Prezydent Franois Hollande: stosunki francusko-niemieckie

Klska Nicolasa Sarkozyego i zwycistwo Franois Hollandea (48,4% i 51,6% gosw) w drugiej turze francuskich wyborw prezydenckich 6 maja 2012 r. mogy stanowi niespodziank z perspektywy kilku poprzednich miesicy, ale ju nie paru tygodni przed niedzielnym rozstrzygniciem. Pierwsza tura przyniosa Hollandeowi nieznaczn przewag nad konkurentem, ktr potwierdzay sondae opinii publicznej, jak rwnie przebieg prawie trzygodzinnej debaty telewizyjnej, jednej z najciekawszych i najbardziej burzliwych od czasu, kiedy weszy one w 1974 r. do rytuau przedwyborczego. Hollande, uwaany za polityka raczej bezbarwnego, za swego rodzaju aparatczyka Partii Socjalistycznej, okaza si nagle dobrym mwc, potraficym nawiza kontakt z masami podczas wielotysicznych wiecw i co rwnie wane stawi czoa Sarkozyemu w pojedynku telewizyjnym. W zgodnej opinii Nr 84 / 2012 160512 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna dziennikarzy bya to najbardziej dramatyczna debata od nieudanego starcia Franois Mitterranda z Valrym Giscard dEstaing (1974 r.). Od strony merytorycznej ujawnia ona spore rnice polityczne, ale prawdopodobnie dla masy odbiorcw najbardziej interesujca okazaa si konfrontacja dwch skrajnie odmiennych osobowoci: opanowanego i nie dajcego si wyprowadzi z rwnowagi Hollandea oraz agresywnego, Autor: ywo reagujcego, chwilami obraliwego Sarkozyego.

Zbigniew Mazur
Redakcja: Marta Gtz Radosaw Grodzki Krzysztof Malinowski

Telewizyjna konfrontacja zakoczya si remisem, z lekkim wskazaniem na Hollandea. Dla Sarkozyego, ktremu byo potrzebne bezapelacyjne zwycistwo, by to wyrok, tym bardziej e nie udao mu si przej wyborcw Narodowego. Marine Le Pen odmwia mu poparcia. Frontu

Francuzi niewielk przewag opowiedzieli si za zmianami politycznymi, a moe jeszcze bardziej za zmian stylu rzdzenia i sposobu bycia prezydenta. Sarkozy by niemal powszechnie krytykowany za jedno i drugie. W Republice Federalnej Niemiec przebieg francuskich wyborw prezydenckich obserwowano wyjtkowo pilnie choby ze wzgldu na relatywnie dobre stosunki osobiste midzy prezydentem Nicolasem Sarkozym a kanclerz Angel Merkel. Zadranie midzy nimi nie brakowao, ale przynajmniej w sprawach Unii Europejskiej prdzej czy pniej prezydent i kanclerz odnajdywali rozwizania kompromisowe. Kontynuowali tradycj dobrych kontaktw osobistych, ustanowion przez prezydenta Charlesa de Gaullea i kanclerza Konrada Adenauera, Valryego Giscard dEstaing i Helmuta Schmidta czy Franois Mitterranda i Helmuta Kohla. W kadym razie znajdowali ni osobistego porozumienia nawet, gdy zaznaczay si wyrane rozbienoci interesw francusko-niemieckich. Bya wszake jedna podstawowa rnica, a mianowicie, e dawniej przywdcy francuscy dysponowali naturaln przewag polityczn, podczas gdy w ostatnich latach jest dokadnie przeciwnie. Niezbyt pochlebne dla francuskiego prezydenta okrelenie Merkozy dobrze odzwierciedlao sabsz pozycj Francji i dominacj Niemiec. Dla Merkel relacje z Sarkozym, nie zawsze gadkie i pozbawione zgrzytw, byy w sumie ze wszech miar satysfakcjonujce, w kocu uzyskiwaa to, co chciaa i co najwyej za cen niewielkich ustpstw. Kanclerz bya nawet gotowa bezporednio i czynnie wesprze Sarkozyego w kampanii wyborczej. Byaby to jednak niedwiedzia przysuga pretendent do Paacu Elizejskiego wystpiby w roli protegowanego Niemcw, co Francuzom raczej by si nie spodobao, wystarczajco du irytacj budzio ju czste powoywanie si na przykad niemieckiego modelu gospodarczego. Poparcie Merkel dla Sarkozyego byo jednak publiczn tajemnic, Warszawy okazao si wcale skuteczne. Wybr Hollandea mona spokojnie uzna za widowiskow porak Merkel, ktr nie bez satysfakcji natychmiast odnotowali publicznie socjaldemokraci (Sigmar Gabriel) i Zieloni (Cem zdemir). Naoyy si na to niepomylne dla CDU wyniki wyborw w Szlezwiku-Holsztynie, upadek bliskiego politycznie rzdu w Holandii oraz poraka wyborcza partii akceptujcych w Grecji surow polityk oszczdnoci. W dodatku, klska Sarkozyego, odczytana nie bez racji jako osobiste i polityczne niepowodzenie Merkel, mwic delikatnie nie zmartwia przesadnie zagranicy, ktra miaa serdecznie dosy dyplomacji w stylu Merkozy. W Berlinie jeszcze bardziej zaniepokojono si prognozami gbokiego przesunicia w europejskich preferencjach prasa niemiecka donosia, e kanclerz zabiegaa o obnienie rangi zagranicznych wizyt Hollandea, co w przypadku

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

wyborczych

oraz

pogbienia

rozpadu

Unii

Europejskiej

na

kraje

pnocy,

opowiadajce si za surow polityk redukcji zaduenia i deficytu budetowego, oraz kraje poudnia, dotknite kryzysem finansowym i ponur perspektyw recesji gospodarczej, jak rwnie szybko postpujcego wzrostu bezrobocia. Francja w bloku krajw poudnia oznaczaaby izolacj Niemiec w Unii Europejskiej. W kampanii wyborczej Hollande otwarcie zapowiada renegocjowanie lub uzupenienie paktu fiskalnego, bardzo dobrze wyczuwajc saboci niemieckiego projektu dla Europy. Projekt ten, wymagajcy daleko idcych wyrzecze socjalnych, nie moe w warunkach pokojowych liczy na powszechn akceptacj spoeczn, trci nadmiernym pesymizmem i nie otwiera perspektyw na przyszo. Hollande nie neguje potrzeby zrwnowaenia budetw narodowych, ale podkrela, e musz temu towarzyszy energiczne dziaania sprzyjajce wzrostowi gospodarczemu i co za tym idzie radykalnemu zmniejszeniu skali bezrobocia. Podobne stanowisko reprezentuj niemieccy socjaldemokraci. Merkel pocztkowo reagowaa zdecydowanie negatywnie na wszelk wzmiank o renegocjowaniu paktu fiskalnego. Przypominaa, e zosta on podpisany przez 25 pastw czonkowskich Unii Europejskiej i e losu umw midzynarodowych nie mona uzalenia od wyborw w tym czy innym pastwie. Pakt fiskalny nie jest do dyspozycji, gosia. Ale stopniowo zacza mwi nie tylko o stabilizacji, lecz rwnie o wzrocie i zatrudnieniu. Wprawdzie Niemcy nadal obstaj przy tezie, e to wanie stabilizacja przyniesie z czasem wzrost, ale zaczynaj powoli ustpowa pod naciskiem wieo wybranego i jeszcze nie intronizowanego prezydenta francuskiego. Mniej krytycznie podchodz ju do pomysw zwikszenia swobody dziaania Europejskiego Banku Inwestycyjnego, europejskich kredytw na sfinansowanie wielkich projektw infrastrukturalnych, na rozbudow transeuropejskiej sieci energetycznej. Nie ma wielkiego znaczenia, e niektre pomysy francuskie byy znane wczeniej i e pozytywnie odnosia si do nich Komisja Europejska. Nie o pierwszestwo i oryginalno chodzi w tym wypadku, lecz o wol polityczn i zdolno przeforsowania konkretnych rozwiza na forum Unii Europejskiej. W rzeczywistoci ju podczas kampanii wyborczej Hollande osign wymierny sukces zdefiniowa problem na scenie europejskiej i zmusi do zastanowienia si nad spoecznymi skutkami projektu niemieckiego. W Niemczech spekuluje si, e realia gospodarcze zmusz go do zmodyfikowania stanowiska, co moe by po czci suszne, ale cakowicie wycofa si z zapowiedzi wyborczych ani nie bdzie w stanie, ani nie bdzie chcia. By moe Francja nie doprowadzi do rewizji paktu fiskalnego, ale z dziaa na rzecz wzrostu i przesunicia akcentw w polityce europejskiej nie

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

zrezygnuje. Nie da si skreli wzrostu z porzdku obrad przywdcw Unii Europejskiej. Niezalenie od tego, jak bdzie dalej wygldaa polityka nowego prezydenta, wprowadzi on nowe elementy do dyskursu o przyszoci Unii Europejskiej, a zwaszcza o metodach przezwyciania kryzysu, jaki zafundoway sobie kraje strefy euro na wasne yczenie. Susznie czy nie susznie, realnie czy przesadnie, ale wysa on mocny sygna pobudzajcy nadzieje spoeczne, czego cakowicie brakowao w projektach forsowanych przez Niemcy. Merkel znalaza si w defensywie, a jej duchowe przywdztwo w Unii Europejskiej stano pod znakiem zapytania, tym bardziej e polityka cicia wydatkw budetowych nie pobudza wzrostu, dyscyplina fiskalna pogbia recesj, co z kolei utrudnia zrwnowaenie budetw. Bdne koo. Nic przeto dziwnego, e przewodniczcy Komisji Europejskiej Jos Manuel Barroso natychmiast wysa do Hollandea telegram z serdecznymi gratulacjami, widzc w nim sojusznika w staraniach o wcielenie w ycie wczeniej przygotowanych projektw (obligacje na projekty infrastrukturalne, zwikszenie kredytw Europejskiego Banku Inwestycyjnego, podatek od transakcji finansowych, signicie do niewykorzystanych rodkw funduszu strukturalnego). Gwne dania Hollandea z kampanii wyborczej dotyczce polityki europejskiej s na rk Komisji, napisa Nikolas Busse w Frankfurter Allgemeine Zeitung (N. Busse, Wahlgewinner Barroso. Die EUKommision sieht in Hollande einen Verbndeten, FAZ z 8.05.2012). Idc w tym samym kierunku prezydent Centralnego Banku Europejskiego Mario Draghi zadeklarowa, e pakt fiskalny trzeba jak najszybciej uzupeni paktem wzrostu. Sojusznikiem Hollandea mog si okaza niemieccy socjaldemokraci. Die Welt alarmowa: Najwiksze niebezpieczestwo dla kursu oszczdnociowego Merkel pochodzi nie z Francji obsuwajcej si na lewo lub Grecji niestabilnej politycznie, lecz z tutejszej opozycji. SPD naciska na europejsk polityk wzrostu i w trudnych czasach grozi w ten sposb brutalnym osabieniem niemieckiej pozycji negocjacyjnej (D. Siems, SPD macht den Hollande, Die Welt z 9.05.2012). Czy w stosunkach francusko-niemieckich szykuje si kryzys? Sarkozy rzeczywicie szed na ustpstwa wobec Berlina, ale pamita trzeba, e czyni to z duymi oporami i e prawdopodobnie w razie zwycistwa wyborczego okazaby si trudniejszym partnerem dla Merkel. Na odmian Hollande nie mia za sob adnych obcie w relacjach z Niemcami i dysponowa znacznie wiksz swobod manewru. W dodatku Merkel zachowaa si wobec niego niegrzecznie, odmawiajc spotkania przed wyborami i niedwuznacznie (i topornie) ingerujc w przebieg kampanii prezydenckiej (minister Guido Westerwelle by przeciwny wtrcaniu si w wewntrzne

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

sprawy Francji). Po zwycistwie Hollandea kanclerz zapowiedziaa, e zostanie on przyjty w Niemczech z otwartymi ramionami, ale nikt chyba nie mia wtpliwoci, e ramiona te nie bd szeroko rozpostarte. Hollande ma opini pragmatyka, ktry raczej nie przejmuje si nietaktami niemieckimi, moe szuka jakiego porozumienia, ale wtpliwe, eby cakowicie ustpi ze stanowiska, ktre przynioso mu poparcie we Francji i popularno w krajach europejskich. Jeli sdzi po jego wystpieniach w trakcie kampanii wyborczej, to najwyraniej pragnie odbudowa silniejsz pozycj Francji w stosunkach z Niemcami, szuka poparcia w mniejszych krajach czonkowskich Unii Europejskiej i rozwia nieprzyjemn atmosfer jaka otaczaa dyrektoriat Merkel-Sarkozy. Sab jego stron s oczywicie kopoty gospodarcze Francji, siln natomiast powszechne przekonanie, e wbrew Francji niewiele lub nic nie mona zrobi w Unii Europejskiej. Pjcie Niemiec na otwarte zwarcie z Francj byoby dla Berlina niezwykle ryzykowne i mao skuteczne, tym bardziej e poza nielicznymi wyjtkami europejska klasa polityczna raczej nie marzy o niemieckim przywdztwie. 11.V.2012

Zbigniew Mazur historyk, profesor w Instytucie Zachodnim; zainteresowania badawcze: niemieckie dziedzictwo kulturowe na Ziemiach Zachodnich i Pnocnych, dzieje myli zachodniej.

Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz Stowarzyszenie Instytut Zachodni.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5