Stanowisko Parlamentu Europejskiego wobec wyborw parlamentarnych w Gruzji

Parlament Europejski (PE) jest jedyn, majc demokratyczn legitymizacj instytucj unijn, ktra z zaoenia reprezentuje spoeczestwa Europy. Organ ten moe w swojej dziaalnoci nie tylko powoywa si na wol europejskiej opinii publicznej, ale take ksztatowa j, dziki posiadaniu szerokiego spektrum instrumentw oddziaywania (debaty parlamentarne, rezolucje, raporty). Przez to Parlament jako organ UE roci sobie szczeglne prawo do zajmowania wyranego stanowiska w kwestiach poszanowania praw czowieka i podstawowych wolnoci we wspczesnym wiecie. Szczegln uwag PE powica Europejsk wschodnim Polityk ssiadom Ssiedztwa UE, (EPS) ktrzy i objci s Partnerstwem

Wschodnim (PW). W szeregu rezolucji, ktre stanowi form wyraania jego stanowiska, potpia wszelkie przejawy amania praw czowieka, regu demokracji i rzdw prawa w tych Nr 107 / 2012 301112 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna pastwach, uzaleniajc pogbianie przez Uni wsppracy z tymi krajami od przestrzegania w tych dziedzinach standardw charakterystycznych dla obszaru europejskiego. Stanowisko PE w powyszych kwestiach bywa czsto jednoznaczne i pryncypialne, co kontrastuje z duo bardziej wywaonymi opiniami innych instytucji unijnych, zwaszcza Komisji Europejskiej i Rady UE. Wynika to z faktu, e PE sam siebie Autor:

Artur Staszczyk
Redakcja: Marta Gtz Radosaw Grodzki Krzysztof Malinowski

definiuje jako stranika demokracji. Nie naley zapomina, e przyjmowane przez ten organ rezolucje nielegislacyjne, bdce form wyraania stanowiska, maj istotn wag polityczn, ale nie maj charakteru prawnie wicego.

W ostatnich latach PE jak i caa UE dostrzegaj strategiczne pod wzgldem geopolitycznym pooenie Kaukazu Poudniowego jako korytarza energetycznego, transportowego i komunikacyjnego czcego region Morza Kaspijskiego i Azji rodkowej z Europ. Celem polityki unijnej winno by zapewnienie politycznej stabilnoci regionu, co stanowi dla UE warunek zagwarantowania dywersyfikacji dostaw i szlakw energii. Spord pastw Kaukazu Poudniowego najbardziej zaawansowana pod wzgldem relacji z UE jest Gruzja jedno z pastw czonkowskich zainaugurowanego w 2009 r. Partnerstwa Wschodniego. Jest to rwnie najbardziej proeuropejski i proatlantycki kraj Kaukazu Poudniowego, w ktrym proces reform politycznych, ekonomicznych, jak i spoecznych naley do najbardziej e zaawansowanych na caym obszarze postradzieckim. Naley podkreli,

zaangaowanie UE w Gruzji zwikszyo si w trakcie konfliktu zbrojnego z Rosj, ktry mia miejsce w sierpniu 2008 r. To wanie dziki udanej interwencji UE, zakoczonej osigniciem porozumienia w sprawie zawieszenia broni midzy walczcymi stronami, Bruksela staa si obecnie wanym gwarantem bezpieczestwa w regionie. Mimo e PW nie zakada czonkostwa Gruzji w UE, to jednak zwaszcza w kontekcie negocjowanej od lipca 2010 r. umowy stowarzyszeniowej pomidzy Uni a Tbilisi, PE stoi na stanowisku uznania tego kraju za pastwo europejskie, z ktrym stosunki naley oprze na europejskiej perspektywie, wczajc art. 49 Traktatu o UE, co pozwoli w wikszym stopniu wprowadzi do Gruzji wartoci demokratyczne. Sprawdzianem dla gruziskiej demokracji s ostatnie wybory parlamentarne, ktre odbyy si w dniu 1 padziernika 2012 r. Zakoczyy si one zwycistwem opozycji koalicji Gruziskie Marzenie, na czele ktrej stoi miliarder Bidzina Iwaniszwili, i porak rzdzcego dotychczas Zjednoczonego Ruchu Narodowego reprezentowanego przez prezydenta Micheila Saakaszwilego. Dla funkcjonowania gruziskiego systemu politycznego jest to o tyle istotne, e w przyszym roku, na mocy wprowadzonych w 2010 r. poprawek do konstytucji tego kraju, Gruzja przestanie by republik prezydenck i przyjmie parlamentarnogabinetow form rzdw. Co jest wane dla stabilnoci gruziskiej demokracji i stanowi pewien ewenement na obszarze byego ZSRR, urzdujcy prezydent przyzna si do poraki swojej partii, ktra dominowaa na scenie politycznej przez dziewi lat, i ogosi jej przejcie do opozycji. Wydarzenia zwizane z wyborami w Gruzji znalazy swoje odzwierciedlenie na szczeblu PE. Jego przewodniczcy Martin Schulz w wydanym komunikacie oceni, e wybory w Gruzji wiadcz o politycznej i demokratycznej dojrzaoci tego kraju, gdy po raz pierwszy w jego historii, wadza zostanie przekazana w nastpstwie procesu demokratycznego, a on sam w imieniu PE

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

liczy na dalsze umacnianie stosunkw midzy UE a Tbilisi niezalenie od tego, jaki rzd zostanie w wyniku tych wyborw wyoniony. O wadze jak PE przywizuje do rozwoju demokracji w tym kraju wiadczy przyjcie w dniu 26 padziernika 2012 r. rezolucji w sprawie wyborw w Gruzji, ktra odzwierciedla kilka wanych tendencji w podejciu PE do rozwoju polityki unijnej na Kaukazie Poudniowym. 1. Parlament Europejski stoi na stanowisku, e warunkiem dalszego

rozwoju stosunkw pomidzy UE a Gruzj, w tym zwaszcza zakoczenia negocjacji umowy stowarzyszeniowej, jest przestrzeganie przez Gruzj zasad demokracji, praworzdnoci, dobrych rzdw oraz poszanowanie praw czowieka. 2. Parlament Europejski wyranie podkrela, e rozwj stosunkw z

Gruzj jest jednym z celw polityki zagranicznej UE i zakada, e wybory parlamentarne, ktre mimo pewnych zastrzee byy wolne, uczciwe i speniajce standardy uznane przez spoeczno midzynarodow, wyoni nowy rzd, ktry bdzie kontynuowa wspprac z UE i NATO. 3. W kontekcie wynikw wyborw parlamentarnych PE stoi na

stanowisku zachowania pokoju spoecznego w Gruzji, poszanowania konstytucji tego kraju oraz poszukiwania konsensusu midzy gwnymi siami politycznymi. Podkrela potrzeb konstruktywnej wsppracy midzy prezydentem, rzdem i parlamentem, ktra jego zdaniem bdzie miaa decydujce znaczenie dla demokratycznej wiarygodnoci pastwa gruziskiego. Takie podejcie PE, bdce wyrazem stanowiska caej UE, jest bardzo istotne z uwagi na zaostrzanie si sytuacji powyborczej w Gruzji wskutek dziaa nowego rzdu wymierzonych w obz polityczny prezydenta Saakaszwilego. dania jego ustpienia, aresztowania wysokich urzdnikw poprzedniego rzdu, dziaania zmierzajce do zmiany konstytucji czy pogoski o przeprowadzeniu procedury impeachmentu nie wr dobrze rozwojowi stosunkw z UE i przez PE, jak i inne instytucje unijne s i bd oceniane negatywnie. 4. W zwizku z sytuacj powyborcz w Gruzji PE oczekuje na

zakoczenie negocjacji nowej umowy stowarzyszeniowej midzy UE a Gruzj, wzywa Rad UE i KE do intensyfikacji dziaa zmierzajcych do zakoczenia negocjacji w sprawie wprowadzenia ruchu bezwizowego midzy Gruzj a UE. Podkrela znaczenie zawarcia umowy stowarzyszeniowej dla europejskich aspiracji Gruzji. We wczeniejszych rezolucjach PE jednoznacznie opowiedzia si za obowizywaniem ukadu stowarzyszeniowego na caym terytorium Gruzji, w tym rwnie na wspieranych przez Rosj separatystycznych obszarach Abchazji i Osetii Poudniowej.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

5.

Przy

okazji

stanowiska

sprawie

gruziskich

wyborw

parlamentarnych PE potwierdza poparcie dla suwerennoci i integralnoci terytorialnej Gruzji w kontekcie konfliktw w Abchazji i Osetii Poudniowej i wzywa Gruzj i Rosj do intensyfikacji wysikw w celu ich rozwizania. PE jednoznacznie apeluje do Rosji o wycofanie wojsk z separatystycznych regionw gruziskich i umoliwienie dostpu na te terytoria misji obserwacyjnej UE. Domaga si od Wysokiego Przedstawiciela UE ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczestwa kontynuowania dziaa majcych nakoni Rosj do wypenienia szeciopunktowego planu Sarkozyego na rzecz stabilizacji i rozwizania konfliktu w Gruzji. 6. Naley podkreli, e PE w wielu wczeniejszych rezolucjach

opowiada si za zwikszeniem poparcia UE dla suwerennoci i integralnoci terytorialnej Gruzji, okazywa bezwarunkowe poparcie dla nienaruszalnoci uznanych przez spoeczno midzynarodow granic Gruzji i wzywa Rosj do ich poszanowania. Wyraa rwnie opini, e nierozwizany konflikt rosyjsko-gruziski stanowi przeszkod w osigniciu przez Gruzj stabilnoci politycznej, a utrzymanie status quo przy obecnych konfliktach w tym regionie jest nie do zaakceptowania i nie moe mie trwaego charakteru, gdy przyczynia si do eskalacji napi i powoduje ryzyko wznowienia dziaa militarnych. 7. Analizujc to stanowisko PE, naley zauway, e nierozwizany

konflikt gruzisko-rosyjski negatywnie wpywa na realizacj europejskich aspiracji Gruzji, gdy na czonkostwo w UE nie ma co liczy kraj, w ktrym wskutek konfliktw etnicznych, czsto inspirowanych z zewntrz, doszo przy pomocy zbrojnej mocarstwa, jakim jest Rosja, do secesji niektrych jego obszarw. Nie naley mie zudze, e UE zgodzi si na akcesj kraju, ktrego dezintegracja terytorialna jest wspierana przez wiatowe mocarstwo, gdy mogoby to mie katastrofalne skutki dla jej funkcjonowania, jak i midzynarodowego autorytetu.

Parlament Europejski przywizuje wyjtkow wag do inkorporacji przez kraje ssiadujce z UE, a zwaszcza te przejawiajce aspiracje europejskie wartoci demokratycznych. Uczciwo procesu wyborczego i przestrzeganie standardw demokratycznych jest dla PE warunkiem pogbiania wsppracy z krajami partnerskimi. W przypadku Gruzji to zainteresowanie ze strony PE jest szczeglne, gdy definiuje on ten kraj jako pastwo europejskie, z ktrym stosunki naley oprze na art. 49 TUE. Stanowiska PE, ktre przyjmuj najczciej form rezolucji, stanowi swoist formu wywierania wpywu na pozostae organy UE i pastwa czonkowskie,

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

aby takie wartoci, jak demokracja, prawa czowieka, rzdy prawa uwzgldnia w unijnych i krajowych strategiach oraz decyzjach okrelajcych charakter polityki zagranicznej zarwno caej Unii, jak i jej poszczeglnych czonkw.

Artur Staszczyk - doktor nauk humanistycznych w zakresie nauki o polityce, adiunkt w Zakadzie Stosunkw Midzynarodowych i Europeistyki Instytutu Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczeciskiego, zainteresowania badawcze: Polityka Zagraniczna i Bezpieczestwa UE, Europejska Polityka Ssiedztwa.

Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz Stowarzyszenie Instytut Zachodni.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5