Odmiany alotropowe wgla

Wgiel wystpuje w nastpujcych odmianach alotropowych:

1. Grafit 2. Diament 3. Fulereny 4. Nanopianka 5. Karbiny 6. Odmiany bezpostaciowe (sadza)

Sadza jest uywana jako napeniacz do gum i tworzyw sztucznych, jako pigment do tuszw, emalii, lakierw,
farb. Ten miaki, czarny proszek, z ktrym najczciej maj do czynienia kominiarze, powstaje podczas spalania wgla. Kiedy suya do wyrobu czernida do butw, czy przyspieszonego wdzenia wdlin. W ujciu chemicznym jest jedn z odmian alotropowych wgla. Jest to bowiem mikrokrystaliczny grafit. Ma du aktywnoci chemiczn i zdolno do adsorpcji. Przemysowo sadz otrzymuje si przez niecakowite spalanie substancji organicznych lub rozkad termiczny wglowodorw.

Diament ma najwiksz gsto atomow, w ktrej atomy s niezwykle zwarte wskutek oddziaywania
duych si midzy nimi. Sprawia to, e jest on krysztaem o twardoci 10 w skali Mohsa. Na przykadowo oyska korundowe po milionie obrotw w 57% nie nadaj si do uytku, za oyska diamentowe eksploatowane w tych samych warunkach nie wykazuj ladw zuycia po 25 mln obrotw. Do wad diamentu zalicza si jego atw upliwo w paszczynie (111) oraz nisk temperatur przejcia w grafit rwn 1800C. Uporzdkowanie atomw wgla w diamencie, kady atom wgla ma 4 ssiadw. Odlego midzy atomami wynosi 0,1544 nm.

Wasnoci diamentu Twardo: 10000 kg/mm2 (paszczyzna (111) Wytrzymao na rozciganie: >1.2GPa Wytrzymao na ciskanie: > 110 Gpa Prdko dwiku: 18000 m/s Gsto: 3.515 g/cm3 Modu Younga 1.02 Gpa Odporny na korozj Biologicznie kompatybilny Przewodnictwo cieplne 20 W/cm K Wspczynnik rozszerzalnoci cieplnej: 0.8*10-6/K . Przenikalno dielektryczna 5.41 Pole przebicia 10000000 V/cm Wspczynnik zaamania wiata 2.41 Przezroczysty od gbokiego UV do dalekiej IR

Warstwy grafitu s ze sob luno zwizane za pomoc si Londona i oddalone o 3,35 , dlatego atwo
mog si od siebie oddziela. Grafit zastosowano w owkach, poniewa jego warstwy si cieraj i pozostaj na porowatym papierze. Uywany jest te take do wyrobu elektrod i tygli gdy jest odporny na wysok temperatur. Grafit w skali Mohsa ma posiada twardo 1. Wystpuje w dwch odmianach: i . Maj one takie same waciwoci fizyczne, rni si jednak struktur krysztaw. Grafit syntetyczny to czysta forma . W paszczynie warstwy atomy wgla poczone s wizaniami kowalencyjnymi, a midzy sob warstwy grafenowe oddziauj znacznie sabszymi siami van der Waalsa. Dua anizotropia si oddziaywania w sieci grafitowej tumaczy wyjtkowo atwy polizg warstw grafenowych wzgldem siebie. W 1998 roku w Northeastern University in Boston zostay stworzone grafitowe wsy (ang. graphite whiskers) . S to struktury, ktre podobnie jak nanorurki powstaj przez zwinicie paszczyzny grafitu, ale w nieco inny sposb. Whiskersy grafitowe o idealnym uporzdkowaniu, ktrych budowa przypomina warstw grafenow zwinit w ciasny zwj, maj modu Younga rwny 1000 GPa.

Wkna wglowe (grafitowe) maj du wytrzymao. Ich modu Younga wynosi 50 GPa, a
wytrzymao na rozerwanie 1,8 GPa. Wkna s zbudowane z warstw grafenowych.

Fulereny mona traktowa jako zamknit dwuwymiarow sie wglow. Zostay odkryte dopiero w 1985r.
W 1990 roku po raz pierwszy otrzymano fulereny syntetycznie. Struktura krystaliczna fulerenw jest odmienna od diamentu i grafitu. W wzach sieci krystalograficznej znajduj si nie atomy wgla, lecz czsteczki C60 lub C70. W sieciach krystalicznych diamentu czy grafitu atomy brzegowe s wysycone innymi pierwiastkami najczciej bardziej reaktywnym wodorem. Fulereny nie zawieraj niewysyconych wiza. S jedyn alotropow odmian wgla wystpujc w postaci czystej, czyli wic bez domieszki wodoru. Fulereny tworz krysztay molekularne. Heterofulereny to fulereny, w ktrych nastpia czciowa substytucja atomu/ -w/ wgla w strukturze klatkowej C60 przez atomy innych pierwiastkw, najczciej boru i azotu. Nie udao si jednak otrzyma makroskopowych iloci takich heterofulerenw, by umoliwi dokadne zbadanie i weryfikacj przewidywanych ich ciekawych waciwoci .

Nanopianka (ang. nano-foam, foam 'piana') to odmiana alotropowa wgla, ktra zostaa odkryta w 2004
roku. Otrzymano jak ju to mamy w naszym zwyczaju sztucznie poprzez strzelanie promieniami lasera o czstotliwoci f = 10.000 Hz w temperaturze 10.000C. W tych warunkach naukowcom z Australian National Universit y w Canberrze udao si otrzyma bardzo lekkie ciao stae ( = 2 gcm ). John Giapintzakis z uniwersytetu na Krecie przeprowadzi obserwacje pod mikroskopem elektronowym i stwierdzi, e otrzymana substancja jest kolejn krystaliczn odmian wgla (odmian alotropow).
-3

Okazuje si, e nanopianka pocztkowo jest przycigana przez magnes (pomimo, e wgiel uwaa si za diamagnetyk). Waciwoci magnetyczne znikaj po kilku godzinach. Wiemy e wgiel moe nas zaskakiwa jego odmiany alotropowe s tak rne.

Karbiny to wgle w hybrydyzacji sp. Wyrnia si kilka ich typw.

Poliyny (ang. polyynes) to dugie wglowe acuchy ze sprzonymi wizaniami potrjnymi (na przemian z pojedynczymi). Ich struktur przedstawia Ryc. 14. Szerzej poliyny bd omwione przy alkinach ( alkiny).

Naturalnie wystpuj one w postaci minerau zwanego chaoitem. Inny rodzaj karbinw to kumuleny czyli polieny skumulowane o strukturze:

W podobny sposb wygldaj cykliczne cyklokarbony z podwjnymi wizaniami skumulowanymi. Rycin pomin.