Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z.

WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 2/2008 5092008

Redakcja: Joanna Dobrowolska-Polak (redaktor naczelny), Marta Gtz, Piotr Cichocki

Biuletyn Instytutu Zachodniego

Autor: prof. dr hab. Jadwiga Kiwerska

USA w konflikcie gruzioskim

Konflikt rosyjsko-gruzioski w sierpniu 2008 r. ujawni z ca ostroci osabienie pozycji i prestiu Stanw Zjednoczonych. Co by nie powiedzied o efektywnoci dziaao Unii Europejskiej, to jednak misja francuskiego prezydenta Nicolasa Sarkozyego, ktry w najgortszym momencie wojny mediowa midzy Moskw a Tbilisi, bya na pewnym etapie rozwijania si wojny w Gruzji znaczcym i wanym dokonaniem. Zrazu wydawao si, e nawet skutecznym i przesdzajcym o zakooczeniu stard zbrojnych dziaaniem. Natomiast administracja Georgea W. Busha ukazaa w konflikcie na Kaukazie ca sw bezradnod i nieskutecznod, chod Gruzja od pewnego czasu uchodzia za jej bliskiego sojusznika. To o objcie Gruzji (oraz Ukrainy) specjalnym programem przygotowujcym do czonkostwa w NATO ( Membership Action Plan MAP) prezydent Bush stoczy bj podczas szczytu Sojuszu w Bukareszcie, na pocztku kwietnia 2008 r. Nie udao mu si wwczas przeforsowad swoich racji, o czym zadecydowaa postawa - gwnie Francji i Niemiec, obawiajcych si reakcji Moskwy. Bya to wyrana polityczna i prestiowa poraka Stanw Zjednoczonych, w koocu najsilniejszego czonka NATO. Niemcy i Francja wymierzyy Ameryce policzek napisa bez ogrdek Charles A. Kupchan, amerykaoski specjalista ds. stosunkw midzynarodowych. Niektrzy komentatorzy dowodzili - nie bez pewnej racji - e sierpniowa interwencja rosyjska na Kaukazie bya efektem odrzucenia w Bukareszcie zabiegw o MAP dla Gruzji, gdy rozzuchwalia Moskw. Nie zmienia to faktu, e wobec wojny rosyjsko-gruzioskiej Waszyngton okaza si dod bezradny, a jego dziaania byy mocno spnione i raczej miay na celu

ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 2/2008 5092008

ratowanie twarzy supermocarstwa, ni realn skutecznod. Najpierw Amerykanom nie udao si powstrzymad inicjujcych cay konflikt chod sprowokowanych przez Rosj - dziaao Micheila Saakaszwilego, prezydenta Gruzji. Nastpnie wyraano gbokie zaniepokojenie sytuacj, a sam prezydent Bush nie wykorzysta wyjtkowej okazji - bezporedniego spotkania z premierem Wadimirem Putinem, podczas inauguracji Igrzysk Olimpijskich w Pekinie, aby wywrzed na nim skuteczn presj i zapobiec eskalacji rosyjskich dziaao zbrojnych w Gruzji. W tej fazie konfliktu pierwsze skrzypce niewtpliwie graa Francja, przewodzca Unii Europejskiej, za Ameryka ograniczya si w zasadzie do ostrej retoryki, wspierania wysikw Parya i kibicowania Gruzji. Jej pniejsze prby wywierania ostrego nacisku na stron rosyjsk zreszt pod wpywem zdecydowanych apeli Johna McCaina, republikaoskiego kandydata na prezydenta niewiele ju daway. Podobnie jak wyprawa do Tbilisi sekretarz stanu Condoleezzy Rice, ktra dopiero 13 sierpnia 2008 r., a wic 6 dni po rozpoczciu wojny, przybya do Gruzji. W tym samym czasie rozpoczyna si akcja pomocy humanitarnej Stanw Zjednoczonych dla Gruzinw. Wszystko to ju jest zwyk musztard po obiedzie. Podobnie jak wrzeniowa wizyta na Zakaukaziu wiceprezydenta Richarda Cheneya. Miaa ona pokazad, e Waszyngton nie akceptuje dziaao Rosji. W rzeczywistoci jednak realizowaa ona biece cele zwikszenie szans wyborczych republikaoskiego kandydata McCaina, zwolennika utrzymania twardego kursu wobec Moskwy. Z pewnoci takiej klski amerykaoskiej dyplomacji jak na Kaukazie dawno nie widzielimy konkludowa ca sytuacj Witalij Portnikow, ukraioski publicysta. Bowiem, gdy jeszcze 26 sierpnia 2008 r. Rosja uznaa niepodlegod separatystycznych republik Osetii Poudniowej i Abchazji, pogbio si wraenie bezradnoci Waszyngtonu. Okazao si, e USA nie maj na Moskw adnego wpywu i sowa Busha gwarantujcego integralnod terytorialn Gruzji to tylko sowa. Rosja dostrzega bowiem moliwod bezkarnego dziaania, i postanowia to wykorzystad. Nie Stany Zjednoczone byy skutecznym kreatorem wydarzeo w tej czci wiata. Nie Ameryka rozstrzygaa konflikt, jej gos by saby saboci administracji Busha. W tej sytuacji okrelenie, e Ameryka si w Gruzji pogubia, wydaje si bardzo agodne. Stany Zjednoczone straciy tam wiarygodnod, okazay si sabym supermocarstwem, ktre nie jest w stanie przeciwstawid si zym tendencjom, odywaniu mocarstwowych skonnoci paostwa rosyjskiego,

podwaaniu zasad suwerennoci i integralnoci, chod dotyczyo to przecie ich bliskiego sojusznika, nad ktrym sprawoway swoisty patronat.
ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 2/2008 5092008

Trudno o bardziej wyraziste ukazanie tego, w jakim miejscu i w jakiej roli na arenie midzynarodowej znalazy si Stany Zjednoczone po omiu latach prezydentury Georgea W. Busha, jakie spustoszenia dokonaa realizowana przez jego administracj polityka, a take jak bardzo zmieni si wiat i geopolityczna konstelacja w ostatnim okresie. Nie ma wtpliwoci, e gwn przyczyn osabienia pozycji USA na arenie midzynarodowej bya polityka neokonserwatywna (nawet zakadajc dobre intencje jej autorw), ktrej wykadni staa si doktryna Busha uznanie dla siy militarnej jako wanej opcji osigania celw politycznych, przywizanie do koncepcji dziaao unilateralnych oraz moliwod prowadzenia akcji prewencyjnych. Spowodowaa ona bowiem ogromny zamt dyplomatyczny i w efekcie doprowadzia do podwaenia tzw. soft power - siy moralnej, stanowicej dotd wany czynnik pozycji i roli Stanw Zjednoczonych w wiecie. Take realizacja misji irackiej, zamiast przynied wzrost i umocnienie rangi USA w wiecie, spowodowaa jej osabienie i zakwestionowanie amerykaoskiego prymatu. Pomimo picioletnich ogromnych wysikw militarnych i finansowych nie udao si opanowad chaosu i ustabilizowad sytuacji, nadal padaj ofiary. Podobnym przykadem jest Afganistan. W efekcie osab presti Ameryki, jej skutecznod militarna nie jest ju tak bezdyskusyjna, a wiarygodnod pena.. Obrazu sabncego supermocarstwa dopeniaj liczne poraki

dyplomatyczne, jakie Ameryka odnotowaa w okresie prezydentury Busha. A przecie niegdy bylimy czoowymi praktykami globalnej dyplomacji, teraz zachowujemy si jak amatorzy twierdzi nie bez satysfakcji bya sekretarz stanu Madelaine Albright. Zmiana rangi Stanw Zjednoczonych, osabienie ich pozycji jest te konsekwencj krystalizowania si nowego porzdku w wiecie. Mwic najprociej, ukad jednobiegunowy przechodzi w now konstelacj geopolityczn. Chod Ameryka w liczbach bezwzgldnych nadal jest potg, to dziaa w wiecie, w ktrym wystpuje bardzo wielu innych aktywnych graczy. Jest kwesti dyskusji, w jakim stopniu sama Ameryka swoimi dziaaniami, faktem, e zatracia atrybuty lidera i wiatowego policjanta, przyczynia si do zmiany porzdku rzeczy. Naley jednak przyznad, e Stany Zjednoczone musz obecnie konkurowad na geopolitycznym rynku z innymi potgami, a take grupami politycznymi o rnym zabarwieniu: Rosj, Chinami, Uni Europejsk itd. W wiecie skomplikowanych powizao i uzalenieo, zwaszcza gospodarczych, s one w stanie silniej ni kiedykolwiek blokowad,
ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 2/2008 5092008

hamowad, a nawet torpedowad dziaania Waszyngtonu. Jego moc sprawcza zatem spada. Wszystko to skomplikowao funkcjonowanie Stanw Zjednoczonych jako lidera w wiecie, szkodzc nie tylko amerykaoskim interesom, ale przede wszystkim utrudniajc im rozwizywanie problemw, ograniczajc skuteczne wpywanie na bieg spraw. W efekcie nastpio osabienie potgi Ameryki i wyrane podwaenie jej dominacji w wiecie. Gruzja staa si ostatnio tego najlepszym potwierdzeniem.

Instytut Zachodni jest jednostk naukowo-badawcz. Prowadzi prace nieprzerwanie od 1944 r. Organem zaoycielskim Instytutu jest Minister Spraw Zagranicznych. Czaspisma Instytutu Zachodniego: Przegld Zachodni WeltTredns. Zeitschrift fr internationale Politik und vergleichende Studien IZ Policy Papers Siedlisko Biuletyn Instytutu Zachodniego Nowoci wydawcznicze Instytutu Zachodniego: Declining Cieties / Developing Citis: Polish and German Perspectives, ed. M. Nowak, M. Nowosielski, Poznao 2008; lzacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy midzy polskoci a niemieckoci, red. A. Sakson, Poznan 2008; B. Koszel, Polska i Niemcy w Unii Europejskiej. Pola konfliktw i paszczyzny wsppracy, Poznao 2008.
ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego INSTYTUT ZACHODNI IM. Z. WOJCIECHOWSKIEGO W POZNANIU

nr 2/2008 5092008

ul. Mostowa 27 A, 61-854 Poznao, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl , www.iz.poznan.pl