You are on page 1of 6

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z.

WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 5/2008 30102008

Redakcja: Joanna Dobrowolska-Polak (redaktor naczelny), Marta Gtz, Piotr Cichocki

Biuletyn Instytutu Zachodniego


Autor: dr Marta Gtz, doc. dr hab. Tomasz Budnikowski

Kondycja gospodarki Niemiec na przeomie lat 2007 i 2008 midzy konkurencyjnoci a koniunktur

Przynalenod Niemiec i Polski do Unii Europejskiej, bezporednie ssiedztwo, ale przede wszystkim rozmiary kontaktw gospodarczych, w tym zaangaowanego kapitau mierzonego liczb podmiotw niemieckich dziaajcych na polskim rynku oraz wielkod obrotw handlowych midzy oboma paostwami, czyni biec obserwacj procesw dokonujcych si za Odr i Nys nie tylko zasadn, ale wrcz konieczn. Analiza najnowszych danych wydaje si wiadczyd, e Niemcy znajduj si w umiarkowanie dobrej kondycji gospodarczej - mimo niezadowalajcej koniunktury - midzy innymi dziki relatywnej konkurencyjnoci i innowacyjnoci . Dane dotyczce czterech gwnych gospodarek Unii (Francji, Woch, Wielkiej Brytanii oraz Niemiec) pochodzce z Economic Outlook 2007,

opracowanego przez Komisj Europejsk, wskazuj na dod korzystn sytuacj najwikszej z nich. Niemcy maj co prawda stosunkowo wysok stop inflacji (2,3%) i cigle znaczny (chod systematycznie malejcy) poziom bezrobocia (8,4%, wobec 8,3% we Francji, 6,1% we Woszech i 5,2% w Wielkiej Brytanii) odnotowuj natomiast wyjtkow na tle pozostaych krajw nadwyk w bilansie obrotw biecych (6,9%, wobec deficytw na poziomie 2,6% we Francji, 4,2 % w Wielkiej Brytanii i 1,7 % we Woszech) i bardzo korzystn sytuacj w finansach publicznych. Rwnie dane dotyczce stopy wzrostu PKB s dla Niemiec korzystne. Take najnowsze prognozy z wrzenia 2008, chod dod pesymistyczne dla caej strefy euro, przewiduj dla Niemiec najlepsze w porwnaniu z Francj, Wochami i Wielk Brytani ksztatowanie si tempa wzrostu PKB i stopy inflacji. Jednoczenie naley przypomnied, e normaln tendencj na dugookresowej ciece rozwoju jest nastpowanie po okresie szybkiego wzrostu pewnego spowolnienia gospodarczego.

ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 5/2008 30102008

Trudno bowiem oczekiwad cigej niekooczcej si poprawy i permanentnie lepszych wynikw. Generalnie zakada si, e to proces delokalizacji (ang. offshoringu wydzielania i przenoszenia czci dziaalnoci przedsibiorstwa poza granice kraju), ktrego dowiadcza Republika Federalna przyczynia si gwnie do zamykania niemieckich fabryk i likwidacji tysicy miejsc pracy. Tymczasem badania dublioskiej agendy UE - Eurofound wykazuj, e tylko w 8-10% procesy zwizane z offshoringiem odpowiedzialne s za redukcj zatrudnienia w Europie. Gwnym winowajc wydaje si postp techniczny. Postpujca automatyzacja wielu procesw i zastosowanie nowoczesnych technologii czyni prac ludzk czciowo zbdn i przyczyniaj si w gwnej mierze do redukcji zatrudnienia w rozwinitych gospodarkach. Naley byd jednak wiadomym, e proces ten bdzie tak dugo opacalny, jak dugo ksztatowad si bdzie korzystny kurs wymiany euro i pki zachowany zostanie odpowiednio niski poziom kosztw transportu. Odstpienie od tych warunkw wyjciowych (drogie euro, niskie ceny ropy, tani transport) moe oznaczad, jeli niecakowity odwrt od procesw offshoringu to przynajmniej ograniczenie jego atrakcyjnoci i popularnoci. Niemniej jednak, podkrelajc nieuchronnod wielu z tych procesw, za kluczow dla rozwoju gospodarczego uznaje si umiejtnod zagospodarowywania nowo powstajcych przestrzeni (tj. bran, konsumentw). Podejcie liberalne nakazuje w tym przypadku zostawid wszystko w rkach rynku, ktry sam dokona alokacji istniejcych zasobw. Koniecznod liberalizacji i wikszej swobody gospodarowania wydaj si byd szczeglnie gono podnoszone w przypadku Niemiec, zwaszcza niemieckiego rynku pracy. Nie kwestionujc potrzeby deregulacji, naley zwrcid uwag, e pewn potrzeb dziaao interwencyjnych paostwa wymusza zawodnod rynku, ktr obserwujemy midzy innymi w sferze badawczo-rozwojowej, czy edukacyjnej, a wic w sektorach kluczowych dla wysoko rozwinitych paostw. Wspomnian, wzgldnie dobr kondycj, jak cieszy si niemiecka gospodarka, obserwujemy mimo niezadowalajcej koniunktury. Problematyk wzrostu, czy szerzej oglnego stanu gospodarki, mona bowiem, stosujc pewne uproszczenie, omawiad w dwjnasb: biorc pod uwag siy j cignce, a wic popyt, czy to krajowy w postaci zakupw rzdowych, konsumpcji prywatnej lub inwestycji, czy te zagraniczny, czyli eksport; lub koncentrujc si na czynnikach pojawiajcych si w funkcji produkcji - sile roboczej, kapitale, technologii. To pierwsze podejcie odnosi si gwnie do perspektywy redniego okresu i jest, jak zauwaa wielu ekonomistw, domen politykw, ktrych horyzont decyzyjny
ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 5/2008 30102008

wyznaczaj daty kolejnych wyborw. Takie spojrzenie jest te silnie zakorzenione w powszechnym odbiorze zdarzeo. Zatem, mwic o wzrocie gospodarczym, uywa si z reguy tego pojcia w znaczeniu krtkookresowych zmian poziomu aktywnoci makroekonomicznej, ktre de facto nale do sfery cyklu koniunkturalnego, a wic zmian zagregowanego popytu - konsumpcji, inwestycji, wydatkw publicznych. Mwic zatem o koniunkturze, mamy na myli gwnie czynniki o charakterze popytowym, oddziaujce na rozmiary eksportu, inwestycji czy poziom wydatkw gospodarstw domowych. Krtkookresowe dane z poowy 2008 roku dotyczce Niemiec mwi o spadku produkcji przemysowej, zmniejszajcej si wielkoci eksportu i wydatkw konsumpcyjnych. Nastroje konsumentw s najgorsze od piciu lat, a zaufanie inwestorw - od trzech. Powodem zej kondycji rynku zamwieo jest przy tym spadek popytu krajowego, jak i zamwieo eksportowych spoza UE. Wanie ten ostatni element - zdaniem wielu - powodowa, e koniunktura w Niemczech saba pomimo dobrej wci sytuacji finansowej niemieckich przedsibiorstw. Aprecjacja euro, powany kryzys na rynku kredytw hipotecznych w USA, ktrego konsekwencje w postaci zawirowao przeywa wikszod rynkw finansowych, wywieraj bez wtpienia wpyw na funkcjonowanie gospodarki Republiki Federalnej. wiadcz o tym te ostatnie doniesienia dotyczce zamwieo w przemyle, czy nastrojw przedsibiorcw, stanowice dobre wskaniki wyprzedzajce koniunktury, a mierzone indeksami Instytutu Ifo (Institut fr Wirtschaftsforschung)z Monachium czy ZEW (Zentrum fr Europische Wirtschaftsforschung) z Mannhe im. Nie umniejszajc znaczenia wyej wymienionych czynnikw, zwizanych cile z przebiegiem cykli koniunkturalnych, nie wolno zapominad o fundamentach gospodarki - stronie podaowej czyli zdolnoci do generowania wzrostu gospodarczego mierzonej wyposaeniem w czynniki wytwrcze, a wic

konkurencyjnoci kraju.

Wydaje si, e stosunkowo dobr sytuacj swojej

gospodarki Niemcom udao si osignd nie tylko na skutek przeprowadzonych reform, ale midzy innymi dziki relatywnej konkurencyjnoci i innowacyjnoci. Konkurencyjnod moe byd rozumiana jako zesp cech decydujcych

o atrakcyjnoci kraju z punktu widzenia lokowania w nim inwestycji i miejsca zamieszkania lub jako wskanik przewagi technologicznej lub niszych cen produktw i usug wytwarzanych w paostwie, w porwnaniu z analogicznymi produktami i usugami w innych krajach. W przypadku wysokorozwinitych gospodarek bazuje ona gwnie na innowacyjnoci, a wic zdolnoci do tworzenia, wdraania i absorpcji innowacji. Wie si z aktywnym zaangaowaniem w procesy
ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 5/2008 30102008

innowacyjne i celowym, wiadomym podejmowaniem dziaao w tym kierunku; zdobywaniem zasobw i umiejtnoci niezbdnych do uczestniczenia w tych procesach. W kontekcie innowacyjnoci, szczegln uwag powica si czynnikom warunkujcym wzrost endogeniczny, ktry czony jest z koncepcj gospodarki opartej na wiedzy (GOW), stanowicej zbir idei uznajcych za determinanty wzrostu, innowacje techniczne i organizacyjne, wyksztacenie, umiejtnod dziaa nia w zmieniajcych si warunkach i inne elementy ludzkiej wiedzy, a wdraanie innowacji traktujcej jako podstawowy czynnik wzrostu wydajnoci. Niemcy kwalifikuj si wedug syntetycznego indeksu innowacyjnoci (SI), opracowywanego przez Komisj Europejsk, do grupy tzw. liderw innowacji. W 2007 r. z poziomem 0,59 (maksymalna wartod SI =1) zajmoway wysok czwart lokat na tle 27 krajw UE ustpujc jedynie tradycyjnie innowacyjnym gospodarkom Skandynawii (Szwecji 0,73; Finlandii 0,64 i Danii 0,61) i sidm w grupie 37 paostw (lepsze wyniki notuj Szwajcaria 0,67; Izrael 0,62 i Japonia 0,60). Zdaniem Komisji Europejskiej, Niemcy osigaj jedn z najwyszych efektywnoci pod wzgldem transformacji czynnikw innowacyjnych w innowacyjne wyniki. Oczywicie sytuacja nie jest idealna. W odniesieniu do redniej unijnej (UE25=100) braki widad gwnie w obszarze kapitau ludzkiego (podobne wnioski pyn z najnowszego raportu OECD dotyczcego ksztacenia), gdzie Niemcy notuj nisze ni rednia w Unii poziomy ksztacenia ustawicznego (78%), absolwentw kierunkw technicznych (75%), czy te edukacji modziey (92%). Bardzo niski jest te poziom venture capital (kapitau ryzyka) stanowicy zaledwie 21% redniej UE. Pewien niepokj budzid moe relatywnie may udzia towarw zaawansowanych technologicznie w eksporcie (15% wartoci cakowitego eksportu i 82% redniej UE). Jakkolwiek gdy pod uwag wemiemy wyniki osigane przez pojedyncze kraje, tj. udzia eksportu dbr high-tech z tych paostw w globalnej wartoci eksportu zaawansowanego technologicznie, Niemcy s zdecydowanym liderem (7,7%, wobec 4,7% Francji). W tzw. bilansie technologicznym (eksport i import dbr zaawansowanych technologicznie) Republika Federalna notuje nieznaczn nadwyk (okoo 0,13% PKB). Niemcy dystansuj natomiast reszt Europy pod wzgldem wasnoci intelektualnej, o czym wiadcz wskaniki zgoszeo patentowych okoo dwuipkrotnie wysze od redniej EU, a take poziom przyznanych wzorw i znakw towarowych (odpowiednio 185% i 152% redniej UE). Relatywnie dobr pozycj wykazuj Niemcy take w przypadku wydatkw przedsibiorstw na badania i rozwj (B+R - 150%), wprowadzonych innowacji organizacyjnych (156%), sprzeday produktw nowych zarwno dla firmy
ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 5/2008 30102008

(161%), jak i dla danego rynku (103%) oraz zatrudnienia w przemyle wysokiej i redniej techniki (162%). Informacje z najnowszej (2007) edycji rocznika Europejskiego Obszaru Badao (European Research Area 2007 - Key Figures) wskazuj, e Niemcy nale nie tylko do grona paostw o wysokiej intensywnoci B+R (mierzonej relacj wydatkw na B+R do PKB = 2,51%), ale notuj take stay umiarkowany wzrost tej wartoci. Nakady ponoszone przez budet paostwa na B+R w Niemczech nale do jednych z najwyszych w UE i wynosz 1,64% cakowitych wydatkw budetowych (dla porwnania Polska 0,74%). Jako wysoce pozytywny uznaje si te znaczcy udzia sektora prywatnego w tych wydatkach. Nakady ponoszone przez przedsibiorstwa dotycz przy tym gwnie przemysu rednio wysokiej techniki (60%) i stanowi prawie 1% krajowego PKB (rednia UE to 0,43%). Jednoczenie naley zaznaczyd stosunkowo sabe wyniki w dziedzinie wiedzointensywnych usug, jako e pod wzgldem wartoci dodanej tego sektora Niemcy zajmuj jedno z ostatnich miejsc w UE (5,8% wobec 14,7% w Czechach i Irlandii). Warto jednak wspomnied, e wikszod europejskich firm nanotechnologicznych, tak wanych dla gospodarki opartej na wiedzy, ulokowana jest wanie na terenie Niemiec. Kraj ten zaliczany jest - wedug najnowszych raportw powiconych innowacyjnoci - nie tylko do cisej czowki na kontynencie, ale wypada take bardzo dobrze na tle USA, Japonii czy Szwajcarii. Mimo braku powszechnego optymizm u wielu decydentw - politykw, jak i praktykw ycia gospodarczego - skania si coraz czciej ku tezie, e Niemcy zajmuj dobr pozycj pod wzgldem potencjau wzrostu gospodarczego. Stan niemieckiej gospodarki wymyka si prostej i jednoznacznej ocenie. W kontekcie konkurencyjnoci paostw i zdolnoci do generowania wzrostu truizmem staje si goszenie potrzeby wikszej elastycznoci, czy te traktowania wyzwao nie w kategoriach zagroeo, ale szans. Jakkolwiek banalnie by te sugestie nie brzmiay, wydaj si obecnie jedynymi powszechnie obowizujcymi. Dotycz wszystkich krajw, w tym i Niemiec, ktre - jak si wydaje - dod dugo cieszyy si opini potgi gospodarczej. Przywoujc sowa publicysty N. Pipera Gdy wieje wiatr, jedni wznosz mury obronne, a inni buduj wiatraki i myny, otwarte pozostaje pytanie, czy uda si Niemcom potraktowad zachodzce zmiany jako wyzwania i szanse, ktre mona z poytkiem wykorzystad dla gospodarki.

ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 5/2008 30102008

Instytut Zachodni jest jednostk naukowo-badawcz. Dziaa nieprzerwanie od 1944 r. Organem zaoycielskim Instytutu jest Minister Spraw Zagranicznych RP. Czaspisma Instytutu Zachodniego: Przegld Zachodni WeltTrends. Zeitschrift fr internationale Politik und vergleichende Studien Siedlisko Biuletyn Instytutu Zachodniego Nowoci wydawcznicze Instytutu Zachodniego: Declining Cities/Developing Cities: Polish and German Perspectives, ed. M. Nowak, M. Nowosielski, Poznao 2008; lzacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy midzy polskoci a niemieckoci, red. A. Sakson, Poznao 2008; B. Koszel, Polska i Niemcy w Unii Europejskiej. Pola konfliktw i paszczyzny wsppracy, Poznao 2008; J. Dobrowolska-Polak, Niemiecka polityka dziaao humanitarnych, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 47/2008, Poznao 2008.
ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

You might also like