Powstanie Europejskiego Mechanizmu Stabilizacyjnego

Europejski Mechanism podjcia Mechanizm

_

Stabilizacyjny temat jego

(European powoania

Stability stworzyo

ESM) powsta 27 wrzenia 2012 r. Podstawy do na

dyskusji

porozumienie zawarte 18 padzierniku 2010 r. w Deauville midzy prezydentem Francji N. Sarkozym i kanclerz Niemiec A. Merkel. Niemcy zobowizay si tu do popierania de Francji do rozwodnienia sankcji nakadanych
_

na

pastwa

nadmiernym dugu publicznym, ta z kolei

do dziaania na

rzecz inicjatywy niemieckiej polegajcej na dokonaniu zmian w traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TUE). Zmiany te miayby pozwoli na utworzenie ESM
_

mechanizmu o

charakterze staym. Politycy niemieccy obawiali si, e przyjte dotd rozwizania s niewystarczajce dla walki z kryzysem zadueniowym i niezbdne jest stworzenie instrumentw o charakterze staym. RFN zdoaa przekona do swej inicjatywy rwnie i inne pastwa czonkowskie strefy euro. Std te Rada Nr 99 / 2012 121112 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna Europejska na swym posiedzeniu w dniach 28-29 listopada 2010 r. wskazaa m.in. na potrzeb stworzenia staego antykryzysowego mechanizmu w celu zagwarantowania finansowej stabilnoci strefy euro jako caoci. Jednoczenie ministrowie eurogrupy w swym owiadczeniu z 28 listopada tego roku okrelili generalne zasady funkcjonowania tego mechanizmu. Owiadczenie to zostao zatwierdzone przez Rad Europejsk. Moga ona zatem na posiedzeniu z 16/17 grudnia 2010 r. wezwa ministrw finansw strefy euro i Komisj Europejsk do ukoczenia do marca 2011 r. pracy nad midzyrzdowym porozumieniem tworzcym mechanizm.

Autor:

Piotr Kalka
Redakcja: Marta Gtz Radosaw Grodzki Krzysztof Malinowski

Uzgodnia take, e jego stworzenie bdzie wymagao zmiany TUE i mechanizm zastpi do poowy 2013 r. Europejski Instrument Stabilnoci Finansowej ( European Financial Stability Facility _ EFSF). Ministrowie finansw zdoali ostatecznie na swym posiedzeniu z 22 marca 2011 r. ustali reguy funkcjonowania ESM. Okrelili go jako now midzynarodow organizacj finansow uksztatowan na wzr Midzynarodowego Funduszu Walutowego. Postanowili, e mechanizm bdzie dysponowa cznie rodkami finansowymi wynoszcymi 700 mld euro, z czego 80 mld przypadnie na wniesiony przez pastwa czonkowskie kapita podstawowy. Pozostae 620 mld euro obejm gwarancje tych pastw oraz kapita na danie. Poow kapitau podstawowego pastwa czonkowskie miay wnie w 2013 r. Kwestia wielkoci wkadw do ESM staa si przedmiotem sporu wrd ministrw finansw. Niemiecki minister W. Schuble proponowa, aby oprze si tu na wyprbowanych ju zasadach stosowanych w Europejskim Banku Centralnym (EBC), czemu przeciwstawiy si Estonia, Sowacja i cztery inne pastwa wschodnioeuropejskie. Argumentoway one, e zastosowanie preferowanych przez niemieckiego ministra kryteriw obciy je nadmiernie finansowo. Ostatecznie postanowiono, e wkady do ESM bd ustalane zasadniczo wedug zasad obowizujcych w EBC, a dotyczcych udziau w kapitale podstawowym. W odniesieniu do pastw wschodnioeuropejskich zostanie w pewnym stopniu uwzgldniona sia ich gospodarek, gdy w odmiennym przypadku wkady tych pastw byyby zbyt wysokie. W myl uzgodnie ministrw finansw pastwa nalece do ESM bd mogy skorzysta pod trzema warunkami z pomocy finansowej organizacji. Pierwszy to wystpienie w danym kraju trudnoci finansowych oraz zagroenia sektora finansowego dla stabilnoci gospodarki. Drugim jest podpisanie przez to pastwo tzw. memorandum porozumienia (Memorandum of Understanding), zawierajcego program niezbdnych reform albo finansowej konsolidacji zmierzajcych do przywrcenia finansowej stabilizacji; trzecim ratyfikowanie w peni europejskiego paktu fiskalnego. Aplikujce o pomoc pastwo bdzie mogo skorzysta z jednego albo z kilku spord piciu rnorodnych instrumentw. Stanowi je: pomoc stabilizacyjna, zapobiegawcza pomoc finansowa, pomoc finansowa w celu rekapitalizacji w danym kraju instytucji finansowych, poyczki z ESM oraz zakup na rynku pierwotnym poyczek zaciganych przez kraj nalecy do ESM. Wnioski o pomoc mechanizmu rozpatrywa bdzie tzw. Troika, obejmujca przedstawicieli Unii Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego i Midzynarodowego Funduszu Walutowego.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Ostateczn decyzj podejmie Rada Gubernatorw ESM, ktrej czonkami s ministrowie kompetentni w sprawach finansw. Na posiedzeniu z 24/25 marca 2011 r. Rada Europejska zaaprobowaa w wikszoci uzgodnione ju przez ministrw finansw strefy euro uregulowania dotyczce ESM, wprowadzajc jednak pewn zmian dotyczc terminu wpat gotwkowych do mechanizmu, zgodnie z ktr miayby by one dokonywane corocznie przez 5 lat, poczwszy od 2013 r. Powysza zmiana nastpia pod naciskiem A. Merkel, ktra kierowaa si stanowiskiem frakcji CDU/CSU i FDP oraz uwarunkowaniami natury ekonomicznej. Przyjte rozwizanie miao wpyn na spadek nowego zaduenia netto RFN, a sytuacja finansowa tego kraju nie bya atwa. Deficyt budetowy siga w 2010 r. 4,1% produktu krajowego brutto, a dug publiczny 82,5%. Na posiedzeniu tym Rada Europejska dodaa do art. 136 TUE ustp, w myl ktrego Pastwa czonkowskie, ktrych walut jest euro, mog ustanowi mechanizm stabilnoci uruchamiany, jeeli bdzie to niezbdne do ochrony stabilnoci strefy euro jako caoci. Udzielenie wszelkiej niezbdnej pomocy finansowej w ramach takiego mechanizmu bdzie podlegao rygorystycznym warunkom. Zmiana traktatu ma wej w ycie z dniem 1 stycznia 2013 r., pod warunkiem otrzymania przed t dat wszystkich notyfikacji ze strony pastw czonkowskich albo w przeciwnym wypadku pierwszego dnia miesica nastpujcego po uzyskaniu ostatniej notyfikacji. Traktat o utworzeniu Europejskiego Mechanizmu Stabilizacyjnego zosta podpisany w ostatecznej wersji 2 lutego 2012 r. w Brukseli przez ambasadorw krajw czonkowskich strefy euro i od razu spotka si z pewn krytyk. W Republice Federalnej Niemiec jego podpisanie wywoao zaniepokojenie ze strony niektrych politykw koalicji rzdzcej (zwaszcza CSU i FDP), partii Lewicy czy grup profesorw skupionych wok konstytucjonalisty K. A. Schatzschneidera i ekonomistw W. Hankela i J. Starbattyego. Uznali oni, e dziaalno ESM moe uatwi dalsze zaduanie si pastw i pobudza wzrost inflacji, co bdzie niezgodne z art. 125 TUE, formuujcym zakaz bailoutu. Wskazywali rwnie, e Bundestag bdzie traci swe moliwoci kontrolne i tym samym zostanie naruszona autonomia budetowa. Uderzy to w art. 20 i 79 Ustawy Zasadniczej oraz art. 38 prawa wyborczego. Ta krytyczna ocena traktatu o powoaniu do ycia ESM spowodowaa, e do Trybunau Konstytucyjnego w Karlsruhe zostao skierowanych kilka skarg konstytucyjnych. Trybuna orzek, e traktat nie narusza Ustawy Zasadniczej, ale i postawi kilka warunkw ratyfikowania traktatu. Zgodnie z nimi: - odpowiedzialno (finansowa) Niemiec jest ograniczona do 190 mld euro, co rzd federalny i prezydent musz zabezpieczy w aktach prawa midzynarodowego;

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

- na ewentualne podniesienie kwoty odpowiedzialnoci musi zgodzi si Bundestag; - niemieccy przedstawiciele w gremiach ESM nie mog powoywa si (wobec Bundestagu i Bundesratu) na obowizek zachowania tajemnicy i musz dziaa wedug wskazwek Parlamentu; - Bundestag musi stara si (poprzez wpacenie niemieckiego udziau), aby Niemcy nie straciy prawa do gosowania w Radzie Gubernatorw; - ESM nie moe by instrumentem do niezgodnego z konstytucj finansowania pastw przez EBC. Take zakupy pastwowych poyczek na rynkach wtrnych przez bank emisyjny byyby obejciem zakazu monetarnego finansowania budetw. Warunki sformuowane przez Trybuna zostay zatwierdzone 14 wrzenia 2012 r. w dodatkowym owiadczeniu przez ministrw finansw eurogrupy, co otworzyo drog podpisania traktatu przez prezydenta RFN. Troika zajmuje si obecnie, tzn. w ostatnim kwartale 2012 r. spraw ewentualnej pomocy ESM dla Cypru oraz Hiszpanii.

Piotr Kalka - prof. tyt. nauk ekonom., profesor nadzwyczajny w IZ; zainteresowania badawcze: europejska integracja ekonomiczna, stosunki gospodarcze polskoniemieckie oraz ekonomika B+R w krajach OECD

Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz Stowarzyszenie Instytut Zachodni.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4