Technikum uzupeniajce Lekcja 28

Historia TU Dzia: Czasy nowoytne

Temat: Kryzys Rzeczypospolitej w XVIII wieku. 1. Tendencje oligarchiczne jako konsekwencje wojen siedemnastowiecznych. a. Oligarchia magnacka faktyczne rzdy magnatw w pastwie (a nie krla czy sejmu) Wojny XVII w. - wzrost znaczenia magnaterii spadek pozycji redniej i drobnej szlachty: W kryzysie moga liczy na opiek bogatego magnata (klientela magnacka): Nabycie dzierawy Zacigniecie si na sub ( wojska lub zarzdzenie posiadociami) Upadek aparatu pastwowego decentralizacja i prywatyzacja wadzy przez magnatw (karmazynw -kolor stroju): Utrzymuje stae wojsko liczniejsze ni pastwo Doywotnio sprawuje urzdy Dzierawi krlewszczyzny (dobra krlewskie) Wpyw na decyzje sejmikw i sdw uzalenienie od siebie szlachty (klientela) b. Liberum veto nie pozwalam- zrywanie sejmw ( pierwszy Wadysaw Siciski 1652) Zrywanie sejmu i sejmikw upowszechnio si w czasach saskich parali wadzy Zerwanie sejmu nie wchodziy adne konstytucje c. konfederacje i rokosze zjazdy szlachty ktra jednoczya si w celu realizacji planw zwoywane przy krlu wspomagay dziaania wadcy zwoywane przeciwko krlowi Rokosz Mikoaja Zebrzydowskiego w XVII w. Rokosz Jerzego Lubomirskiego w Xviii. 2. Rzeczpospolita za Sasw (1697-1763) ograniczenie suwerennoci pastwa a. mierci Jana III Sobieskiego (1696) i elekcja Augusta II Sasa (Wettina) - 1697 1697 r.- Szlachta wybiera na krla elektora saskiego Augusta Wetlina (August II Mocny) Elekcja odbya si pod naciskiem wojsk Cesarskich i Rosyjskich b. Plany polityczne Augusta II wzmocnienie wadzy monarszej w Rzeczypospolitej ( w Saksonii absolutne rzdy) Otoczenie si wasnymi ministrami, stacjonowanie w Polsce wojsk saskich Podniesienie rangi dynastii Wazw Przejecie korony cesarskiej Podbj Inflant (w planach dziedziczna wasno Sasw) b. Rzeczpospolita w czasie wojny pnocnej (1700-1721) 1699 -z inspiracji Augusta II powstaa - sojusz Saksonii, Rosji i Danii przeciw Szwecji

 Rzeczpospolita oficjalnie nie braa udziau w wojnie, ale przez osob Augusta II zostaa wcignita w konflikt Wojska krla szwedzkiego Karola XII wkroczyy do Polski zajy Warszaw i Krakw Detronizacja Augusta II i pod presj krla szwedzkiego elekcja nowego wadcy Stanisawa Leszczyskiego (1704 r.) Konfederacja w Sandomierzu poparta przez Rosj, wystpia w obronie Augusta II i przeciw wojskom szwedzkim Wojna domowa w rzeczpospolitej jedni do Sasa inni do Lasa Przeomowa bitwa pod Potaw w 1709 r zwycistwo Rosji nad Szwedami Wojska szwedzkie wycofay si z ziem polskich - August II Sas powraca na tron Wprowadza wojska saskie do Rzeczpospolitej, ktre dopuszczaj si naduy 1715 r. -Konfederacja tarnogrodzka przeciw Augustowi II i wojskom saskim Arbitra Rosji - w sporze midzy Augustem II a konfederatami Ugoda warszawska -zawarta pod presj wojsk rosyjskich c. Wzrost wpyww innych pastw w Rzeczypospolitej 1732 - Traktat trzech czarnych orw- Rosja, Prusy, Austria Osadzanie na tronie polskim wasnego kandydata szlachta polska narzdziem

d. Podwjna elekcja -wojna o sukcesj polsk (1733-1735) - Polak kontra Sas 1733 mier Augusta II i znowu podwjna elekcja i wojna domowa Stanisaw Leszczyski poparcie wikszoci szlachty August III Wettin silne poparcie Rosji, Austrii, Saksonii 1735 - wojska wspierajce leszczyskiego rozbite przez siy sasko rosyjskie e. Kryzys pastwowoci za panowania Augusta III Sasa (Polska nierzdem stoi) Upadek Rzeczypospolitej na arenie midzynarodowej protektorat Rosji Rywalizacja magnackich stronnictw o wadz: Familii z obozem Potockich Brak wsplnej zgody na reformy, zrywanie sejmw, wsparcie obcych mocarstw Zerwanie wszystkich sejmw za panowania Augusta III liberum veto 3. Koncepcje reform Stanisaw Leszczyski Gos wolny wolno ubezpieczajcych Krytyka liberum veto i wolnej elekcji (sejm wybiera powinien krla) Zamiana paszczyzny na czynsz i reforma armii Stanisaw Konarski O skutecznym rad sposobie Reforma sejmu i zniesienie liberum veto zasada wikszoci gosw Szlachta bez majtku tzw. goota (nieposesjonaci) powinna by pobawiona gosu Zadanie domowe str. 177 4. Dlaczego okres panowania Augusta III oznacza najwikszy kryzys ustrojowy pastwa? aden sejm nie doszed do skutku wszystkie zostay zerwane przez liberum veto Pytania sprawdzajce: 2

1. Scharakteryzuj Rzeczpospolit w okresie Saskim mierci Jana III Sobieskiego (1696) i elekcja Augusta II Sasa (Wettina) 1697. Wojna pnocna (1700-1721). Detronizacja Augusta II i pod presj krla szwedzkiego elekcja nowego wadcy Stanisawa Leszczyskiego (1704 r.)