Autor: dr Piotr Cichocki

Prognozy partycypacji Polakw w wyborach do Parlamentu Europejskiego

W bogatym w rocznicowe okazje roku 2009 pita rocznica wejcia Polski do struktur Unii Europejskiej zbiega si w czasie z kampani wyborcz do Parlamentu Europejskiego. Gdyby rocznicow miar zadowolenia Polakw z bycia obywatelami UE miao by zainteresowanie kampani oraz deklarowana gotowo do pjcia do urn w czerwcu 2009 r., to naleaoby ich uzna za szczeglnie obojtnych na sprawy europejskie. Mona wrcz mwi o wyborczej euroobojtnoci spoeczestwa polskiego, mimo relatywnej saboci eurosceptycyzmu w polskiej opinii publicznej. Cho deklarowane przez Polakw poczucie zwizku z UE, czy te oglne zadowolenie z czonkostwa, pozostaj wysze od przecitnej

Nr 16 / 2009
200509
INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna

europejskiej, to ta proeuropejska postawa okazuje si zbyt saba, aby mc skutecznie motywowa obywateli polskich do oddania gosu w eurowyborach. Ta euroobojtno Polakw stanowia w ostatnich tygodniach przesank do mobilizacji aktorw polskiej sfery publicznej , majcej na celu pobudzenie partycypacji wyborczej (w trybie bicia na alarm). Przygldajc si jednak tym dziaaniom dochodzi si do wniosku, e to okazjonalne oywienie sfery publicznej take w gruncie rzeczy zdradza oznaki swego rodzaju euroobojtnoci. Opublikowany w kwietniu 2009 r. specjalny sonda Eurobarometru powicony prognozom partycypacji w eurowyborach na poziomie poszczeglnych krajw czonkowskich scharakteryzowa spoeczestwo polskie jako ponadprzecitnie obojtne na debat

Redakcja: Joanna Dobrowolska-Polak (redaktor naczelny), Marta Gtz, Piotr Cichocki

wyborcz oraz niechtne do wzicia udziau w gosowaniu1. Przecitny odsetek deklarujcych zainteresowanie nadchodzcymi eurowyborami we wszystkich krajach czonkowskich wynis 44%, natomiast wskanik ten przyj w Polsce warto 30%. Wynik ten spowodowa uplasowani e si Polski na trzecim od koca miejscu w caej Wsplnocie, nisze zainteresowanie zanotowano tylko w Czechach oraz na otwie. Jeszcze sabsze okazay si wyniki uzyskane dla pytania o zamiar wzicia udziau w czerwcowych wyborach. Wskanik uzyskany w Polsce by zdecydowanie najniszy na tle wszystkich pozostaych krajw czonkowskich wynis zaledwie 13%, przy redniej dla UE27 na poziomie 34%. Gdyby tak niska frekwencja rzeczywicie miaa mie miejsce, to oznaczaoby to, e do urn poszoby mniej ni 4 mln Polakw, co stanowioby demonstracj zaiste ekstremalnego deficytu wyborczej legitymizacji polskich europarlamentarzystw. Dla porwnania warto przypomnie chociaby, e w polskich wyborach do parlamentu krajowego w 2007 r. swoje gosy oddao ponad 16 mln obywateli. W 2004 r. frekwencja w eurowyborach wyniosa w Polsce 21%, co stanowio jeden z najniszych wynikw w caej Wsplnocie odsetek wszystkich obywateli UE, ktrzy poszli do urn, wynis wwczas 46% (wynik skdind najniszy w historii). Tak niska frekwencja w Polsce wpisaa si zatem w oglny trend europejski wiadczcy o utracie zainteresowania opinii publicznej wyborami do Parlamentu Europejskiego. W wietle aktualnych prognoz Eurobarometru wyniki z 2004 r. nie wydaj si a tak sabe. W przypadku Polski, jak i caej UE oczekiwana frekwencja w 2009 r. moe by jeszcze nisza od tej z 2004 r. Sytuacja ta w naturalny sposb oywia kontrowersje wok zasadniczego deficytu demokracji, w ktry uwikane jest sprawowanie wadzy przez instytucje UE. Zdominowanie dyskusji o wyborach europejskich przez ten wtek wydaje si sytuacj dosy paradoksaln ze wzgldu na fakt, e w ten sposb jedn z istotnych form ich obecnoci w sferze publicznej okazuje si rozprawianie o obojtnoci opinii publicznej wo bec nich. Nawet
1

jeli

prognozy

Eurobarometru

oka

si

przesadnie

http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb_special_en.htm

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

pesymistyczne pomiar przeprowadzony przez CBOS mwi o 41% frekwencji2 to nie zmieni to faktu, e polityka europejska nie znalaza dla siebie prominentnego miejsca w polskiej sferze i opinii publicznej. Polska euroobojtno nie jest eurosceptycyzmem przede wszystkim dlatego, e Unia Europejska, jak rwnie polskie w niej czonkostwo, waloryzowane s przez polsk opini publiczn zdecydowanie pozytywnie. Odpowiednie wskaniki mierzone w ramach pomiarw standardowego Eurobarometru utrzymuj si w Polsce systematycznie czonkowskich. powyej Choby redniej pobiene dla wszystkich si
3

27

krajw

przyjrzenie

najnowszemu

dostpnemu Eurobarometrowi serii 70 (jesie 2009) pozwala na znalezienie wymownych przykadw: 65% polskich obywateli uwaa czonkostwo w UE za dobr rzecz, przy redniej dla UE27 na poziomie 53%; odpowiednio 54% Polakw deklaruje, e w ich odbiorze obraz UE jest pozytywny, przy europejskiej redniej 45%. Majc powysze dane na uwadze nie wydaje si moliwe, aby przypisywa obojtno wobec wyborw do Parlamentu Europejskiego jakiej zgeneralizowanej niechci do instytucji wsplnotowych. Cho deklarowane zaufanie do samego Parlamentu Europejskiego jest w Polsce na podobnym poziomie co warto przecitna dla UE (52% wobec 51%), to jednoczenie naley zauway, e jest to wskanik znacznie wyszy ni ma to miejsce w przypadku parlamentu krajowego. Publikacja wynikw badania EB71.1 odbia si na pozr szerokim echem w polskich mediach. Naley jednak zwrci uwag, e ten rozgos sprowadza si w przewaajcej mierze do bezrefleksyjnego zrelacjonowania dostarczonych przez agencje

informacyjne materiaw. Konstrukcja tych publikacji wpisywaa si w ogln narracj obywatelskiej obojtnoci wobec UE. Materiay medialne nie tylko nie wykraczay poza oglne zrelacjonowanie prezentacji przedstawionej przez Eurobarometr, w oglnikowoci szy duo dalej, poniewa powoyway si przewanie na rda porednie relacjonujce materiay informacyjne Eurobarometru. Przykadowo,

2 3

http://www.cbos.pl/PL/publikacje/raporty_2009.php http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb70/eb70_annex.pdf

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

serwis internetowy tvn24.pl4, portale onet.pl, wprost24.pl oraz wp.pl cytoway dane sondaowe za artykuem opublikowanym w bezpatnej gazecie Metro. Gazeta Wyborcza5 odnosia si natomiast do danych dostarczonych w depeszy PAP, podobnie zreszt jak gazeta Metro, ktra staa si nominalnym rdem informacji dla duej czci pozostaych mediw. Bardziej oryginalny okaza si pod tym wzgldem Dziennik6, ktry opublikowa artyku pod tytuem Europarlament nic nas nie obchodzi powoujcy si na francuski dziennik Liberation jako na rdo informacji o przeprowadzonym sondau. Autor artykuu stwierdza we wstpie wprost, i takie wyniki przynosz najnowsze, niepublikowane jeszcze badania Eurostatu, do ktrych dotar francuski dziennik Liberation, co wiadczy dobitnie o fakcie, e oryginalnych materiaw nie widzia, ani nie szuka, poniewa te niepublikowane jeszcze badania w dniu publikacji tego artykuu stronie byy swobodnie to dostpne w internecie ich nie na stronie bo Eurobarometru; naley przyzna, e jeeli szuka tych danych na Eurostatu, faktycznie mg znale, Eurobarometr to nie do koca to samo co Eurostat, ale takie nieporozumienie mona szybko rozwia dziki dowolnej wyszukiwarce internetowej. Pogbiona analiza polskich doniesie medialnych dotyczcych eurowyborczej frekwencji nie wydaje si szczeglnie interesujca, przede wszystkim ze wzgldu na niky sposb intelektualnego przetworzenia powtarzanych doniesie. W tym sensie doniesienie to nie byo niczym wicej jak jednym z dziesitek codziennych newsw przewijajcych si bezrefleksyjnie przez serwisy informacyjne. Sytuacja, w ktrej powane portale informacyjne powouj si na bezpatn gazet, rozdawan na ulicach jako na gwne rdo informacji, wydaje si szczeglnie symptomatycznym tego przejawem. wiadczy to zapewne porednio o tym, e wbrew oficjalnym deklaracjom oraz apelom rwnie w wiecie mediw temat
4

http://www.tvn24.pl/0,1595738,0,5,kompromitujaca-frekwencja-weurowyborach,wiadomosc.html 5 http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,81048,6489277,Eurobarometr __Polacy_najmniej_sklonni_glosowac_w_wyborach.html 6 http://www.dziennik.pl/swiat/article360598/Europarlament_nas_nic_nie_o bchodzi.html

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

wyborw do europarlamentu nie jest traktowany priorytetowo. Mona naturalnie znale przykady publikowania komentarzy do wynikw tak jak to miao miejsce w Gazecie Wyborczej, ktra obok doniesienia zamiecia wywiad z ekspertem z Instytutu Spraw Publicznych. Jednak takie wywiady, czy te cytowane komentarze ad hoc w uzyskane rzeczywistoci od socjologw kamufla lub politologw, stanowiy brak chci jedynie majcy ukry

powaniejszego namysu wynikami.

nad uzyskanymi przez Eurobarometr kwestii euro wyborw,

Poziom obojtnoci wobec

wykazywany przez aktorw ksztatujcych polski dyskurs publiczny, nie odbiega zatem od tej obojtnoci, ktr wykazuj polscy obywatele w badaniach opinii publicznej. Sabo europejskiej sfery publicznej oraz zasadniczy deficyt demokratycznej legitymizacji instytucji unijnych nie stanowi jakiej szczeglnej polskiej przypadoci. Jednoczenie jednak wydaje si, e te oglnoeuropejskie tendencje przejawiaj si w kontekcie polskim relatywnie silniej ni w innych krajach czonkowskich. Polacy wydaj si by obywatelami europejskimi jedynie nominalnie, poniewa z tym statusem formalno-prawnym nie wi oni adnych szczeglnych postaw poza pewn ogln dum i zadowoleniem z tego statusu posiadania. Tak polska opinia publiczna, jak te aktorzy polskiej sfery publicznej, wydaj si przyzwyczajeni do wasnej bezrefleksyjnej proeuropejskoci. Naley si zatem spodziewa, e przy okazji dziesitej rocznicy polskiej akcesji do struktur UE pojawi si cyklicznie ten sam problem niskiej eurowyborczej frekwencji, ktry bdzie przedmiotem rwnie intensywnej co powierzchownej i krtkotrwaej burzy medialnej. Zacytowane zostan sondae, wypytane w krtkich wywiadach autorytety, a temat po kilku dniach zostanie upiony, aby powsta z martwych za kolejne pi lat.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

CZASOPISMA INSTYTUTU ZACHODNIEGO: Przegld Zachodni WeltTrends. Zeitschrift fr internationale Politik Siedlisko. Dziedzictwo kulturowe i tosamo spoecznoci na Ziemiach Zachodnich i Pnocnych Biuletyn Instytutu Zachodniego

NOWOCI WYDAWCZNICZE INSTYTUTU ZACHODNIEGO: M. Rutowska, Lager Glowna. Niemiecki obz przesiedleczy na Gwnej w Poznaniu dla ludnoci polskiej (1939 -1940), Pozna 2009; Transformacja w Polsce i Niemczech Wschodnich. Prba bilansu, red. A. Sakson, Pozna 2009; lzacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy midzy polskoci a niemieckoci, red. A. Sakson, Pozna 2008; B. Koszel, Polska i Niemcy w Unii Europejskiej. Pola konfliktw i paszczyzny wsppracy, Pozna 2008; P. Cichocki, Wybrane problemy bada nad tosamoci europejsk, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 53/2009; B. Koszel, Integracja Turcji z Unia Europejsk z perspektywy RFN, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 52/2009; I. Romiszewska, Banki niemieckie w Unii Europejskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 51/2009 , Pozna 2009; J. Kiwerska, Osabione mocarstwo. Pozycja USA w wiecie po omiu latach prezydentury Georgea Busha, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 50/2008, Pozna 2008; P. Kubiak, Pocztki wielkiej koalicji w Niemczech (2005), Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 49/2008, Pozna 2008; M. Gtz, Czynniki wzrostu gospodarczego zwizane z wiedz. Niemcy na tle Unii Europejskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 48/2008, Pozna 2008.

Nr 16 / 2009
INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna ul. Mostowa 27 A, 61-854 Pozna, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl, www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl