Autor: dr Radosaw Grodzki

Stosunki polsko-rosyjskie nowe otwarcie?

Rzd Donalda Tuska, ktry zosta zaprzysiony 16 listopada 2007 r., przyj w spadku dalek od poprawnej sytuacj w relacjach z Rosj i Niemcami. Stosunki polsko-niemieckie udao si poprawi szybko takie bowiem byy oczekiwania po obu stronach granicy. W relacjach z Rosj sytuacja bya duo bardziej skomplikowana. Negatywnie rzutoway na nie m.in.: zabiegi Polski o umieszczenie na jej terytorium elementw amerykaskiego systemu obrony antyrakietowej i systemu rakiet Patriot, przeprowadzane przez Rosjan manewry symulujce atak na Polsk, kwestia Gazocigu Pnocnego, zainicjowany przez Polsk i Szwecj program Partnerstwa Wschodniego, a take liczne zaszoci historyczne. Po zaprzysieniu rzdu, dnia 23 listopada 2007 r. premier Donald Tusk w swoim expos ogosi: Cho mamy swoje pogldy na Nr 38 / 2010 310510 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna sytuacj w Rosji, chcemy dialogu z Rosj tak, jak ona jest. Brak dialogu nie suy ani Polsce, ani Rosji. Psuje interesy i reputacj obu krajw na arenie midzynarodowej. Dlatego jestem przekonany, e czas na dobr zmian w tej kwestii wanie nadszed. Jestem zadowolony, e sygnay ze strony naszego wschodniego ssiada potwierdzaj, e i take tam dojrzewaj do tego pogldy rzd koalicji PO-PSL podj, zakoczone sukcesem, rozmowy na temat zniesienia rosyjskiego embarga na import niektrych polskich produktw Redakcja: Joanna Dobrowolska-Polak (redaktor naczelna), Marta Gtz, Piotr Cichocki rolnych. W zamian za to Polska odblokowaa rozmowy o przyjciu Rosji do OECD. Na pocztku wizyt nastpnego roku doszo do od dawna spraw zawieszonych midzypastwowych. Minister

zagranicznych Radosaw Sikorski 21 stycznia 2008 r. odby spotkanie z szefem dyplomacji rosyjskiej Siergiejem awrowem i przeprowadzi rozmowy m.in. na temat tarczy antyrakietowej, wspomnianego embarga handlowego, wsppracy gospodarczej i kulturalnej oraz polityki midzynarodowej. Podczas swojej wizyty w Moskwie spotka si rwnie m.in. z doradc prezydenta Siergiejem Jastrzbskim, z byym premierem Michaiem Kasjanowem oraz przedstawicielami niezalenych rodowisk politycznych Rosji. Donald Tusk jako pierwszy od siedmiu lat polski premier dnia 8 lutego 2008 r. uda si z oficjaln wizyt do Moskwy, gdzie doszo do spotkania z piastujcym wwczas urzd prezydenta Wadimirem Putinem. W dniach 6-8 czerwca 2008 r. wicepremier Waldemar Pawlak wzi udzia w wiatowym Forum Ekonomicznym w Sankt Petersburgu, a 11 wrzenia 2008 r. z rewizyt do Warszawy przyby rosyjski minister spraw zagranicznych. Wanym, cho nie przeomowym momentem bya wizyta premiera Wadimira Putina na Westerplatte z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny wiatowej, ktry stwierdzi: Zebralimy si tutaj, w Gdasku, gdzie rozlegy si pierwsze strzay II wojny wiatowej. Chcemy pochyli gowy przed milionami onierzy koalicji antyhitlerowskiej, partyzantw i cywilw, ktrzy zginli z rk oprawcw. Szczeglnym ukonem wobec Polski byo uznanie, e wojna zacza si 1 wrzenia 1939 r., a nie jak w oficjalnej rosyjskiej polityce historycznej - 22 czerwca 1941 r., w chwili napaci III Rzeszy na ZSRR. Nie zabrako wwczas i kontrowersji, zwaszcza wok sw: Musimy zastanowi si, co doprowadzio do tego, e ta wojna staa si tak straszna () od 1934 do 1939 r. trway wysiki, by uspokoi nazistw, ktrzy przejli wadz w Niemczech. Robiono to mwi Putin poprzez porozumienia i pakty, ktre byy nie do zaakceptowania z moralnego punktu widzenia, a z perspektywy politycznej byy niebezpieczne i ze (). Nasz parlament potpi pakt Ribbentrop-Mootow. Mamy prawo oczekiwa, e inne pastwa potpi akty zawarte z III Rzesz (). Tym samym, w sposb zawoalowany, premier Rosji krytycznie odnis si do polskoniemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy, podpisanej 26 stycznia 1934 r. w Berlinie, ktra doprowadzia do czasowej

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

normalizacji przed II wojn wiatow. I mwi dalej: Mam nadziej, e relacje midzy Rosj a Polsk bd uwalniane od problemw przeszoci i e bdzie mona budowa nowe relacje w oparciu o wspprac (). Sowa te nie usatysfakcjonoway wwczas licznych rodowisk z uwag obserwujcych przebieg tej wizyty. Wielu komentatorw politycznych nie kryo rozczarowania z powodu braku przeomu. Sdz jednak, e po tak dugo trwajcym ochodzeniu stosunkw midzypastwowych trudno si byo spodziewa radykalnej odmiany. Trzeba zaznaczy, i grunt po t i nastpne wizyty przygotowywaa sprawnie dziaajca Wsplna Polsko-Rosyjska Grupa do Spraw Trudnych, ktrej wspprzewodnicz Adam Rotfeld oraz Anatolij Torkunow. Zesp ten powoany zosta jeszcze w 2002 r., podczas oficjalnej wizyty prezydenta Putina w Polsce. W okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci, ze wzgldu na pogorszenie relacji polsko-rosyjskich zawiesi dziaalno. Do reaktywacji Grupy do Spraw Trudnych w nowym skadzie doszo w czerwcu 2008 r. Uczestniczya ona m.in. w przygotowaniach do pastwowych uroczystoci zwizanych z 70. rocznic tzw. zbrodni katyskiej dokonanej przez NKWD na tysicach polski oficerw i przedstawicielach elity spoecznej w 1940 r., ktre zaplanowano na 7 kwietnia 2010 roku. Jeszcze przed kwietniowymi wizytami prezydenta i premiera Polski w Katyniu doszo do nieporozumie. Na pocztku lutego 2010 r. premier Tusk zosta zaproszony na te uroczystoci przez premiera Putina. Wywoao to reakcj Kancelarii Prezydenta RP, ktra poinformowaa polski MSZ oraz ambasad Rosji o chci udziau take Lecha Kaczyskiego w uroczystociach katyskich. W odpowiedzi ambasador Rosji w Polsce Wadimir Grinin poinformowa dziennikarzy, e jego placwka nie otrzymaa adnych informacji na temat planowanej podry prezydenta RP do Rosji. Ponadto na stronach internetowych rosyjskiej placwki napisano: () Ambasada nie otrzymaa adnych konkretnych propozycji w sprawie udziau Prezydenta Polski w uroczystociach w Katyniu (). Jak rwnie nie

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

byo ich w pimie Kancelarii Prezydenta Polski. Co dotyczy zamiaru L. Kaczyskiego do zoenia wizyty w Katyniu, o tym oczywicie wiemy (). Informacje te byy pniej prostowane. Prezydencki szef Biura Bezpieczestwa Narodowego Aleksander Szczygo ogosi, e rosyjska ambasada wprowadza opini publiczn w bd, a w placwce tej moe panowa nieporzdek. Z kolei prezydencki minister Mariusz Handzlik owiadczy kategorycznie, e Lech Kaczyski nie oczekuje adnej odpowiedzi, a list by jedynie kurtuazyjn form przekazania informacji o tym, e gowa polskiego pastwa wemie udzia w obchodach katyskich. Bez wzgldu na przyczyny i win za napicia i problemy w stosunkach polsko-rosyjskich, taki sposb ich rozwizywania by znamienny dla rzdw Prawa i Sprawiedliwoci, a nastpnie, w okresie kohabitacji, dla orodka prezydenckiego, ktry zdradza ambicje prowadzenia autonomicznej wzgldem rzdu PO-PSL polityki zagranicznej. W kontekcie kompromitujcych Polsk tzw. sporw o krzeso i samolot, zwizanych z tym, kto ma reprezentowa nasz kraj na szczytach unijnych, pojawia si dyskusja wok tego, czy Lech Kaczyski w ogle powinien wzi udzia w uroczystociach katyskich. Spekulowano, czy Rosjanie proponujc spotkanie na poziomie premierw obu pastw, rozgrywaj je politycznie, jaki jest w tym udzia ambasady rosyjskiej w Warszawie i czy polski MSZ nie robi przypadkiem wszystkiego, by do wizyty prezydenta nie dopuci. Poniewa sukcesem polskiej i rosyjskiej dyplomacji byo przygotowanie i zorganizowanie uroczystoci, w ktrych mieli uczestniczy premierzy obu pastw, obawiano si, e prezydent Kaczyski radykalnymi wypowiedziami moe zniweczy kilkumiesiczn prac oraz utrudni kontynuacj wsppracy gospodarczej i politycznej. Trzeba przy tym podkreli, e prezydent dotd nie zrobi niemale nic w kwestii poprawienia stosunkw polsko-rosyjskich, a nawet wykorzystywa rusofobi do wasnych celw politycznych. Zatem zrozumiae byo, e Rosjanie, uznajcy go za mao im przychylnego, woleli rozmawia w Katyniu z premierem. Obz prezydencki wyranie uzna to za antypolsk rozgrywk Kremla, kierujc si wobec Rosji raczej logik wszystko albo nic.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

Tymczasem wsporganizator uroczystoci sekretarz Rady Ochrony Pamici Walk i Mczestwa Andrzej Przewonik w swoim komentarzu stwierdzi, e wizyta Wadimira Putina w Katyniu to pierwsza od lat prba zmierzenia si Rosji z totalitarn przeszoci. Podkreli przy tym, i mona mwi o nowym otwarciu w relacjach Polski i Rosji () sam fakt, e premier Federacji Rosyjskiej Wadimir Putin przyjedzie do Katynia i zoy hod ofiarom zbrodni katyskiej, to ju jest ogromne wydarzenie. To pierwszy tak wysokiej rangi urzdnik pastwowy Federacji Rosyjskiej, ktry sam z siebie wystpi z zaproszeniem polskiego premiera i podj decyzj o tym, e bdzie uczestniczy w obchodach rocznicy zbrodni katyskiej (...). Na gruncie polskim w sprawie wizyty w Katyniu wypracowano kompromis, ktry polega ma wyznaczeniu dwch osobnych terminw dla delegacji prezydenckiej i rzdowej. Podczas spotkania szefw rzdw 7 kwietnia 2010 r. premierzy oddali hod polskim oficerom zamordowanym przez NKWD oraz tym Rosjanom, ktrzy w tym samym miejscu padli ofiar zbrodni stalinowskich w ramach tzw. wielkiej czystki w latach trzydziestych ubiegego wieku. Nastpnie w pobliskim Smolesku doszo do spotkania szefw rzdw z Grup do Spraw Trudnych oraz do oficjalnych rozmw bilateralnych. Prezydent L. Kaczyski mia 10 kwietnia 2010 r. wzi udzia w gwnych uroczystociach rocznicowych w Lesie Katyskim. Jednak w tym dniu doszo do bezprecedensowej w dziejach katastrofy samolotu prezydenckiego, w ktrej oprcz gowy pastwa i jego maonki zginli liczni parlamentarzyci, dowdcy wszystkich rodzajw polskich si zbrojnych, urzdnicy, ministrowie z kancelarii prezydenta, wiceministrowie rzdu, duchowni, szef Biura Bezpieczestwa Narodowego, osoby piastujce wane funkcje publiczne, jak prezesi Instytutu Pamici Narodowej i Narodowego Banku Polskiego, oraz wielu zaproszonych na pokad samolotu goci. Wydarzenia te wpyny na radykaln zmian w stosunkach polsko-rosyjskich. Tragedia poruszya do gbi nie tylko olbrzymie masy rosyjskiego spoeczestwa, ale wywoaa take niezwykle solidarn reakcj wadz Federacji Rosyjskiej.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

Media i opinia publiczna niemal caego wiata na pewien czas skoncentroway swoj uwag na Polsce, Rosji i na sprawie Katynia. Wadze Rosji zdajc sobie oczywicie z tego spraw staray si zrobi wszystko, aby okaza swoj dobr wol, a zarazem pokaza sprawno swojego pastwa, co w mojej opinii udao si uczyni. W obliczu takiej tragedii trudno byo podejrzewa Kreml o dziaania wynikajce jedynie z kalkulacji politycznych. Premier Putin niemal natychmiast po katastrofie zadeklarowa pomoc i stan na czele rosyjskiej komisji badajcej jej przyczyny. Uda si take na miejsce wypadku, gdzie doszo do jego spotkania z przybyym tam rwnie premierem Tuskiem. Liczne gesty solidarnoci, wsparcia i okazywana tam pomoc ze strony wadz rosyjskich pozwalay ju wwczas wysnuwa wnioski o nowym otwarciu w relacjach midzy Polakami i Rosjanami. Prezydent Dmitrij Miedwiediew wyda odezw do narodu polskiego, zawierajc wyrazy alu, wspczucia i obietnice zbadania wypadku we wsppracy z Polsk. Jednoczenie ogosi 12 kwietnia 2010 r. dniem aoby na obszarze Federacji Rosyjskiej, wcznie z opuszczeniem do poowy flagi pastwowej na Kremlu. By to pierwszy przypadek zarzdzenia w Rosji aoby narodowej po mierci obywateli innego pastwa. Piknym gestem bya wsplna modlitwa Miedwiediewa i Putina w intencji ofiar katastrofy w kaplicy na terenie prezydenckiej rezydencji w Gorkach pod Moskw. Zwaywszy na wczeniejsze ciche wsparcie, jakiego Kreml udziela rodowiskom propagujcym tzw. kamstwo katyskie, przeomem bya take decyzja o emisji filmu Andrzeja Wajdy Katy w rosyjskiej telewizji. Trzeba przy tym pamita, e faszyw wersj historii zbrodni katyskiej forsowaa ds. nawet utworzona przez rosyjskiego prezydenta Komisja przeciwdziaania prbom

faszowania historii na szkod Rosji. Jednak po 10 kwietnia 2010 r. doszo do radykalnej zmiany tego stanowiska. Mona postawi tez, i wadze rosyjskie miay wczeniej ograniczone pole manewru. Powrt putinowskiej Rosji do roli neomocarstwowej legitymizowany by m.in. polityk historyczn, opierajc si na kulcie Wielkiej Wojny Ojczynianej i olbrzymim

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

wkadzie ZSRR w zwycistwo na faszyzmem. W zwizku z odbudow poczucia dumy narodowej Rosjan, nadweronej w okresie prezydentury Borysa Jelcyna, niewskazane byo przypominanie niechlubnych kart rosyjskiej historii. W kontekcie stosunkw polsko-rosyjskich konflikt na tle odmiennej interpretacji historii po obu stronach granicy rzuca cie na wzajemne relacje. Dopki fakty dotyczce zbrodni katyskiej byy na wiecie mao znane, dopty Kreml mg forsowa wrd spoeczestwa zakaman albo niepen wersj tych wydarze. Jednak, kiedy haso Katy pojawio si na ustach dziennikarzy i w telewizjach w skali globalnej, postpowanie takie stracio racj bytu. Ponadto olbrzymia fala wspczucia i solidarnoci narodu rosyjskiego z narodem polskim staa si doskona okazj do niezbdnej zmiany kursu polityki wadz Rosji w kwestii postrzegania zwaszcza wasnej historii i jej odkamania. Dnia 18 kwietnia 2010 r. prezydent Miedwiediew przyby na uroczystoci pogrzebowe Lecha i Marii Kaczyskich na Wawelu, pomimo e wiele delegacji pastwowych odwoao swj przyjazd ze wzgldw bezpieczestwa erupcja wulkanu Eyjafjoell na Islandii stwarzaa zagroenie dla ruchu lotniczego w Europie. Z tego powodu swj przylot odwoali m.in. prezydent Stanw Zjednoczonych Barack Obama, prezydent Francji Nicolas Sarkozy i kanclerz Angela Merkel. O wysokiej randze delegacji rosyjskiej wiadczyo take uczestnictwo w niej m.in. ministra spraw zagranicznych S. awrowa i doradcy prezydenta ds. polityki zagranicznej Siergieja Prichodko. Przed odlotem z Krakowa Miedwiediew owiadczy: (...) podejm wysiki, wydam polecenia dotyczce dalszego postpowania z materiaami sprawy katyskiej, w tym aktami ledztwa nr 159. Kolejnym wanym impulsem na drodze do polsko-rosyjskiego pojednania bya wizyta Marszaka Sejmu, penicego obowizki prezydenta, Bronisawa Komorowskiego w Moskwie z okazji obchodw 65. rocznicy zwycistwa nad hitlerowskimi Niemcami w dniach 8-9 maja 2010 r. W przeddzie uroczystoci D. Miedwiediew udzieli obszernego wywiadu dla dziennika Izwiestija, w ktrym okreli mord w Katyniu

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

jako mroczn stronic historii, na ktrej temat nie mwiono prawdy. Odnoszc si do dalszego kontestowania zakamanej historii Katynia przez niektre rosyjskie rodowiska polityczne i naukowe poleci, by materiay w tej sprawie ponownie wyeksponowa. Podkreli przy tym, i jest to przypadek faszowania historii () faszowania historii dopuszczaj si nie tylko ci, ktrzy mieszkaj za granic. Sami te dopuszczalimy do faszowania historii (). Prawda w kocu powinna zosta przedstawiona naszym ludziom i zagranicznym obywatelom, ktrzy s tym zainteresowani () nadszed ju czas udostpnienia praktycznie wszystkich dokumentw archiwalnych dotyczcych II wojny wiatowej. Wyrazem gbokich przemian, jakie zaczynaj si dokonywa w wiadomoci rosyjskich elit politycznych po tragedii smoleskiej, byo zwaszcza stwierdzenie: (...) reimu, jaki panowa w ZSRR, nie mona okreli inaczej ni jako totalitarny. Niestety, by to reim, przy ktrym tumiono elementarne prawa i swobody. I nie tylko wobec wasnego spoeczestwa. Tak byo rwnie w innych krajach socjalistycznych. Nie da si tego wykreli z historii (). Jeli chodzi o pastwow ocen, o to, jak Stalina oceniaj wadze kraju, od momentu powstania nowego pastwa rosyjskiego, to tutaj ocena jest jasna Stalin popeni mas zbrodni wobec wasnego narodu. Mimo e duo pracowa, mimo e pod jego przywdztwem kraj odnosi sukcesy, to jednak to, co uczyniono wobec wasnego narodu, nie moe by wybaczone. Tak radykalne stwierdzenia prezydenta Rosji pozwalaj wysun wniosek, e wydarzenia z 10 kwietnia 2010 r. stay si katalizatorem procesw, ktre ju od dawna narastay w rosyjskim spoeczestwie, ale nie zaistnia wczeniej wystarczajco wany powd, dla ktrego mona by je uwolni bez ryzyka naraenia si na utrat poparcia spoecznego przez obz wadzy. Dlatego pomimo licznych nieprzychylnych wobec Rosji komentarzy w rodowiskach rusofobw wydaje si, e pozytywne gesty Kremla wobec Warszawy maj wymiar zarwno czysto ludzki, jak i wynikaj z dobrej woli, potrzeby zmiany polityki na bardziej odpowiadajc europejskim standardom, a nie jedynie politycznego wyrachowania. Jednoczenie ch pokazania si od jak najlepszej

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

strony, kiedy opinia wiatowa przez dugi czas skoncentrowana bya na opisywanych wydarzeniach, jest jak najbardziej zrozumiae. Celowo pomijam kwestie licznych teorii spiskowych dotyczcych przyczyn katastrofy, ktrych nie brakuje zarwno w Rosji jak i w Polsce. Jednak w wietle oczekiwania na efekty prac specjalistycznych komisji zajmujcych si t katastrof i majcych dostp do nie znanych na razie opinii publicznej faktw, wszelkie przypuszczenia na ten temat s pozbawione racjonalnych przesanek. Pojawiajce si przy tym co chwila niepotwierdzone enuncjacje prasowe naley tumaczy niecierpliwoci, ale i uzna za szkodliwe. Zwaszcza, e zdaniem specjalistw ledztwo w tej sprawie dziki staraniom zarwno strony rosyjskiej jak i polskiej przebiega w niezwykle szybkim tempie. Jest to podyktowane oczekiwaniami spoecznymi, ale rodzi moe te drobne zaniedbania, ktre staj si kanw nagonki politycznej, zwaszcza w naszym kraju. Przy okazji wizyty w Moskwie prezydent Miedwiediew przekaza marszakowi Komorowskiemu 67 tomw akt ledztwa, ktre w latach 1990-2004 w sprawie zbrodni katyskiej prowadzia Gwna Prokuratura Wojskowa Federacji Rosyjskiej. Pomimo e dokumenty te znane byy ju wczeniej badaczom, odczyta to naley jako kolejny gest dobrej woli ze strony rosyjskiej, co daje nadzieje na pogbienie wsppracy. Sam marszaek dzikujc za te materiay, wyrazi przekonanie, i jest to pocztek prac, ktre pozwol rozsupa wze katyski. Doceniajc moskiewskie, przyjazd Komorowskiego Kremla powiedzia na uroczystoci Pragn gospodarz m.in.:

podzikowa za to, e uczestniczy Pan w obchodach naszego wsplnego zwycistwa nad faszyzmem () rne wydarzenia poprzedziy t wojn, w tym wydarzenia w Katyniu. Odnoszc si do ledztwa w sprawie katastrofy lotniczej pod Smoleskiem uzna, i jego wyniki powinny by przedstawione jak najszerszej opinii publicznej. Zwieczeniem uroczystoci w Moskwie bya wielka defilada wojskowa na Placu Czerwonym z udziaem 70 onierzy Batalionu Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. Decyzj o zaproszeniu do

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

udziau w defiladzie polskiego wojska wiceminister obrony Rosji gen. Aleksander Komakow uzasadni potrzeb uwzgldnienia wkadu Wojska Polskiego, ktrego onierze walczyli z niemieckofaszystowskim najedc na terytorium ZSRR, a take uczestniczyli w szturmie Berlina i Paradzie Zwycistwa 1945 roku. By to zasadniczy zwrot w rosyjskim podejciu do polskiej delegacji, zwaywszy na to jak oschle i upokarzajco potraktowano pi lat wczeniej podczas podobnych uroczystoci prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego. Jakie w zwizku z tym rysuj si perspektywy dla stosunkw polsko-rosyjskich? Tragedia smoleska doprowadzia do ocieplenia wzajemnych relacji, ale jak na razie ma to wymiar gwnie symboliczny. Nie znaczy to wszake, i naley fakt taki bagatelizowa. Wczeniej rozmowy na tematy trudne byy naznaczone wzajemn niechci i podejrzliwoci. Sdz, e takie podejcie ulegnie teraz daleko idcemu zagodzeniu. Oczywicie przy zaoeniu dobrej woli po obu stronach, ktrej na razie nie brakuje. Rozbiene interesy strategiczne zwaszcza w kwestii stosunku do Ukrainy, Gruzji, czy polityki energetycznej zapewne dugo jeszcze pozostan koci niezgody pomidzy oboma krajami. Wane pozostaje jednak zainicjowanie dialogu, ktry by moe umoliwi wypracowanie kompromisowych rozwiza. Rzd Donalda Tuska w odrnieniu od swoich poprzednikw szybko zrozumia, e trudne problemy w stosunkach z Rosj atwiej jest rozwizywa za porednictwem Unii Europejskiej ni w stosunkach bilateralnych. Ocieplenie na linii MoskwaWarszawa moe to tylko uatwi, ale nie naley spodziewa si, e w zwizku z tym problemy znikn. Wydaje si, i wadze na Kremlu wiedz ju od dawna, e w dialogu z Uni Europejsk Polska nie jest przeszkod, tylko wanym jego elementem. Brakowao jedynie impulsu, ktry zaistnia w ostatnim czasie. W zwizku z tym opisane dowiadczenia, niedoskonaoci nawet jeli wychodz powinny przy sta si okazji na jaw we wsppracy, spoiwem

wzajemnych relacjach, a nie powodem do konfrontacji.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

10

CZASOPISMA INSTYTUTU ZACHODNIEGO: Przegld Zachodni WeltTrends. Zeitschrift fr internationale Politik Siedlisko. Dziedzictwo kulturowe i tosamo spoecznoci na Ziemiach Zachodnich i Pnocnych Biuletyn Instytutu Zachodniego

NOWOCI WYDAWCZNICZE INSTYTUTU ZACHODNIEGO: Moje Niemcy moi Niemcy. Odpominania polskie, red. H. Orowski, Pozna 2009; K. Malinowski, Przemiany niemieckiej polityki bezpieczestwa 1990-2005, Pozna 2009; M. Rutowska, Lager Glowna. Niemiecki obz przesiedleczy na Gwnej w Poznaniu dla ludnoci polskiej (1939-1940), Pozna 2009; Transformacja w Polsce i Niemczech Wschodnich. Prba bilansu, red. A. Sakson, Pozna 2009; lzacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy midzy polskoci a niemieckoci, red. A. Sakson, Pozna 2008; B. Koszel, Polska i Niemcy w Unii Europejskiej. Pola konfliktw i paszczyzny wsppracy, Pozna 2008; B. Koszel, Nowe otwarcie? Stosunki polsko-niemieckie w okresie rzdw koalicji PO-PSL (2007-2009) Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 57/2009; M.Wagiska-Marzec, Konflikt wok Widocznego Znaku w wietle prasy polskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 56/2009; Z. Mazur, Widoczny Znak (2005-2009), Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 55/2009; P. Cichocki, Wybrane problemy bada nad tosamoci europejsk, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 53/2009; B. Koszel, Integracja Turcji z Unia Europejsk z perspektywy RFN, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 52/2009; I. Romiszewska, Banki niemieckie w Unii Europejskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 51/2009.

Nr 38 / 2009 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna ul. Mostowa 27 A, 61-854 Pozna, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl, www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

11