Roczny raport NATO 2011 zapowied nowego NATO?

Roczny raport NATO (The Secretarys General Annual Report 2011) to pierwszy tego typu dokument NATO opublikowany z inicjatywy sekretarza generalnego Andersa Fogha Rasmussena i zaprezentowany przez niego osobicie na specjalnej konferencji prasowej 26 stycznia 2012 r. w Brukseli. Raport podsumowuje osignicia i wyzwania, z ktrymi mierzy si Sojusz Pnocnoatlantycki w 2011 r. Dokonano tu oceny dziaalnoci organizacji zewntrzne, nowe w czterech obszarach: wyzwania dla operacje bezpieczestwa,

restrukturyzacja, partnerstwa. W intencji zleceniodawcy raport ma pokazywa, e przemiany Sojuszu w 2011 r. stanowiy implementacj zapisw Koncepcji Strategicznej z Lizbony (2010). Prezentacj raportu naley traktowa oczywicie jako fragment Nr 76/ 2012 150212 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna intensyfikacji dyplomacji publicznej Sojuszu i konkretnie polityki jawnoci. Publikowanie przez organizacje midzynarodowe (np. ONZ, IMF) rocznych raportw jest znan praktyk. Sojusz nawizuje jedynie do utartych wzorcw, przeamujc nareszcie jako wana instytucja midzyrzdowa pewn pasywno w sferze relacji publicznych. Jest to dokument, ktry zgodnie z polityczn lini sekretarza generalnego ma inicjowa szersz dyskusj ze sceptykami, Autor: powtpiewajcymi w skuteczno zapowiedzi i podejmowanych dziaa modernizacyjnych Sojuszu, by w ten sposb tworzy sprzyjajc aur dla lansowanej przez Rasmussena wizji organizacji, zarysowanej w dokumencie z Lizbony.

Krzysztof Malinowski
Redakcja: Marta Gtz Piotr Cichocki Radosaw Grodzki Krzysztof Malinowski

Po drugie, ma przyczynia si do lepszego objaniania polityki Sojuszu; ma poprawi postrzeganie przewidywalnoci jego zachowa w krgach odbiorcw, m.in. security communities w pastwach czonkowskich. Sowem nie jest to (li) tylko dokument majcy propagowa urzdowy optymizm sekretarza generalnego. Aktualne bolczki Sojuszu s wprawdzie oczywiste, jednak Rasmussen nie kryje nadziei na korzystne przemiany i umocnienie Sojuszu. Operacje NATO, prowadzone na trzech kontynentach (Afganistan, Libia, Kosowo, Ocean Indyjski, Irak) potraktowano jako najwaniejszy obecnie rodzaj aktywnoci Sojuszu. Raport okrela je wprawdzie generalnie jako skuteczne i ocenia pozytywnie, jednak kiedy wspomina si o osigniciu stanu wikszej stabilnoci, udanych pocztkach przekazywania wadzy w Afganistanie i osigniciu znaczcych postpw (np. spadku liczby atakw partyzantw na siy Sojuszu), to brzmi to nader optymistycznie, a nawet sprawia wraenie bagatelizowania trudnoci. Sprzeczny z raportem rocznym jest ujawniony niemal w tym samym czasie w mediach brytyjskich poufny dokument NATO raport o wewntrznej sytuacji w Afganistanie. Ocenia on krytycznie postpy wojskowe NATO, moliwoci ustabilizowania kraju i utrwalenia rzdw prezydenta Karzaja. Postawi te pod znakiem zapytania sukcesy tzw. okresu przejciowego, czyli sukcesy w przekazywaniu wadzy rzdowi w Kabulu. Dysonans midzy obu dokumentami jest oczywisty i kae powtpiewa, czy raport roczny rzeczywicie realistycznie i rzetelnie przedstawi sytuacj w Afganistanie. Pord tych aspektw dziaania Sojuszu, ktre s szczeglnie bliskie sekretarzowi generalnemu, naley wymieni spraw modernizacji NATO. Susznie przypomniano, e Sojusz czerpie swoj legitymizacj take z udanych reform sfery militarnej (struktury organizacyjnej i zdolnoci), ktre podnosz jego wiarygodno. Kilkakrotnie wspomniano o rozwijaniu tzw. smart defence. Zamys ten wie si z potrzeb zmniejszenia powikszajcej si luki w wydatkach wojskowych midzy USA i Europ oraz ich racjonalizacj. Impulsem w tej mierze stay si z pewnoci dowiadczenia operacji w Libii, ktra ukazaa ogromn przewag wojskow USA i niedostateczne przygotowanie europejskich sojusznikw. Std raport wzywa do jakociowego podniesienia poziomu zdolnoci si zbrojnych pod ktem wyzwa typu libijskiego. Sens smart defence okrelono jako zwikszanie bezpieczestwa nie za pomoc zwikszonych zasobw, lecz poprzez zacienianie wsppracy na rzecz rozwiza wielonarodowych i denie do specjalizacji oraz ustalenia priorytetw w zakresie zdolnoci wojskowych. W raporcie wyranie podkrelono, e obecna koncentracja na smart defence (tj. na najbardziej krytycznych zdolnociach w zakresie rozpoznania i wywiadu) oznacza nowy jakociowo etap ewolucji Sojuszu zainicjowany przez

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Koncepcj Strategiczn z Lizbony. Zbliajcy si szczyt NATO w Chicago w maju b.r. w intencjach twrcw raportu ma potwierdzi kierunki wytyczone w Lizbonie i przynie stosowne zobowizania pastw czonkowskich na rzecz modernizacji Sojuszu, w tym poprawy przygotowania i wyekwipowania si sojuszniczych na potrzeby operacji out of area. Wydaje si, e istotny przeom w konceptualizacji przyszej strategii Sojuszu moe nastpi w zakresie ksztatowania partnerstw NATO, czyli globalnych sieci wsppracy (w Koncepcji Strategicznej z Lizbony uznano ich tworzenie za jedno z trzech kluczowych zada Sojuszu). Raport to zreszt niedwuznacznie sugeruje w kontekcie szczytu w USA. Ponadto ju w 2011 r. odnotowuje istotny postp w implementacji tego lizboskiego celu. Operacja w Libii daa bowiem nieoczekiwanie impuls do przeformatowania partnerstw. Zintensyfikowaa mechanizmy konsultacyjne z udziaem partnerw regionalnych zainteresowanych ksztatowaniem procesu decyzyjnego NATO, a take wspdziaanie z organizacjami midzynarodowymi jak ONZ, czy zwaszcza Liga Pastw Arabskich. Czy bdzie to jednak stanowi precedens? Czy da to asumpt do wsppracy NATO z pastwami arabskimi kiedy bdzie chodzi o utrzymywanie strategicznej rwnowagi w rejonie Bliskiego Wschodu? Tego pytania nie mona bagatelizowa, obserwujc obecne problemy spoecznoci midzynarodowej z wypracowaniem stanowiska wobec reimu Baszara al-Assada w Syrii. Wnioski Uderzajce jest zbyt lakoniczne potraktowanie w raporcie relacji NATO z UE. Wanie w kontekcie rosncego ryzyka destabilizacji regionu wskutek napi wok Syrii i programu atomowego Iranu trzeba widzie t oglnikowo jako do istotne niedocignicie dokumentu. Ponadto, skoro powica on tyle uwagi smart defence, mona byo oczekiwa, e kwestia podziau zada midzy NATO i UE w sprawach bezpieczestwa zostanie znacznie szerzej potraktowana, jako centralny problem ich wzajemnych relacji. Ukazanie caej palety rnorodnych aktywnoci NATO, w tym podkrelanie praktycznych jego zasug w dziaaniach na rzecz rozwizywania konfliktw i stabilizacji bezpieczestwa, peni niebagateln funkcj legitymizacyjn, pozwalajc organizowa sojusznikw wok idei reformy w duchu Koncepcji Strategicznej z 2010 r. i to pomimo wszelkich bolczek wynikajcych ze wspomnianych mankamentw wojskowych i politycznych, w tym postpujcych dysproporcji midzy pastwami czonkowskimi w zakresie finansowania wydatkw wojskowych.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

 Raport odzwierciedla sytuacj Sojuszu w pocztkowej fazie przeksztace, zapowiedzianych w Koncepcji Strategicznej z Lizbony. Wyranie wida, e przeobraenia nie osigny jeszcze masy krytycznej. Pierwszy raport roczny jest jeszcze zatem nadal bardziej rejestracj reformatorskich ambicji sekretarza generalnego i perswazyjnym instrumentem do krelenia pomylnych perspektyw dla Sojuszu, anieli potwierdzeniem faktycznych sukcesw. Jednak zapocztkowuje on zapewne dobr praktyk, ktra powinna polega na corocznym krytycznym bilansowaniu dorobku przyszych reform.

dr hab. Krzysztof Malinowski, politolog, prof. ndzw. w Instytucie Zachodnim i Instytucie Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczeciskiego; zainteresowania badawcze: stosunki polsko-niemieckie, polityka zagraniczna i bezpieczestwa Niemiec.

Publikacja dofinansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego oraz Stowarzyszenie Instytut Zachodni.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4