na przebaczenie. Wzajemno to sedno przebaczenia. Jego celem jest pojednanie. rodkiem prowadzcym do tego ma by dialog sucy poszukiwaniu wzajemnego

przebaczenia. Przebaczenie polega na wsplnym rozpoznaniu szczeroci intencji obu stron oraz przywrceniu bd osigniciu prawidowych relacji w zwizku. Poszukiwanie wskazwek biblijnych Prawdziwe przebaczenie wymaga zaangaowania obu stron konfliktu, jak rwnie spoecznoci, w ktrej otoczeniu funkcjonuje dany zwizek. Jeli jest ono odbierane przez ktrego z partnerw jako jednostronne, osignicie pojednania staje si niemoliwe. Ten, kto udziela przebaczenia, musi by gotowy do przyjcia go, ten, kto je przyjmuje - do udzielenia. Zasada wzajemnoci jest jedynym zagadnieniem w Modlitwie Paskiej, ktre zostao opatrzone dodatkowym komentarzem. Jezus powiedzia: Ewangelia wg w. Mateusza (Mt 6,12-15): ,,I przebacz nam nasze winy, jak i my przebaczamy tym, ktrzy przeciw nam zawinili; i nie dopu, abymy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od zego! Jeli bowiem przebaczycie ludziom ich przewinienia, i wam przebaczy Ojciec nasz niebieski. Lecz jeli nie przebaczycie ludziom, i Ojciec wasz nie przebaczy wam waszych przewinie. Naley prosi tylko o to, co sami jestemy skonni da innym. Czy oznacza to, e: - skoro si co otrzyma, to samemu rwnie trzeba zoy dar? - jeli otrzymujemy prawdziwy dar, to potem chtnie sami dajemy? - branie i dawanie s tym samym, gdy przebaczenie to decyzja zawierzenia drugiemu? - przebaczenie jest aktem dwch stron? Ofiarodawca otrzymuje, obdarowany ofiarowuje, zatem ograniczenie czynnoci jednej strony zuboa obie? 1. Czy Bg jest sdzi, ktry odnotowuje nasze uczynki i zapaci nam za nie pniej? 2. Czy Bg to wiekuisty ksigowy, prowadzcy rejestr naszych zachowa i pozostawiajcy nas naszym wasnym decyzjom?

3. Czy Bg to kto, kto kocha i wybacza, ale nie jest w stanie dotrze ze swoim przebaczeniem do potrzebujcego serca, i to niezalenie od jego pobonoci? 4. Czy dla Boga ludzie to odpowiedzialne za siebie jednostki, ktrym zostao powierzone zadanie dochowania wiernoci, a On nie narusza integralnoci wyborw? Czy zatem odmowa przebaczania innym oznacza, e czowiek zostaje pozbawiony moliwoci otrzymania przebaczenia? 5. Czy Boskie przebaczenie dane nam jest poprzez innych ludzi, bo dowiadczamy go za porednictwem naszych sistr i braci? Czy odmowa przebaczenia drugiemu czowiekowi, niezalenie od tego, jak skromna byaby to osoba, jest odmow rzucon w twarz Bogu, objawiajcemu si nam za porednictwem tej oto ludzkiej twarzy? 6. Czy nasuwaj ci si jakie inne pytania po przeczytaniu powyszego fragmentu Biblii? Jakich udzieliby na nie odpowiedzi? Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Dokocz ponisze zdania bez specjalnego ich redagowania lub cenzurowania swoich myli: a. Czasami chciabym po prostu przebaczy i zapomnie, bez rozmawiania o tym, a wic... b. Sprawia mi przyjemno wstrzymywanie si na chwil z przebaczeniem, gdy pozwala mi to na... c. Myl, e lepiej jest pomin przebaczenie, gdy kto... d. Mam obiekcje co do definicji przebaczenia jako aktu wzajemnego, poniewa... 2. Przeczytaj teraz swoje odpowiedzi, zastanw si nad nimi, sprbuj je oceni. Zanotuj to, co ci si nasuno, a czego nie zapisae. Potraktuj to jako spojrzenie na siebie, odkrywanie wasnych preferencji, tendencji w swoim postpowaniu. Upewnij si co do wasnej postawy, przestudiuj co najmniej dwa razy zagadnienia poruszane w tym rozdziale, ktre dotycz ciebie. W maej grupie 1. Podzielcie swoj grup na dwie mniejsze. Niech jedna przygotuje list znanych wam przypadkw, w ktrych jednostronnie wyrzdzona krzywda spotkaa si z jednostronnym przebaczeniem. Druga niech zajmie si kilkoma przypadkami, w ktrych obie

strony s odpowiedzialne za zwizek, przebaczenie za staje si przedmiotem wsplnych poszukiwa, wysikw, dowiadcze. Teraz porwnajcie obie listy. Czy moglibycie si zgodzi z wnioskami kadego zespou? Czy zgodzilibycie si ze zdaniem, e ofiara konfliktu rwnie jako si przyczynia do jego powstania? 2. Teraz szczerze odpowiedzcie sobie na pytania: a. Czy kiedykolwiek skrzywdziem kogo i bya to wycznie moja wina? b. Czy kiedykolwiek skrzywdzono mnie w ten sposb, e odpowiedzialna za to bya wycznie druga strona? c. A moe po prostu trudno mi przyzna si przed sob, e sam prosz si o konflikty, bior w nich udzia, przyczyniam si do ich powstawania, s one do pewnego stopnia rwnie moim problemem? 3. Zaproponujcie innym uczestnikom grupy swoje wsparcie podczas pracy nad powyszymi punktami. Starajcie si nikogo nie urazi.

Jeli przebaczenie powoduje nasze wzburzenie, gdy zaprzeczamy istnieniu poczucia krzywdy, separuje od przeywanego blu, dusi emocje, ktre w nas wzbieraj; musimy bowiem udawa, e wszystko ju drugiej stronie wybaczylimy, o wszystkim zapomnielimy, e cala sprawa naley do przeszoci - nie dawajmy wiary takiemu przebaczeniu. Jest to tylko mechaniczny odruch. Nie przebaczajmy - jeli przebaczenie miaoby faszowa nasze emocje

Tego dnia, gdy si wyprowadzi, wiedziaam, e to koniec. Dwadziecia trzy lata napi, frustracji, nieporozumie, zoci, poczucia winy i wszystko nagle si skoczyo. Spakowaam jego ubrania, obrazy, stert rupieci. Wrzuciam je do spiarni i zamknam drzwi. Gdzie we mnie zatrzasny si inne drzwi. A wic to koniec... Sprawa zostaa zaatwiona. Odtd nie potrzebowaam do niej wraca, zastanawia si nad wszystkim. Po tygodniu pojawi si jednak z powrotem. Stan w kuchennych drzwiach, chcia wrci. Powiedziaam, e jest ju za pno. Przebaczyam mu wszystko, co zrobi owego dnia, gdy trzasnam za nim drzwiami. Tylko tyle, i koniec. Przebaczenie jest jak przekrcenie klucza w zamku. Ju si nie wejdzie do rodka.

Drzwi zostay zamknite na zawsze. W mniemaniu tej kobiety jej maestwo dobiego kresu w momencie, gdy zamkna za sob emocjonalne drzwi. Sprztajc z mieszkania rzeczy ma uprztna te swoj wiadomo. Przeszo, teraniejszo i przyszo zostay tutaj potraktowane jak trzy odrbne pomieszczenia, do ktrych mona wej lub z nich wyj wedle woli. Po 23 latach drzwi do rodzinnego pokoju zostay zamknite. Do zamknicia zamka posuy klucz przebaczenie. Przypiecztowao ono cay baga przeszoci; ta w caoci powdrowaa teraz do lamusa, pomidzy zwietrzae wspomnienia. Raz tam pozostawiona, nie bdzie ju przywoywana, ogldana, nie bd ju do niej zgaszane adne pretensje, nie posuy nikomu do nauki. Taki wariant przebaczenia mona rwnie okreli innymi sowami: izolacja (cz wasnego ja zostaje zanegowana, zamknita, wyizolowana), wyparcie (uczucia, myli i wspomnienia zostay wyparte, oddzielone od ich waciciela), represja (podlegaj jej zarwno popdy, jak i wgld wewntrz siebie, intuicyjna mdro; treci tej ostatniej nie mog przedosta si do wiadomoci). Jeli te okrelenia nie do przekonujco oddaj, czym jest zaburzone przebaczenie, to dodatkowo zobrazuj ten problem kolejnymi przykadami. Przyjrzyjmy si rnym sposobom uchylania si od przebaczenia przez unikanie kontaktu z partnerem. Uczucia? Jakie uczucia? Na pewno plotkowaa o mnie z ludmi z naszej wsplnoty. Przypomniaa im kilka starych historii. Ale wcale nie mam o to do ciebie alu. Mog ci to wybaczy. Przykro mi tylko, e zniya si do takiego poziomu, aby rozmylnie rani mnie ciosami z ukrycia. Wyparcie to zachowanie skierowane na uniknicie wysiku przebaczenia, takie jak: izolowanie si, represja, odwracanie si od drugiej osoby, zaniechanie dziaa, projekcja. Mechanizmy wypierania s sposobami pozbywania si ze wiadomoci nie akceptowanych wspomnie, popdw, uczu i konfliktw. Dziki wykorzystaniu tego rodzaju manewrw dana osoba moe unika otwartego przyznania si do winy lub odsuwa si od bolesnych uczu i myli. Zaprzeczanie, polegajce na tym, aby nic nie widzie, nic nie sysze, nic nie czu, nic nie mwi i nic nie robi, jest najprostsz i najbardziej bezporedni form unikania

realnego kontaktu z drugim czowiekiem. Rwnie rewidowanie i poprawianie przeszoci, tak aby odpowiadaa ona naszym aktualnym yczeniom, suy unikaniu groby zetknicia si z rzeczywistoci. Kobieta oskarona o kradzie cennej wazy i rozbicie jej wyjania przesuchujcym j ludziom: Musicie mi przebaczy, bo przede wszystkim nie zabraam tej wazy. Nie jestem odpowiedzialna za jej rozbicie, bo gdy j wziam, ju bya wyszczerbiona, a poza tym zwrciam j w dobrym stanie. Przy napitych stosunkach z innymi wypieranie si prawdy moe przybra najbardziej niewiarygodne formy. ycie w zwizku dotyczy co najmniej dwu osb, tak wic istnieje bardzo wiele moliwoci zaprzeczania wasnej odpowiedzialnoci za jego stan, skadania winy na karb przeszoci lub przyszoci. Sposoby prowadzce do tego celu mog by nadzwyczaj subtelne, czsto wymykaj si naszej wiadomoci i nie zdajemy sobie sprawy, e bierzemy w nich udzia. Pami? O czym tu pamita? - No i wszystko si wydao - powiedzia Mik, wzruszajc ze spokojem ramionami. Jestem pewien, e Sandy mogaby nie zauway sprawy i przebaczy mi, ale przecie nie zarzd. Bd naciskali na wytoczenie mi sprawy. W kasie brakuje 200 000 dolarw, a Mik jest oczywicie jednym z odpowiedzialnych za ten stan rzeczy. Sprawa przedostaa si wanie do mediw, jego kariera jest skoczona, bdzie musia za wszystko odpowiedzie przed sdem. W tej chwili wcale jednak o tym nie myli. Bolesny zwizek pomidzy myl: Bd sdzony za sprzeniewierzenie majtku, a nie mam nic na swoj obron i jej emocjonalnym odpowiednikiem zosta przerwany. Zdarzenie i uczucia nie s ze sob powizane. Uczucia - wstydu, winy, alu, chci zwierzenia si, odpacenia dobrem za wczeniej popenione zo, zrehabilitowania si - s odczone od samego zdarzenia, co chroni tego czowieka przed pogreniem si w niepokoju. Wobec swojej ony, Sandy, nie czuje wstydu, zaenowania czy alu. Nie myli o blu, ktry jej zada, przypuszcza, e ona mu wybaczy. Czy byby to z jej strony akt przebaczenia? Jeli nawet tak, byoby to tymczasowe rozwizanie. Odizolowanie si od aktualnie przeywanych emocji powoduje ich wewntrzne zamieranie. Zamroone uczucia powracaj pniej w postaci napi, strachu, frustracji i rozdranienia.

Zapomnij o tym, to byo bez znaczenia, odpowiedziaem kiedy czowiekowi, ktry chcia porozmawia o naszych minionych kopotach. Po zastanowieniu si odkryem jednak, e jego twarde sowa wypowiedziane kiedy w przeszoci cigle we mnie tkwiy, tyle e w zamkniciu. Dlaczego czuem si tak poruszony jego natarczywoci, skoro to, co powiedzia, nie byo wane? Postanowiem gbiej przyjrze si sprawie. Byem nieszczery, nieuczciwy w stosunku do siebie. I dlatego ponowne pojawienie si tego czowieka, ktry chcia teraz pojednania, wyrwao dziur w murze izolowanych uczu z przeszoci. Gdy wic zdaem sobie spraw ze swojej rzeczywistej sytuacji, zadzwoniem do niego i powiedziaem: - Suchaj, odkryem w sobie rne uczucia zwizane z naszymi dawnymi sprawami. Porozmawiajmy o tym. Izolowanie uczu od myli to proces, ktrego uczymy si w dziecistwie, a potem utrwalamy w kadym dowiadczeniu wyczajcym nasz wiadomo w momencie silnego przypywu emocji. Dla dziecka zo na rodzica jest czym przeraajcym, gdy jednoczenie ono bardzo go potrzebuje. Tak wic to uczucie musi zosta odseparowane i usunite z jego wiadomoci. Nie wolno nienawidzi maej siostrzyczki, ktra zwraca na siebie uwag caego otoczenia, zatem ze uczucia izoluje si, odsuwa. Niedostrzegalnie zostaj one zastpione przez inne. Czsto takim mechanizmom nadaje si religijne lub duchowe uzasadnienie: Nie mam prawa zoci si z tego powodu, niezalenie od tego, jak wielki przeywam bl. Bg go kocha, wic ja te powinnam. Przebaczam ci, jestem z tob na dobre i ze (majc nadziej na to pierwsze). Modl si o ask, aby przyj to, co przynosi mi ycie. Zdarzaj si przecie trudne chwile, ale one nie maj znaczenia. Nie pozwol, aby zmieniy moje uczucia. Tak si po prostu dzieje w yciu. Kwarantanna polegajca na przeczekiwaniu negatywnych uczu nie daje gwarancji, e nie powrc one w przyszoci. Postpujc na odwrt, uzewntrzniajc swoje uczucia, jestemy najczciej bardziej uczciwi. Nie budujemy wtedy naszych relacji na niepewnym gruncie nie wypowiedzianych uczu, zadawnionych uraz, ktre mogyby sczy swj jad do aktualnie przeywanych zdarze, uczu. Przebaczenie nie jest bowiem izolowaniem, jest integrowaniem. Zy? A na kogo zy?

Kiedy Al straci panowanie nad sob podczas spotkania naszej grupy i zacz obwinia mnie za to, e wyrzucili go z pracy, a wszyscy zwrcili si przeciwko niemu, poczuem nagle, e jest we mnie cakowity spokj. Usiadem i zaczem go sucha z wielk uwag. Wcale mnie nie rozzoci. Mgby dowolnie zmienia sens tego, co si zdarzyo. I tak bym mu wszystko wybaczy. Co si naprawd dziao z t osob, gdy wypowiadaa przytoczone wyej sowa? Wczujmy si w jej rol. Czy widzicie sprzeczne emocje? Al zostaje obdarowany przyjaznymi wzgldami, a jednoczenie przykleja mu si dyskredytujce etykietki. Czsto w konfliktach wewntrznych nasze mechanizmy obronne su do usuwania wszelkich napi. Negatywne emocje, ktre w normalnych warunkach wypywayby na powierzchni naszej wiadomoci, s tumione i wcale ich nie odczuwamy. Osoba tak reagujca niewiadomie powstrzymuje w ten sposb swoje uczucia, nie zdajc sobie sprawy z istnienia tego mechanizmu. Kierujc sw uwag do wewntrz, nie odnajdzie w sobie adnych negatywnych uczu. Ekran wiadomoci jest bowiem kierowany przez mechanizmy wypierania i jedynym znakiem istnienia negatywnych emocji jest ton wrogoci wyczuwany w gosie, postawa osdzania i insynuacje zawarte midzy wierszami. Przeczytajmy raz jeszcze powyszy cytat. Autor przyznaje, e Al mgby dowolnie zmienia sens wszystkiego, co si zdarzyo, a jednoczenie wypowiada sowa przebaczenia. Zdaje si tu kry co paskudnego tym bardziej, im bardziej jest skrywane za zason mioci i przebaczenia. Ten prosty, bezwolny proces, wykluczajcy ze wiadomoci niepodane myli i uczucia, ma jednak swoj cen. Wymaga energii potrzebnej do przechowywania emocji w stanie upienia, aby pozostaway ukryte nawet przed samym sob. Wyobramy sobie osob siedzc w gigantycznej, parujcej wannie, w ktrej nieprzerwanie wypywaj na powierzchni dziecice gumowe zabawki. Bd to wypierane myli i uczucia. Represjonowanie polega na wciskaniu ich pod wod poza zasig wzroku. Lecz ju wkrtce osobie tej zabraknie rk, aby mc wszystkie skontrolowa, powstrzyma. Gdyby kto zaproponowa jej kanapk, to nie mogaby jej przyj - nie ma wolnej rki. Gdyby kto chcia jej zaproponowa wspln zabaw gdzie na zewntrz, rwnie musiaaby odmwi - jest zbyt zajta. Wolno w takiej sytuacji polega na tym, aby pozwoli tym gumowym zabawkom, skoro tylko si pojawi, wypyn na powierzchni. Powinnimy si przyjrze swoim uczuciom, zamiast wypiera si, e nale do nas, zastanowi si, co mona z nimi zrobi, pozby dawnych, a zaj tymi, ktre wci s dla nas znaczce. Gdy mamy wolne obie rce,

przeszo jest do naszej dyspozycji, moemy z niej korzysta, zaakceptowa j tak, jaka jest. Moe nam posuy do nawizywania znaczcych przyjacielskich wizw w teraniejszoci. Dopiero po wyjciu ze swojej wanny, z wewntrznego wizienia, gdy staniemy na suchej pododze, moemy znowu biega, skaka, taczy. Przebaczenie osignite za pomoc wypierania uczu i reagowania zgodnie ze wskazwkami zewntrznych autorytetw nie przyniesie rezultatu w postaci penego pojednania. Przebaczenie przychodzi, gdy potrafimy zaakceptowa urazy z przeszoci, nie wypieramy si ich. Powinny one by rozpoznawane, uwalniane, nie za represjonowane, przetrzymywane gboko we wntrzu. Powinny suy nawizywaniu nowych relacji z innymi ludmi. Nie jestem zdenerwowany, po prostu martwi si - Jeste na mnie zy, prawda? - Nie, wcale nie czuj zoci, po prostu martwi si. Pytana osoba nie jest wiadoma swej zoci, lecz tylko niepokoju. Tego rodzaju odwracanie uczu stale towarzyszy dowiadczeniom przebaczenia. W rzeczywistoci mamy do czynienia z jego imitacj. Odwrcenie uczu polega na wyparciu negatywnych emocji, niepodanych impulsw, ktre to dziaania diametralnie przebudowuj wiadomo; postawy wiadomie prezentowane staj si odwrotnociami rzeczywicie przeywanych. Tak wic wrogo moe skrywa si za fasad przesadnej uprzejmoci. Buntujce si wewntrznie dziecko moe mie opini grzecznego i miego, osoba agodna moe prezentowa si innym jako nieczua i wymagajca, kto strachliwy stawa si osob autorytarn, kobieta niemiaa zmieni si w krytycznej sytuacji w pewn siebie dam o wyszukanych manierach. Wszystko to s rodki pomocnicze, suce utrzymywaniu negatywnej energii pod sta kontrol. Przy tym wydaje si, e odwracanie uczu suy rozwizywaniu konfliktu, umoliwia bowiem natychmiastowe pozbycie si negatywnych emocji. Mona na przykad zrepresjonowa t cz wasnego ja, ktra ywi uraz do kogo, chce pogry t osob. W tym celu wyolbrzymiamy inne uczucia, stajc si nadzwyczaj pomocnym dla tego kogo. W gruncie rzeczy takie postpowanie rzeczywicie pogra drug stron, gdy w praktyce jest demonstracj wasnej siy wobec aktualnej niemocy partnera, stosownego zachowania w teraniejszoci wobec chwilowej nieodpowiedzialnoci partnera w przeszoci. Tego rodzaju odwrcenie swoich reakcji suy zaspokajaniu skrywanych potrzeb. Oto np. osoba publicznie walczca o czysto obyczajw, potpiajca niemoralno spoeczestwa, powica

jednoczenie duo czasu badaniom nad literatur pornograficzn, domami o wtpliwej reputacji lub filmami, ktre naleaoby ocenzurowa. Wielki wysiek woony w ledzenie tych zjawisk spoecznych stanowi rekompensat podwiadomych lubienych skonnoci. Taka osoba moe wic w zgodzie ze sw wiadomoci oczernia zawstydzajcy stan publicznej moralnoci. To, co byo, mino. Czyby? Zaprzeczajc temu, co byo, co dzieje si aktualnie, udzimy si, e moemy zatrzyma czas i stworzy dla siebie wiat, ktry byby mniej bolesny, w ktrym my bylibymy mniej podatni na zranienie. Nie mogem zrozumie, dlaczego awans przypad w udziale Jimowi. Jest mniej dowiadczony, gorzej wykwalifikowany ode mnie, nie jest spokrewniony z nikim z komitetu administracyjnego. Potem podsuchaem rozmow, ktra wskazaa mi na brakujcy element tej amigwki. Czekaem na zewntrz biura, aby zoy raport, a drzwi do gabinetu szefa kadr byy uchylone. Usyszaem, jak dyktowa list: ,,Uprzejmie dzikuj za szczer odpowied na nasz ankiet. Paskie informacje o naszym pracowniku byy dla nas cakowitym zaskoczeniem... Suchaem tego oniemiay. Odkryem, e czowiek, ktremu najbardziej ufaem, udzieli mi negatywnych referencji. Dlaczego Alex mi to zrobi? Znamy si od czasu wsplnych studiw. Powierzybym mu ulubionego forda z roku dwudziestego czwartego. Jak w ogle mgbym zaakceptowa fakt, e to zrobi? Jak mgbym to kiedykolwiek zaakceptowa lub wybaczy mu? Ktr z metod postpowania wybierze przyjaciel Alexa, aby znale wyjcie z powstaej sytuacji? 1. Co si stao, to si nie odstanie. Sprawa naley do przeszoci. Dostosuj si do innych i wezm si do pracy. Jeli idzie o Alexa, to nie dam mu satysfakcji i nie bd si zachowywa nieprzyjanie. Nic do niego nie czuj. Niech yje swoim yciem, a ja bd y moim. Przebaczenie jest tutaj rozumiane jako wypieranie uczu. Uwalnia ofiarodawc od groby ujawnienia jego gniewu, doznanych uraz. Pozwala zapomnie, e zostao si zdradzonym, a wszystko to za pomoc prostego usunicia tych treci ze wiadomoci. Przeszo zostaa zapomniana.

2. Alex da mi niepochlebne rekomendacje. A wic o to tutaj chodzio. Raz si wygrywa, innym razem przegrywa. Tylko tyle. Nie ma o czym mwi. Przebaczenie realizowane jako izolowanie uczu od faktw, ktre si zdarzyy, umoliwia przyjcie tych ostatnich do wiadomoci, jak rwnie zmierzenie si z si ich uderzenia, lecz ju bez towarzyszcych zwykle takiej prbie bolesnych emocji. Przeszo zostaa oddzielona. 3. Nie mog uwierzy, e Alex da mi ze rekomendacje. Musia mie po temu powody, ktrych nie rozumiem. Mog mu wybaczy. Martwi si tylko o niego i innych, ktrzy mog by tak jak ja le potraktowani. Przebaczenie jako represjonowanie prawdziwych emocji i ujawnianie ich dopiero jako swoich przeciwiestw, stanowi ucieczk od sytuacji trudnej do skontrolowania ku

przeywaniu uczu bardziej akceptowanych spoecznie. Przeszo zostaa zafaszowana. O przeszoci mona zapomnie, lecz jej skutki nie znikn. Mona odci si od przeszoci, ale nie uwolnimy od niej pamici. Z kolei znieksztacanie obrazu przeszoci moe przynie tylko krtkotrwae rozwizanie konfliktu. Poszukiwanie wskazwek biblijnych Jasne, otwarte, szczere uczucia i relacje z innymi zostay okrelone przez w. Pawa jako prawdziwe ycie w mioci (Ef 4,15). Przyjrzyjmy si bliej, na czym ma ono polega. Przeczytajmy uwanie List do Galatw, przeledmy, w jaki sposb objawia si uczciwo w postpowaniu Pawa, jak wyraa on swoje odczucia, emocje. Zobaczmy, e mona to zrobi dobitnie, a jednoczenie delikatnie. Wyraane emocje Odniesienie biblinje (List do Galatw) zdziwienie wcieko wrogo (przeklestwa) samoobrona uczciwa otwarto potwierdzenie wasnych racji sarkazm uwaga/wspczucie przeciwstawienie si innym (oskarenie) przeciwstawienie si innym (uwaga) zawd afektacja/wdziczno otwarta szczero zo gboka troska/wspczucie zakopotanie/frustracja 3,1-5 4,11 4,12-15 4,16 4,17-18 4,19 4,2 2,11-21 1,6 1,8 1,8-9 1,1 1,11-24 2,5 2,6 2,1

przeciwstawienie si zaufanie odrzucenie/krytycyzm gwatowna (sarkastyczna) zo mio odwaga usuno/troska pokora potwierdzenie wasnych racji

5,7 5,8 5,8 5,12 5,13-14 6,9 6,1 6,14 6,17

1. Zauwa, jak spontaniczny i bezporedni jest w. Pawe w wyraaniu swoich uczu. 2. Zauwa, e nie unika wyraania negatywnych uczu. 15 z 25 emocji jest krytycznych, nawet wrogich, gwatownych (czy sarkastycznych). 3. Przeled, jak s ukazywane jego uczucia zwizane z deniem do otwartego porozumiewania si (Ga 4,16), przywrcenia wolnoci w obrbie wsplnoty (Ga 5,1,13,25). 4. Przyjrzyj si uwanie wnioskom dotyczcym destrukcyjnych emocji i dziaa (Ga 5,15-21). Zwr uwag, e konstruktywne emocje i dziaania s owocem dziaania Ducha witego (Ga 5,22-25). 5. Zastanw si nad sposobem okazywania uczu przez w. Pawa; zauwa, e wyraa je bezporednio (nie zafaszowuje ich), jego reakcje za s szczere (wic nie wypiera ich ze wiadomoci). Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Uzupenij ponisze zdanie: Czasami wypieram si swoich uczu, takich jak... Trwa to jaki czas, zanim uwiadomi sobie istnienie we mnie tych negatywnych emocji. (Sprbuj uzupenia to zdanie kilkukrotnie, aby uzmysowi sobie wielo, rnorodno uczu.) 2. Uzupenij ponisze zdanie: Czasami oddzielam swoje uczucia od... tak e czuj si potem (wybierz jedno z nastpujcych okrele): odrtwiay, odsunity, obojtny, zdystansowany, znudzony, napity, nie zrozumiany. (Przemyl raz jeszcze ten punkt, aby mc w wikszym stopniu zaakceptowa swoje gbokie uczucia w momencie konfliktu.) 3. Zarezerwuj czas na przemylenie wasnych emocji. Przyjmij, e: gdyby zdarzyo

si co, wobec czego miabym mieszane uczucia, to znajd czas, aby uporzdkowa to, co zaszo, nie bd zwleka z rozpoznaniem swojej sytuacji do momentu jej rozstrzygnicia. (U konkretny, trzydziestodniowy plan, w ktrym znalazoby si miejsce na przywoywanie niedawnych uczu i wybr odpowiednich sposobw ich wyraania - czyli pozostawienia ich za sob.) W maej grupie 1. Wybierzcie jak konfliktow sytuacj z zasobu dowiadcze jednego z was i rozpiszcie j na role, inscenizujc dialog na cztery sposoby: a. Kada ze stron blokuje swoje uczucia, odnoszc si do partnera czysto intelektualnie, niczym komputer, obawiajc si wtargnicia emocji, ciaru uczuciowego mietnika. b. Taktyka odwracania uczu. Mwimy drugiej stronie pozytywne rzeczy zamiast negatywnych, okazujemy spoecznie akceptowane uczucia zamiast prawdziwych, mio si umiechamy zamiast by szczerymi, staramy si by bardzo pomocni zamiast stan twarz w twarz z problemami. c. Wypieranie si uczu: w momencie jakichkolwiek wzmianek na temat przeszego konfliktu mwimy, e nie miao to dla nas adnego znaczenia, nic nie czujemy w zwizku z t spraw itp. d. Integracja uczu i myli polegajca na dzieleniu si tym, co odczuwamy, mylimy. Wypowiedzi powinny rozpoczyna sowa: Myl, e... oraz Odczuwam to jako... 2. Przedyskutujcie te inscenizacje, odnoszc je do waszych dowiadcze. Mona te przeprowadzi prb dialogu z kim z grupy, kto odczuwa potrzeb rozwizania jakiego konfliktu i mgby takie dowiadczenie wykorzysta. Osoba ta powinna przyrzec grupie, e opowie na jednym z nastpnych spotka, jak przebiega rozmowa z rzeczywistym partnerem (oczywicie naley zachowa anonimowo drugiej strony konfliktu).

Jeli ,,przebaczenie miaoby polega na negowaniu istniejcej w nas zoci, zachowaniu si tak, jakby nic si nie stao, udawaniu, e nic nas nie boli, e o wszystkim zapomnielimy to lepiej wstrzymajmy si z nim. Nie ufajmy takiemu przebaczeniu, nie budujmy na nim niczego. Nie jest to bowiem przebaczenie, a tylko magiczne rojenia na jego temat. Nie przebaczajmy - jeli przebaczenie miaoby zaprzecza pozostajcej cigle w nas zoci

Nie czuj do nikogo zoci i Bg to widzi. Martwi si tylko o to, eby Jim uporzdkowa swoje ycie. Jestem pewny, e w przeciwnym razie zrujnuje ycie mojej crce tymi swoimi gupstwami. Martwi si te, e daje zy przykad maemu Jimmyemu. Ale wybaczam mu. C wicej moe zrobi chrzecijanin? Czy w sercu tego zatroskanego ojca rzeczywicie nie ma zoci? O tak, jest, mimo e wiadomie zaprzecza jej istnieniu. Kiedy, gdy poczuje si wolny, przyzna si do tego uczucia, zmierzy z nim uczciwie i otwarcie. Czy rzeczywicie nie ma miejsca na zo w yciu czowieka, ktry wspczuje innym? Jest, i nie przeciwstawia si to mioci, ktr mamy dla drugiej osoby. Zo moe by wyrazem mioci, wynika z niej. Czy rzeczywicie w bolesnej sytuacji nie ma innego wyboru jak przebaczenie? Mona przedsiwzi kroki wiodce do prawdziwego przebaczenia zamiast odwoywa si do powinnoci chrzecijanina, co w przedstawionym tu przypadku polega na zaprzeczaniu

przeywanym uczuciom. Czowiek mwicy o swoim ziciu odczuwa targajce nim emocje: Czasami czuj si wewntrznie rozdarty. Musz jednak przebaczy. Jeli nie bdziemy przebaczali innym ich przewinie, to nam rwnie nie bdzie przebaczone. Mimo wszystko czuj, e mam mu do powiedzenia par sw, chciabym od niego wyegzekwowa kilka da. Prawda pozostanie prawd niezalenie od tego, czy mu przebacz, a jego postpowanie nie jest prawe. Jak mam z tym y? Jeli przebaczenie nie spowoduje adnych konstruktywnych zmian, to co wtedy? Nie znajduj na to pytanie adnej odpowiedzi.

Gniew - konstruktywny czy destruktywny? Gniew ma wiele twarzy. Moe prowadzi w dwch kierunkach. Jeden z nich jest destruktywny - niszczy winowajc lub przedmiot jego winy. Drugi, konstruktywny, polega na deniu do afirmacji partnera i siebie oraz do odbudowy zaburzonych wizi, zrehabilitowania winowajcy. Destrukcyjny gniew prowadzi do odrzucenia drugiego czowieka, wyklucza otwarte relacje. Wstrzsa on partnerem, aby zerwa do koca wi zaufania. Taka jadowita agresja moe powodowa zarwno wewntrzny rozkad danej jednostki, jak i przez eksplozj skupi

si na winowajcy. Nie powoduje adnych pozytywnych zmian, jej istot bowiem jest zniszczenie. Konstruktywny gniew zwraca si ku drugiej osobie, aby poruszy j i umoliwi odnowienie kontaktu, narasta z powodu muru niezrozumienia midzy ludmi, nie pozwala zgodzi si na kierat powtarzajcych si niewaciwych zachowa, ktre rozdzielaj i wyobcowuj partnerw. Taka zbawienna agresja moe przeama rne bariery, przedrze si przez wstyd odgradzajcy ludzi od siebie. Jej intencje i dziaania s z natury twrcze, nawet wwczas, gdy po drodze burzy ona utarte wzory postpowania, powoduje, e na drog do odnowienia wsplnego ycia nie wkraczamy w harmonii. Mio lub jej brak s stanem dynamicznym. Utwierdzajc si w gbokiej wizi emocjonalnej z drugim czowiekiem, potwierdzamy jego prawo do wolnoci, nawet jeli byoby to wystpienie przeciw temu zwizkowi. Tak wic mio czsto graniczy subtelnie z nienawici. Gdy czujemy, e wyrzdzono nam krzywd, ukad mio-nienawi moe skierowa si w jedn lub drug stron, w kierunku konstruktywnym bd destruktywnym. W tym drugim przypadku rodzca si nienawi bdzie skierowana ku winowajcy, na jego barki skada si win za wzajemne odsuwanie si od siebie partnerw, a to, co pozostao z mioci, wyraa si jako al za straconym zwizkiem, poczuciem bezpieczestwa lub rzeczami, ktre przepady z powodu trudnej sytuacji. Konstruktywny gniew kieruje si na mur niezrozumienia rozdzielajcy partnerw. Mio przejawia si w gbokiej trosce o drugiego czowieka oraz w staraniach o to, aby by syszanym, rozumianym i szanowanym.

Gniewna mio czy miosny gniew Mio, ktrej wydaje si, e jest totalna, bo nie dostrzega domieszki przeciwnych uczu, ma tendencj do spychania gniewu w podwiadomo i przeksztacania go w inne uczucia. Gniewna mio tylko pozornie akceptuje drug osob, przebacza jej. Wntrze przebaczajcego pozostaje sfrustrowane. Skoro troska o innych wypywa z gbokiej potrzeby powicania uwagi blinim, przyznanie si do negatywnych emocji rzeczywicie nie jest atwe. Mio, ktra zmierza do perfekcjonizmu, nie pozostawia miejsca na negatywne uczucia, zmusza jednostk do wyparcia frustrujcych j emocji. Skaniaj j ku temu rwnie racjonalne dania. Tymczasem jedno i drugie jest potrzebne w pracy nad prawdziwym pojednaniem. Bezpaska zo, do ktrej nie chcemy si przyzna, zanieczyszcza mio, nie rozpoznane urazy blokuj swobodne wyraanie akceptacji, uczu, jakie mamy dla drugiego czowieka. W zamian dostajemy gniewn mio. Miosny gniew akceptuje i wypowiada zarwno pozytywne, jak i negatywne emocje. Uczucia te s przejawami troski, uwagi powicanej drugiemu czowiekowi, wiadcz o istnieniu wizi, ale mog by wykorzystane konstruktywnie bd destruktywnie. Kade z nich jest cenne, ale kadego trzeba mdrze uywa. Gniew tradycyjnie budzi podejrzenia, mio zwyczajowo wysawiamy. Lecz jedno i drugie moe mie te zupenie inny charakter. Do przeladowa dochodzi czsto wtedy, gdy przeladowca jest przekonany, e czyni dobro swym ofiarom. Bdcie ostroni, gdy kto mwi: Robi to dla twojego dobra. Mio i gniew mog by wyraane w sposb, ktry budzi zaufanie, szacunek, rwno we wzajemnych relacjach. Wtedy s darami. Gniew musi by okieznany i cile ukierunkowany, jeli ma by uyteczny i suy powstawaniu wizw midzy ludmi. Z kolei mio powinna stanowi o wzajemnym poszanowaniu partnerw i prowadzi ku wolnoci w tworzonej wsplnocie. W przebaczeniu stykaj si ze sob mio i gniew. Mio bezwarunkowo akceptuje partnera (nie potrzeba adnych warunkw, aby mc kocha). Gniew apeluje za o sprawiedliwo we wzajemnych relacjach, stawia jasne warunki (wzajemne wspycie wymaga spenienia okrelonych warunkw). Sprawiedliwe i niesprawiedliwe dania

Pomidzy uczuciami gniewu pojawiaj si dania, czsto sprzeczne, nieraz bardzo zoone. dania mog by rne. Gdy nie zostalimy wysuchani, damy rwnoci, sprawiedliwoci we wzajemnej komunikacji. Gdy nie jestemy postrzegani jako godni zaufania, a dziaalimy w dobrej wierze, damy, aby nam wierzono. Gdy nie jestemy traktowani jak wartociowa ludzka istota, damy okazania nalenego nam szacunku. S to dania oparte na poczuciu sprawiedliwoci, odwoujce si do potrzeby uznania naszej wartoci jako istoty stworzonej przez Boga. Takie dania s sprawiedliwe. Mog si jednak pojawi niesprawiedliwe dania. Domagamy si od drugiej osoby, by mylaa, czua i funkcjonowaa tak jak my. damy, aby druga strona domylaa si naszych potrzeb, gdy sami tymczasem o nich milczymy, oraz robia to, co chcemy, tracc swoje prawo wolnego wyboru. Takie niesprawiedliwe dania mog by odwoane, a pniej, gdy praca nad sob zostanie ukoczona, zapomniane. danie przebaczenia Problem przebaczenia pojawia si w sytuacji doznanej krzywdy. Druga osoba postrzegana jest jako winowajca. Dowiadczenie krzywdy nie jest jednak wystarczajcym powodem do tego, aby odmawia drugiej osobie szacunku i mioci. I odwrotnie, spenienie przez drug stron okrelonych da nie oznacza, e istnieje wzajemna mio. Postrzeganie drugiego czowieka z mioci jest pierwszym krokiem na drodze do przebaczenia. adne z dziaa w rodzaju negocjowania kredytu zaufania, wyraenia chci ponownego zaryzykowania, opowiedzenia si za wolnoci wyboru tego, co niepewne, denia do otwartych i efektywnych wzajemnych relacji nie bdzie moliwe, dopki druga osoba nie bdzie znowu postrzegana jako wartociowa, cenna, jako kto nam przyjazny. Przebaczenie nastpuje wtedy, gdy dania speniane s sprawiedliwie i uczciwie przez obie strony. A dania s nieuniknione, skoro jednej ze stron zwizku dzieje si krzywda. dania typu: ,,To nie powinno byo si zdarzy, to powinno si zmieni, te fakty powinny zosta odwrcone, bdziesz musia za to zapaci, bolesna sytuacja bdzie trwaa tak dugo, a kto za to odpokutuje, trzeba zmaza to, co si stao, trzeba o tym zapomnie, ju nigdy o tym nie zapomn, s bezuyteczne, wynikaj z bezsilnoci. Nie mona bowiem wymc na drugiej osobie, by je spenia, nie gwacc wolnoci obu stron.

Przebaczajc porzucamy nasze sprawiedliwe dania na rzecz da niemoliwych do spenienia. Powinnimy jednak porzuci nierealistyczne marzenia o tym, e uda nam si zmusi drugiego czowieka do odwrcenia przeszoci lub zagwarantowania przyszoci. Powinnimy zaprzesta walki, ktrej nie sposb wygra, porzuci ch zmuszenia partnera do paszczenia si, wyraenia alu za swe czyny lub dania nam satysfakcji. Powinnimy porzuci nadzieje na wyegzekwowanie zapaty od drugiej strony, zadouczynienia, pokutniczych hodw lub innych form gratyfikacji. Bdzie to dopiero jeden z pierwszych stopni przebaczenia. Przebaczenie nie jest moliwe bez odwoania niesprawiedliwych da. Gdy negujemy istnienie gniewu, bdzie nam coraz trudniej przyzna si do niesprawiedliwych da. Nie bdziemy wic mogli zmierzy si z nimi, a tym samym od nich uwolni. Gdy zo jest represjonowana, dania s przeksztacane, aby pniej znowu si pojawi, tyle e w bardziej akceptowanej formie. Czsto s to powierzchowne gesty, bez adnej wartoci. W rezultacie, sprawiedliwe dania, ktre mogy prowadzi do wsplnej skruchy, zostaj skaone przez te niesprawiedliwe, niemoliwe do spenienia, wrogie w swej

istocie. Osoba kierujca si skrywan zoci nie jest w stanie trzewo ocenia sytuacji, a prawda zaczyna si jej wymyka. Gdy zdoamy przyj gniew i zrezygnowa z niesprawiedliwych da, czsto towarzyszy temu uwalniajcy miech. Jeeli potrafimy zareagowa miechem, gdy uwiadomimy sobie, i to wanie bezsilno i wcieko doprowadziy nas do stawiania tak absurdalnych da, w ktrych rocilimy sobie pretensje do zajcia Boej pozycji (np. pokutnicze hody, wyszukane formy gratyfikacji) - zdoamy porzuci negatywne uczucia z godnoci. Potem moemy skoncentrowa si nad sprawiedliwymi daniami, wyraa je, negocjowa. Zastanwmy si nad postpowaniem Chrystusa, ktry jasno i otwarcie wyraa swj gniew (por. Mk 3,1-6). W 3. rozdziale Ewangelii w. Mateusza czytamy, e wszed On do synagogi w szabat. Dojrza nadziej na zbawienie w oczach paralityka, a zatwardzia obojtno i krytyczny dystans w twarzach przygldajcych Mu si faryzeuszy. Jezus zmierzy ich gniewnym wzrokiem i jasno wyrazi swoje danie pytajc: Czy to dobrze lub le uratowa albo zabi kogo w szabat? Nastpnie dziaa w duchu mioci. Jezus wyjani, na czym polega Jego gniew. By on skierowany pod konkretnym adresem, a dotyczy pojmowania sprawiedliwoci. Otworzy w ten sposb drog do porozumiewania si z innymi. Nie zostao to jednak zaakceptowane, nie doszo do pojednania. Z kolei On uszanowa prawo rozmwcw do odmwienia Mu. Nie przebaczajmy atwo, szybko, powierzchownie, bez zastanowienia si nad wasnymi potrzebami. Odwoajmy niesprawiedliwe dania, pracujmy za nad sprawiedliwymi. To jest droga do prawdziwej skruchy i penego przebaczenia. Poszukiwanie wskazwek biblijnych Skrywany gniew, spychany do wntrza, wyjdzie prdzej czy pniej poprzez reakcje naszego ciaa lub przez znieksztacone relacje z innymi. Mona jednak przyzna si do niego, przyjmujc w ten sposb pen odpowiedzialno za swoje emocje, a jednoczenie dc do twrczych rozwiza. Przeledmy rnice midzy dwoma fragmentami z Biblii. Pierwszy pochodzi z Psalmu, w drugim w. Pawe cytuje krla Dawida, a jednoczenie koryguje jego wypowied.

Strategia krla Dawida(Ps 4,3-8): Mowie, dokd bdziecie sercem ociali? Czemu kochacie marno i szukacie kamstwa? Wiedzcie, e Pan mi okazuje cudownie sw ask, Pan mnie wysuchuje, ilekro Go wzywam. Zadryjcie i nie grzeszcie, rozwacie na swych oach i zamilknijcie! Zcie nalene ofiary i miejcie w Panu nadziej! Wielu powiada: Kt nam ukae szczcie? Wznie ponad nami, o Panie, wiato Twojego oblicza! Wlae w moje serce wicej radoci ni w czasie obfitego plonu pszenicy i modego wina. Zalecenia w. Pawa (Ef4, 25-26, 31-32): Dlatego odrzuciwszy kamstwo: niech kady z was mwi prawd do bliniego, bo jestecie nawzajem dla siebie czonkami. Gniewajcie si, a nie grzeszcie: niech nad waszym gniewem nie zachodzi soce! (...) Niech zniknie spord was wszelka gorycz, uniesienie, gniew, wrzaskliwo, zniewaanie - wraz z wszelk zoci. Bdcie dla siebie nawzajem dobrzy i miosierni! Przebaczajcie sobie,, tak jak i Bg wam przebaczy w Chrystusie. Porwnajmy oba teksty i wskamy rnice pomidzy wyjciowymi stanowiskami, zaleceniami oraz rezultatami: Stanowiska Dawid przeciwstawia gniew, krzywd, nieszczero, nie kontrolowane wyadowywanie gniewu, oczernianie innych miosiernej wsplnocie ustanowionej przez Boga dla dochowania Mu wiary w modlitwie, wzajemnym zaufaniu i odbywanej wsplnie praktyce religijnej. wity Pawe przeciwstawia gniew, hardo, zatwardziao, motywowane przez zwodnicze dze, nowej naturze czowieka i nowej wsplnocie, dziki ktrym staj si moliwe otwarto i wzajemna szczero. Zalecenia Dawid zaleca uwewntrznienie konfliktu. Potpia zo, ktre si zdarzyo, ale nie kae

si nad nim zastanawia; wystarczy indywidualna modlitwa. U Dawida problem gniewu powraca wielokrotnie. Przeczytaj Psalm 109 i zobacz, co pisze na temat goryczy, gniewu, rozmylnej zoci, pretensji, potwarzy, zoliwoci. Pawe uczy, e powinnimy otwarcie wypowiada prawd podczas prowadzenia negocjacji z ludmi, obok ktrych yjemy, poniewa jestemy wszyscy czonkami Chrystusowego Ciaa. Taka otwarto przynosi uwolnienie od zgorzknienia, gniewnych rozmyla, wciekoci i innych form skrywanej wrogoci. Rezultaty Metoda rozwizywania problemw zalecana przez Dawida prowadzi do nie kontrolowanej wciekoci, wywyszania si, zaamania spontanicznoci w wyraaniu siebie i stosunku do innych. Jego oe jest godne litoci (por. Ps 6,6-8) Dla Pawa klarowne negocjowanie wzajemnych rnic czy si z mioci jasno wypowiadan prawd (Ef 4,15; Ga 2,11-21), z wsplnot opart na wzajemnym zaufaniu (Ef 5,1-2). Przykad waciwego wyraania gniewu, skadania sprawiedliwych da i kierowania si trosk w dziaaniach znajdziemy we fragmencie Ewangelii w. Marka (Mk 3,1-6). Zwrmy uwag, jak otwarty, szczery, bliski innym i nakierowany na istotne wartoci by Jezus, stajc twarz w twarz z potpiajcymi go ludmi, ktrzy pozbyli si wszelkich uczu. Jego klarownie sformuowane dania sprawiedliwoci i miosierdzia wyraane s zarwno przez sowa, jak i czyny. Do dalszych wicze Indywidualnie 1. Aby przeanalizowa, jak radzisz sobie z uczuciami gniewu, dokocz ponisze zdania (najlepiej w formie pisemnej, bez redagowania, cenzurowania lub cyzelowania swoich myli: Zoszcz si, gdy... Najbardziej irytuje mnie... Zoszcz si na siebie dajc... Mam al o...

2. Postaraj si pozna wasne dania. Sporzd dwie listy, jedn zatytuowan sprawiedliwe dania, drug - niesprawiedliwe dania. Teraz zapisz na nich gniewne uczucia, o ktrych wspomniae w wiczeniu nr 1. Zaplanuj, jak mgby lepiej wyraa swoje uczucia. Przyjrzyj si raz jeszcze swoim niesprawiedliwym daniom, potem przyznaj si do nich i odwoaj je w jednoznacznym akcie woli, z humorem, wybierajc wolno. W maej grupie 1. Warto wykorzysta wiczenia indywidualne, ktre pomog czonkom grupy pozna ich dania oraz sposoby wyraania gniewu. Nastpnie przejdcie do zbadania da sprawiedliwych i niesprawiedliwych - najbardziej charakterystycznych, znaczcych dla kadej z osb. 2. Znajdcie w tym rozdziale fragmenty mwice o konstruktywnym i destruktywnym gniewie. Niech dwch ochotnikw odegra na dwa rne sposoby sytuacj przeywanego gniewu. Przedyskutujcie, na czym polegaj rnice w ich postawach, a rnice stan si znaczce. Niech wszyscy wezm udzia w dyskusji, przedstawi przykady ze swojego ycia. 3. Kady czonek grupy powinien podtrzymywa innych w ich deniach do lepszego radzenia sobie z uczuciami gniewu i w pracy nad prawdziwym przebaczeniem.

Jeli ,,przebaczenie miaoby uniemoliwia otwarto we wzajemnych relacjach, czynioby ludzi bojaliwymi, wstydliwymi, skrytymi, bojcymi si ryzyka, wolnego, otwartego, spontanicznego ycia, to nie przebaczaj. Nie jest to bowiem przebaczenie, lecz alienacja i wyobcowanie. Nie przebaczajmy - jeli przebaczenie miaoby uniemoliwia otwarto we wzajemnych relacjach

Przebaczyem mu. Nie oszukuj si, e relacje midzy nami bd takie jak dawniej. Co, co kiedy stanowio wsplnot, przyja, zostao popsute. Naduyto tu czyjego zaufania, prywatne sprawy danej osoby podano do publicznej wiadomoci, zawioda wiara w drugiego czowieka. Poszkodowany stwierdza, e przebaczy winowajcy, lecz przecie nie w peni to odczuwa. Przebaczenie zostao wyraone i potwierdzone sowami, nie uczynkami. Sowa s mniej wiarygodne od czynw. Gdy mwi, e komu przebaczam, potwierdzam sowami, e konflikt dobieg koca, sytuacja z przeszoci dopenia si, jest ju zamknita. Jeli jednak nie zostao wynegocjowane zaufanie i otwarto w relacjach nie zostaa odnowiona, to porozumiewanie si jest zablokowane, wzajemne zrozumienie podlega frustracji, pena akceptacja zostaje odrzucona. Mog pracowa z nim bez specjalnych emocji, ale nie zaryzykuj ju podzielenia si z nim jakimikolwiek osobistymi sprawami. ,,Skoro raz mnie oszukae, to wstyd si. Ale gdyby mia mnie oszuka po raz drugi, to ja bd si wstydzi. Tak to jest. Zaufaem mu i zdradzi mnie. Nie dam mu moliwoci wykorzystania mnie po raz drugi.

Tego rodzaju sowa nie s wyrazem przebaczenia. Odnowienie relacji w mioci nastpi dopiero wtedy, gdy zostanie przywrcony szacunek dla drugiej strony. Na razie nie mona w tym przypadku mwi o rozpoczciu pracy nad przebaczeniem. Obie strony musz dopiero rozpocz negocjacje w sprawie przywrcenia wzajemnego zaufania. Tymczasem porozumienie w adnej ze spraw nie jest moliwe. Rzadko zastanawiamy si nad kwesti odnowienia wzajemnego zaufania po tym, gdy przebaczenie zostao potwierdzone sowami. Celem jest uwolnienie si Przebaczenie umoliwia uwolnienie si od wielu negatywnych emocji, takich jak: strach, zo, podejrzliwo, samotno, wyobcowanie, niezrozumienie. Strach rozdziela, zo jest destruktywna, podejrzenia wyobcowuj, samotno prowadzi do depresji. Uwolnienie si od tych uczu jest uzdrawiajce. Ale uwolnienie si moe te by rodzajem ucieczki od prawdziwego przebaczenia. Kiedy odczuwamy strach przed zmierzeniem si z problemem, przed tym wszystkim, co niezbdne dla przywrcenia uczciwego, otwartego porozumiewania si, przebaczenie uwalnia od groby zaprowadzenia adu. Gdy odczuwamy gniew, powstay na gruncie niejasnych, nieczystych, nieuczciwych da, ktre nie zasuguj na blisze wyjanienie i wzajemne negocjacje, to uwolnienie si poprzez przebaczanie zuboa oboje partnerw, a szansa na rozwj ich zwizku zostaje zaprzepaszczona. Gdy pojawiaj si podejrzenia, ktre prowadz do narastania nieporozumie, omawianie wzajemnych relacji i praca nad utraconym zaufaniem moe by najlepszym i jedynym sposobem na osignicie nowego, trwaego porozumienia. Mylnie pojte przebaczenie spowodowaoby porzucenie tych dziaa i szansa na wzajemne podtrzymywanie zaufania zostaaby zaprzepaszczona. Gdy odczuwamy samotno, ktra jest oznak dystansu midzy ludmi, wskazuje to na brak szczeroci. Powinnimy wtedy sporzdzi uczciwy bilans wzajemnych relacji. W przeciwnym razie rozminiemy si z partnerem. Przebaczenie pozwala wyobcowanej jednostce odkada rozwizywanie problemw na potem, unika pracy nad tym, co j oddziela od drugiej osoby, uniemoliwiajc prawdziwe pojednanie.

Jest ucieczk od konfliktw, ktrych rozwizywanie moe prowadzi do konstruktywnych rezultatw, partnerskich relacji midzy stronami, penego pojednania. Celem jest pojednanie Przebaczenie jest konieczne, pojednanie - nie. Oto twierdzenie bardzo czsto uznawane za prawdziwe. Innymi sowy: musimy wybacza, gdy w przeciwnym razie nie bdzie nam wybaczone. Jeli wic kto nie wybaczy swojemu bliniemu, to Bg mu nie wybaczy. Bg bowiem zapomina o naszych dugach, kiedy my zapomnimy o dugach naszych blinich. Odmowa przebaczenia budzi resentymenty, a danie rekompensaty zatruwa nasz dusz. Przebaczenie jest w stanie uwolni nas od tych uczu. Suchajc kilku przyjaci, wypowiadajcych si na temat wsplnego wroga w wojnie secesyjnej, Abraham Lincoln powiedzia: Moe wyda si to dziwaczne, ale nie czuj pogardy dla Poudnia, z ktrym walczymy. Nie mam czasu ani energii, aby chowa w sobie tego rodzaju uczucia. Niestety, takie samouwalniajce przebaczenie czsto utosamia si z przekonaniem, e naley zrezygnowa z pojednania, pomin t kwesti jako nieistotn dla zwizku. To, co bdzie si wtedy uznawao za istotn motywacj przebaczenia, a wic zabezpieczenie si przed destrukcyjnymi uczuciami i strach przed odejciem od Boga, ktrego przebaczenie jest nam niezbdne, bdzie w rzeczywistoci rozminiciem si z jego istot. I nie ma znaczenia, jak bardzo czulibymy si uwznioleni, wspaniali z powodu naszego uczynku, bo nie jest on tym, czego chcia od ludzi Jezus. Celem troski o drugiego czowieka, celem przebaczenia nie jest wybawienie siebie z kopotw, ale pojednanie. Odzyskanie kontaktu z drugim czowiekiem, odkrycie go na nowo, odnowienie wizi (por. Mt 18,15). Wszelkiego rodzaju pogldy na przebaczenie, ktre na pierwszym miejscu stawiaj kwesti uwolnienia si od wyrzutw sumienia (To nie mj problem, ja ju mu wybaczyem), ucieczki od poczucia winy (To jego postawa doprowadza midzy nami do podziaw, ja mu przecie przebaczam), ucieczki od odpowiedzialnoci (Nie mog nic wicej dla niego zrobi, wszystko mu wybaczyem), s definicjami atwego, taniego przebaczenia. Tymczasem naczelnym celem powinno by odnowienie wsplnoty, a nie osignicie osobistego komfortu. Gdy przebaczenie uniemoliwia otwarte relacje w zwizku, pozostawia ludzi wyobcowanymi, to nie spieszmy si z jego udzielaniem lub przyjmowaniem. Nie jest to

bowiem przebaczenie, lecz prba ratowania wasnej twarzy, przejaw troski o siebie, tymczasowa tylko ucieczka od problemw. Celem jest odnowa Pewien dziennikarz, prowadzc kiedy wywiad z dziewidziesicioletnim

mczyzn, chcia zaczerpn ze zgromadzonej przez niego yciowej mdroci. Starzec powiedzia: Mam dziewidziesit lat i ani jednego wroga na wiecie. Dziennikarz pyta dalej: - Na czym polega pana sekret, w jaki sposb mona przey prawie cae stulecie i nie mie adnych wrogw? - To proste - odpowiedzia. - Przeyem ich wszystkich. Przebaczenie ma by procesem prowadzcym do odnowienia wsplnych wizi. Niepodejmowanie adnych dziaa, zwlekanie z przebaczeniem, przeczekiwanie problemw to wykrty, ktrych celem jest ominicie istotnych celw. Przebaczenie zmusza bowiem do odnowienia wzajemnych relacji. Dopiero gdy to, co dotd obce, znowu staje si bliskie, to, co si rozpado, znw jest caoci, to, co osobne, zostao na nowo zjednoczone - dopiero wtedy mona mwi, e przebaczenie faktycznie si dokonao. Biblijny Jzef, oderwany od domu, sprzedany do niewoli egipskiej przez zazdrosnych starszych braci - co w praktyce oznaczao skazanie na powoln mier - zapomniany przez tych, ktrym by kiedy drogi, wtrcony do wizienia, oczekiwa na mier. Zamiast niej, dziki Boemu prowadzeniu, uzyska od faraona wolno. Wtedy bracia, znalazszy si akurat w kopotach, zmuszeni byli prosi go o pomoc. Od samego pocztku Jzef wyrazi ch przebaczenia braciom. Problem polega jednak na ich gotowoci przyjcia go. Jzef stara si zrobi wszystko, aby przekona braci, e przebaczenie oznacza odnowienie wsplnoty, e jest czym wicej ni tylko uregulowaniem dugu. W kocu bracia przyznali si do winy, wzili na siebie odpowiedzialno za wyrzdzone krzywdy i dali wyraz przemianie, ktra si w nich dokonaa: zaczli prawdziwie szanowa innych, kierujc si szczer mioci. W ten sposb przebaczenie stao si mostem wiodcym do odnowienia wsplnoty midzy ludmi. W tym konkretnym przypadku otwarta wsplnota po raz pierwszy staa si faktem (por. Rdz 37^5). Przebaczenie odblokowao drogi zaufania, mioci, akceptacji i prawdziwego braterstwa.

Wsplnota przebaczenia Jako istoty ludzkie, stworzone do ycia we wsplnocie, przycigane przez ni, kreujce j, potrzebujemy cigych dynamicznych relacji, dziki ktrym wsplnota byaby wzajemnie podtrzymywana. Przebaczenie jest sposobem na powstanie twrczej, ywej wsplnoty. Przebaczenie nie jest celem samym w sobie, ale aktem otwarcia si na innych, czenia si z nimi w miujc wsplnot. To wanie dziki wsplnocie zaczynamy prawdziwie poznawa Boga, dowiadcza Boego przebaczenia. Zamykamy si za na przebaczajc Bo mio, gdy z powodu swojej niechci odrzucamy od siebie drugiego czowieka. Nasi bracia i siostry, tworzcy ywe Ciao Chrystusa, s z woli Boga zwrconym ku nam, umiechnitym, przebaczajcym obliczem Najwyszego, Jego gosem wymawiajcym sowa przebaczenia, Jego ramionami wycignitymi ku pojednaniu. Jeli wic nie przebaczymy naszym braciom, nie uzyskamy przebaczenia od Boga. Duch niewybaczenia stawia mu tam. Indywidualizm prywatywnego w istocie protestantyzmu pomin to zagadnienie, znieksztacajc pojcie przebaczenia, tak e stao si ono raczej destruktywne ni konstruktywne dla wsplnoty. Bg zna moje serce, wie, e prawdziwie przebaczyem, ale nie musz mie nic wsplnego z t osob. Najwaniejsze, aby by w zgodzie z wasnym sumieniem. Takie postawienie sprawy oznacza w gruncie rzeczy tylko jednostronne rozwizanie problemu i, co wane, eliminuje potrzeb spotkania z Bogiem poprzez brata, czyli we wsplnocie Ciaa Chrystusa zwanej Kocioem. Taka postawa przedkada modlitewne wyznanie grzechu w zaciszu wasnego pokoju nad wyznanie winy drugiej stronie. Poniewa wyraa si osobist modlitw, nie dopuszcza nikogo z ludzi do zaistniaego konfliktu. Mam z Panem Bogiem interes na boku, nie ma potrzeby, aby by dla mnie duej rzeczywistoci Chrystusowego Ciaa. Biblijna nauka o kapastwie wszystkich wierzcych zostaje w ten sposb przeksztacona w wielu kocioach protestanckich w twierdzenie, e kady wierzcy staje si sam dla siebie kapanem. Pogldy zawarte w Biblii s jednak inne: kady wierzcy przez przynaleno do Ciaa Chrystusowego ma udzia w kapastwie Chrystusa, przez co moe by i jest kapanem dla swego brata lub swojej siostry. Jako kapan moe wic wymwi sowa przebaczenia, kierujc je do brata. Kady jest wadny udzieli swemu winowajcy przebaczenia. Akt przebaczenia staje si kompletny tylko wtedy, gdy obie strony zdobd si znowu na ucinicie sobie doni.

Pierwszestwa przebaczenia i pojednania w stosunku do speniania rytuaw religii nie mona wyoy lepiej, ni zrobi to Jezus: Jeli wic przyniesiesz dar swj przed otarz i tam wspomnisz, e brat twj ma co przeciw tobie, zostaw tam dar swj przed otarzem, a najpierw id i pojednaj si z bratem swoim! Potem przyjd i dar swj ofiaruj! (Mt 5,23,24). Gdyby wic przebaczenie miao uniemoliwia otwarte relacje z innymi, obiecujc indywidualne uwolnienie si od problemu i uatwienie nam ycia, to nie udzielajmy go ani nie przyjmujmy. Gdyby przebaczenie miao negowa istnienie w nas gniewu, chciao udawa, e nic si nie stao i w ten sposb blokowao otwarte relacje we wsplnocie, to nie ufajmy mu, nie budujmy na nim niczego. Gdyby przebaczenie chciao pomin skruch, zapomnie o nabrzmiaych, nie rozwizanych problemach, o zaprowadzeniu sprawiedliwoci w zwizku, to nie spieszmy si z nim, nie dajmy si na nie nabra. Gdyby przebaczenie miao wynosi nas ponad drug osob, to nie gdmy si na takie jednostronne rozwizania. Niech wysiek obu stron bdzie jednakowy, wsplny, niech zapanuje otwarto, aby moliwe byo pojednanie i wczenie si w twrcz wsplnot. Poszukiwanie wskazwek biblijnych Celem przebaczenia jest odnowienie i uwicenie chrzecijaskiej wsplnoty w Ciele Chrystusa. Przebaczenie nie powinno by kocem znajomoci, ale wzbogaca wizy midzy ludmi. Przeledmy fragment z Biblii, ktry przyblia to zagadnienie. List w. Pawa do Kolosan, (Koi 3,12-15): Jako wic wybracy Boy - wici i umiowani - obleczcie si w serdeczne miosierdzie, dobro, pokor, cicho, cierpliwo, znoszc jedni drugich i wybaczajc sobie nawzajem, jeliby mia kto zarzut przeciw drugiemu: jak Pan wybaczy wam, tak i wy! Na to za wszystko [przyobleczcie] mio, ktra jest wizi doskonaoci. A sercami waszymi niech rzdzi pokj Chrystusowy, do ktrego te zostalicie wezwani w jednym Ciele. I bdcie wdziczni! Spostrzeenia: Jako nowa wsplnota Boa, w ktrej panuj pene mioci i prawoci relacje, troszczcie si wzajemnie o siebie, podtrzymujcie si, akceptujcie, bdcie otwarci, uczciwi, zmierzcie si z przeciwno-ciami, wypracowujc prze-

baczenie. Naladujcie Chrystusa w Jego deniu do przepenionej mioci integracji z ludmi. Dcie do osignicia wizw mioci z innymi, bliskich, wzajem uzupeniajcych si relacji. Celem jest pokj Chrystusowy, czyli wewntrzna jedno, zwrcenie si ku Bogu w ywym ciele wsplnoty, dzikczynna rado. 1. Fragmenty z Nowego Testamentu na temat przebaczenia skupiaj si na zagadnieniu odnowienia wsplnoty, nie na osiganiu indywidualnego spokoju przez jednostk wobec wasnego sumienia i Boga. 2. Wszelkie rozwizania, ktre nie s skierowane na odtworzenie lub tworzenie wsplnoty dwojga lub wicej osb, staj si miercionone dla procesu formowania si w niej ycia. Powoduj jej rozkad. 3. Kade przebaczenie, ktre miaoby stanowi kres dotychczas funkcjonujcych relacji, zmniejsza moliwoci otwartego porozumiewania si i otwartego stawiania problemw. Uniemoliwia ono zawarcie otwartego kontraktu co do wsplnego ycia, pomija jego prawdziwe cele, zapomina o swojej istocie i w gruncie rzeczy niczego nie przebacza. Przemylmy te zdania i zastanwmy si, czy moemy si zgodzi z nimi, czy te nie potrafimy odpowiedzie na nie jednoznacznie. Do dalszych wicze Indywidualnie lub w malej grupie Zastanw si nad przedstawionymi poniej zagadnieniami i opowiedz si za ktrym z przyjtych celw postpowania. Co chciaby w sobie zmieni w zwizku z kad przedstawion kwesti? 1. Nie bd dziaa wywyszajc lub poniajc siebie czy partnera, gdy relacje midzy nami s napite, nazywajc w dodatku to dziaanie przebaczeniem. Bd si stara zajmowa rwnorzdn pozycj w stosunku do drugiej osoby. Zamierzam to osign poprzez... 2. Nie bd postpowa jednostronnie, traktujc przebaczenie jak mj prywatny, indywidualny akt woli, biorc na siebie ca odpowiedzialno za problemy dwch osb. Bd stara si pracowa wsplnie z drug osob. Zamierzam to osign poprzez... 3. Nie bd neutralny, miy lub zimny i obojtny, unikajc szczeroci czy rzeczywistego kontaktu z partnerem i wsplnej pracy nad tym, co nas dzieli. Bd si stara by uczciwy w stosunku do siebie i partnera. Zamierzam to osign poprzez...

4. Nie bd destrukcyjnie wykorzystywa swojego gniewu, skoro moe by on wyraony konstruktywnie i suy twrczym celom. Bd pracowa nad ksztatowaniem wasnych emocji. Zamierzam to osign poprzez... 5. Nie bd traci nadziei na uzdrowienie ran we wzajemnych relacjach z ca otwartoci. Bd dy do jednoci, akceptacji, gbokiego zaufania drugiej osobie. Zamierzam to osign poprzez...

Zakoczenie Z drugiej strony

Jakkolwiek przebaczeniem atwiej uwolni si od drugiej osoby ni pojedna z ni i w ten sposb pozby si problemu; jakkolwiek niechccy mona si odsun od innych czy dziaa przeciw nim; jakkolwiek w chwili saboci mona podejmowa prby ycia obok drugiej osoby, bez niej czy pomimo niej - to jednak nie powinnimy si waha przed podjciem krokw majcych na celu osignicie prawdziwego przebaczenia. Nie wolno nam zrezygnowa z prb zblienia si do drugiego czowieka, szukajc moliwoci dowiadczenia wsplnie z nim skruchy i odnowienia zaufania. Przebaczajc nie powinnimy rozpacza i traci nadziei na to, e przebaczenie jest moliwe. Przebaczajmy wic tak delikatnie i szczerze, jak to tylko moliwe w kadej sytuacji konfliktowej, w jakiej si znajdziemy. Przebaczajmy wic w peni, tak gboko, jak tylko jestemy w stanie, na ile pozwala wzajemne zrozumienie. Starajmy si o pojednanie tak otwarcie i autentycznie, jak to jest tylko moliwe, w zalenoci od stopnia naszej dojrzaoci. Niech nasze przebaczenie bdzie pene, cakowicie wolne, a czasem nawet po ludzku nierozsdne. Zawsze jednak przebaczajmy pamitajc, e pozostajemy we wsplnocie z innymi ludmi.