Bilans przedterminowych wyborw do parlamentw krajowych w Kraju Saary, Szlezwiku-Holsztynie i Nadrenii Pnocnej-Westfalii

Wybory do parlamentw krajowych ledzone s z wielk uwag przez komentatorw niemieckiej sceny politycznej, a dla kierownictw partii politycznych stanowi wan prb si i barometr popularnoci w oczekiwaniu na wybory do Bundestagu lub Parlamentu Europejskiego. Ich wyniki maj wpyw nie tylko na ksztat sceny politycznej w kraju federacji, gdzie przeprowadzono wybory; oddziaywaj rwnie na poziomie federacji na skad Rady Federalnej (Bundesratu). To zwyciskie koalicje deleguj rzdw przedstawicieli krajowych i krajw (najczciej czonkw wyszych

urzdnikw) do Bundesratu. Na rok 2012 nie zaplanowano w Niemczech adnych istotnych wyborw ani do Bundestagu, ani do Parlamentu Europejskiego, ani do parlamentw Nr 88 / 2012 120712 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna krajowych. Dla wikszoci partii politycznych mia to by okres konsolidacji przed zaplanowanymi na wrzesie 2013 r. wyborami do Bundestagu. Tymczasem niemiecka opinia publiczna koncentrowaa si w pierwszych miesicach 2012 r. na aferze prezydenta Christiana Wulffa. Niejako w cieniu tych wydarze w trzech krajach federacji Kraju Saary, SzlezwikuHolsztynie, Autor: Nadrenii Pnocnej-Westfalii rozwizano parlamenty i rozpisano przedterminowe wybory. Czy rozpad a trzech koalicji krajowych w tak krtkim czasie moe wiadczy o pierwszych symptomach kryzysu niemieckiego parlamentaryzmu?

Piotr Kubiak
Redakcja: Marta Gtz Radosaw Grodzki Krzysztof Malinowski

Niewtpliwie mielimy do czynienia z precedensow sytuacj w dziejach zjednoczonych Niemiec, a pierwsze miesice 2012 r. okazay si na niemieckiej scenie politycznej bardzo gorce. Kraj Saary (Saara, niem. Saarland) naley do grona najmniejszych krajw federacji. Zamieszkuje go okoo miliona mieszkacw, co oznacza, e do Rady Federalnej deleguje on jedynie trzech przedstawicieli. Kraj Saary uznawany jest za jeden z najbardziej uprzemysowionych regionw Niemiec, gwnie ze wzgldu na lece w poudniowej jego czci Zagbie Saary. Przez lata wizytwk regionu byy kopalnie wgla kamiennego, jednak w pierwszych latach XXI w. przeprowadzono tutaj restrukturyzacj polegajc na zamkniciu wikszoci kopal i dywersyfikacji przemysu. W drugiej poowie lat osiemdziesitych i w latach dziewidziesitych XX w. przewag w Kraju Saary uzyskaa SPD, co pozwolio socjaldemokratom rzdzi tutaj samodzielnie (lata 1985-1999). Niezwyk wrcz popularnoci w Kraju Saary cieszy si premier rzdu krajowego (1985-1998) i lider tutejszej SPD Oskar Lafontaine, zwany niekiedy Napoleonem z Saary. We wrzeniu 1998 r. po wygranych wyborach do Bundestagu przez koalicj SPD-Zieloni O. Lafontaine zrezygnowa z kierowania rzdem krajowym i obj tek ministra finansw w rzdzie federalnym. W marcu 1999 r. ustpi z zajmowanych stanowisk (w tym ze stanowiska przewodniczcego SPD) i sta si surowym krytykiem polityki spoecznej gabinetu kanclerza Gerharda Schrdera. Brak Lafontainea odbi si niekorzystnie na wyniku SPD w wyborach krajowych z wrzenia 1999 r. Odtd przez dwie kadencje (19992009) w Kraju Saary samodzielnie rzdzia CDU, a premierem rzdu by wwczas Peter Mller. Powrt O. Lafontainea sta si najwaniejszym wydarzeniem kampanii wyborczej przed wyborami w 2009 r. Tym razem O. Lafontaine liderowa partii Die Linke. Wybory do landtagu Kraju Saary z 30 sierpnia 2009 r. wygraa wprawdzie CDU (34,5% gosw), jednak poniosa na tyle due straty, e nie bya w stanie stworzy rzdu samodzielnie lub z koalicyjn FDP (9,2% poparcia). Obie partie miay 24 miejsca w 51-osobowym parlamencie. Rwnie SPD (24,5% gosw) poniosa spore straty, a Zieloni z trudem przekroczyli prg wyborczy. Najwikszy sukces odniosa Die Linke, ktra uzyskaa 21,3% gosw i 11 mandatw, ale adna z pozostaych partii nie bya skonna wchodzi z ni w koalicj. Taka sytuacja bya zapowiedzi ogromnych trudnoci w stworzeniu rzdu. Wprawdzie powoanie wielkiej koalicji CDU/SPD na wzr rzdu federalnego gwarantowao poparcie wikszoci landtagu, jednak w obliczu narastajcych tar pomidzy chadekami i socjaldemokratami w przededniu wyborw do Bundestagu z 27 wrzenia 2009 r. takie rozwizanie nie byo na rk obu partiom. Wreszcie po dugich negocjacjach powoano rzd koalicyjny zoony z CDU, FDP i

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Zielonych tzw. koalicja jamajska (od kolorw flagi Jamajki: czarny CDU, ty FDP i zielony Zieloni). Na czele rzdu ponownie stan Peter Mller. Utworzenie rzdu koalicyjnego zoonego z przedstawicieli trzech do zrnicowanych partii byo rozwizaniem doranym i wkrtce w koalicji ujawniy si zatargi. Koalicja trwaa dopki na czele rzdu sta P. Mller. Ten w sierpniu 2011 r., po 12 latach kierowania rzdem Kraju Saary, ustpi z urzdu, by obj funkcj sdziego w Federalnym Trybunale Konstytucyjnym. Jego nastpczyni na stanowisku premiera rzdu Kraju Saary Annegret Kramp-Karrenbauer nie potrafia utrzyma spoistoci w rzdzie dysponujcym minimaln wikszoci w landtagu. W tej sytuacji 6 stycznia 2012 r., w dniu wita Trzech Krli, ktry by tradycyjnym dniem zjazdw liberaw z poudniowo zachodnich Niemiec, A. Kramp-Karrenbauer ogosia rozpad dotychczasowej koalicji i jednoczenie wzmoga rozmowy z SPD na temat powoania rzdu wielkiej koalicji. Kierownictwa obu partii wyraziy gotowo zawarcia koalicji, ale po uprzednim rozpisaniu nowych wyborw. Obie partie miay nadziej na odzyskanie gosw utraconych w 2009 r., na co wskazyway wstpne sondae przedwyborcze. Dlatego opowiedziay si za rozwizaniem landtagu, do czego doszo 26 stycznia 2012 r. Termin nowych wyborw wyznaczono na dzie 25 marca 2012 r. Zgodnie z oczekiwaniami najwicej gosw otrzymaa CDU 35,2%, jednake chadekom udao si tylko minimalnie uzyska wiksze poparcie ni w 2009 r. (o 0,7p.p.). Spory sukces odnieli socjaldemokraci, zdobywajc 30,6% gosw (wzrost poparcia o 6,1p.p.), gwnie kosztem Die Linke. Pomimo sporych strat (-5,0p.p.) Die Linke utrzymaa pozycj trzeciej siy w Kraju Saary, uzyskujc 16,3% gosw. Zieloni ponieli niewielkie straty (-0,9p.p.) i uzyskali 5,0% poparcia. Prawdziw klsk ponieli liberaowie, ktrzy zdobyli zaledwie 1,2% gosw. Poparcie dla FDP spado tym samym a o 8,2p.p. Wynik ten by prawdziw katastrof dla liberaw i wpisa si w seri poraek w wyborach krajowych poniesionych przez nich w 2011 r. Najczciej komentowany w mediach by olbrzymi sukces jaki odniosa Partia Piratw, na ktr gosowao 7,4% wyborw. Wynik o tyle zaskakujcy, e Partia Piratw dopiero od niedawna zacza tworzy swoje struktury organizacyjne w Kraju Saary, otrzymujc w czasie kampanii wyborczej wsparcie od Piratw z ssiednich krajw federacji, m.in. z NadreniiPalatynatu. Na sukces Partii Piratw zoyo si kilka czynnikw. Przede wszystkim debata wok ACTA i zwizane z ni protesty spoeczne, ktre przetoczyy si w styczniu i lutym przez Niemcy, pomimo wstrzymania si przez rzd federalny od podpisania tego dokumentu. Temat tej debaty czy si z najistotniejszymi dla Piratw zagadnieniami dotyczcymi wolnoci w Internecie: Partia Piratw opowiada si za swobod wymiany plikw w Internecie, ograniczeniem monitorowania obywateli w sieci przez policj, postuluje jednoczenie wzmocnienie ochrony danych osobowych.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Sukces ten czciowo tumaczy panujcy od kilku lat w Niemczech klimat zniechcenia do dotychczasowych partii politycznych. Dla wielu Niemcw Partia Piratw jawi si jako oywcza sia w skostniaym niemieckim systemie partyjnym. W trakcie wyborw do landtagu Kraju Saary udao si Piratom przycign cz osb niezdecydowanych, ponadto znaczn cz elektoratu FDP, Die Linke oraz niewielki procent wyborcw partii Zielonych. To zrnicowanie elektoratu Partii Piratw wynika z tego, e Piraci dotychczas nie okrelili swojego profilu politycznego. Co wane, sukces ten poprzedzony zosta uzyskaniem dobrego wyniku we wrzeniowych wyborach w Berlinie oraz korzystnymi dla Piratw wynikami sondaowymi. Ostatecznie po wyborach w Kraju Saary powoany zosta rzd wielkiej koalicji CDU-SPD, na ktrego czele stana Annegret Kramp-Karrenbauer (CDU). U rde przedterminowych wyborw przeprowadzonych 6 maja 2012 r. w Szlezwiku-Holsztynie nie tkwi rozpad istniejcej koalicji rzdzcej, lecz nieprecyzyjna ordynacja wyborcza, ktra zostaa zaskarona przez partie opozycyjne. Lecy na pnocnym skraju Republiki Federalnej Niemiec Szlezwik -Holsztyn zamieszkuje obecnie nieco ponad 2,8 mln mieszkacw, co pozwala rzdowi krajowemu oddelegowa 4 przedstawicieli do Bundesratu. W latach 1988-2005 w SzlezwikuHolsztynie rzdzia SPD, najpierw samodzielnie, a od 1996 r. w koalicji Zielonymi. W wyborach przeprowadzonych 20 lutego 2005 r. zwyciya CDU z minimaln przewag nad SPD, co wymusio na obu partiach powoanie rzdu wielkiej koalicji (CDU-SPD), na ktrego czele stan Peter Harry Carstensen (CDU). Wielka koalicja w Szlezwiku Holsztynie staa si testem dla zawartej w listopadzie 2005 r. wielkiej koalicji na szczeblu federalnym. Jednak wsppraca pomidzy SPD i CDU w SzlezwikuHolsztynie nie ukadaa si najlepiej, czego konsekwencj by rozpad wielkiej koalicji w lipcu 2009 r. i rozpisanie przedterminowych wyborw na 27 wrzenia 2009 r. (odbyy si rwnolegle z wyborami do Bundestagu). Wybory w Szlezwiku-Holsztynie zakoczyy si minimalnym zwycistwem koalicji CDU-FDP wynikajcym nie tyle z faktu zdobycia przez ni wikszego poparcia w porwnaniu z partiami opozycyjnymi SPD, Zieloni, Die Linke, SSW (46,4% wobec 48,1%), ile z nie do koca doprecyzowanej w ordynacji wyborczej zasady rozdziau mandatw nadwykowych, ktra pozwolia koalicji CDU-FDP uzyska 46 mandatw wobec 45 partii opozycyjnych. Powoany rzd chadecko-liberalny P.H. Carstensena opiera si wic na wikszoci majcej przewag zaledwie jednego posa landtagu w Kilonii. Partie opozycyjne zaskaryy wyniki wyborw do Krajowego Trybunau Konstytucyjnego SzlezwikuHolsztyna, ktry 30 sierpnia 2010 r. wyda orzeczenie nakazujce doprecyzowanie prawa wyborczego do 31 maja 2011 r. i przeprowadzenie nowych wyborw do 30

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

wrzenia 2012 r. na podstawie znowelizowanej ordynacji wyborczej. W wyborach z 6 maja 2012 r. najwiksze poparcie ponownie uzyskaa CDU, na ktr gosowao 30,8% wyborcw (-0,7p.p. poparcia), lecz na koalicyjn FDP zagosowao tylko 8,2% wyborcw (-6,7p.p.). Pomimo znacznych strat liberaom udao si utrzyma w parlamencie krajowym, co w obliczu klsk poniesionych przez FDP w 2011 r. i w marcowych wyborach w Kraju Saary zostao uznane za zadowalajcy wynik. Niemniej koalicja CDU-FDP stracia wikszo w landtagu (uzyskaa 28 z 69 mandatw). Spory wzrost poparcia (o 5,0p.p.) odnotowaa SPD, lecz uzyskane 30,4% gosw nie pozwolio na pokonanie w bezporednim pojedynku CDU. Zieloni nieco wzmocnili sw dotychczasow pozycj, uzyskujc 13,2% poparcia (wzrost o 0,8p.p.). Znaczny sukces odniosa Partia Piratw, na ktr gosowao 8,2% wyborcw w Szlezwiku-Holsztynie. Skad parlamentu uzupenio trzech posw z partii mniejszoci duskiej SSW, dla ktrej nie ma zastosowania 5% klauzula zaporowa. Ostatecznie 12 czerwca powoany zosta rzd koalicji SPD-Zieloni-SSW Torstena Albiga cieszcy si poparciem 35 spord 69 posw landtagu w Kilonii. T. Albig podczas gosowania uzyska 37 gosw, zatem poparo go dwch posw opozycji (najprawdopodobniej z Partii Piratw). Oczy wszystkich obserwatorw zwrcone byy jednak na Nadreni PnocnWestfali, gdzie 13 maja 2012 r. odbyy si przedterminowe wybory do parlamentu krajowego. Zamieszkiwana przez ponad 18 milionw osb Nadrenia PnocnaWestfalia jest najludniejszym krajem federacji i reprezentuje j w Radzie Federalnej szeciu przedstawicieli. Od pocztku lat osiemdziesitych najsilniejsz parti bya tutaj SPD. Sytuacja zmienia si w 2005 r., kiedy rozczarowani oszczdnociow polityk rzdu federalnego SPD-Zieloni kanclerza G. Schrdera mieszkacy Nadrenii Pnocnej-Westfalii w wikszoci poparli opozycyjne CDU i FDP. Klska SPD i Zielonych w Nadrenii Pnocnej-Westfalii miaa pniej przeoenie na szczeblu federacji, gdy skonia kanclerza G. Schrdera do ponownego zwrcenia si do Bundestagu o wotum zaufania, co ostatecznie doprowadzio do przedterminowych wyborw. A w Nadrenii Pnocnej-Westfalii w latach 2005-2010 rzdzi rzd chadeckoliberalny Jrgena Rttgersa (CDU). Sytuacja ulega zmianie w wyniku wyborw z 9 maja 2010 r. (szerzej o nich w Biuletynach IZ nr 35/2010 oraz 42/2010). Wybory te okazay si w praktyce nierozstrzygnite, gdy ani koalicji CDU-FDP (80 mandatw), ani koalicji SPD-Zieloni (90 mandatw) nie udao si zdoby wikszoci w landtagu w Dsseldorfie. W efekcie po dugich negocjacjach powoany zosta rzd mniejszociowy SPD-Zieloni pod kierownictwem Hannelore Kraft, tolerowany przez Die Linke (11 mandatw). Partie koalicyjne zawary specjalne porozumienie z Die Linke okrelajce warunki na jakich partia ta gotowa bya poprze cile okrelone projekty rzdowe. W

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5

praktyce oznaczao to, e pozycja rzdu H. Kraft bya bardzo chwiejna, uzaleniona od postawy Die Linke. Rzd przetrwa ponad ptora roku. Koci niezgody okaza si rzdowy projekt budetu, ktry nie uzyska poparcia w parlamencie krajowym. W tej sytuacji 14 marca 2012 r. przegosowany zosta wniosek o samorozwizanie landtagu w Dsseldorfie. Termin nowych wyborw wyznaczono na 13 maja. Podczas kampanii wyborczej SPD i Zieloni wyrazili gotowo powoania kolejnego rzdu koalicyjnego, na czele ktrego miaaby znowu stan H. Kraft. Nowe wybory otwieray przed CDU perspektywy odzyskania wadzy w Nadrenii Pnocnej-Westfalii i zwikszenia przez t parti stanu posiadania w Radzie Federalnej. Kandydatem CDU do fotela premiera rzdu Nadrenii Pnocnej-Westfalii zosta lider krajowej organizacji partyjnej Norbert Rttgen, rwnoczenie minister ochrony rodowiska w rzdzie federalnym A. Merkel oraz jeden z najbliszych wsppracownikw pani kanclerz. Tymczasem kierownictwo walczcej o przetrwanie FDP zadeklarowao, e jest gotowe wej po wyborach w skad koalicji wsplnie z SPD i Zielonymi (tzw. koalicja wiate ulicznych Ampelkoalition, nazwana tak od kolorw: SPD czerwony, FDP ty, Zieloni zielony). Wyniki wyborw przyniosy wielki sukces socjaldemokratom, ktrzy zwyciyli, uzyskujc 39,1% gosw (wzrost o 4,6p.p.) Wynik SPD oraz 11,3% poparcia (-0,8p.p.) uzyskanego przez Zielonych pozwoliy koalicji SPD-Zieloni uzyska wikszo mandatw w parlamencie krajowym: 128 spord 237. Dotkliw klsk poniosa CDU, ktra uzyskaa 26,3% gosw, a o 8,3p.p. mniej ni w 2010 r. Zadowolone z wynikw mogo by kierownictwo FDP, ktr poparo 8,6% wyborcw (o 1,9p.p. wicej ni w 2010 r.). Po serii niepowodze w 2011 i 2012 r. liberaom, gwnie dziki poparciu przez cz byego elektoratu CDU, udao si wreszcie wzmocni pozycj w jednym z najwaniejszych parlamentw krajowych. Ponownie znaczny sukces odniosa Partia Piratw, ktra po raz pierwszy znalaza si w parlamencie krajowym Nadrenii Pnocnej-Westfalii dziki gosom 7,9% wyborcw (wzrost o 6,2p.p. w stosunku do wyborw z 2010 r.). Niepowodzeniem zakoczyy si wybory dla Die Linke, na ktr gosowao zaledwie 2,5% wyborcw (-3,1p.p.), co oznaczao utrat reprezentacji w parlamencie krajowym Nadrenii Pnocnej-Westfalii. Nastpstwem wyborw byo podpisanie 12 czerwca umowy koalicyjnej pomidzy SPD i Zielonymi, a 20 czerwca landtag w Dsseldorfie 137 gosami za udzieli wotum zaufania nowemu rzdowi, na ktrego czele ponownie stana H. Kraft. Polityczn odpowiedzialno za klsk CDU w Nadrenii Pnocnej-Westfalii wzi na swoje barki lider tamtejszej organizacji krajowej partii N. Rttgen, ktry zapowiedzia rezygnacj z kierowania parti w Nadrenii Pnocnej-Westfalii, a 16 maja pod wpywem wewntrzpartyjnej krytyki zrezygnowa z kierowania ministerstwem ochrony rodowiska. Upadek N.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 6

Rttgena i saby wynik CDU w Nadrenii Pnocnej-Westfalii byy dotkliwymi ciosami dla kanclerz A. Merkel.

Wnioski: 1. Sytuacja w Kraju Saary i Nadrenii Pnocnej-Westfalii pokazaa jak trudno utworzy stabiln koalicj rzdow zoon z trzech partii oraz ujawnia sabo rzdu mniejszociowego liczcego na yczliw neutralno jednej z partii opozycyjnych. 2. Wydarzenia w Szlezwiku-Holsztynie miay nietypowy przebieg, pokazay jednak niedoskonaoci tamtejszej ordynacji wyborczej. Precedensowy wyrok tamtejszego Krajowego Trybunau Konstytucyjnego moe mie konsekwencje take dla innych krajw federacji, w ktrych nadal obowizuj niedoprecyzowane ordynacje wyborcze. To kolejny argument dla ruchw typu Wicej demokracji, domagajcych si reform krajowych ordynacji wyborczych w kierunku bardziej spersonalizowanych wyborw (np. w Hamburgu i Bremie), tak aby wyborca gosowa przede wszystkim na konkretnego kandydata, a nie oddawa dodatkowego gosu (tzw. drugi gos) na list partyjn. 3. Bilans wyborw dla najwaniejszych partii: - CDU bilans raczej negatywny. Chadecja utrzymaa sw pozycj w Kraju Saary, gdzie minimalnie zwikszya stan posiadania i ponownie wesza w skad rzdu jako silniejszy partner w koalicji (tym razem z SPD). W Schlezwiku-Holsztynie utrata poparcia bya minimalna, lecz oznaczaa utrat wadzy, za najboleniejsze dla CDU okazay si znaczne straty poniesione w Nadrenii Pnocnej-Westfalii. - FDP z jednej strony liberaowie ponieli druzgocc klsk w Kraju Saary, z drugiej udao im si wzmocni pozycj w najludniejszym kraju federacji, czyli Nadrenii Pnocnej-Westfalii, co byo ich sporym sukcesem. Dotkliwa okazaa si utrata wadzy w Szlezwiku-Holsztynie, jednak FDP zdoaa utrzyma miejsca w kiloskim landtagu. Co wane, w majowych wyborach 2012 r. liberaom udao si powstrzyma pasmo klsk z 2011 r. - SPD partia odniosa ogromny sukces w wiosennych wyborach 2012 r., gdy zwikszya swj stan posiadania w kadym z trzech parlamentw krajowych. Co istotne, socjaldemokraci weszli w skad koalicji rzdzcych w Kraju Saary (tu jako sabszy partner), Szlezwiku-Holsztynie i Nadrenii Pnocnej-Westfalii. Coraz wyraniej wida, e SPD ma ju za sob kryzys z lat 2008/2009.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 7

- Zieloni utrzymali swoj pozycj. W Kraju Saary tym razem zabrako dla nich miejsca w koalicji, jednak w Szlezwiku-Holsztynie weszli w skad koalicji rzdowej, a w Nadrenii Pnocnej-Westfalii w niej pozostali. W 2012 r. nastpio ustabilizowanie pozycji Zielonych na poziomie 10-12%. S to jednak znacznie gorsze notowania ni na przeomie lat 2010/2011, gdy ich poparcie przekraczao 20%. - Die Linke partia poniosa dotkliwe straty. Wprawdzie w Kraju Saary pozostaa nadal znaczc si, to w Szlezwiku-Holsztynie i Nadrenii Pnocnej-Westfalii znalaza si poza parlamentem. Istotny wpyw na pogorszenie notowa Die Linke ma poprawa sytuacji SPD, ktrej udao si odzyska znaczn cz utraconego w latach 2008 i 2009 elektoratu, a take narastajca konkurencja ze strony Partii Piratw. Partia Piratw Piraci odnieli ogromny sukces w wiosennych wyborach do parlamentw krajowych. We wszystkich trzech krajach odnotowali znaczny wzrost poparcia i weszli do parlamentw krajowych. Na razie stare partie z nieufnoci odnosz si do Piratw i nie zapraszaj ich do koalicji. Czas pokae, czy sukces Partii Piratw by krtkotrway, czy zakorzeni si ona na duej na niemieckiej scenie politycznej. 4. We wstpie pado pytanie: czy rozpad a trzech koalicji krajowych w tak krtkim okresie moe wiadczy o pierwszych symptomach kryzysu niemieckiego parlamentaryzmu? Nie ulega wtpliwoci, e niemiecki system partyjny zarwno na poziomie krajw jak i federacji ewoluuje. W ostatnich latach zmiany id w kierunku jego decentralizacji, czyli odwrotnie ni w latach szedziesitych i siedemdziesitych XX w., kiedy system partyjny RFN znajdowa si w fazie koncentracji. Po 2005 r., kiedy Partia Lewicy (od 2008 r. Die Linke) wyranie przekroczya 5% poparcia w wyborach do Bundestagu, w Niemczech utrwali si system piciu partii. Obie wielkie Volksparteien (CDU/CSU i SPD) utraciy cz elektoratu na rzecz partii mniejszych. Pojawienie si Partii Piratw jeszcze bardziej skomplikowao sytuacj. Jedn z konsekwencji silniej zdecentralizowanego systemu partyjnego s trudnoci w powoaniu stabilnej wikszoci rzdowej na poziomie krajw. Dlatego rozpad trzech rzdw krajowych naley raczej uzna za pewien etap w procesie ewolucji niemieckiego systemu partyjnego. 5. Perspektywy partii przed wyborami do Bundestagu w 2013 r. W wietle wyborw do parlamentw krajowych z 2011 i pocztku 2012 r. trudno jednoznacznie przewidzie, jakie bd wyniki wyborw do Bundestagu. Mona zaoy, e CDU/CSU i SPD ponownie bd najsilniejszymi partiami, przy czym SPD zyska wiksze poparcie ni w wyborach z 2009 r. Na trzecim miejscu powinni znale si Zieloni, za to walka o

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 8

przekroczenie progu wyborczego moe si toczy pomidzy FDP, Die Linke i Parti Piratw. Jeli do Bundestagu dostanie si sze partii, to powoanie koalicji wikszociowej z wyjtkiem wielkiej koalicji CDU/CSU-SPD bdzie niezwykle trudne. Na przykadzie niepowodzenia koalicji trzech partii (Kraj Saary) wydaje si mao prawdopodobne, aby podjto takie ryzyko na szczeblu federacji. Istnieje wprawdzie szansa na powoanie koalicji SPD-Zieloni (ewentualnie mniej moliwe utrzymanie si koalicji CDU/CSU-FDP), jednak uzyskanie przez ni wikszoci musiaoby oznacza wejcie do Bundestagu co najwyej piciu partii.

Piotr Kubiak historyk, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zainteresowania badawcze: dzieje Niemiec w XIX i XX wieku, ewolucja niemieckiego systemu partyjnego.

Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz Stowarzyszenie Instytut Zachodni.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 9