INSTYTUT BADAWCZY DRG I MOSTW

Zakad Diagnostyki Nawierzchni

SPRAWOZDANIE
z realizacji pracy pt.:
Analiza moliwoci wykorzystania techniki radarowej w
ocenie stanu pocze midzywarstwowych.

SPRAWOZDNIE CZCIOWE
Etap III zadania 6-8


Zleceniodawca: Generalna Dyrekcja Drg Krajowych i Autostrad
Umowa nr 2176/2008 z dnia 06.08.2008 roku





Opracowali: Kierownik Zakadu
mgr in. Jacek SUDYKA IBDiM Diagnostyki Nawierzchni
dr in. Lech KRYSIOSKI Uniwersytet Warszawski

mgr in. Tomasz MECHOWSKI




Warszawa, czerwiec 2010
2

Spis treci
1 Ocena moliwoci przyjtej techniki diagnostycznej przez analiz danych
uzyskanych w warunkach terenowych ................................................................ 5
1.1 Koocowa kalibracja systemu ......................................................................................... 5
1.2 Wyniki badao z drugiej serii pomiarowej ....................................................................... 6
2 Ocena zastosowanej techniki diagnostycznej pod ktem jakoci uzyskiwanych
wynikw i ich znaczenia w ocenie trwaoci istniejcych konstrukcji ................. 15
2.1 Matematyczny model sygnau refleksyjnego ............................................................... 15
2.2 Analiza porwnawcza danych uzyskanych przy pomocy opracowanego modelu
matematycznego i standardowych procedur filtrowania sygnau ................................. 18
2.3 Ocena znaczenia uzyskiwanych wynikw w ocenie trwaoci istniejcych konstrukcji ... 22
3 Podsumowanie ................................................................................................ 24
Bibliografia ............................................................................................................... 27
ZACZNIK ................................................................................................................ 28


3

Spis ilustracji
Rysunek 1.1 Odcinek A_P, echogram grny - pomiar w 2009 roku, echogram dolny
pomiar w 2010 roku. Oznaczenia: A horyzont reprezentujcy granic midzy warstw
cieraln a wic, sekcje 1,5,6 i 7 - skropienie w rnych ilociach, sekcje 2,3 i 4 - brak
sczepnoci osignity przez zastosowanie odpowiednio: brak skropienia, zaczynu
pylastego oraz zaczynu gliniastego. Lini przerywan oznaczono odcinki gdzie wg.
przyjtej metody interpretacji wystpuje brak sczepnoci pomidzy warstwami. ............ 7
Rysunek 1.2 Rdzenie (o rednicy 10cm) pobrane w 2009 roku a) rdzeo 2a pobrany w
ladzie prawego koa, na ktrym widoczny jest brak poczenia midzy grn i doln
warstw wic, b) rdzeo 2b pobrany w osi pasa awaryjnego - poczenie warstw
oceniono wizualnie jako dobre ............................................................................................ 8
Rysunek 1.3 Odcinek B_P. Fragment echogramu (przetworzonego standardow
procedur background removal) uzyskanego z pomiarw na odcinku o jednorodnej
charakterystyce (refleks podwjny rejestrowany w tej samej odlegoci od powierzchni,
na caym odcinku) wraz z lokalizacj odwiertu, obrazem oscyloskopowym pomiaru
radarowego w miejscu odwiertu (okno czasowe 3,5ns) oraz zdjciem rdzenia a (zdjcie
przeskalowane). Na caym odcinku widoczna para refleksw, odpowiadajca utracie
poczenia warstw wicych w miejscu wbudowanej siatki przeciwspkaniowej. ........... 9
Rysunek 1.4 P Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw wraz z lokalizacj odwiertu,
obrazem oscyloskopowym pomiaru radarowego w miejscu odwiertu (okno czasowe
3,5ns) oraz zdjciem rdzenia (zdjcie przeskalowane). ..................................................... 10
Rysunek 1.5 Rdzeo a na gbokoci ok. 6 cm warstwa o gruboci 2,5 cm o strukturze
pumeksu. W przekroju warstwy widoczne efekty zniszczenia kruszywa oraz ladowe
iloci lepiszcza. ................................................................................................................... 11
Rysunek 1.6 Rdzeo b brak poczenia w warstwie wicej, kruszywo na
powierzchniach poczenia cakowicie odsonite (brak spoiwa). .................................... 12
Rysunek 1.7 Fragment echogramu (przetworzonego standardow procedur
background removal) uzyskanego z pomiarw na odcinku o zmiennej charakterystyce
(przebieg refleksw nie jest rwnolegy do powierzchni na caym odcinku) wraz z
lokalizacj odwiertw, obrazem oscyloskopowym pomiaru radarowego w miejscach
odwiertw (okno czasowe 3,5ns) oraz zdjciami rdzeni a i b (zdjcia przeskalowane).
te markery na echogramie oznaczaj miejsca zmiany konstrukcji nawierzchni. ......... 13
Rysunek 1.9 a) rdzeo 1a pobrany w 2009 roku (rednica rdzenia 10cm) widoczny brak
poczenia midzy grn i doln warstw wic; na poczeniu brak spoiwa oraz due
wolne przestrzenie, b) rdzeo 1b pobrany w 2007 (rednica rdzenia 30cm, strzakami
oznaczono poczenia kolejnych warstw) zdjcie archiwalne, wykonane dwie doby po
pobraniu prbki, na ktrej widoczne s zawilgocenia w strefach poczeo ..................... 14
Rysunek 1.10 P Fragment echogramu (przetworzonego standardow procedur
background removal) uzyskanego z pomiarw na odcinku o zmiennej charakterystyce
wraz z lokalizacj odwiertu, obrazem oscyloskopowym pomiaru radarowego w miejscu
4

odwiertu (okno czasowe 3,5ns) oraz zdjciem rdzenia a (zdjcie przeskalowane). Na
echogramie widoczne s zmiany amplitudy i znaku refleksw odpowiadajcych
poczeniu warstwy cieralnej i wicej (odcinki o dugoci 7-10 m oznaczone jako A)
oraz braku poczenia grnej warstwy wicej z doln (odcinek oznaczono jako B) ...... 15
Rysunek 2.1 Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw na odcinku
eksperymentalnym A_P. Obraz grny uzyskano przez zastosowanie standardowej
procedury background removal, natomiast dolny przez zastosowanie metody
autorskiej. Oznaczenia: A granica midzy warstw cieraln, a wic, B - granica
midzy warstw wic, a podbudowy asfaltowej, C - granica midzy warstw
podbudowy asfaltowej, a podbudowy niezwizanej......................................................... 20
Rysunek 2.2 Echogram uzyskanego z pomiarw na odcinku C_P. Echogram grny
uzyskano przez zastosowanie standardowej metody, natomiast echogram dolny po
zastosowaniu metody autorskiej. Oznaczenia: A granica midzy warstwami
asfaltowymi na echogramie grnym sygna wyranie :poprzerywany; B - granica
midzy warstwami asfaltowymi sygna na dolnym echogramie wskazuje na brak
sczepnoci pomidzy warstwami. ...................................................................................... 21
Rysunek 2.3 Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw na odcinku
eksperymentalnym E_P. Echogram grny uzyskano przez zastosowanie standardowej
metody, natomiast echogram dolny po zastosowaniu metody autorskiej. Oznaczenia: A
granica midzy warstw cieraln a wic, B - granica midzy warstw wic a
podbudow asfaltow. Wyranie widoczna, zdecydowana poprawa jakoci echogramu
dolnego. ............................................................................................................................. 21
Rysunek 2.4 Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw na odcinku B_P. Echogram
grny uzyskano przez zastosowanie standardowej metody, natomiast echogram dolny
po zastosowaniu metody autorskiej. Na dolnym echogramie wyranie widoczna poprawa
jakoci echogramu. Zarejestrowane sygnay odpowiadaj prawdopodobnemu ukadowi
warstw................................................................................................................................ 22
Rysunek 2.5 Symulacja stanu nawierzchni obcionej osi 115 kN: rysunek a) -
odksztacenia, rysunek b) - naprenia nawierzchni pod koem pojazdu przy penej
sczepnoci midzywarstwowej i przy jej braku. ................................................................ 23
Rysunek 2.5 Symulacja trwaoci zmczeniowej nawierzchni w zalenoci od sczepnoci
(na podstawie opracowania (Judycki J, 2003)). ................................................................. 23


5

1 Ocena moliwoci przyjtej techniki diagnostycznej przez
analiz danych uzyskanych w warunkach terenowych
Najlepsz metod oceny faktycznych moliwoci i przydatnoci opracowanej
metodyki pomiarowo-interpretacyjnej jest jej sprawdzenie w warunkach rzeczywistych.
Dlatego w ramach niniejszego zadania wykonano dodatkow seri pomiarow na
wytypowanych wczeniej odcinkach. Pomiary wykonano zgodnie z ustawieniami
systemu pomiarowego i metodyk pomiaru opisan w punkcie 1.1. Wyniki badao
(echogramy zamieszczono w Zaczniku) oraz ich analiza zostaa przedstawiona w
punkcie 1.2.
1.1 Kocowa kalibracja systemu
Przeprowadzone w poprzednich etapach pracy badania laboratoryjne i terenowe
oraz ich analiza pozwoliy na wypracowanie ostatecznej formuy dotyczcej metodyki
pomiaru. W porwnaniu do poprzedniej propozycji ustawieo, przygotowanej w ramach
drugiego etapu pracy, zmieniono czstotliwod prbkowania z 100kHz na 300kHz, a
take zwikszono szerokod okna prbkowania sygnau z 7ns do 10ns. Zmiany te
pozwalaj zwikszyd efektywnod pomiarow, umoliwiajc wykonanie pomiaru pod
ruchem, bez dodatkowych zabezpieczeo i dostarczajc wystarczajc ilod skanw w
badanym profilu.
Przyjto nastpujce ustawienia systemu pomiarowego:
czstotliwod prbkowania: 300 kHz,
ilod sampli w skanie: 1024,
ilod bitw w samplu: 16,
pocztek prbkowania sygnau: 96,5ns
szerokod okna prbkowania sygnau: 10ns,
wzmocnienie sygnau: 11dB,
krok pomiarowy: 5cm.
Dla takich nastaww systemu pomiarowego przyjto nastpujc metodyk
pomiarw:
przed rozpoczciem zasadniczych pomiarw naley wygrzewad system w trybie
oscyloskop przez co najmniej 30 minut, przy czym najlepsze efekty uzyskuje si
po wygrzewaniu aparatury przez ok. dwie godziny (mona zastosowad stacking
1

sygnaw),
przeprowadzid pomiar ta (tzw. sygna powietrza) przez min. 15s,
przeprowadzid pomiar sygnau odbitego z blachy w trybie bouncing
2
przez min.
15s,
przeprowadzid pomiar statyczny sygnau odbitego z blachy przez min. 15s (antena
w pozycji roboczej),
wykonad pomiar zasadniczy.

1
stacking funkcja uredniajca okrelon przez operatora liczb skanw
2
tryb bouncing pomiar sygnau odbitego w celu ustalenia amplitudy wychyleo anteny w pionie
2
tryb bouncing pomiar sygnau odbitego w celu ustalenia amplitudy wychyleo anteny w pionie
6

Po pomiarach zasadniczych:
przeprowadzid pomiar statyczny sygnau odbitego z blachy przez min. 15s (antena
w pozycji roboczej),
przeprowadzid pomiar sygnau odbitego z blachy w trybie bouncing
3
przez min.
15s,
przeprowadzid pomiar ta (tzw. sygna powietrza) przez min. 15s.
1.2 Wyniki bada z drugiej serii pomiarowej
Przedstawione wyniki s efektem oceny stanu poczeo midzywarstwowych
wykonanych w warunkach drogowych w ramach drugiej, dodatkowej serii pomiarowej.
Spord licznych przykadw wybrano kilka najlepiej oddajcych moliwoci i
ograniczenia przyjtej metodyki.
Odcinek A_P
Prezentowane dane (Rysunek 1.1) pochodz z pomiaru nawierzchni odcinka
eksperymentalnego, na ktrym zasymulowano rne typy sczepnoci pomidzy
warstwami asfaltowymi: wic i podbudowy (horyzont podkrelony przerywan lini).
Zmienn sczepnod midzywarstwow uzyskano przez zmiany ilociowe zastosowanego
skropienia, a brak sczepnoci zasymulowano przez aplikacj pomidzy warstwy pyw z
odpylania oraz zaczynu z gliny.
Prace nad ulepszeniem metodyki pomiaru i filtracji zarejestrowanych sygnaw
sprawiy, e interpretacja jakociowa danych z drugiej serii pomiarowej z 2010 roku
wskazuje jednoznacznie sekcje, na ktrych wystpuje brak sczepnoci
midzywarstwowej (sekcje 2, 3 i 4). W stosunku do danych uzyskanych w 2009 roku
nastpia znaczna poprawa jakoci sygnau, szczeglnie na sekcjach 5 i 6, gdzie zgodnie z
zaoeniami oczekiwano poprawnego powizania midzy warstwami. Fragment sekcji 6
wskazany w interpretacji jako brak sczepnoci powinien byd zweryfikowany przez
wykonanie w tym miejscu odwiertu. Niestety ze wzgldw formalnych (jest to droga
gminna) nie udao si tego dokonad.


3
tryb bouncing pomiar sygnau odbitego w celu ustalenia amplitudy wychyleo anteny w pionie
7


Rysunek 1.1 Odcinek A_P, echogram grny - pomiar w 2009 roku, echogram dolny
pomiar w 2010 roku. Oznaczenia: A horyzont reprezentujcy granic midzy warstw
cieraln a wic, sekcje 1,5,6 i 7 - skropienie w rnych ilociach, sekcje 2,3 i 4 - brak
sczepnoci osignity przez zastosowanie odpowiednio: brak skropienia, zaczynu
pylastego oraz zaczynu gliniastego. Lini przerywan oznaczono odcinki gdzie wg.
przyjtej metody interpretacji wystpuje brak sczepnoci pomidzy warstwami.

Odcinek B_P
Kolejnym przykadem jest odcinek, na ktrym zidentyfikowano miejsca niepenego
poczenia warstwy wicej w miejscu wbudowanej siatki przeciwspkaniowej.
Nawierzchnia odcinka zostaa wyremontowana w 2008 roku. Na istniejcej nawierzchni
wykonano nakadk asfaltow o cznej gruboci okoo 12 cm, z wbudowan (na
gbokoci 9 cm) siatk przeciwspkaniow z wkna szklanego (Rysunek 1.2a).
Zastosowanie siatki bez specjalnej warstwy polizgowej osabio poczenie warstw w
tym miejscu i wraz z intensywnym ruchem pojazdw ciarowych (obecnie okoo 2700
osi 100kN/pas/dob) spowodowao utrat ich sczepnoci.
W celach porwnawczych, w tej samej lokalizacji, pobrano prbk z pasa awaryjnego
(Rysunek 1.2b). Na podstawie oceny wizualnej stwierdzono, e stan poczenia w
miejscu wbudowanej siatki przeciwspkaniowej jest dobry.

8


Rysunek 1.2 Rdzenie (o rednicy 10cm) pobrane w 2009 roku a) rdzeo 2a pobrany w
ladzie prawego koa, na ktrym widoczny jest brak poczenia midzy grn i doln
warstw wic, b) rdzeo 2b pobrany w osi pasa awaryjnego - poczenie warstw
oceniono wizualnie jako dobre
Echogram zarejestrowany w trakcie pomiarw na tym odcinku przedstawiono na
Rysunku 1.3. Na caym odcinku wyranie widoczny jest podwjny refleks dodatni, w
odlegoci 1,2-1,8 ns od powierzchni, reprezentujcy brak poczenia warstw
asfaltowych w miejscu wbudowanej siatki. Typ i znak refleksu wskazywaby na
wystpowanie wody w strefie poczenia. Jednak z uwagi na kontrast prdkoci falowej
szka i asfaltu mona ewentualnie przypuszczad, e przyczyn takiego ksztatu
rejestrowanych sygnaw jest zastosowana siatka z wkien szklanych, powodujca
lokalny spadek prdkoci fali elektromagnetycznej.
Podobnie jak w przypadku odcinka E_P, horyzonty refleksyjne przebiegaj tutaj
rwnolegle do powierzchni zewntrznej asfaltu. W zwizku z czym po zastosowaniu
standardowej procedury background removal okrelenie typu refleksu (pojedynczy lub
podwjny) oraz jego znaku (dodatni lub ujemny) nie jest pewne, ale interpretacja zostaa
potwierdzenia za pomoc odwiertu.

9


Rysunek 1.3 Odcinek B_P. Fragment echogramu (przetworzonego standardow
procedur background removal) uzyskanego z pomiarw na odcinku o jednorodnej
charakterystyce (refleks podwjny rejestrowany w tej samej odlegoci od powierzchni,
na caym odcinku) wraz z lokalizacj odwiertu, obrazem oscyloskopowym pomiaru
radarowego w miejscu odwiertu (okno czasowe 3,5ns) oraz zdjciem rdzenia a (zdjcie
przeskalowane). Na caym odcinku widoczna para refleksw, odpowiadajca utracie
poczenia warstw wicych w miejscu wbudowanej siatki przeciwspkaniowej.

Odcinek C_P
Ciekawe wyniki uzyskano na odcinku o krtkim okresie eksploatacji. Konstrukcj
nawierzchni stanowi pakiet warstw asfaltowych uoonych na istniejcej, starej
nawierzchni asfaltowej. Pomidzy nowymi warstwami podbudowy i wic
wbudowano siatk przeciwspkaniow.
Zarwno na echogramie jak i oscyloskopie wyranie widoczne s refleksy pojedyncze
z granic midzy kolejnymi warstwami nowobudowanych warstw. Kopot interpretacyjny
sprawia refleks z granicy midzywarstwowej, w ktrej wystpuje rwnie siatka
przeciwspkaniow. Zgodnie z opracowan metodyk interpretacyjn refleks taki
powinien mied charakter refleksu podwjnego, i za taki mona go uznad opierajc si na
10

echogramie, natomiast interpretacja obrazu oscyloskopowego nie jest ju tak oczywista.
Jak ju wczeniej wykazywano siatki przeciwspkaniowe bd sprawiad trudnod w
prawidowej ocenie stanu poczenia

Rysunek 1.4 P Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw wraz z lokalizacj odwiertu,
obrazem oscyloskopowym pomiaru radarowego w miejscu odwiertu (okno czasowe
3,5ns) oraz zdjciem rdzenia (zdjcie przeskalowane).

Odcinek D_P
Najtrudniejsze w ocenie s odcinki o dugiej i bogatej historii. Nawierzchnie tego
rodzaju odcinkw s czstokrod bardzo niejednorodne i zdeformowane, co znacznie
utrudnia chociaby podstawow interpretacj danych, nie wspominajc o tak subtelnych
pomiarach jak prba oceny stanu poczenia midzy kolejnymi warstwami asfaltowymi.
Konstrukcja nawierzchni nie jest poddana zbyt duemu obcieniu ruchem (obecnie
okoo 860 osi 100kN/pas/dob), natomiast okres eksploatacji wynosi ponad 20 lat.
Nawierzchni stanowi warstwy asfaltowe o gruboci ok. 16-18 cm, uoone na warstwie
betonu cementowego. Prbki nawierzchni (Rysunek 1.5 i Rysunek 1.6) pobrano w dwch
rnych miejscach oddalonych od siebie okoo 20 m, a ich lokalizacj wybrano na
11

podstawie echogramu (Rysunek 1.7), ktry wskazywa na brak poczenia warstw w tych
miejscach.
Prbka oznaczona liter a przedstawia przekrj konstrukcji nawierzchni, w ktrej na
gbokoci 6 cm wystpuje pozioma strefa o znaczco innych wasnociach ni warstwy
nad ni i pod ni. Grubod tej strefy wynosi ok. 2,5 cm, a jej porowata struktura zbliona
jest do struktury pumeksu. Po przeamaniu warstwy uwidoczni si wilgotny, ilasty nalot
o lekko brzowym zabarwieniu wypeniajcy wolne przestrzenie i otaczajcy ziarna
kruszyw. Nalot ten jest prawdopodobnie wynikiem niszczenia ziaren wapiennego
kruszywa w wyniku dziaania wody i niskich temperatur. Mona przypuszczad, e
atmosferyczny dwutlenek wgla zawarty w wodzie penetrujcej asfalt znacznie
przyspieszy erozj wglanowego kruszywa uytego do budowy tej nawierzchni, za
lekko brzowe przebarwienie sugeruje udzia tlenu w utlenianiu mineraw
zawierajcych zwizki elaza. Ponadto stwierdzono zmniejszon ilod spoiwa
asfaltowego (wskutek wymywania go przez wod), ktre w przeamanej warstwie
ukadao si w pajcz sied zamiast tworzyd jednolite powoki otaczajce pojedyncze
ziarna. Nie stwierdzono braku poczenia pomidzy warstwami asfaltowymi, a
przeamanie rdzenia w strefie zmienionej mineralnie wykonano w laboratorium, bez
uycia jakichkolwiek narzdzi, co wiadczy o osabieniu mechanicznym tej strefy.


Rysunek 1.5 Rdzeo a na gbokoci ok. 6 cm warstwa o gruboci 2,5 cm o strukturze
pumeksu. W przekroju warstwy widoczne efekty zniszczenia kruszywa oraz ladowe
iloci lepiszcza.
Prbka oznaczona liter b przedstawia przekrj konstrukcji nawierzchni, w ktrej
wystpuje szczelina midzy warstwami asfaltowymi na gbokoci ok. 9 cm. W strefie
rozwarstwienia zwraca uwag brak spoiwa i zupenie odsonite kruszywo,
prawdopodobnie na skutek dziaania wody. Wewntrzny stan warstw, ich jakod i
struktura oceniana wizualnie nie budzi zastrzeeo.
12



Rysunek 1.6 Rdzeo b brak poczenia w warstwie wicej, kruszywo na
powierzchniach poczenia cakowicie odsonite (brak spoiwa).
Zarejestrowane dane radarowe z tego odcinka (Rysunek 1.7) jednoznacznie wskazuj
miejsce zmiany konstrukcji nawierzchni. Pierwszy odcinek, na ktrym pobrano rdzeo 3a,
charakteryzuje si w miar stabilnym sygnaem. Na odcinku tym widoczny jest dodatni
refleks podwjny rejestrowany w odlegoci 0,8-1,4 ns od powierzchni. Wedug przyjtej
metodyki interpretacyjnej taki obraz radarowy powinien wskazywad miejsce zego,
zawilgoconego poczenia warstw asfaltowych. Tymczasem uzyskany obraz rdzenia a
(Rysunek 1.5) wskazuje na co najmniej dobre poczenie wszystkich warstw asfaltowych.
Niemniej charakterystyczn cech badanej konstrukcji jest nietypowa, ze wzgldu na
swoj struktur, strefa zaawansowanej degradacji materiau o grubod ok. 2,5 cm,
wystpujca na gbokoci 6 8 cm. To wanie ta warstwa generuje sygna o
charakterystyce podobnej do tej, jak si uzyskuje w miejscach, gdzie nastpia
cakowita utrata poczenia. Mona przypuszczad, e w trakcie pomiaru ta silnie
porowata strefa bya nasczona wod.
Na drugim odcinku widoczny jest, podobnie jak na odcinku pierwszym, podwjny
refleks dodatni zarejestrowany w odlegoci 1,7-2,1 ns od powierzchni. Refleks ten
reprezentuje rozwarstwienie powstae w 2/3 wysokoci dolnej warstwy wicej
(Rysunek 1.6). Widoczny na echogramie podwjny refleks dodatni (ukad pikw od gry:
dodatni-ujemny, kolory czerwony-czarny) wskazuje na brak poczenia warstw oraz na
wystpowanie wody w strefie rozwarstwienia na odcinku drogi o dugoci ok. 10 m.
Identyfikacja typu i znaku silnych refleksw podwjnych po przetworzeniu
echogramu standardow procedur background removal nie budzi tak powanych
wtpliwoci, poniewa przebieg horyzontw odpowiedzialnych za generacj tych
refleksw nie jest na dugich odcinkach (porwnywalnych z dugoci caego przekroju)
rwnolegy do powierzchni drogi.
13


Rysunek 1.7 Fragment echogramu (przetworzonego standardow procedur
background removal) uzyskanego z pomiarw na odcinku o zmiennej charakterystyce
(przebieg refleksw nie jest rwnolegy do powierzchni na caym odcinku) wraz z
lokalizacj odwiertw, obrazem oscyloskopowym pomiaru radarowego w miejscach
odwiertw (okno czasowe 3,5ns) oraz zdjciami rdzeni a i b (zdjcia przeskalowane).
te markery na echogramie oznaczaj miejsca zmiany konstrukcji nawierzchni.
Odcinek E_P
Ciekawe wyniki uzyskano na odcinku o relatywnie krtkim (okoo 7 lat), ale
intensywnym okresie eksploatacji (obecnie okoo 3500 osi 100kN/pas/dob).
Konstrukcj nawierzchni stanowi warstwy asfaltowe o gruboci ok. 26 cm, uoone na
warstwie mieszanki mineralnej stabilizowanej mechanicznie. Prbk nawierzchni z tego
odcinka przedstawiono na Rysunku 1.9a (rdzeo a), na ktrym widoczny jest brak
poczenia pomidzy grn i doln warstw wic (na gbokoci ok. 10,5 cm). W
strefie poczenia zwraca uwag brak spoiwa oraz due wolne przestrzenie pomidzy
ziarnami kruszywa. Wczeniejsze odwierty wykonane na tym odcinku w 2007 roku
wykazay utrzymujce si w strefach poczeo zawilgocenia. Na Rysunku 1.9b
przedstawiono rdzeo b (pobrany w 2007 roku w okresie opadw deszczu, na przeomie
jesieni i zimy), na ktrym zawilgocenia w strefach poczeo utrzymyway si dugo po
pobraniu i przewiezieniu prbki do laboratorium.
Zarejestrowany echogram z tego odcinka przedstawiono na Rysunku 1.10. Wyranie
widoczne s dwa zakresy, gbokoci w ktrych nastpuj zmiany zarejestrowanego
sygnau. Pierwszy, w odlegoci 0,4-0,6 ns od powierzchni, reprezentuje granic
pomidzy warstw cieraln, a grn warstw wic. W tym zakresie da si zauwayd
pojawiajce si i zanikajce pary refleksw dodatni-ujemny (kolory czerwony-czarny, A),
ktrych najwiksze amplitudy rejestrowano na dwch odcinkach o dugoci 7-10 m
14

kady. Uzyskany echogram sugeruje wystpowanie odspojenia na poczeniu warstwy
cieralnej i wicej. Tymczasem, oprcz wizualnie zaobserwowanej, zwikszonej iloci
wolnych przestrzeni w dolnej strefie warstwy cieralnej, pobrana prbka nawierzchni nie
wykazaa wikszych uszkodzeo. W drugim zakresie, w odlegoci 1,6-2,2 ns od
powierzchni, obserwuje si refleks podwjny o znaku zmieniajcym si wzdu profilu.
Pozycja czasowa tego refleksu odpowiada granicy pomidzy grn, a doln warstw
wic, co zostao potwierdzone pobranym rdzeniem. Widoczny na obrazie
oscyloskopowym ujemny refleks podwjny (kolory czarny-czerwony, B) z miejsca
pobrania prbki, wskazuje na brak poczenia nawierzchni na rodkowym odcinku
przekroju. Taki ukad refleksw wskazuje rwnie na brak wody w obszarze poczenia.
Odwrotna polaryzacja sygnau na ssiednich odcinkach sugeruje natomiast
wystpowanie wody w strefie poczenia. Na odcinkach tych moliwy jest rwnie brak
poczenia obu warstw asfaltowych, lecz to naleaoby potwierdzid poprzez pobranie
prbki nawierzchni. Tym niemniej dane z wykonanego odwiertu (rdzeo a) jak i
wczeniejsze dane archiwalne wskazuj, e na caym odcinku mamy do czynienia z
problemem waciwego powizania warstw wicych w strefie ich poczenia, ktre
dodatkowo naraone jest miejscami na dziaanie penetrujcej wody z pasa rozdziau
nawierzchni. Omawiany echogram (Rysunek 1.10) pokazuje horyzonty refleksyjne
przebiegajce rwnolegle do powierzchni zewntrznej asfaltu. W zwizku z tym ksztat
sygnaw refleksyjnych moe ulegad istotnym deformacjom na skutek uycia
standardowej procedury background removal, przez co okrelenie typu refleksu
(pojedynczy lub podwjny) oraz jego znaku (dodatni lub ujemny) nie jest pewne, a
przypuszczenie musi byd weryfikowane za pomoc ogldzin rdzenia.

Rysunek 1.8 a) rdzeo 1a pobrany w 2009 roku (rednica rdzenia 10cm) widoczny brak
poczenia midzy grn i doln warstw wic; na poczeniu brak spoiwa oraz due
wolne przestrzenie, b) rdzeo 1b pobrany w 2007 (rednica rdzenia 30cm, strzakami
oznaczono poczenia kolejnych warstw) zdjcie archiwalne, wykonane dwie doby po
pobraniu prbki, na ktrej widoczne s zawilgocenia w strefach poczeo
15



Rysunek 1.9 P Fragment echogramu (przetworzonego standardow procedur
background removal) uzyskanego z pomiarw na odcinku o zmiennej charakterystyce
wraz z lokalizacj odwiertu, obrazem oscyloskopowym pomiaru radarowego w miejscu
odwiertu (okno czasowe 3,5ns) oraz zdjciem rdzenia a (zdjcie przeskalowane). Na
echogramie widoczne s zmiany amplitudy i znaku refleksw odpowiadajcych
poczeniu warstwy cieralnej i wicej (odcinki o dugoci 7-10 m oznaczone jako A)
oraz braku poczenia grnej warstwy wicej z doln (odcinek oznaczono jako B)
2 Ocena zastosowanej techniki diagnostycznej pod ktem jakoci
uzyskiwanych wynikw i ich znaczenia w ocenie trwaoci
istniejcych konstrukcji
2.1 Matematyczny model sygnau refleksyjnego
Przyczyny, dla ktrych sygna refleksyjny powstajcy przy przejciu fali przez bardzo
cienk szczelin ma ksztat zbliony do pochodnej sygnau padajcego zostay
przestudiowane w oparciu o prosty model. Zakadamy tutaj, e szczelina ma postad
pasko-rwnolegej warstwy wypenionej orodkiem o przenikalnoci elektrycznej i
przenikalnoci magnetycznej , orodek powyej i poniej szczeliny ma parametry oraz
16

odpowiednio, za fala pada prostopadle na szczelin odspojeniow i jest paska.
Amplitudowe wspczynniki odbicia r i transmisji t (odnoszce si do zmiany amplitudy
oscylacji pola elektrycznego) przy wejciu fali do szczeliny maj postad (Jackson, 1975):
c
c
'
'
;
1
2
,
1
1
=
+
=
+

= p
p
t
p
p
r , (1)
Wspczynniki te speniaj nastpujc tosamod dajc wyraz zasadzie zachowania
energii:
1
2 2
= + r pt (2)
Natomiast przy wyjciu fali ze szczeliny amplitudowy wspczynnik odbicia ma przeciwny
znak r = -r, a wspczynnik transmisji ma zmienion wartod t = pt. Sygna generowany
na szczelinie f
R
(t) przez fal padajc f
I
(t) skada si z fali odbitej na powierzchni
zewntrznej rf
R
(t) (zwanej tutaj zerowym odbiciem zewntrznym) oraz cigu fal
wielokrotnie odbitych wewntrznie pomidzy powierzchniami granicznymi szczeliny:
)
'
2 ( ) ( ) (
0
1
1 2
0
i
v
d
t t f r pt t t t f r t f
I
i
i
I R
=

=

(3)
I-ta fala tego cigu powstaje w wyniku wejcia pierwotnej fali padajcej do szczeliny, 2i-1
odbid wewntrznych i wyjcia na zewntrz szczeliny, przez co pierwotny sygna fI ulega
modyfikacji o czynnik tpt
r2i-1
i zostaje opniony o 2di/v w czasie w stosunku do
zerowego zewntrznego odbicia; v = c/()
1/2
jest prdkoci fali w orodku
wypeniajcym szczelin. Wan wasnoci fal wielokrotnie odbitych jest to, e
wszystkie one maj przeciwny znak ni zerowe zewntrzne odbicie, a ich sumaryczna
amplituda (szereg geometryczny) ma na mocy wzoru (2) t sam wartod, co odbicie
zerowe:
r r pt t
i
i
=

=

1
1 2
(4)
rednie opnienie fal szeregu odbid wewntrznych mona policzyd uywajc amplitud
jako wag przy redniowaniu:
2 2
2 2
1
1 2
1
1 2
1
1 2
1
1 2
1
' 2
) 1 ( 1
) 1 ( 1
'
2
) (
) (
'
2
) (
'
2
) ( ] [
r
v d
r
r
v
d
r
r i
v
d
r r
i
v
d
r r
i
i
i
i
i
i
i
i

=

=

=

t (5)
Poniewa jedynie kilka bd kilkanacie pierwszych wyrazw szeregu odbid
wewntrznych ma istotne znaczenie amplitudowe, za opnienia czasowe 2di/v tych
pierwszych fal z szeregu s wtedy znikome w relacji do charakterystycznego jej okresu
T
c
, fale te interferuj konstruktywnie dajc w wyniku sygna zbliony ksztatem i
amplitud do zerowego odbicia zewntrznego, ale opniony o czas i majcy przeciwny
znak ni odbicie zerowe:
) 2 / (
1 '
2 ) 2 / ( ) ( ) ( ) (
0 2 0 0 0
t t t t '

= ' ~ ~ t t f
r
r
v
d
t t f r t t f r t t f r t f
I I I I R

(6)
17

W zwizku z tym interferencja tych dwch skadnikw (odbicia zerowego i sumy odbid
wielokrotnych) jest w znacznej mierze destruktywna, gdy efektywne opnienie jest
take znikome w relacji do okresu T
c
. Wypadkowy sygna moe byd zatem skutecznie
przybliony za pomoc pochodnej po czasie sygnau padajcego. W niektrych
sytuacjach wspczynnik odbicia jest znaczco niszy od jednoci. Wtedy mona
zaniedbad mianownik w czynniku amplitudowym r/(1-r
2
) r (gdy r << 1), za jeli chcemy
oszacowad maksymaln amplitud sygnau wypadkowego, mona przybliyd
maksymaln wartod funkcji f
I
przez iloczyn czstoci centralnej sygnau padajcego
c
=
2/T
c
oraz jego maksymalnej wartoci f
I
|
max
, przy czym
c
= vT
c
:
max max max max
| 4 |
'
2 |
2
1
'
2 |
I
c
I c I R
f r
d
f r
v
d
f
r
r
v
d
f
'
= ~ '

t e (7)
Wzr ten pozwala zatem na szacowanie efektywnej amplitudy sygnau generowanego
przez cienk warstewk. W typowej sytuacji terenowej fala padajca na szczelin f
I
(t)
jest sabsza od sygnau wzorcowego w(t), za sygna odbity f
R
(t) jest take osabiany w
wyniku przejcia przez horyzonty porednie, w tym przede wszystkim w wyniku
dwukrotnego przejcia przez powierzchni zewntrzn drogi. Dodatkowy czynnik
osabienia amplitudy t
S
p
S
t
S
= 1-r
S
2
ma zatem wartod rzdu 80%.
N I
c
r
I
c
Double
R
g w r
d
w
r
r d
g ~
'
~
'
~
<<
max
1
max 2 max
| 4 |
1
4 |

t (8)
Symbol w
I
|
max
oznacza tutaj maksymaln amplitud sygnau wzorcowego uzyskiwanego
jako odbicie od blachy (przy podobnym czasie powrotu), za g
R
Double
to rejestrowana
amplituda refleksu podwjnego. Porwnujc t amplitud z poziomem szumw g
N
, bd
z poziomem innych sygnaw zaburzajcych echogram (amplituda ta maskujcego)
otrzymujemy kryterium wykrywalnoci warstewki. Odpowiednio, rejestrowana
amplituda refleksu pojedynczego g
R
Single
, pochodzcego od horyzontu
midzywarstwowego (bez odspojenia) ma w tym modelu postad:
N I
Single
R
g w r g ~ =
max max
| | , (9)
a wartod t naley porwnad (tak jak poprzednio) z poziomem zaburzeo maskujcych
g
N
, eby otrzymad odpowiednie kryterium wykrywalnoci piku pojedynczego. Szum
elektromagnetyczny o wysokiej czstotliwoci ma w warunkach terenowych rozmait
amplitud g
N
/w
I
|
max
10
-2
,..., 10
-1
. Szum ten jest niekoherentny w czasie i moe byd
skutecznie redukowany za pomoc stackingu, aczkolwiek typowy sprzt GPR nie daje
moliwoci przeprowadzenia prawidowego stackingu, chocia potencjalnie taki sposb
rejestracji mieci si w granicach jego wydajnoci. W przypadku ta maskujcego, czyli
sygnau resztkowego procedury background removal poziom zakceo g
N
/w
I
|
max
jest
rzdu kilku procent. Usprawnienie tej procedury pozwala zmniejszyd go do okoo
jednego procentu. Wzr (6) okrelajcy krytyczny warunek detekcji szczeliny skutecznie
pokazuje dlaczego antena 2 GHz potrafi wykryd szczelin such o szerokoci rzdu
milimetra, za szczelin wypenion wod nawet jeli ma ona szerokod rzdu kilku
dziesitych czci milimetra. Testy laboratoryjne pokazay, e sygna znamionujcy
18

obecnod szczeliny o szerokoci pojedynczych milimetrw jest wystarczajco silny, aby
mg byd zarejestrowany i zinterpretowany nawet w warunkach terenowych. Szczeliny o
szerokoci czci milimetra rwnie daj sygna rejestrowalny i silniejszy od szumw
wystpujcych w terenie, ale przy obecnym stanie techniki usuwania ta maskujcego
wystpuje trudnod w odrnieniu refleksu podwjnego od pojedynczego. W warunkach
terenowych wysoka, umoliwiajca detekcj amplituda refleksw podwjnych jest
spotykana czsto. Zawdziczamy j midzy innymi obecnoci wody w szczelinach
odspojeniowych oraz temu, e refleksy takie bywaj rwnie generowane nie przez
cienkie szczeliny, ale przez istotnie grubsze, silnie porowate strefy silnie
zdegradowanego materiau, czsto nasczonego wod.
Refleks pojedynczy nazywany jest w roboczej terminologii dodatnim jeli ma znak
zgodny z refleksem powstajcym przy odbiciu od metalowej blachy, czyli odpowiada on
horyzontowi kontrastu materiaowego, z orodkiem o niszej prdkoci lecym niej.
Odpowiednio refleks ujemny odpowiada przeciwnemu kontrastowi materiaowemu.
Jeli przyjmiemy, e refleks pojedynczy w(t) ma jeden pik centralny (ksztat taki uatwia
identyfikacj refleksu i przypisanie mu czasu powrotu), to refleks podwjny dw(t)/dt
takiego systemu GPR ma dwa wiodce amplitudowo piki. Refleks podwjny nazywamy
dodatnim, jeli pierwszy pik z pary wiodcych ekstremw jest dodatni (czyli ma taki znak
jak pik wiodcy dodatniego refleksu pojedynczego) i refleks tego typu jest waciwy
takiemu orodkowi wypeniajcemu szczelin, ktry ma prdkod mniejsz ni orodek
otoczenia. W przypadku nawierzchni drogowych jest to na przykad sytuacja szczeliny w
asfalcie, wypenionej wod. Odpowiednio refleks podwjny nazywamy ujemnym, jeli
pierwszy pik wiodcej amplitudowo pary ekstremw jest ujemny, co odpowiada
szczelinie wypenionej materiaem o wikszej prdkoci ni w otoczeniu, na przykad
szczelinie suchej, czyli wypenionej powietrzem, albo szczelinie wypenionej sypkim
suchym porowatym materiaem. Jak widad odrnienie typu refleksu i identyfikacja jego
znaku ma fundamentalne znaczenie diagnostyczne i wasnoci te mog byd
konfrontowane z wynikami wierceo.
2.2 Analiza porwnawcza danych uzyskanych przy pomocy
opracowanego modelu matematycznego i standardowych procedur
filtrowania sygnau
Jednym z przykadw ilustrujcych jakociowe rnice wynikw po zastosowaniu
standardowej i autorskiej metody post-processingu sygnau radarowego jest echogram
uzyskany z pomiarw na odcinku testowym A_P. Prezentowane dane (Rysunek 2.1)
pochodz z pomiaru nawierzchni odcinka eksperymentalnego, na ktrym zasymulowano
rne typy sczepnoci pomidzy warstwami asfaltowymi: wic i podbudowy
(horyzont B).
Na grnym echogramie przedstawiono wynik usuwania ta przy pomocy
standardowej procedury background removal. Standardowa wersja tej procedury
(odejmowanie sygnau urednionego po wczeniejszym wykonaniu time-zero
correction) nie jest wystarczajco elastyczna w usuwaniu gwnych skadnikw ta i
19

sygna resztkowy, po nieprawidowo usunitym sygnale maskujcym, pozostaje
gwnym czynnikiem zaburzajcym zarejestrowane sygnay. Moliwe s jednak
usprawnienia tej procedury podwyszajce czytelnod echogramu, co przedstawiono na
dolnym echogramie.
Uzyskany przekrj strukturalny ukazuje, oprcz powierzchni granicznej warstwy
asfaltowej i podbudowy (silny czerwony refleks pojedynczy dodatni oznaczony liter C),
wyranie widoczne dwa horyzonty w pakiecie warstw asfaltowych (oznaczone literami A
i B). Porwnanie obu echogramw pozwala stwierdzid, e nastpia poprawa jakoci
caego obrazu. Najwiksz popraw obserwuje si w czci najbliszej powierzchni tj. w
odlegoci 0-1,5 ns. W tym obszarze rejestrowana jest granica midzy warstw cieraln
a wic, ktra na echogramie dolnym jest wyranie lepiej widoczna, szczeglnie na
odcinku 90-110m. Ponadto obraz echogramu dolnego rozwiewa wtpliwoci co do
interpretacji rodzaju refleksu z tej granicy, szczeglnie na odcinkach 10-45m i 115-145m
na caym odcinku mamy do czynienia z refleksem pojedynczym dodatnim. W
przypadku standardowej procedury background removal (Rysunek 2.1, grny), refleks
ten byby z atwoci zinterpretowany na tych odcinkach jako podwjny, z powodu
deformacji jego ksztatu przy odejmowaniu sygnau urednionego w tej procedurze.
Deformacja taka ma miejsce szczeglnie w takich sytuacjach, kiedy horyzont odbijajcy
przebiega na duszym odcinku rwnolegle do zewntrznej (grnej) powierzchni asfaltu.
Sygna redni staje si wtedy podobny do lokalnego sygnau na tym odcinku, co przy
odejmowaniu prowadzi do powanego zaburzenia ksztatu. Modyfikacja metody
przetwarzania poprzez zdefiniowanie ta w sposb niezaleny od sygnau redniego
(Rysunek 2.1, dolny) pozwolia na usunicie tego zjawiska. Nastpia wtedy rwnie
poprawa jakoci refleksw odpowiadajcych granicy midzy warstw wic a
podbudowy, tj tam gdzie symulowano rne stany poczeo. Na odcinku 25-125m rodzaj
refleksu interpretowad naley jako podwjny ujemny, co oznacza ze poczenie obu
warstw. Interpretacja taka jest zgodna z ukadem sekcji, na ktrych zasymulowano brak
poczenia. Na echogramie grnym natomiast s odcinki, na ktrych refleks z tej granicy
mgby byd traktowany jako pojedynczy ujemny (odcinki 25-55m i 125-145m) lub
pojedynczy dodatni (odcinek 55-75m), co w rzeczywistoci byoby bdn interpretacj
stanu poczenia.
20


Rysunek 2.1 Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw na odcinku
eksperymentalnym A_P. Obraz grny uzyskano przez zastosowanie standardowej
procedury background removal, natomiast dolny przez zastosowanie metody
autorskiej. Oznaczenia: A granica midzy warstw cieraln, a wic, B - granica
midzy warstw wic, a podbudowy asfaltowej, C - granica midzy warstw
podbudowy asfaltowej, a podbudowy niezwizanej.
Kolejnymi przykadami ograniczeo standardowej procedury background removal s
echogram uzyskany z pomiarw na odcinkach C_P (Rysunek 2.2) i E_P (Rysunek 2.3). Na
obu rysunkach profile grne przedstawiaj echogramy poddane standardowej
procedurze, natomiast dolne s wynikiem zastosowania autorskiej metody.
Na odcinku C_P widoczna jest wyrana poprawa jakoci sygnau odbitego z granicy
pomidzy warstwami asfaltowymi (na Rysunku 2.2 oznaczono liter A). Na dolnym
echogramie sygna ten jest stabilny i nieprzerwany, dziki czemu moliwa jest atwa
interpretacji jakociowa i ilociowa. Zwikszenie jakoci uzyskanego echogramu
pozwolio rwnie na zidentyfikowanie sygnau (na Rysunku 2.2 oznaczono liter B)
charakterystycznego dla granicy warstw z zym poczeniem midzywarstwowym.
Podobn jak na odcinku C_P popraw jakoci sygnau zarejestrowano na odcinku E_P
(Rysunek 2.3). Na dolnym echogramie wyranie widoczne s granice pomidzy
warstwami cieraln i wic, dziki czemu interpretacja moe byd przeprowadzona
efektywnie i szczegowo.

21


Rysunek 2.2 Echogram uzyskanego z pomiarw na odcinku C_P. Echogram grny
uzyskano przez zastosowanie standardowej metody, natomiast echogram dolny po
zastosowaniu metody autorskiej. Oznaczenia: A granica midzy warstwami
asfaltowymi na echogramie grnym sygna wyranie :poprzerywany; B - granica
midzy warstwami asfaltowymi sygna na dolnym echogramie wskazuje na brak
sczepnoci pomidzy warstwami.


Rysunek 2.3 Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw na odcinku
eksperymentalnym E_P. Echogram grny uzyskano przez zastosowanie standardowej
metody, natomiast echogram dolny po zastosowaniu metody autorskiej. Oznaczenia: A
granica midzy warstw cieraln a wic, B - granica midzy warstw wic a
podbudow asfaltow. Wyranie widoczna, zdecydowana poprawa jakoci echogramu
dolnego.
Jednym z przykadw wskazujcych na znaczne polepszenie jakoci uzyskiwanych
danych moe byd echogram zarejestrowany na odcinku B_P (Rysunek 2.4). Na
echogramie dolnym, przedstawiajcym wynik zastosowania nowej metody filtracji,
zarejestrowane sygnay s stabilne i nieprzerywane. Chocia nie przeprowadzono w tym
22

miejscu szczegowej interpretacji, potwierdzonej odwiertem, to jednak mona z
powodzeniem przyjd, e dolny echogram przedstawia prawdopodobny ukad warstw na
tym fragmencie badanego odcinka.

Rysunek 2.4 Fragment echogramu uzyskanego z pomiarw na odcinku B_P. Echogram
grny uzyskano przez zastosowanie standardowej metody, natomiast echogram dolny
po zastosowaniu metody autorskiej. Na dolnym echogramie wyranie widoczna poprawa
jakoci echogramu. Zarejestrowane sygnay odpowiadaj prawdopodobnemu ukadowi
warstw.
2.3 Ocena znaczenia uzyskiwanych wynikw w ocenie trwaoci
istniejcych konstrukcji
W ostatnich latach ocena stanu poczenia pomidzy warstwami asfaltowymi nabiera
coraz wikszego znaczenia (Tschegg, i inni, 2007), (Kruntcheva, i inni, 2006), (Raab C, i
inni, 2004). W wielu projektach stan poczenia okrelany jest bezporednio po
wybudowaniu nawierzchni, natomiast kwestia zmian waciwoci poczeo w czasie
badana bya w bardzo ograniczonym zakresie (Raab, i inni, 2009).
Jak si wydaje monitorowanie tego parametru nawierzchni moe okazad si istotne
dla jej trwaoci, szczeglnie, e jak podaj midzy innymi (Jaskua, 2009) (Judycki J,
2003), niewystarczajce powizanie midzy warstwami powoduje wiksze ugicia
konstrukcji, zwikszajc odksztacenia i naprenia rozcigajce w dolnych czciach
warstw. Brak poczenia jest te czynnikiem zmniejszajcym odpornod konstrukcji na
niszczce dziaanie penetrujcej wody (Sybilski, i inni, 2008).
Symulacji rozkadu odksztaceo i napreo przy penej sczepnoci warstw asfaltowych
oraz przy jej braku dokonano midzy innymi w pracy (Judycki, i inni, 2003) (Rysunek 2.5).
Uzyskane w tych symulacjach dane pokazuj zasadnicze rnice rozkadu odksztaceo i
napreo w warstwach asfaltowych gdzie nie ma prawidowego poczenia
midzywarstwowego. Ta niekorzystna charakterystyka pracy nawierzchni oraz
23

powtarzalnod obcieo generowanych przez koa pojazdw cikich sprawia, e strefa
poczenia szybko ulega degradacji, powodujc znaczne obnienie trwaoci konstrukcji
(Judycki J, 2003) (Rysunek 2.6).


Rysunek 2.5 Symulacja stanu nawierzchni obcionej osi 115 kN: rysunek a) -
odksztacenia, rysunek b) - naprenia nawierzchni pod koem pojazdu przy penej
sczepnoci midzywarstwowej i przy jej braku.


Rysunek 2.6 Symulacja trwaoci zmczeniowej nawierzchni w zalenoci od sczepnoci
(na podstawie opracowania (Judycki J, 2003)).
0
5
10
15
20
25
30
0 20 40 60 80 100
T
r
w
a

d

[
m
l
n

o
s
i

1
0
0

k
N
]
Szczepnod midzywarstwowa [%]
24

3 Podsumowanie
W ramach niniejszej pracy, skadajcej si z trzech etapw, zrealizowano szereg
badao i analiz, majcych na celu poznanie moliwoci wykorzystania techniki radarowej
w ocenie stanu poczeo midzywarstwowych. Wikszod z przeprowadzonych badao
miaa charakter poznawczy i w zwizku z tym realizowana bya gownie w warunkach
laboratoryjnych. Zwieoczeniem dowiadczeo zebranych w laboratorium byy pomiary
terenowe, ktre zostay przeprowadzone na wytypowanych odcinkach w dwch seriach:
zasadniczej wykonanej w 2009 roku oraz dodatkowej wykonanej w 2010 roku w celu
oceny jakoci uzyskiwanych danych pomiarowych. Wyniki analiz, badao laboratoryjnych i
obu serii terenowych przedstawiono w odpowiednich sprawozdaniach, natomiast
wnioski dotyczce zastosowania GPR w ocenie poczeo midzywarstwowych
zaprezentowano poniej.
Stosowanie nowoczesnych technik pomiarowych niesie za sob wiele wyzwao.
Wspczesne systemy GPR pozwalaj na szybkie i cige zbieranie danych o konstrukcji
nawierzchni, a oferowane przez nie parametry pozwalaj na ocen nawierzchni zarwno
nowych jak i ju istniejcych bez koniecznoci kosztownych zamknid ruchu. Ponadto
badaniom mona poddad dusze sekcje bez ograniczeo czasowych i utrudnieo w ruchu.
Wyzwaniem w stosowaniu techniki radarowej jest interpretacja uzyskanych danych. Jest
to niezwykle trudna czd caego procesu, wymagajca przede wszystkim duego
dowiadczenia osoby przygotowujcej i oceniajcej zebrane dane.
W prawidowej ocenie danych szczeglnie istotna jest jakod plikw kalibracyjnych.
W opracowanej przez autorw niniejszego opracowania metodyce pomiarowej
szczeglny nacisk kadzie si na starannod i dokadnod pomiarw kalibracyjnych.
Okazuje si, e s to kluczowe elementy redukujce zakres zastosowanego
postprocessingu i znacznie poprawiajce jakod uzyskiwanych danych. Niestety
wymagana starannod i czstotliwod pomiaru sygnaw kalibracyjnych powoduje
znaczne zmniejszenie efektywnoci samego pomiaru.
Technika georadarowa ma znaczce moliwoci w identyfikacji odspojeo, jeli s
one rozlege i rozwinite na tyle, e tworz otwarte (puste lub wypenione materiaem
obcym: powietrze, woda, materia ilasty, itp.), poogie (rozcigajce si rozlegle w
kierunkach poziomych) szczeliny o gruboci rzdu pojedynczych milimetrw. Jak
pokazuj testy laboratoryjne i proste rachunki, taka cienka wewntrzna lamina
powoduje powstawanie sygnau odbitego o charakterze piku podwjnego, czyli istotnie
rnego w swym ksztacie od prostego piku pojedynczego odzwierciedlajcego poogi
kontrast materiaowy na granicy dwch warstw o znaczniejszej miszoci. Znak piku
podwjnego pozwala na ocen znaku kontrastu prdkoci falowej pomidzy lamin, a
materiaem otaczajcym.
W przypadku nawierzchni drogowych zdarzaj si przypadki, w ktrych refleks
podwjny jest powodowany odstpem (wewntrzn lamin) pomidzy warstwami
asfaltu lub wewntrz warstwy. Wyniki wierceo pokazuj jednak, e nie mniej typowe s
przypadki kiedy refleks podwjny jest skutkiem istotnych zmian materiaowych w
25

postaci warstwowej strefy (o gruboci sigajcej nawet kilku centymetrw) wewntrz
nawierzchni asfaltowej. Zarwno w przypadku cienkich lamin jak i w przypadku nieco
szerszych stref degradacji wane znaczenie przy generacji piku podwjnego ma
obecnod wody w wysoko-porowatej strefie zniszczeo. W odrnieniu od stref suchych,
ktrym zazwyczaj towarzyszy podwjny pik ujemny, te same strefy zawilgocone
charakteryzuj si pikiem podwjnym dodatnim o istotnie wikszej amplitudzie
bezwzgldnej dajcej tym samym wysze potencjalne moliwoci wykrycia defektu. W
ocenie autorw sytuacja zawilgocenia szczelin na poczeniach midzywarstwowych i
stref degradacji jest zjawiskiem powszechnie wystpujcym w warunkach terenowych.
Najpowaniejsze ograniczenie w skutecznoci diagnostycznej bierze si z trudnoci w
usuwaniu ta maskujcego sygna strukturalny. Niewystarczajco skuteczne usuwanie ta
(standardowa procedura background removal) prowadzi midzy innymi do istotnych
kopotw w odrnieniu piku pojedynczego od podwjnego. Wstpne testy pokazay
potrzeb dalszych badao nad przyczynami tych trudnoci, w celu rozwoju koncepcji
usuwania ta maskujcego. Jedn z tych koncepcji moe byd dekonwolucja, ktra
pozawala na kilkukrotne poprawienie rozdzielczoci czasowej przy rozrnianiu
zinterferowanych sygnaw odbitych. Obecnie rozdzielczod ta jest na poziomie
dziesitej czci okresu fali, czyli istotnie przekracza rozdzielczod uwaan za
nominaln.
Badania laboratoryjne, majce na celu okrelenie moliwoci zastosowanego
systemu pomiarowego, wskazuj na szereg ograniczeo zastosowania tej metody
pomiarowej do oceny stanu poczenia warstw nawierzchni. Ze wzgldu na trudnoci z
okreleniem fizycznej przyczyny generowania refleksu podwjnego wycznie na
podstawie echogramu wydaje si, e metoda GPR niekoniecznie jest (stanie si)
samodzieln technik diagnostyczn rozstrzygajc o stanie poczenia
midzywarstwowego, szczeglnie w przypadku nowych, nierozwinitych pknid,
ktrym nie towarzysz rozstpienia (rozwarcia) szczeliny. Natomiast technika ta daje
nadzwyczaj obiecujce rezultaty w przypadku szczelin szerokich oraz w przypadku stref
zaawansowanego zniszczenia mechaniczno-chemicznego, ktre jak si wydaje powstaj
wzdu szczeliny po pewnym czasie.
Przeprowadzone w ramach niniejszej pracy badania ugiciomierzem dynamicznym
FWD wykazay, e istnieje duy potencja tej metody w ocenie stanu poczenia, pod
warunkiem przeprowadzenia szczegowych symulacji i analiz zjawisk falowych
zachodzcych podczas pomiaru. Jak pokazay przeprowadzone badania porwnawcze
metoda FWD w obecnym ksztacie niesie ze sob dosyd duy pierwiastek
przypadkowoci. Z uwagi na popularnod wykorzystania urzdzenia w ocenie stanu
istniejcych nawierzchni istotne byoby dopracowanie metodyki, ktra w przyszoci
mogaby si stad uzupenieniem metody radarowej.
W ocenie autorw wart podkrelenia jest fakt, e znaczna czd wytypowanych na
odcinkach terenowych miejsc, w ktrych wskazywano na problem prawidowego
poczenia miedzywarstwowego, zostaa pozytywnie potwierdzona wykonanymi
odwiertami. Dotyczy to szczeglnie odcinkw o nawierzchniach relatywnie nowych, o
26

uporzdkowanym, niezdeformowanym ukadzie warstw. Tym samym, istniej przesanki,
ktre wskazuj, e GPR bdzie znakomitym uzupenieniem innych metod zarwno
bezporednich jak i bezinwazyjnych.
Moliwod oceny nawierzchni pod ktem utraty poczenia midzywarstwowego jest
szczeglnie wana w przypadku nowych, oddawanych do uytku nawierzchni. Takie
potwierdzenie jakoci nawierzchni z oczywistych wzgldw jest szalenie istotne w
osigniciu odpowiedniej jakoci drg, a tym samym polepszeniu komfortu jazdy. W
takim zakresie zastosowao technika radarowa w ocenie autorw jest bezkonkurencyjna.
Uwzgldniajc potencjalne moliwoci techniki radarowej przedstawione nie tylko w
niniejszej pracy, ale rwnie literaturze zagranicznej, za stosowne wydaje si
kontynuowanie prac nad doskonaleniem techniki w ocenie poczeo oraz
wprowadzaniem nowych zagadnieo dotyczcych miedzy innymi oceny stanu
zagszczenia czy jednorodnoci ukadu nowych warstw asfaltowych. Taki kierunek
mona uznad za oczywisty, uwzgldniajc niedawne inwestycje GDDKiA w poszerzenie
infrastruktury badawczej (trzy nowe systemy GPR). Wykorzystanie tego potencjau
badawczego daoby nowym ekipom moliwod zdobycia tak potrzebnego dowiadczenia
koniecznego w interpretacji uzyskiwanych danych.

27

Bibliografia
Jackson J D Classical Electrodynamics. - [s.l.] : John Wiley & Sons., 1975. - Vol. Second
Edition.
Jaskua P Wpyw braku sczepnoci midzywarstwowej na wartod moduw
sztywnoci warstw asfaltowych obliczonych na podstawie wynikw ugid z aparatu FWD
[Conference] // IV Miedzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna Nowoczesne
technologie w budownictwie drogowym. - Poznao : Fundacja na rzecz rozwoju
Politechniki Poznaoskiej, 2009. - pp. 103-112.
Judycki J and Jaskua P Analiza stanu napreo, odksztaceo i ugid w nawierzchni
asfaltowej wykonanej na niskim nasypie posadowionym na sabononym gruncie //
Kielce?. - Kielce : IBDiM, 2003.
Judycki J Sczepnod miedzy warstwami asfaltowymi nawierzchni *Article+ //
Drogownictwo. - wrzesieo 2003. - pp. s. 275-279.
Kruntcheva M R., Collop A C. and Thom N H. Properties of asphalt concrate layer
interfaces. - [s.l.] : Journal of Materials in Civil Engineering, 2006. - Vol. Vol. 18. - pp. pp.
467-471.
Raab Christiane and Partl Manfred N Interlayer bonding of binder, base and subbase
layers fo asphatl pavements: Long-term performance // Construction and Building
Materials. - [s.l.] : Elsevier, 2009. - Vol. 23.
Raab C and Partl M.N. Interlayer shear performance experience with different
pavement structures [Conference] // Euroasphalt and Eurobitume Congress. - Viena :
[s.n.], 2004.
Sybilski D [et al.] Ocena przyczyn uszkodzeo nawierzchni autostrady A2 (Sekcje 2 i 3)
oraz wskazanie sposobu naprawy i wzmocnienia nawierzchni // raport niepublikowany. -
Warszawa : Instytut Badawczy Drg i Mostw, 2008.
Tschegg E K [et al.] Mechanical and fracture-mechanical properties of asphalt-
concrate interfaces. - [s.l.] : ACI Materials Journal , 2007.














28

INSTYTUT BADAWCZY DRG I MOSTW
Zakad Diagnostyki Nawierzchni






ZACZNIK

Echogramy z pomiarw radarowych.