Opracowaa: mgr Jolanta Grzesik

CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM
Czytanie ze zrozumieniem, to niezwykle wana umiejtno w yciu kadego czowieka. Jest to umiejtno, ktr naley ksztatowa ju od pierwszych lat nauki szkolnej. Trwajca w XX wieku rewolucja techniczna powoduje konieczno posiadania takiej wiedzy, ktra pozwoliaby sprawnie przeprowadza odpowiedni selekcj informacji. Wana jest rwnie umiejtno rnicowania informacji przy korzystaniu z rnych, nowoczesnych form przekazu. W nadchodzcych dziesicioleciach wymagania stawiane nauce czytania ze zrozumieniem bd si zwiksza. Dlatego te, moliwie jak najszybciej ukazujemy dziecku praktyczn warto czytania oraz rozwijamy w nim zdolno czytania ze zrozumieniem. Aby osign dojrzao w czytaniu, trzeba umie rozumie kade sowo. W tym celu nieodzowne jest ksztacenie mylenia, ktre towarzyszy czytaniu. Podstaw czytania stanowi mechaniczne nawyki takie jak: spostrzeganie od lewej strony do prawej, dokadne przenoszenie wzroku z koca jednego wiersza do pocztku nastpnego, przyswojenie zasobu znanego sownictwa.

Bez utrwalenia tych nawykw ucze wyszych klas lub nawet osoba dorosa nie bd w stanie osign maksymalnego rozumienia czytanego tekstu. Nawyki te musz si jednak zautomatyzowa, tak aby czytelnik mg skupi ca uwag na rozumieniu i interpretacji tekstu. Czsto w nauczaniu przesadnie podkrelamy rol techniki czytania, a moe to prowadzi do werbalizmu, ktry niewiele ma wsplnego z prawdziwym czytaniem. Przy rozumieniu czytanego tekstu drukowanego zachodz takie same procesy, jak w procesie percepcji sw mwionych. Oznacza to, e percepcja sw pobudza znaczenia, ktre prowadz do rozumienia. Znaczenia te zale od indywidualnych dowiadcze yciowych jednostki, jak rwnie od jej atwoci porozumiewania si. Rozumienie w procesie czytania staje si coraz bardziej efektywne z wiekiem, aby wreszcie u osb biegych w czytaniu przewyszy rozumienie tekstu suchanego. U dzieci w pocztkowej fazie nauki czytania, gdzie kadzie si nacisk na zautomatyzowanie umiejtnoci czytania, rozumienie tekstu suchanego bywa zwykle lepsze. Gdy za uczniowie osign ju wyszy stopie biegoci w czytaniu, rozumienie tekstu czytanego staje si zwykle bardziej sprawne. Dzieje si tak dziki nagromadzonemu dowiadczeniu yciowemu, wikszej dojrzaoci i zwikszonej umiejtnoci czytania. W procesie nauki czytania ze zrozumieniem, nieporozumieniem jest traktowanie szybkoci czytania jako odrbnego aspektu tego procesu. Samo tempo identyfikacji sw ma niewielk warto dla procesu czytania, o ile nie zachodzi przy tym rozumienie czytanego tekstu. Jeeli program nauczania czytania jest odpowiedni, szybko czytania rozwinie si samoistnie. Jeli dziecko jest w stanie zrozumie tekst, to im janiej go rozumie, tym szybsze bdzie tempo jego postpw w czytaniu.

Czytanie jest czynnoci osobist, zalen jedynie od indywidualnych potrzeb, zainteresowa i woli czowieka. Wzbogaca nie tylko jego sfer poznawczo intelektualn, ale rozwija take wartoci moralno spoeczne. Znaczenia sw napotykane podczas czytania s oparte na dowiadczeniach yciowych jednostki. Rozumienie podczas czytania okrela szereg rozmaitych czynnikw. Mona przytoczy m. in. nastpujce: - jednostkowe rnice w zdolnociach umysowych, - bogactwo przey, - stopie zmechanizowania czynnoci czytania, - elastyczno w podejciu do czytania. Wane s te warunki sprzyjajce rozumieniu czytanego tekstu. Wymieni tu naley: - dostosowanie stopnia trudnoci czytanego tekstu do poziomu czytelnika; - przygotowanie ucznia do czytania danego tekstu tj. ucze powinien zna poprawn wymow i znaczenie trudnych czy nowych sw; - motywacja: nauczyciel powinien wprowadzi bodce, ktre zainteresowayby uczniw tematem; - usunicie przeszkd takich jak: brak pewnoci siebie, ubogie sownictwo. Zanim ucze zrozumie sens zda, akapitw i wikszych fragmentw tekstu, musi naby umiejtno: uchwycenia zalenoci pomidzy sowami i grupami sw, waciwej interpretacji znakw przestankowych, rozumienia metafor. Osoba biega w czytaniu potrafi wybra z tekstu tylko to, czego w nim szukaa i co chce w danej chwili. Moe wybra sobie czas, miejsce i sposb czytania, ktry mu najbardziej odpowiada. Wytrawny czytelnik wykorzystuje swoje specyficzne umiejtnoci rozumienia w takim stopniu, ktry pozwoli mu osign zamierzony cel. Najwaniejsze specyficzne umiejtnoci rozumienia to: czytanie wybircze, pozwalajce na selektywne czytanie w celu otrzymania okrelonych informacji, przyswajanie treci istotnych dla danego zagadnienia, wyanianie gwnej myli, wyciganie wnioskw.

Dziaalno rozwijajca czytanie ze zrozumieniem moe przebiega podczas: czytania pasywnego, czytania cichego, czytania gonego. We wczesnym dziecistwie, kiedy o samodzielnym czytaniu dziecka nie moe by jeszcze mowy, rozumienie treci mona stymulowa przez czytanie pasywne. Polega ono na czytaniu tekstu przez nauczyciela. Wane jest, aby tekst przeczytany by z dobr dykcj i interpunkcj, aby przycign uwag i zainteresowa dziecko. Do sprawdzenia, czy i w jakim stopniu tre tekstu przez dziecko w czytaniu pasywnym zostaa zapamitana i zrozumiana, mog suy metody werbalne (rnego typu pytania,

reprodukowanie treci, zapamitywanie wyrazw, przedstawianie wasnej koncepcji usyszanej treci) oraz niewerbalne (rysunki, gesty, rekwizyty, obrazki). Czytanie pasywne, cho nie daje dziecku bezporedniej przyjemnoci zwizanej z czynnym czytaniem (gonym albo cichym), to jednak rozwija i angauje te funkcje psychiczne, ktre s wane dla umiejtnoci czytania. Jest dla dziecka pewn form treningu umysowego. Czytanie ciche, podobnie jak czytanie pasywne, moe by okazj do ksztacenia rozumienia przeczytanego tekstu. W czytaniu cichym moemy wykorzystywa podane wczeniej werbalne i niewerbalne formy sprawdzenia rozumienia treci, urozmaicajc je rnymi propozycjami. Na ciche czytanie pozwalamy dziecku wwczas, gdy upora si ju ono z bdami w czytaniu, a ma jeszcze jedynie kopoty z szybkoci i technik czytania. Rozumienie treci podczas cichego czytania sprawdzamy poprzez rne, proste wiczenia. U dzieci z trudnociami w czytaniu preferuje si raczej gone czytanie, ktre jest bezporedni okazj do sprawdzenia poziomu czytania i dalszego wiadomego nim kierowania. BIBLIOGRAFIA: Sawa B. Jeeli dziecko le czyta i pisze. WSiP Warszawa 1994 Spionek H. Zaburzenia rozwoju uczniw a niepowodzenia szkolne. PWN Warszawa 1973 Waszkiewicz E. Pracuj z szeciolatkiem. Poradnik dla nauczycieli i rodzicw. WSiP Warszawa 1996 Zakrzewska B. Trudnoci w czytaniu i pisaniu. WSiP Warszawa 1996