TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

P. William

KLSKA NA FILIPINACH

| SCAN & OCR by blondi@mailplus.pl |

WYDAWNICTWO MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Okadk projektowaa

Hanna Bodnar

Scan & OCR

blondi@mailplus.pl

Copyright by Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1958r., Wydanie I

SCAN & OCR by blondi@mailplus.pl 2009

Printed in Poland Nakad 100 000 egz. Objto 4,75 ark. wyd. 3, 13 ark. druk. Papier, druk. mat. VII kl. 70 g. Format 70x100/32 z Fabryki Papieru w Czstochowie Oddano do skadu 6.03.58. Druk ukoczono w kwietniu 1958. Wojskowa Drukarnia w odzi Zam. nr 59 z dn. 27.01.53. Cena z 5.M-5

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

SPIS TRECI:
MIECZ NAD FILIPINAMI ................................................................................5 PODSTPNY ATAK .........................................................................................9 PIERWSZA WALKA PORUCZNIKA GASTONA ........................................18 WSCHODZCE SOCE NAD CAVITE .....................................................28 OSTATNIA WALKA S-38 ..............................................................................34 UPADEK MANILI ...........................................................................................44 KONIEC SAMURAJA SUGURU....................................................................50 BASTARDZI Z BATAANU.........................................................................55 STRACECZA WALKA CORREGIDORU...................................................60 KRZYWKA Z TYGRYSEM.......................................................................66
U U

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

[ pusta strona ]

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

MIECZ NAD FILIPINAMI

Porucznik Tim Gaston, mody oficer marynarki wojennej Stanw Zjednoczonych, byby bardzo zdziwiony, gdyby mu kto powiedzia, e Filipiny stan si terenem jednej z najzacitszych walk obronnych stoczonych podczas wojny z Japoni na Pacyfiku. Jeeliby zna lepiej histori archipelagu, w ktrego stron pyn, uniknby zapewne w kilka miesicy pniej niemiego uczucia zaskoczenia. Wtedy jednak Filipiny wydaway mu si jedynie atrakcyjn, obc nazw, czc si w mylach z obrazem wilgotnych, dusznych dungli, plantacji trzciny cukrowej, zagajnikw palmowych i piknych kobiet o niadych twarzach. Inaczej natomiast patrzyli na Filipiny ju od wielu dziesitkw lat kolonizatorzy i admiraowie przemierzajcy Pacyfik na czele flot wojennych. Oprcz bogactw naturalnych, jak kopra, trzcina cukrowa, konopie manilskie, tyto, owoce mango, rudy niemal wszystkich metali ze srebrem i zotem wcznie, dostrzegali oni przede wszystkim kluczowe pooenie strategiczne archipelagu. Zamyka on jak wielka, naturalna bariera wyjcie z Morza Poudniowo-Chiskiego na Pacyfiku i dzieli Japoni od bogatych wysp Indii Holenderskich. Pierwszy ujrza te wyspy, ktre wyaniay si z niebieskiego bezmiaru wd Pacyfiku jak zielonkawe, mae plamy, Magellan opywajcy na czele hiszpaskich karaweli kul ziemsk. Wydawao mu si na widok ich mieszkacw Tagalw, Wisajw, ludw pochodzenia malajskiego, e odkry upragniony kraj cennych korzeni i pieprzu, e jest ju u wybrzey Indii. Nie wiedzia wwczas jeszcze, e odnalaz archipelag bdcy bram i do Azji, przez ktr musi przej kady statek pyncy od strony wybrzey Ameryki. Ocenili to jednak dobrze jego nastpcy, wojowniczy i okrutni admiraowie hiszpascy. W 1543 roku ogosili i wyspy koloni hiszpask, nadali im od imienia krla Filipa II nazw Islas Filipinas i wyrzynajc ludno i oraz niszczc star kultur podbili je w latach 1565 1571. W wielu jednak okrgach, mimo znacznego rozprzestrzeniania si jzyka i cywilizacji hiszpaskiej, ludno nadal bronia swej niepodlegoci. Doprowadzio to do wybuchu oglnonarodowego powstania, ktre po dwu latach walk zakoczyo si w 1896 roku zwycistwem Filipiczykw. Dzielny lud filipiski nie cieszy si jednak dugo wywalczon wolnoci. Amerykanie, ktrzy udzielali poparcia powstacom, po ich zwycistwie szybko wprowadzili na miejsce wojsk hiszpaskich... wasne. Filipiny, wrota do Azji poudniowo-wschodniej i Chin, ktrych penetracj rozpocz Wanie wielki przemys amerykaski w ostrej walce ze swymi konkurentami angielskimi, niemieckimi, rosyjskimi i japoskimi, wydaway si 5

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Stanom Zjednoczonym najdogodniejsz baz wypadow na ogromny kontynent Azji. Ocena ta bya zapewne suszna, lecz nie zachwycia Filipiczykw, ktrzy powtrnie chwycili za bro. Musieli ulec jednak okupantowi wskutek znacznej ich z przewagi militarnej. Filipiny w roku 1901 znw stay si koloni. Tym razem Stanw Zjednoczonych. Opanowany przez Amerykanw archipelag skada z si z 7100 wysp i wysepek rozrzuconych w kierunku poudniowym, na przestrzeni 1200 kilometrw. Najwiksz i strategicznie najwaniejsz spord jedenastu duych wysp archipelagu by najdalej na pnoc wysunity Luzon, o powierzchni okoo 109 000 kilometrw kwadratowych. Tak jak niemal wszystkie wyspy filipiskie, Luzon pokrya tropikalna dungla wspinajca si na zbocza gr dochodzcych do 3000 metrw wysokoci. U podny ich rozpostary si wielkie bagniska zarose drzewami mangrowymi i podmoke pola plantacji ryowych. Wody oceanu wdary si w pewnym miejscu na 35 kilometrw w gb Luzonu tworzc zatok manilsk. To wanie u jej brzegu ley wybudowana przez Hiszpanw stolica wyspy, Manila, bdca jednoczenie doskonaym portem naturalnym. Ponadto wulkaniczny, grski Luzon posiada dogodne dla eglugi zatoki Legaspi i Lamon na poudniowym przyldku wyspy zwanym Batangas, Subic u wschodnich wybrzey przyldka Bataan strzegcego wejcia do Zatoki Manilskiej i wreszcie Lingayen w rodku wschodnich brzegw wyspy. Nie jest wic rzecz przypadku, e nowi panowie wysp przystpiwszy do umacniania si pod wzgldem militarnym wybrali jako baz dla swej floty, lotnictwa i wojsk wysp Luzon. Z chwil gdy nad Pacyfikiem po roku 1940 coraz bardziej pocza narasta groba wojny z Japoni, znaczenie strategiczne Luzonu jako wyspy, pooonej najbliej brzegw japoskiej wwczas Formozy, jeszcze bardziej wzroso. Pojawiy si wwczas w gazetach amerykaskich artykuy, w ktrych Luzon i jego umocnienia poczto nazywa drugim Gibraltarem. Odnosio si to do wielkiej bazy floty w Cavite, pooonej w odlegoci trzech kilometrw od Manili, i do skalistej wysepki Corregidor, lecej u wejcia do Zatoki Manilskiej. Te dwa ufortyfikowane miejsca oraz niedostpna dungla i gry Luzonu, a w szczeglnoci przyldka Battaan, lecego w zasigu cikich dzia umieszczonych w skalnych schronach Corregidoru, miay sta si zapor dla armii japoskiej w przypadku, gdyby Nippon zdecydowa si na atak. Mimo wyranego niebezpieczestwa wojny militarnej przygotowania na Luzonie oraz wyposaenie obu baz pozostawiao wiele do yczenia. Dzi moemy stwierdzi, e przyczyn tego byy nadzieje politykw amerykaskich, e uda im si skierowa ekspansj japosk na radzieck Syberi. Zwlekano wic do ostatniej chwili z wysaniem na Filipiny wikszych iloci uzbrojenia i nie wzmacniano tam rwnie garnizonw wojskowych. 6

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Jakkolwiek Filipiczycy nie darzyli Amerykanw i sympati i stale dyli do odzyskania penej wolnoci, jednak wobec groby okrutnego zaboru japoskiego korzystniejsze byo dla nich utrzymanie zdobytej w, roku 1934 autonomii. Tote rzd filipiski z wielk energi przystpi w poowie roku 1941 do formowania nowych jednostek, oprcz istniejcych ju kilku pukw, tak zwanych skautw filipiskich. Niestety brak byo dla wielu z nich uzbrojenia, zreszt pomylano o tym za pno. W tym czasie gotowy by ju plan, ktry zadecydowa o losie Filipin na trzy najblisze lata. *** Plan ataku na Filipiny by skadow czci gigantycznego planu podboju Azji poudniowo-wschodniej i obszarw Pacyfiku, opracowanego przez Sztab Generalny w Tokio. Rzdzce Japoni koa militarne na czele z wojowniczym i fanatycznym premierem generaem Tojo, wychowankiem zaborczej Armii Kwantuskiej i czoowym przedstawicielem neo-samurajskiego ruchu Kodo-Ha, tak zwanej drogi cesarza, japoskiej odmiany faszyzmu, postanowiy wykorzysta wojn, rozptan w Europie przez swego sojusznika Hitlera, dla realizacji wasnych celw. Ju 6 sierpnia 1941 roku opracowany w szczegach plan agresji przedstawiono do akceptacji Naczelnej .Kadzie Wojennej. W gwnych zarysach stawia on przed flot i armi japosk nastpujce zadania:
Zniszczy niespodziewanym atakiem lotniczym, przed wypowiedzeniem wojny, amerykask Flot Pacyfiku stacjonowan w Pearl Harbor na Hawajach. Wykorzystujc zaskoczenie przeciwnika przeprowadzi ofensyw powietrzn i ldowanie wojsk desantowych na Filipinach, Malajach, Borneo i Sumatrze. Po ich opanowaniu zaj Jaw i pozostae wyspy Indii Holenderskich, a w dalszej kolejnoci Australi. Rwnoczenie z dziaaniami wojskowymi winna by natychmiast rozpoczta eksploatacja ekonomiczna zajtych terenw w celu zapewnienia Japonii niezbdnych do prowadzenia dalszej wojny surowcw strategicznych, w szczeglnoci za ropy naftowej i kauczuku.

Japonia zdawaa sobie przy tym spraw, e Stany Zjednoczone i Anglia nie ulegn po pierwszym, nawet udanym ciosie. Admiraowie i generaowie w Tokio sdzili jednak, e ich flota i armia, operujce na krtkich liniach wewntrznych, potrafi obroni perymetr przebiegajcy wedug ich planu od Wysp Kurylskich przez Wake i archipelag Marshalla z jednej strony i granic burmasko-indyjsk, Pwysep Malajski oraz wysp Jaw z drugiej strony.

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Nieudane prby przebicia si flot amerykaskiej i brytyjskiej przez ten perymetr w okresie, jak przewidywano, osiemnastu miesicy do dwu lat powinny zmusi Angli i Stany Zjednoczone, prowadzce wojn na dwu frontach, do zawarcia pokoju z Japoni, ktra bdzie wwczas moga zachowa wikszo podbitych terytoriw. Sdzono, e po zawarciu tego rodzaju pokoju atwiej bdzie rwnie zakoczy podbj wielkiego terytorium Chin. Do tego czasu zreszt Hitler mg wygra wojn w Europie. Wwczas terytoriom opanowanym przez Japoni nie grozioby ju adne niebezpieczestwo. Wykonanie tak zarysowanego planu poddawao ponad poow ludnoci kuli ziemskiej pod ekonomiczn, polityczn i wojskow kontrol Syna Nieba! Nigdy jeszcze w historii ludzkoci nie by stworzony plan tak ogromnego i szybkiego podboju. co dziwniejsze, nie budzi on w przecitnym Japoczyku wczesnych czasw adnych zastrzee natury moralnej. Misj zlecon przez bogw Japonii byo w jego pojciu zrealizowanie witej idei Hakko-Ishiu, poczenia omiu rogw wiata pod jednym dachem. Wobec tego wszystkie rodki byy dozwolone. Napa z zaskoczenia stanowia przecie cz Bushido kodeksu wojennego samurajw. Wczeniejsze wojny prowadzone przez Japoni z Rosj i Chinami rozpoczynay si w ten sposb i obie zostay zwycisko zakoczone. Widocznie wic niebiosa aproboway te metody... W ramach wykonania ustalonego planu szef Poczonych Flot japoskich admira Yamamoto powierzy zadanie opanowania Filipin, stanowicych gwn zapor w marszu na poudnie, 3 Flocie dowodzonej przez admiraa Takahashi. Podczas konferencji oficerw flagowych, odbytej 26 listopada na pokadzie krownika Ashigara, admira Takahashi przydzieli zadania poszczeglnym zespoom. W dniu 5 grudnia flota inwazyjna, w skad ktrej wchodzio 8 cikich krownikw, 7 lekkich krownikw, 40 niszczycieli, 2 lekkie lotniskowce i 2 okrty-matki wodnopatowcw, szereg stawiaczy i poawiaczy min, cigaczy oraz transportowcw, bya gotowa do akcji. Dziaanie jej wspiera miaa 11 Flota Powietrzna oraz jednostki lotnicze armii ldowej z Formozy, cznie 452 samoloty bojowe. Ostatnim poleceniem, ktre Yamamoto wyda admiraowi Takahashi, byo zajcie Filipin w jak najkrtszym terminie. Podobn dyrektyw otrzyma rwnie genera Homma, dowodzcy wojskami ldowymi. Powodzenie japoskiego planu wojennego zaleao od szybkoci jego realizacji. Gdyby przeciwnikom udao si zwiza w walce siy japoskie i w tym czasie zgromadzi rezerwy do obrony innych terytoriw, wojna moga si przeduy i przyj niekorzystny dla Japonii obrt. Takahashi i Homma postanowili wic zama opr obrocw Filipin szeregiem byskawicznych uderze. Z tym to zamiarem okrty 3 Floty wypyny z baz na Pescadorach i Karolinach ku Filipinom. 8

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

PODSTPNY ATAK
Byo ju dwadziecia po smej dnia 7 grudnia 1941 roku, gdy dowdca amerykaskiej Floty Dalekiego Wschodu, admira Thomas Hart, wszed do swego prywatnego apartamentu w Manila-Hotel. Dzi znw pracowa do pna. W jego wieku, a mia ju 64 lata, naleao dba o zdrowie. Stanowisko jednak, ktre zajmowa, wyranie temu nie sprzyjao. Tote admira czu si bardzo zmczony. Sam przy tym nie wiedzia, co wyczerpuje go bardziej: czy wytona praca, czy poczucie niemal cakowitej bezsilnoci. To drugie byo niewtpliwie gorsze. Pooenie, w jakim si znalaz, byo prawdziw anomali w pojciu wojskowym. By odpowiedzialny za obron Filipin przed desantowymi operacjami marynarki japoskiej. Rwnoczenie troszczy si musia o obron wielkich przestrzeni wodnych wok wysp Indii Holenderskich, ktrych podbj Japonia niewtpliwie planowaa w poszukiwaniu rde ropy naftowej i kauczuku. Tymczasem nie posiada nawet minimum si potrzebnych do wykonania chocia jednego z tych zada. Caa flota, jak dysponowa, skadaa si z 1 cikiego krownika, 2 przestarzaych lekkich krownikw, 13 niszczycieli, 28 odzi podwodnych i dywizjonu cigaczy. Nie byo w jej skadzie ani jednego okrtu liniowego i lotniskowca. Osona powietrzna bya przy tym cakowicie niedostateczna. Jego potencjalny przeciwnik, marynarka japoska, dysponowa natomiast 10 pancernikami i 10 lotniskowcami, stosunek za innych okrtw wynosi 41 do 210. Jeszcze wicej troski w obliczu groby ataku przysparzao admiraowi pooenie geograficzne Filipin. Archipelag lea w odlegoci 6200 mil od wybrzea Kalifornii, a 4800 mil od Wysp Hawajskich. Szybki statek na przebycie tej drogi potrzebowa ponad trzy tygodnie czasu. T drog za miay nadchodzi posiki i zaopatrzenie dla Filipin. Nie bya ona w adnym wypadku ani pewna, ani bezpieczna. Na przestrzeni 2000 mil w kierunku wybrzey Stanw rozcigay si archipelagi Marian, Karolin i Marshalla znajdujce si w posiadaniu Japoczykw. Piercieniem baz lotniczych i morskich rozbudowanych na nich odcili oni Filipiny od ich zaplecza. Admira Hart wtpi, czy amerykaskiej Flocie Pacyfiku stacjonowanej na Hawajach bdzie atwo przeama ten piercie w celu przyjcia z pomoc Filipinom, tak jak przewidywa to plan wojny opracowany w Office of Naval Operations 1 . Japoczycy natomiast mogli dziaa swobodnie po krtkich wewntrznych liniach komunikacyjnych, mieli bowiem do pokonania od Takao na

Kierownictwo Operacji Marynarki Wojennej. Szef jego by dowdc floty wojennej.

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

poudniu Formozy do Aparii na pnocy Luzonu zaledwie 270 mil i tylko 482 mile do Manili. W tej sytuacji bombowce japoskie mogy swobodnie pewnego dnia zaatakowa flot kotwiczc w Cavite z baz ldowych. Pocztkowo admira Hart usiowa przekona Waszyngton o beznadziejnym militarnie pooeniu Filipin przy ich rwnoczenie kluczowym znaczeniu dla obrony poudniowo-zachodnich obszarw Pacyfiku. Wszystkie jego starania koczyy si jednak niepowodzeniem napotykajc na rutyniarstwo, obojtno i bezmylno. Waciwie powinien by si tego spodziewa. Od dawna ju uwaa kontradmiraa Turnera, zastpc admiraa Starka do spraw operacyjnych, jedynie za karierowicza, sam za Stark, szef Office of Naval Operations, by jego zdaniem bardziej przedstawicielem interesw wielkiego przemysu stoczniowego ni specjalist od zagadnie wojenno-morskich. Nie dziwi si wic niczemu, tylko z blem patrzy, jak statki amerykaskie, zamiast na Filipiny, pyny z uzbrojeniem i paliwem do... Japonii. Admira Hart wiedzia, e w Stanach Zjednoczonych istniaa grupa ludzi wielkiego businessu, ktrzy powanie wpywali na polityk rzdu i poprzez dostawy dla Japonii chcieli nakoni j do ataku na Zwizek Radziecki, a przy tym jak najwicej zarobi. Hart sdzi, e polityka ta obrci si w kocu przeciwko Stanom, tote z zadowoleniem przyj decyzj embargo na eksport paliw i surowcw strategicznych, wydan w czerwcu przez Roosevelta i wymierzon przeciw Japonii. Niestety, nie szo z ni w parze wzmocnienie si amerykaskich na Filipinach. Sytuacja tymczasem z dnia na dzie stawaa si powaniejsza. Admira Hart przedsiwzi ze swej strony wszelkie moliwe kroki. Wody przybrzene zostay zaminowane, zadania okrtw na wypadek nagego wybuchu wojny cile okrelone. Jego ostatnie zarzdzenia wprowadziy stan gotowoci bojowej w caej miniaturowej flocie dzisiejszej nocy patrole w penym uzbrojeniu kryy wok brzegw Luzonu. O godzinie dziewitnastej czterdzieci pi Hart wyszed wraz z admiraem Purnellem z Marsmann Building w Manili, gdzie miecio si dowdztwo floty, uda si do swego apartamentu w luksusowym hotelu. Po drodze umwili si na nastpny dzie na parti golfa. Kadc si spa admira myla o przyjemnociach tej gry. Mio bdzie porusza si nieco w porannym chodzie, po piknej murawie placu golfowego, ocienionego drzewami. *** Na lotnisku wojskowym w Clark Field kapitan Mc Spad den spojrza na zegarek. 10

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Zagada si z Gastonem, ktry tej nocy wypywa ze swymi cigaczami na patrol wzdu wschodniego i pnocnego brzegu Luzonu. Zrobio si pno, dochodzia ju dziewita. Trzeba byo si pieszy. Za p godziny powinien by ju w obozie wojskowym Camp Murphy. Nie wypada przecie, aeby miy Jack Lindsay czeka... Zreszt trzeba przyzna, e i on sam mia dzisiaj ochot oderwa si troch od obowizkw. Wykorzysta wic pretekst, jakim byo pokazanie Lindsayowi, ktry dopiero co przyby ze Stanw z oddziaem czogw, nocnego ycia Manili. Musia przecie przynajmniej w ten sposb mu si zrewanowa za serdeczn gocinno, jak okazali mu modzi Lindsayowie podczas ostatniego urlopu. Urlop... Tak, to byy przyjemne chwile. Trzeba przyzna, e w tym roku uda mu si wyjtkowo dobrze. Teraz jednak wola o tym nie myle. Okres, ktry nastpi pniej, nie nalea do najprzyjemniejszych. P-40 z jego eskadry byy niemal cay czas w powietrzu. Latanie poczynao mu ju powoli brzydn. Inna rzecz, e nie mg mie pretensji o to do generaa Breretona, dowdcy si lotniczych na Filipinach. Sam wiedzia dobrze, jak mao mieli do dyspozycji samolotw. Na caym archipelagu byo zaledwie 70 myliwcw i 34 bombowce. Meco wywiadowczych Catalin posiada we flocie admira Hart. Wszystko to jednak byo diabelnie mao. Japoczycy ostatnio rozzuchwalili si niesychanie. W pierwszych dniach czerwca w czasie patrolu Mc Spadden widzia na wasne oczy wielki konwj otoczony okrtami wojennymi, kierujcy si przez Morze Chiskie ku poudniowi. Odczu wwczas po raz pierwszy niepokj. Co by si stao, gdyby w zesp pyn na Filipiny? Nad okrtami japoskimi unosiy si cae roje szybkich myliwcw typu Zero. Mc Spadden pomyla wwczas, e nieatwo byoby odeprze takiego przeciwnika. Celem Japoczykw byy jednak wwczas Indochiny Francuskie. Wykorzystywali zwycistwa swego sojusznika Hitlera w Europie... Mc Spadden nieraz ju zastanawia si nad przyczynami pobaliwoci rzdu amerykaskiego dla ekspansji Japoczykw. Pamita doskonale oburzenie, jakie wywoao na Filipinach zatopienie kanonierki Panay i ostrzeliwanie jej zaogi ratujcej si wpaw. Musiay tkwi w tym wpywy wciekych izolacjonistw, ktrzy nawet Roosevelta publicznie nazywali war mongerem 2 myla wwczas. Dla zyskw z dostaw gotowi byliby sprzeda nas nawet japom. By wic zadowolony, gdy po zajciu przez Japoni Indochin Roosevelt ogosi bezwzgldny zakaz eksportu paliwa i surowcw strategicznych. Nareszcie Japoczycy nie bd mieli na czym lata.
2

Podegacz wojenny.

11

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Japoczycy jednak nadal krcili si w powietrzu. Mc Spadden uwaa, e spotkania z pilotami samolotw z czerwonym socem podczas patroli s nawet zbyt czste i znajduj si w nadmiernej bliskoci brzegw Filipin. Piloci japoscy jednak za kadym razem przyjanie machali skrzydami. Postpowali tak samo jak ich dyplomaci prowadzcy rokowania w Waszyngtonie, ktrzy rozpywali si w zapewnieniach serdecznych uczu Japonii dla Stanw Zjednoczonych. Wszystko to razem Mc Spaddenowi wcale si nie podobao. Dzi jednak nie chcia i o tym myle. Wygadzi i starannie letni mundur i wsiad do oczekujcego przed domem samochodu. W drodze czu jeszcze lekki niepokj. Wmawia w siebie, e jest on nie uzasadniony. Wszystkie samoloty s na miejscu, a na jutro nie przewidziano na szczcie adnych lotw. Bd wic cay dzie na lotnisku. Mechanicy nareszcie doprowadz maszyny do porzdku... *** Komandor Osaga Subitsu, oficer operacyjny sztabu 3 Floty, odebra od dyurnego radiotelegrafisty ostatnie komunikaty meteorologiczne. Krownik Ashigara, okrt flagowy wiceadmiraa Takahashi, na ktrym pyn komandor, znajdowa si w odlegoci 120 mil od pnocnych brzegw Luzonu. Wiadomo, ktr przed chwil otrzyma ze stacji w Takao, bya niepokojca. Przewidywane w dniu 8 i 9 mgy nad obszarem Formozy i Filipin mogy uniemoliwi wspdziaanie z lotnictwem. To za wymagaoby dokonania powanych zmian w dotychczasowym planie. Cikie krowniki si osony musiay wwczas wysun si przed lekki zesp okrtw kontradmiraa Hary, aby sw wielkokalibrow artyleri zastpi dziaanie bomb lotniczych. Komandor rozwin mapy i szybko zacz oblicza dane dotyczce szybkoci i pooenia, jakie w zmienionej sytuacji powinny zaj poszczeglne jednostki. Musia si z tym pieszy. Czasu do witu pozostao ju niewiele, a ustalonej godziny rozpoczcia desantu nie mona byo zmieni. Obawa przed z pogod, ktra tak trwoya komandora Subitsu, nie przeszkadzaa zupenie szeregowcowi Ozumie Fukumoto. Przeciwnie, onierz byby bardzo zadowolony, gdyby nareszcie zrobio si nieco chodniej. Ciasne wntrze transportowca Tanyo Maru byo wypenione po brzegi. Wok leay czci umundurowania, plecaki, hemy i uzbrojenie. W gsto zawieszonych hamakach spali onierze. Zapach potu unoszcy si w zuytym, dusznym powietrzu nie pozwala Ozumie zasn. Cicho zelizn si z hamaka, woy mundur i wyszed na pokad.

12

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Noc bya spokojna. W powietrzu panowa przyjemny chd niesiony od oceanu lekk bryz. Horyzont wisia tak nisko, jak to bywa tylko na tych szerokociach geograficznych. Szeregowcowi Fukumoto wydawao si, e maszty statku nieomal zawadzaj o jasno wiecce gwiazdy. Zudzenie to sprawiao wiele kopotu i nieprzyjemnoci oficerowi wachtowemu niszczyciela Minatsuki, porucznikowi Kato. W pewnej chwili dojrza on na granatowym niebie biay punkt wietlny. By pewien, e przesuwa si on i e jest to samolot. Poniewa nie uprzedzano ich o przelotach wasnych lotnikw, mg to by zatem tylko samolot amerykaski. Aby si upewni, wskaza go rk bosmanowi Shiyeki Kigoura, on twierdzi to samo. Biae wiato niewtpliwie byo znakiem pozycyjnym na ogonie samolotu. Wwczas porucznik Kato ogosi alarm lotniczy. We wszystkich pomieszczeniach okrtu zajczay sygnay, a na pokad wybiegli w popiechu marynarze. Wkrtce lufy dzia i kaemw niszczyciela wzniosy si ku niebu. Po kilku minutach okazao si, e biae wiato byo tylko planet Wenus, ktra chwilowo nie posiadaj adnych zych zamiarw w stosunku do zespou japoskiego. Tej nocy marynarzom na Minatsuki trudno ju jednak byo zasn. Nie spali rwnie onierze piechoty na transportowcu Saguri Maru. Statek by przeadowany i wielu z nich musiao spdzi t noc w braku miejsca na pokadach. Kapral Tamkiki Hasja z ciekawoci przyglda si marynarzowi wachtowemu stojcemu przy maym pokadowym dziale. Pocztkowo prbowa z nim nawiza rozmow, ale marynarz okaza si mrukiem. Kapral skierowa tedy swe zainteresowanie ku odziom desantowym zwisajcym nieruchomo z obu burt okrtu. Waciwie zna je doskonale z wicze, ktre przeprowadzali od duszego ju czasu. Mimo to teraz wyday mu si jakie obce. Majaczyy czarno w wietle ksiyca kanciastymi ksztatami. Blacha bya lepka i nieprzyjemna w dotyku. Gdy pomyla, e rano ma pyn w jednej z nich po morzu pod ostrzaem dzia i karabinw maszynowych jankesw, zrobio mu si jako niewyranie. Przed odejciem do wojska jego czcigodna matka O-Masu uprzedzaa go, aby uwaa na siebie i wystrzega si przede wszystkim wody, bo sabo pywa. Zatopi za tak d nie jest przecie trudno. Wystarczy jeden pocisk... Tamkiki Hasja odrzuci t natrtn myl i przypomnia sobie sowa, ktre powtarza przed wypyniciem porucznik Yamakara: Pamitajcie, e obowizek jest ciszy od gry, podczas gdy mier jest lejsza od pira. Mimo wszystko obraz rozrywanej pociskiem odzi i dobrych, starych oczu matki, czcigodnej OMasu, znw powrci. W tym momencie na pokad wyszed z kabiny oficerskiej kapitan Ozuma Suguru. Jego koledzy ju od wielu godzin grali w koci. Pocztkowo bra udzia w 13

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

grze, pniej jednak ochota mu odesza. Chcia zobaczy, co robi jego onierze. Rano przecie mia ich poprowadzi do walki. Do witej walki, w ktrej pod oson dobrych Kami 3 zwyci nieprzyjaciela, aby speni misj zjednoczenia wszystkich narodw pod berem Mikada, syna bogini soca. Powinni zmie wroga, tak jak wiatr jesienny zmiata licie z drzew. Lekki niepokj nie opuszcza jednak kapitana Suguru. Jak zachowaj si jego onierze w ogniu bitwy? S jeszcze modzi i nie ostrzelani. Ta myl nie dawaa mu teraz spokoju. Nie ma przecie wikszej haby dla dowdcy ni niewykonanie przez jego oddzia zadania. Ze swej strony zrobi wszystko, by wychowa ich na dobrych onierzy. Wpaja im nieustannie zasady regulaminu. Opowiada take przy rnych okazjach pikne i wzruszajce historie z przeszoci, midzy innymi o samuraju, ktrego gowa po odciciu mieczem podskoczya jeszcze z ziemi, aby zatopi zby w gardle wroga. Tu przed odpyniciem uczy onierzy wydawa grony okrzyk bitewny. Musia przyzna, e wykonywali go dobrze. Wkrtce go usyszy wrg. Na myl o tym kapitanowi Suguru zrobio si przyjemnie. Jeszcze tylko kilka godzin. Moe dobre Kami pozwol mu, e bdzie mg zaku szabl kilku przekltych jankesw, ktrzy odwayli si stan przeciw planom cesarza. Byoby to wielkie szczcie. T szabl ci ju w subie Mikada wiele gw jecw chiskich w Mandurii. Walka o ziszczenie wielkiej idei Hakko-Ishiu rozpocznie si jednak naprawd dopiero teraz. Spadnie w niej duo gw amerykaskich. Z tymi mylami kapitan Suguru powrci do kabiny, by znw wzi udzia w interesujcej grze w koci, ulubionej wrd modych oficerw, wyznawcw KodoHa, zaszczytnej drogi cesarza. O porannej bitwie myla rwnie kontradmira Ha-ra, dowodzcy z pokadu krownika Natori tak zwanym Pierwszym Zespoem Zaskoczeniowym wchodzcym w skad 3 Ploty. Teraz siedzia na pomocie bojowym i obserwowa morze, ktre mimo zapowiedzi stacji w Takao nie chciao na razie pokry si mg. W delikatnej powiacie ksiycowej widzia wyranie sylwetki szeciu niszczycieli swego zespou, ktre otoczyy sze transportowcw przewocych wojsko. W przedzie szybko posuway si zwrotne cigacze odzi podwodnych, po bokach pyny stawiacze min. O wicie szyk ten nieco si zmieni. Niszczyciele wysun si nieco do przodu i ogniem dzia zniszcz wsplnie z bombowcami stanowiska amerykaskie na wybrzeu. Wwczas transportowce spuszcz odzie desantowe z piechot. Skrzyde zespou podczas caej operacji bd pilnowa kliwe cigacze odzi podwodnych na wypadek, gdyby jaki amerykaski okrt podwodny prbowa przeszkadza w ldowaniu.
3

Duchw opiekuczych.

14

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

W przypadku silnego oporu na pomoc przyjd znajdujce si w pobliu siy gwne admiraa Takahashi 2 cikie i 1 lekki krownik oraz 2 statki-bazy wodno-patowcw, ktrymi dowodzi bezporednio dowdca floty. Hara nie spodziewa si jednak silnego oporu. Z meldunkw wywiadu byo mu wiadome, ze brzegw Aparii, ktre mia opanowa, broni zaledwie jeden batalion skautw filipiskich, a krownikw Harta nie ma nat Luzonie. Nie obawia si rwnie przebiegu porannej walki: admira Takahashi, dowdca 3 Floty, siedzc w swej kabinie na cikim krowniku Ashigara. Oczekiwa natomiast z niecierpliwoci na depesz z pancernika Nagato od admiraa Yamamoto, szefa Poczonych Flot japoskich. Jej tre zadecyduje o powodzeniu nie tylko tej operacji. Gdy depesza przyniesie niekorzystne wiadomoci, wwczas cay ich wysiek zarwno w okrasie przygotowa, jak i teraz jest nadaremny. Japoni i jej flot czeka klska... Na myl o tym stary admira poczu dreszcz, mimo, e w kabinie byo cakiem ciepo. *** Wiadomo, na ktr z tak niecierpliwoci czeka admira Takahashi, otrzyma wczeniej admira Hart w Manili. Nie przysza ona oczywicie od Yamamoto. W nocy z dnia 7 na 8 grudnia sub oficera dyurne- go floty peni w Marsmann Building podpukownik William Clement z Korpusu Piechoty Morskiej. Z przebiegu suby mg by waciwie zadowolony, Wszystko odbywao si normalnie. Pomidzy godzin dwudziest drug a dwudziest czwart otrzyma meldunki od dowdcy zespou cigaczy, ktry wyszed na patrol wzdu zachodnich brzegw Luzonu, oraz od odzi podwodnych operujcych na wodach zatoki Legaspi. Tre ich bya uspokajajca. W pobliu brzegw Filipin nie zauwaono adnych podejrzanych ruchw statkw. Nie natrafiono na lady pobytu okrtw wojennych lub obcych samolotw. Okoo godziny drugiej w nocy podpukownik Clement poczu senno. Regulamin pozwala mu zdrzemn si nieco na stojcym w pokoju tapczanie. Uprzednio podpukownik postanowi sprawdzi jeszcze raz zabezpieczenie pokoi w gmachu i czujno wartownikw oraz napisa raport z przebiegu suby. Mg to zrobi spokojnie. Do rana nie powinno zdarzy si nic, co zasugiwaoby na umieszczenie w meldunku. Dochodzia godzina trzecia, gdy wrci do swego pokoju. W myl decyzji, ktr podj poprzednio, wyj ksik raportw oficerw dyurnych floty. Koczy ju pisa meldunek, gdy rozlego si pukanie do drzwi. Do pokoju wszed dyurny radiotelegrafista, sierant Leroy. 15

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Jeden rzut oka na jego twarz upewni Clementa, e Leroy przynis jak nadzwyczajn wiadomo. By bardzo blady i nie zachowywa normalnej subowej postawy. Clement przez chwil myla, e sierant zachorowa nagle i przyszed o tym powiedzie. Leroy bez sowa poda mu krtki, wski pasek papieru. Bya na nim napisana najdziwniejsza wiadomo, jak Clement w czasie swej blisko dwudziestoletniej suby wojskowej otrzyma. Sowa depeszy brzmiay:
Pearl Harbor enemy air raid not drill 4 .

Mj Boe zdoa tylko wyszepta a wic wojna. Czu, e twarz ma w tej chwili na pewno nie mniej blad od twarzy sieranta Leroya. To, czego si spodziewali, nadeszo: Japoczycy zaatakowali Stany Zjednoczone bez wypowiedzenia wojny... Gdy pierwsze napicie nerww nieco osabo, podpukownik Clement poczy si z apartamentem admiraa Harta. Po kilku sekundach Hart by ju przy telefonie. Panie admirale powiedzia Clement niech pa przemyje twarz zimn wod. Przychodz z depesz nadzwyczajnej wagi. Odlego dzielca Marsmann Building od Manila-Hotel wynosi zaledwie 300 jardw. Clement w zdenerwowaniu zapomnia wsi do dyurnego samochodu Przeby drog biegnc. Po minucie by ju w pokojt Harta. Stary admira cakowicie ubrany siedzia na skraju ka. Gdy Clement zoy meldunek, zapyta, czy posiada on pewno, e depesza jest oryginalna. Clement mg go upewni, gdy sierant Leroy powiedzia mu, e pozna, sposb nadawania radiotelegrafisty stacji marynarki wojennej na Ford Island w Pearl Harbor, ktry by jego starszym przyjacielem. Technika za nadawania jest jak charakter pisma nie da si sfaszowa. Admira Hart spodziewajc si wybuchu wojny z Japoni nieraz ju w duchu przygotowywa si do tego, co powie, jakie wyda rozkazy w owym momencie. Teraz jednak, gdy przed oczyma mia ten pasek papieru z niewiarygodn wiadomoci o podstpnym napadzie na Flot Pacyfiku, wszystko uleciao mu z pamici. Wydar wic z notesu kartk papieru i nadal siedzc na brzegu ka zacz powoli pisa. Owek dr w jego rku, tak e sam z trudem odczyta napisane sowa:
Asiatic Fleet Priority. Japan Started Hostilities. Govern Yourselves Accordingly. 5
4

Pearl Harbor nalot nieprzyjacielskito nie wiczenia.

16

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Admira me przypuszcza w tym momencie, e w; skrawek papieru przechowa si przez wszystkie dni wojny, ukrywany przez jednego z onierzy w niewoli japoskiej. W kilka minut pniej Hart zatelefonowa do swego szefa sztabu admiraa Purnella, a podpukownik Clement uda si z powrotem do Marsmann Building, aby powiadomi przez radio wszystkie okrty floty o wybuchu wojny. Admira Purnell ze swej strony uda si do sztabu armii ldowej, w ktrym jeszcze o niczym nie wiedziano. Otrzyman wiadomo przekaza szefowi sztabu generaa Mc Arthura generaowi Sutherlandowi. Admira Hart przyby do budynku dowdztwa floty na krtko przed czwart. O tej godzinie wszystkie okrty byy ju przez podpukownika Clementa powiadomione o wybuchu wojny. Niektre dowiedziay si o tym wczeniej same...

Flota Azjatycka Pierwszestwo, Japonia rozpocza dziaania wojenne. Dziaajcie zgodnie i planem.

17

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

PIERWSZA WALKA PORUCZNIKA GASTONA

Na niszczycielu John D. Ford, noszcym we flocie numer 228, zacumowanym przy nabrzeu portu marynarki wojennej w Cavite, sub oficera dyurnego peni tej nocy chory Darrah. By to czarny, rosy poudniowiec, pochodzcy ze stanu Tennessee. Czsto o sobie mwi, e jest pitym koem u wozu na okrcie. Nie byo w tym zapewne przesady, jeeli wzi pod uwag, e ze wzgldu na stopie zajmowa ostatnie miejsce przy stole w mesie oficerskiej oraz peni mao wan funkcj pomocnika szefa cznoci niszczyciela, porucznika Slaughtera. Tej nocy los postpi z chorym Darrahem rwnie niegodziwie. Podczas kolacji grupa oficerw podzielia si wiadomoci o odkryciu w jednej z bocznych uliczek Manili doskonaej pono restauracji prowadzonej przez Francuza. Postanowiono pj do niej zbiorowo. Na subie pozosta oczywicie znw Darrah. Zbliaa si godzina trzecia, gdy chory sta na pomocie dowodzenia niszczyciela obserwujc odbijajce si w wodzie wiata Manili. Ze smutkiem myla, jak rzadko bdzie mg odwiedza miasto w czasie, gdy okrt znajdzie si w remoncie na stoczni, co wkrtce miao nastpi. Ceny w Manili byy sone i pensja chorego niestety nie bardzo pozwalaa na tego typu wycieczki. Tok owych niewesoych rozwaa przerwao mu nagle gwatowne trzaniecie drzwi kabiny radiowej i popieszny tupot ng po korytarzu. Po chwili posysza uderzenia w drzwi i podniecony gos: Komandorze Cooper! Komandorze Cooper! Darraha ogarna wcieko. Jakakolwiek by to bya depesza, radiotelegrafista powinien w pierwszym rzdzie zameldowa o niej oficerowi dyurnemu. Nawet wwczas, jeeli byby nim tylko chory, i to wieo przybyy na okrt. Nie zdy ju jednak nic zrobi, gdy w tym momencie stan przy nim komandor jeszcze ze zmierzwionymi od snu wosami, zapinajcy popiesznie guziki munduru. Ogo natychmiast alarm powiedzia i wyjmuj z safesu kopert z rozkazem na wypadek wojny. Japi zaatakowali Pearl Harbor... ***

18

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Pynli od siedmiu godzin. Porucznik Gaston oparty o porcz mostka kapitaskiego widzia wyranie pozostae dwa cigacze. Szy nieco w tyle pozostawiajc za sob szerokie pasma spienionej wody, ktra janiaa w wietle ksiyca srebrzystym blaskiem. Znajdowali si teraz gdzie na wysokoci ba. Brzegi Luzonu czerniay obco i niegocinnie. Przez chwil zastanawia si, czy nie pyn zbyt szybko. Waciwie przebyli ju blisko poow drogi, nie byo si wic po co spieszy. Nie zwikszajc tempa bd w ten sposb okoo sidmej na wysokoci Aparii. Mgby si pooy spa, tropikalna noc bya jednak zbyt pikna. Ostatecznie przepi si jutro w dzie. W nudnej dziurze, jak jest Aparii, i tak nie ma co robi. Sta wic nadal na mostku. Przypomnia sobie podobn noc, gdy z Dolores chodzili po ogrodzie wok jej domu w Coloxan. W ostatnim okresie wskutek staego niemal pobyt na morzu widywali si bardzo rzadko. Po dwch tygodniach rozki spotkali si dopiero wczoraj. Dolora miaa do niego al, sdzia, e zaniedbuje j celowo A przecie niedugo ju mia odby si ich lub. piew na angielszczyzn prosia go, by cho teraz powici jej wicej czasu. Wwczas przyrzek, e przyjedzie do Coloxan na kilka dni. Dzi mia zgosi si z raportem do dowdcy dywizjonu, a rano wyjecha. Tymczasem znw jest ni morzu. Myl o tym nie bya wcale przyjemna. Wiedzia, e Dolores jest jedn z najadniejszych kobiet w Manili Otacza j zawsze rj adoratorw. Jeeli admira Harl nie zmieni swego sposobu postpowania, Gaston moe j utraci. Poruczniku usysza nagle przytumiony szept Z tyu za nim sta Morris. Wojna! powiedzia tylkt to jedno sowo. Co? Wojna? Z kim? Japi napadli na Pearl Harbor Morris teraz dopiero poda mu trzyman w rku depesz. Manils nakazuje z pen szybkoci pyn do Aparii i wspomni tamtejszy garnizon, gdyby Japoczycy chcieli sprbowa wysadzi desant piechoty. Po kilku minutach trzy cigacze ruszyy ku pnocy z maksymaln szybkoci, zgasiwszy uprzednio wszystkie wiata. *** W ukrytym na skraju dungli namiocie byo duszno i parno. Nie polepszao to zapewne humoru kapitana Avacedy, dowdcy 3 batalionu 31 puku skautw filipiskich.

19

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Bo te i nie mia si z czego cieszy. Batalion jego ju od ponad dwch tygodni sta okopany na brzegach zatoki Aparii i przyldka Cap Engano, najdalej wysunitego na pnoc cypla Luzonu. Kto musia kiedy rzuci przeklestwo na ten zapomniany przez Boga i ludzi pas ziemi myla czsto Avaceda. Nieustanny wilgotny zaduch, od ktrego sucha koszula po piciu minutach przylegaa do ciaa, wycie zwierzt w nocy i moskity byy jedynymi miejscowymi urozmaiceniami. Do tego dochodzi brak i broni maszynowej i artylerii, opatek saperskich i hemw, kiepskie przeszkolenie powoanych zaledwie trzy miesice temu onierzy, ktrych gwne uzbrojenie stanowiy karabiny typu Enfield, pamitajce bitwy pierwszej wojny wiatowej. Nastrojowi Avacedy nie dziwi si wic nawet jego adiutant, wesoy Raymondo Cares. Unika tylko w miar monoci namiotu kapitana. Sam za Avaceda czsto apa si na myli, e w kocu wolaby, by Japoczycy raz nareszcie zaczli t dawno obiecywan wojn. Odwrciaby uwag od dungli i moskitw... Zreszt niech flota martwi si o niedopuszczenie do brzegw okrtw japoskich. Z t myl kapitan Avaceda odebra okoo godziny drugiej trzydzieci telefoniczne meldunki dowdcw kompanii. Nie zawieray one nic szczegowego. Jedynie dowdca przydzielonej przed czterema dniami baterii dzia 155 mm zgasza, e za jego pozycjami w dungli i zapalaj si jakie wiata. Czyby szpiedzy japoscy? pomyla. Kt inny o tej godzinie rozpalaby ognie w dungli, i to akurat i poza stanowiskami dzia stanowicymi gwn si ich obrony? Schwyci suchawk telefonu i poleci dowdcy 2 kompanii wysa natychmiast wzmocniony patrol w celu przeczesania dungli w rejonie stanowisk artylerii. Sam za przez chwil zastanowi si, czy nie ogosi alarmu dla caego batalionu. Nie byo to jednak ju potrzebne. Od przyldka Engano, gdzie znajdowao si prawe skrzydo batalionu, rozleg si oguszajcy, spotgowany echem odbijanym przez dungl huk pkajcych pociskw artyleryjskich. Wkrtce odpowiedzia im ogie karabinw i serie cekaemw. Biegnc do okopu Avaceda myla tylko o jednym: Gdzie jest przeklta flota, jeli Japoczycy najspokojniej mogli podpyn do brzegu? Santa Anna! Ci paniczykowie w biaych mundurach siedz teraz pewnie w knajpach manilskich... *** Guchy omot dzia usysza rwnie porucznik Gaston na cigaczu S-34 6 . Pomyla wwczas z uznaniem, e wrg jest szybki.
6

cigacze torpedowe, oznaczene byy skrtem PT (od Patrol Torpedo), a nie S.

20

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Naleao mu dorwna. cigacze pary wic pen szybkoci ku gosom niewidzialnej walki. Wyminy pnocno-wschodni cypel Luzonu i skieroway si ku cieninie pomidzy Aparii a wysepk Camigain. Sdzc po odgosach tam gdzie powinna znajdowa si flota japw. Noc bya teraz nieprzenikniona. Gaston z pomostu ledwie mg dojrze idce po bokach pozostae cigacze. Tym czujniej wic nasuchiwa. Dziaa byy znacznego kalibru. Zapewne z krownikw i niszczycieli. Niewtpliwie Japoczycy przygotowywali jak znaczn operacj. Najprzypuszczalniej desant piechoty. Nasilenie kanonady nie wiadczyo, e zamierzaj jedynie przerwa sen skautom filipiskim strzegcym wybrzea... Wkrtce S-34 zbliyo si ju na tyle, e poprzez mg i ciemno wida byo byski z dzia japw. Wtedy Gaston nakaza zmniejszenie szybkoci. cigacz nie jest bowiem podobny do rozwcieczonego byka, ktry atakuje wroga z szaleczym rozpdem. Przypomina on bardziej kota skradajcego si w ciszy i ciemnoci, by zada miertelny cios z ukrycia. Noc jest jego naturalnym sojusznikiem. Posuwali si wic tak cicho, ie nie czynili wicej haasu ni poszum wiatru ocierajcego si o fale. Teraz jednak stracili te czno z S-35, na ktrym by Norman Morton i jego zaoga, oraz z S-36 dowodzonym przez Thomasa Kerra. We mgle i w pobliu bitwy kady cigacz stawa si caoci sam dla siebie. Podobnie bd musieli dziaa w walce. Ich kocia taktyka zmuszaa do samotnoci. Jedynym rodkiem cznoci pozostawao radio. Ale i jego z obawy przed wykryciem nie mogli uywa. Nie byo to na pewno dla nikogo przyjemne. Bosmanowi Stanowi Thorntonowi zdawao si, e znajduje si w zamknitym, ciemnym pokoju, do ktrego co chwil wpada wiato reflektora kierujce si wprost w jego twarz. Olepiajce, bliskie ju byski dzia japoskich kuy w oczy. Po kilku sekundach zapadaa ciemno jeszcze gstsza ni uprzednio. Za moment za wszystko zaczynao si od nowa. adne oczy i uszy nie mogy przywykn do tego przeraliwego chaosu nagych, ostrych blaskw i dudnicego omotu wzmacnianego przez echa idce od ldu. Odruchowo przymyka powieki rwnie Gaston, lecz w pewnej chwili zdoa ujrze wyranie sylwetki okrtw prowadzcych ogie. Byy to niszczyciele rozrzucone w pkolu. Poza nimi z tyu rysoway si kontury duych statkw. Zapewne transportowce pomyla. Wybra cel dla swojego okrtu. To sami uczyniy i obydwa pozostae cigacze. *** Zesp okrtw japoskich kontradmiraa Hara zgodnie z planem, okoo godziny drugiej w nocy, zbliy si do brzegw pnocnego Luzonu. Do przodu wysuny si niszczyciele Fumitsuki Satsuki i Nagatsuki, kierujc si w stron Cap Engano. Niszczyciele Minatsuki, Harukaze, 21

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Hatakaze oraz stawiacze min, numer 15, 16 i 19, podpyny pod brzegi zatoki Aparii. Kontradmira Hara na lekkim krowniku Natori zatrzyma si przy szeciu transportowcach z wojskiem; stojcych poza lini osonow niszczycieli, ktre poczy ju prowadzi ogie z dzia w miejsca, gdzie wedug meldunkw dostarczonych przez wywiad powinny znajdowa si pozycje wojsk amerykaskofilipiskich. Sze cigaczy strzego skrzyde i tyw floty przed napadem odzi podwodnych. Hara obawia si ich najbardziej. Wiedzia, e admira Hart dysponuje wiksz iloci tego typu okrtw, podczas gdy jego siy nawodne s bardzo nieliczne i rozrzucone na obszarze od Nowej Gwinei a do Luzonu. Okoo godziny drugiej czterdzieci do zespou Hary doczy si lekki krownik Kuma, skierowany przez admiraa Takahashi. Mia on wraz z Natori zniszczy swym ogniem cikie dziaa amerykaskie obrony wybrzea. Wszystko przebiegao wic zgodnie z planem. Kontradmira czu si zadowolony. Widok, ktry rozpociera si przed nim z pomostu bojowego Natori by niezmiernie przyjemny. W byskach dzia niszczycieli widzia ruch panujcy na pokadach transportowcw.. Piechota szykowaa si do zajcia miejsca w odziach desantowych. Za nieca godzin powinno si ju przejani. Transportowce przesun si wwczas do przodu, by wyadowa onierzy. Nagle myli admiraa przerwa niespodziewany widok. Z ciemnoci wyoni si ksztat cigacza. Bezszelestnie zbliy si do stojcych w nieduej od siebie odlegoci krownikw japoskich. Gdy by ju tak blisko, e prawie ociera si o burt Natori, admiraa Har ogarno oburzenie na jego dowdc. Bya to karygodna nieumiejtno kierowa tak okrtem. Przecie cigacz ten mg spowodowa zderzenie z cennym krownikiem! Hara nie zdy ju da wyrazu swej zoci. Z pokadu Natori nagle zajazgotay cekaemy, a w niezdyscyplinowany okrt odpowiedzia rwnie dugimi seriami broni maszynowej. Admira usysza wyranie, jak pociski stukotay o burt i wie pancern krownika. Natori z powodu bezporedniej bliskoci nie moga otworzy ognia z dzia. Jankes przemkna Harze wwczas byskawiczna myl. A wic jednak nie dali si zaskoczy... *** cigacz S-34 porusza si teraz bardziej si rozpdu ni obu swych silnikw. W byskach strzelajcych dzia Gaston widzia uk niszczycieli japw. Dojrza rwnie na moment swe cigacze. Da wwczas znak sterownikowi Bobowi Warkowi, i S-34 wysun si w kierunku lewego skrzyda, poza ktrym 22

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

ciemniay sylwetki duych okrtw. Byy to zapewne transportowce z piechot, najcenniejszy cel dla ich torped. Obserwujc manewr cigacza dowdcy, S-35 i S-36 skieroway si ku rodkowi formacji japw chcc sforsowa oson niszczycieli w rodku. Majc dusz drog poruszay si szybciej. Gaston wkrtce stra je z pola widzenia. Podstaw manewru bitewnego cigaczy jest skryte podejcie, nagy, zaskakujcy atak i byskawiczne wycofanie si spod niszczcego ostrzau nieprzyjaciela. Kady z marynarzy na S-34 wiedzia o tej zasadzie. Na swych stanowiskach czekali teraz jedynie na rozkaz wystrzelenia torped, ktry mg nadej od dowdcy w kadej chwili. Naprone do ostatecznoci nerwy domagay si, by nadszed on jak najszybciej. Tymczasem na dug chwil skrya ich znw ciemno. Wykorzystujc j znaleli si w tyle poza wybuchami i lini niszczycieli, ktr wyminli z boku. N lewym skrzydle sta traowiec japw, widocznie ich jednak nie dostrzeg. Natomiast sternik Bob Wari z przeraeniem zauway, e id dziobem wprost majaczcy tu przed nimi wielki okrt japoski. W ostatniej chwili ostro skrci koem sterowym, tak e S-34 niemal otar si o jego burt. Bosmanw Purrisowi zdawao si, e posiadajc kred mgby na burcie japa wypisa swe nazwisko. Marynarz Warrei Boks widzia wyranie skulone przy pokadowych dziakach postacie Japoczykw i sysza ich gosy W tym momencie skoczyo si rwnie zaskoczenie. Na pokadzie okrtu japoskiego raptownie zapony reflektory przesuwajc si szerokim pasmem po morzu. Jednoczenie day zna o sobie karabiny maszynowe, szybkim jazgotliwym wyciem o obcym dwiku, ktrego dotd nie znali. Strzelcy Mathewson i Burk rzucili si do swych cekaemw. Obaj nie byli nigdy w ogniu walki, znali jednak dobrze swe organki. Zarzucili z nich pokad japa kliwymi pociskami, ktre zagasiy wiato reflektorw. Wok rozszalaa tymczasem feeria wiate i smugowych pociskw. Niszczyciele japoskie, zdezorientowane W pierwszej chwili, rzuciy si teraz, zaprzestajc ostrzeliwania wyspy, ku krownikom i transportowcom. Noc nagle zajarzya si dziesitkiem pasm reflektorw, a morze stao si tak gste od okrtw, e Gastonowi wydao si niemoliwe znalezienie nieco wolnego miejsca dla S-34. Zasona dymna! krzykn z pomostu. Zrbcie zason! Okrzyk jego powtrzy bosman Purris. Wwczas torpedysta Cooper, znajdujcy si przy tylnej wyrzutni, zrzuci z siebie krpujc ruchy kamizelk ratunkow i skoczy do wytwornicy. Po chwili z poza rufy poczy unosi si biae, gste kby dymu. Sternik Wark natychmiast skrci koem, szukajc oczywicie wolnej drogi na zatoczonym morzu, a Gauton wcisn do koca przepustnice gazu. Oba silniki zawyy na grnych obrotach i S23

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

34, skryty w dymie, Zygzakiem oddali si od skupiska wrogich okrtw. W penym biegu wystrzelili jeszcze z tylnych wyrzutni dwie torpedy w kierunku ciemnej sylwetki majaczcej za Natori. Gaston sdzi, e jest to transportowiec, Na obserwacje nie byo jednak czasu. W tej samej (chwili wybuchy obok pociski krownika. Mogy one ponie ma d w drzazgi, byy jednak niecelne. S-34 kluczc wydoby si ju spod ostrzau. *** Moment zaskoczenia we flocie japoskiej wykorzysta cigacz Thomasa Kerra. Gdy zabysy reflektory krownika i niszczycieli, Kerr skierowa swj okrt z pen szybkoci poprzez powsta luk ku transportowcom. Po kilku sekundach zauway, e w pocig za nim rzuci si japoski niszczyciel, ktry musia go widocznie zauway. Marynarz Edwards widzia bysk wydobywajcy si co kilkanacie sekund z dzia japa. Nastpnie rozlega si huk i po chwili z oceanu wznosi si w gr gejzer wody. Najczciej zbyt blisko jak na gust Edwardsa. Mat Thomas lecy na pokadzie za zason cekaemu czu wwczas, e na plecy spada mu wilgotny ciar, Nie wiedzia nawet, czy s to rozpryski wody idcej spod krajcego rozkoysane morze dziobu cigacza, czy te jej fontanny spadajce w chwil po wybuchu kadego pocisku. Niszczyciele japoskie rozpoczy tymczasem wok nich szaleczy taniec. Olepiajc si wzajemnie reflektorami, przecinajc ocean caym pdem, usioway ogniem artylerii trafi cigacz. Nie byo to jednak atwe. S-36 zakry si zason dymn i mkn z ca szybkoci w kierunku obranego celu. Gdy znaleli si o niecae 200 jardw od cielska transportowca, porucznik Kerr da rozkaz. Mat-torpedysta Mallory wypuci dwie torpedy. cigacz natychmiast skrci i przemkn ile si o 100 jardw przed dziobem statku japw. Marynarz Conolly dostrzeg jeszcze biegajce po pokadzie postacie onierzy japoskich, a Thomas odda w ich stron dug seri z kaemu. Torpedy trafiy. Huk przeraliwej eksplozji i syk pary ze statku japoskiego przemieszay si z grzmotem salwy cikich dzia krownika stojcego za transportowcem. Kerr stojc na mostku pomyla, e gdyby salwa ta bya celna, zapewne znalazby si w niebie wraz z caym cigaczem. S-36 by jednak szczliwym okrtem. Zasoni si jeszcze gciej dymem i przez luk pomidzy dwoma niszczycielami znw wysun si na otwarte morze. Kerr zobaczy natomiast w wietle reflektorw, jak okrt Gastona Wystrzeli torpedy do krownika, wycofujc si rwnoczenie spod ostrzau drugiego japa. Po kilku minutach Kerr usysza wybuch i krzyk marynarzy. Krownik japoski zosta trafiony.

24

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

*** W tym czasie S-35 porucznika Mortona toczy zaciek walk z dwoma japoskimi niszczycielami. Wystrzelono ju bezskutecznie wszystkie torpedy. Bosman Monty by przekonany, e z tego boju nie wyjdzie cao. Na wszelki wypadek schowa nawet dokumenty do maej kieszonki w kamizelce ratunkowej. Obok niego mat Borrows skuli si za tarcz kaemu. Monty chcia krzykn, aby ukry si w rodku. Byo ju jednak za pno. Japoczyk z bliskiej odlegoci omit pokad dug seri z cikich karabinw maszynowych. W tym momencie Borrows poczu tpe uderzenie w rami. Prbowa jeszcze prowadzi ogie, ale nie mia ju siy cisn spustu. Ogarna go ciemno. Morton widzc z mostku jeden niszczyciel w bezporedniej odlegoci, drugi za zbliajcy si z pen szybkoci krzykn: Bomby gbinowe! Rzucie bomby, na mio bosk! Prdzej! Mat-torpedysta Galloway rzuci si ku rufie. Wraz z nim skoczyli Osborn i Hohl. Mimo ognia zdoali zepchn trzy sztuki. Bosman Monty w tym momencie obejrza si do tyu i zobaczy wielki sup wody unoszcy si do gry. Ledwo zdy chwyci si relingu. Ogromna fala zbia go z ng, zmywajc rwnoczenie do morza rannego mata Borrowsa. Porucznik Morton nie sdzi, e bomby gbinowa uszkodz niszczyciele. Powinny je jednak oszoomi i spowodowa wraenie, e znalazy si na polu minowym. Gdy z morza wystrzeli trzeci gejzer, Morton dostrzeg, e Japoczycy raptownie zmienili kurs i wstrzymali ogie. A wic nie pomyli si... Pena szybko!... Zasona dymna!... woa przez szum fal. Mat-motorzysta Parker wcisn do koca przepustnic zmuszajc oba silniki do maksymalnego wysiku, S-35 zdoa si odsun od swych przeladowcw. Mortonowi przyszed do gowy jeszcze jeden szczliwy pomys. Chodzio o to, by japi uwierzyli, e natrtny cigacz zaton na minie. Zbieg z mostku na ruf. Skuleni za generatorem, stali tam Osborne i Hohl. Przy ich pomocy przerzuci generator za burt. Po chwili oba niszczyciele zbliyy si do miejsca, gdzie zanurzony w wodzie generator nadal wytwarza dym. Przez duszy czas kryy wok. Na ich pokadach oficerowie zacierali rce z radoci. Byli przekonani, e uparty cigacz jest ju na dnie. S-35 tymczasem by ju daleko. Straci jednak sw wan bro oson dymn. Nie mia take torped. Trzeba byo przerwa walk i wycofa si. *** Trzeba przerwa walk i wycofa si pomyla rwnie dowdca zespou porucznik Gaston na S-34. Bitwa przecigaa si, a niebo na wschodzie ju 25

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

janiao. Gaston wiedzia, e dzie zapada na tych szerokociach geograficznych niemal raptownie; a za dnia byliby bezbronni wobec ogromnej przewagi Japoczykw. Czas byo wraca. Jego rozkaz przekaza radiotelegrafista Teddy Johnston. Nareszcie mia co do roboty. Po raz pierwszy dopiero uyli radia. Trzy cigacze ruszyy powoli i ostronie pod oson brzegu ku poudniowi. *** Admira Hara nieprdko si uspokoi. Przeklci jankesi zorzeczy nie odrywajc oczu od lornety, przez ktr cay czas ledzi przebieg walki. Byo ju jednak za pno na narzekanie. Nuguro Maru tona, a niszczyciele ratoway jej zaog i onierzy piechoty. Wycofywa si rwnie w otoczeniu dwu cigaczy uszkodzony torped krownik. Widok ten rozwcieczy Har jeszcze bardziej. Naleao koniecznie schwyta i zniszczy amerykaskie cigacze podczas odwrotu. Tylko to mogo go zrehabilitowa w oczach admiraa Takahashi. Hara skin rk na swego szefa sztabu i wyda odpowiednie polecenia... Teraz trzeba byo pieszy si z rozpoczciem operacji desantowej, ktrej przeszkodziy bezczelne cigacze. Morze robio si coraz burzliwsze, a dla Amerykanw w kadej chwili moga nadej pomoc. Znw wic wysuny si do przodu niszczyciele i otworzyy szybki ogie na brzeg wyspy. Tym razem jednak strzay ich nie dodaway ju otuchy onierzom wsiadajcym do odzi desantowych. Wielu z nich kampania filipiska, ktr lekcewayli jeszcze przed kilku godzinami, teraz wydawaa si bardzo trudna do przeprowadzenia. *** W pewnej chwili Gaston zauway przez lornetk dwa stawiacze min i trzy cigacze japoskie. Stanowiy one zapewne oson skrzyda floty inwazyjnej, obok ktrej przeszli w nocy nie zauwaeni. By moe, e Hara wysa je umylnie w pogo... W kadym razie droga bya zablokowana. Musieli si jak najszybciej ukry. Tego samego zdania by i porucznik Kerr. Nie pozostao im nic innego, jak zgasi silniki, skry si przy brzegu i modli o to, by japi ich nie dostrzegli. Nie mieli ju bowiem na adnym cigaczu ani jednej torpedy, by prbowa si przebija. Szczcie nie opuszczao ich jednak do koca. Okoo godziny smej zobaczyli z ukrycia nadlatujcy z poudnia zesp samolotw. Miay chowane podwozia, byy to zatem maszyny amerykaskie.

26

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Gaston odetchn z ulg. Rwnoczenie pierwsza trjka zniya si i zaatakowaa stawiacze min. Z morza znw trysny gejzery wody. Walka trwaa zaledwie kilka minut cigacze japoskie i jeden stawiacz min kluczc uciekay w panice, ku siom gwnym. Drugi stawiacz, trafiony najwyraniej bombami, ton. Marynarze amerykascy mieli woln drog. Z wdzicznoci patrzyli w niebo. Nie widzieli tylko, e po raz ostatni widz wasnych lotnikw. W okresie, ktry nadchodzi, mieli oglda ju tylko samoloty z czerwonym koem na skrzydach...

US Patrol Torpedo Boat PT.34 of Motor Torpedo Boat (MTB) Squadron 3, 1941

WW2 poster.

27

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

WSCHODZCE SOCE NAD CAVITE

cigacz S-31 pod dowdztwem porucznika Connollyego sta przy burcie traowca w maym rybackim porcie w Marivelles na wybrzeu Bataanu. Uzupeniano zapas sodkiej wody i ywnoci, gdy radio zapowiedziao, e z kierunku Formozy zblia si zesp samolotw japoskich. S-31 natychmiast zrzuci liny cumujce go do okrtu i z kaemami wycelowanymi w niebo wypyn na otwarte morze. Po chwili Connolly mg ju dojrze japw. Lecieli tak jak na defiladzie w ciasnych, zwartych grupach, na wysokoci okoo 20 000 stp. W kadym z zespow byo po 27 lub 29 piknych, nowoczesnych dwusilnikowych bombowcw. Damned! Nie bd tak adnie wygldali, gdy nasi myliwcy dobior si im do skry powiedzia Connolly do bosmana Stine'a. Ale gdzie tkwi ci przeklci piloci? Powinni ju dawno by w powietrzu. O tym samym myla Bulkeley, dowdca dywizjonu. Wraz z dwoma cigaczami znajdowa si w drodze z Corregidoru do Cavite. Z tej odlegoci nie mg dokadnie obserwowa przebiegu bombardowania, w kadym razie widzia, jak japi spokojnie, niby na wiczeniach, bez adnych przeszkd zataczali koa .nad portem w Cavite. Po kadym takim okreniu tryskay z ziemi supy dymu i ognia. Bulkeley nie mg powici duo czasu obserwacji Musia wrci do swoich zaj. Pi nurkujcych bombowcw, oderwao si od formacji i leciao prosto na nich. cigacze natychmiast poczy porusza si po skomplikowanym kluczcym kursie. Chodzio o to, aby unikn spadajcych bomb dajc rwnoczenie mono strzelcom kaemw prowadzenia ognia do samolotw. Bulkeley zapamita chodn, zacit twarz mata Ghalkera, modego chopca z Teksasu, obsugujcego prawoburtowy cekaem. Gdy jap zniy si, w tyra samym momencie zajazgotay przecigle obydwa kaemy. Strzelali rwnoczenie Chalker i Hoolicon. Bulkeley odruchowo wtuli gow w ramiona. Gdy podnis j, dojrza, jak jap powtrnie pionowo wzbij si w gr. Pogonia za nim jeszcze jedna duga seria Chalkera. Wwczas samolot niczym ranny gob wstrzsn skrzydami i dymic spad z dzikim wyciera do morza w odlegoci okoo mili od nich. Prawie w tym samym momencie udao si ssiedniemu cigaczowi porucznika De Longa cign drugiego Japoczyka. Odebrao im to najwyraniej ochot do prb ataku lotem koszcym. Wzbili si wysoko, rzucili jeszcze trzy niecelne bomby i zrezygnowali z zamiaru zatopienia maych, ale zoliwych okrtw. 28

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Chalker, ocierajc twarz pokryt spywajcym z czoa potem, powiedzia wtedy: Mam nadziej, e po powrocie szepn swko swoim kolegom na Formozie aby byli nieco ostroniejsi. *** Takie szczcie nie dopisywao w tym czasie niszczycielowi John D. Ford. Sta on w doku w Cavite oczekujc na konieczny remont, ktry mia by dokonany w przypieszonym tempie. Okoo poudnia nad port nadleciao okoo 50 samolotw nieprzyjacielskich. Uprzednio zatoczyy kilkakrotnie nad miastem, na wysokoci okoo 20 000 stp, agodne koa, nie przejmujc si zupenie obecnoci w powietrzu paru samolotw amerykaskich. Pniej, gdy wybray ju cele, spokojnie rozpoczy bombardowanie. Nie przeszkadza im w tym zupenie ogie trzycalowych dzia przeciwlotniczych z Corregidoru. Pociski ich bowiem wybuchay o 5000 do 10 000 stp poniej puapu, na ktrym znajdoway si samoloty... Odczu to niszczyciel John D. Ford. Wok otoczyy go supy wody wzniesione przez wybuchajce bomby. Jego dowdca komandor Cooper nakaza wwczas wyj w morze. Z trudem przecisnli si przez zatoczony barkami i statkami port, cudem unikajc bomb japoskich. Na pewno nie byo to przy tym zasug gwnego mechanika Spencera, jakkolwiek natychmiast, gdy tylko dostrzeg pierwsze samoloty, skoczy do jednego na okrcie trzycalowego dziaa przeciwlotniczego. jego pociski nie dochodziy do japw. Poza tym innych dzia przeciwlotniczych w caym Cavite nie byo. Kluczc po zatoce John D. Ford przeczeka wic do zmroku. Gdy zapada noc, popiesznie uzupeni zapasy amunicji oraz ywnoci i wylizn si z portu w kierunku Jawy. By pierwszym okrtem Floty Azjatyckiej opuszczajcym Filipiny. Wyjcie z portu owietlay mu poary. Jedna trzecia miasta staa w ogniu. Widoku tego marynarze z niszczyciela nie zapomnieli nigdy... Nie zapomnia go rwnie Bulkeley, gdy obydwa jego cigacze okoo czwartej po poudniu wpyny do portu w Cavite. Ju ruiny i poary wywary na nich przytaczajca wraenie. Najpotworniejszy by jednak widok setek rannych szukajcych bezradnie pomocy i zway trupjB na nadbrzeach, tam gdzie nalot zaskoczy robotnikw portowych spoywajcych posiek. Pierwszym obowizkiem byo nie ratunek ludziom! Oba cigacze wymijajc wraki przystpiy natychmiast do przewoenia rannych do szpitala w Canacao. Wraz z nimi kursoway z takim samym adunkieni wszystkie ocalae barki i holowniki.

29

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Porucznik De Long zapamita wwczas najwyraniej ze wszystkiego molo w Canacao. Byo zalane krwi Wynoszc rannych z trudem utrzymywali si na liskie; powierzchni. Gdy powrcili z trzeciej z kolei tury, Cavite nadal byo jednym morzem ognia. W pomieniach sta cay rejon bazy marynarki wojennej i znaczna cz miasta. Przy nadbrzeu zatrzyma ich wysokiego wzrostu oficer w podartej i skrwawionej koszuli. By to admira Rockwell, dowdca bazy, ktry dotychczas na czele druyn przeciwpoarowych zwalcza ogie rozszerzajcy si na coraz to nowe budynki. Admira nakaza obu okrtom natychmiast wyj z powrotem na morze. Guchym gosem wyjani, e w kadej chwili mog wylecie w powietrze wielkie magazyny amunicji i torped. Wtedy Bulkeley zaproponowa mu, by odpyn wraz z nimi do Marivelles. Admira odmwi. Wwczas odpynli. W zamieszaniu jednak zagubi si cigacz De Longa. Pniej okazao si, e pozosta; w Cavite. Zaoga jego wraz z marynarzami amerykaskimi, onierzami i robotnikami filipiskimi bronia ca niemal noc od ognia magazynw amunicji. Uratowano w ten sposb od straszliwego zniszczenia to, czego nie niszczyy dotd bomby japoskie. Duo jednak byo zabitych. Poparzeni przez ogie marynarze ze cigacza De Longa pomagali z kolei grzeba trupy. Pozostawienie powiem na duszy okres cia w tropikalnym socu grozio wybuchem zarazy. Zaduch by tak potworny, e ludzie, nawet najodporniejsi, nie mogli si powstrzyma od wymiotw. Wwczas Rockwell kaza wyda wszystkim due porcje mocnej ryowej wdki. Oszoomieni alkoholem, na drcych ze zmczenia nogach, marynarze przenosili ciaa do wsplnych grobw. Najczciej jednak byy to tylko pojedyncze czonki nogi, rce, gowy lub straszliwie pokaleczone korpusy. Policzy zabitych byo bardzo trudno. Jednake De Long stwierdzi, e byo ich z pewnoci znacznie wicej ni tysic. Poczu si do gbi wstrznity t olbrzymi liczb ofiar podczas jednego nalotu, ktry nie trwa nawet godziny. Gdzie byo ich lotnictwo? Co to wszystko miao oznacza? Czy nie mieli na Luzonie ponad 150 samolotw, w tym wikszo myliwcw? Czy moe kto stchrzy i zakaza im wystartowa, pozwalajc japom spokojnie dokona masowego morderstwa? *** Odpowiedzi na to pytanie De Longa mgby zapewne udzieli kapitan Mc Spadden. Jedyn przeszkod byo to tylko, e nieprzytomny ju od kilkunastu godzin lea w szpitalu wojskowym, znajdujcym si w skalnym korytarzu na wysepce Corregidor. 30

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Gdy o godzinie dziesitej pitnacie admira Hart otrzyma z Waszyngtonu oficjalne polecenie zrealizowania planu wojny z Japoni, pogoda ulega poprawie. Z lotnisk Formozy wystartoway 192 samoloty 11 japoskiej Floty Powietrznej z celem zadania niszczcego ciosu amerykaskim siom powietrznym na Filipinach. W tym czasie samoloty z lotnisk Clark Field, Nichol i Nilson Field znajdoway si ju w powietrzu. Bombowce z Aparii toczyy walk z flot inwazyjn, ktra rozpocza pierwsze ldowania na pnocnym Luzonie z wyranym zreszt zamiarem opanowania tego lotnisk. To wanie te samoloty widzia porucznik Gaston powracajcy ze swym zespoem z nocnej bitwy... Na lotniskach Clark i Nichols alarm ogoszono o godzinie smej trzydzieci. Kapitan Mc Spadden czu si o tej godzinie jeszcze nieco zmczony. Z nocneg zwiedzania Manili powrci do pno. Wiadomo o wybuchu wojny z Japoni zastaa go na lotnisku. Od tej chwili nie zmruy nawet oka... Gdy nadszed rozkaz startu, siedzia ju w kabinie swego samolotu. Caa jego eskadra bya w penej gotowoci bojowej. Pniej przez blisko dwie godziny, a do wyczerpania paliwa, patrolowali obszar powietrzny na zachd i pnoc od Manili. Nie natrafili na aden lad Japoczykw. Uspokojeni tym, wyldowali na resztkach benzyny po godzinie dziesitej na lotnisku. Niektrzy piloci wyszli z samolotw, by odpoczn przy kieliszku ginu w mesie. Mc Spadden po nocne birbantce odczuwa jednak pewne wyrzuty sumieniu pozosta wic w kabinie samolotu i to samo poleci zrobi pilotom swej eskadry. Tymczasem samoloty japoskie zaatakoway ju mae wojskowe lotnisko w Buguio na pnocy Luzonu. Zadni wiadomo o tym nie nadesza jednak do Clark i Nichols. Nie zgosiy o przelocie Japoczykw rwniej placwki obserwacyjne na wybrzeu i jedyna stacji radarowa znajdujca si w pobliu Aparii. czno w tym decydujcym momencie zawioda; naleao to przypisa baaganowi panujcemu w armii amerykaskiej. Zesp japoski, ktry w tym czasie podzieli si na dwie zasadnicze grupy, o godzinie dwunastej czterdzieci pi znalaz si ponad Clark, Nichols i Nilson Field oraz dwoma mniejszymi wojskowymi lotniskami. Wszystkie samoloty amerykaskie z wyjtkiem dwch znajdoway si wwczas na ziemi. Nie zdono przy tym nawet ogosi alarmu. Gdy komandor Mc Spadden zauway bombowce japoskie, byo ju za pno. Nie zdy nawet uruchomi silnika... Usysza natomiast jkliwe dwiki uderzajcych o blach samolotw pociskw z karabinw maszynowych. Wwczas sprbowa rozpi pasy, przywizujce go do siedzenia. Nie byo to atwe. Gdy oswobodzi si z nich i chcia wyj, w uszach zadudni mu huk wybuchajcej bomby. Samolot podskoczy do gry, a Mc Spaddenowi wydao si, 31

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

e unis si przynajmniej na czterdzieci stp w powietrze. Pniej usysza tylko trzask amicych si skrzyde i pkajcego kaduba. Ogarna go ciemno. Odzyskawszy przytomno pocz si czoga w stron budynkw. Prbowa zawoa sanitariuszy. Nie wiedzia jeszcze, e ma zranion odamkiem lew poow twarzy i nie moe wydoby z siebie gosu. Zreszt i tak nikt nie przyszedby mu z pomoc. W cigu wicej ni p godziny na lotnisku panowa popoch. Japoczycy bez Radnego oporu ze strony Amerykanw, krc tu nad uziemi, kolejno niszczyli samoloty. *** O tym, co wydarzyo si na Clark Field owego poranka, dowiedzia si dokadnie admira Hart. Taki sam przebieg mia nalot japoski i na innych lotniskach Luzonu. Amerykaskie lotnictwo na Filipinach w wyniki jednego, zdecydowanego uderzenia, ktre nie trwa duej ni godzin, przestao praktycznie istnie. Na ziemi zniszczono trzeci cz samolotw myliwskie i poow bombowcw. Wrd pozostaych wikszo bya uszkodzona. Stao si zatem to, czego Hart obawia si najbardziej flota stracia oson powietrzn. Admira ju uprzednio zdawa sobie spraw, e si; powietrzne, jakimi dysponowali na Filipinach, s znacz nie sabsze od japoskich. Jednake tak jak genera Mc Arthur sdzi, e korzystajc z gstej sieci punktw alarmowych bdzie mona zapewni niezbdne minimum ochrony lotniczej wojskom ldowym i flocie. To, co si stao, pozbawio go jednak wszelkich zudze. Byli bezbronni wobec wroga w powietrzu. Te same bdy, co na Hawajach: nadmiar pewnoci siebie i lekcewaenie przeciwnika spowodoway klsk, jakie nikt nigdy si nie spodziewa. Gdy nastpnego dnia sta na dachu Marsmann Building, obserwujc nalot Japoczykw na Manil i Cavite nie dziwi si. Bya to logiczna kontynuacja dziea zniszczenia w dniu poprzednim. W jego oczach gina ostatnia baza floty amerykaskiej na Pacyfiku, ktrej nie mia kto broni z po wietrz. Umilky ju dziaa na Corregidorze i zacich szum samolotw japoskich, a admira nadal sta z lornetk przy oczach, jakby chcia przenikn gst zapor dymw. Zszed dopiero wwczas, gdy kontradmira Pumell uj go delikatnie pod rami. By zaamany zupenie. Zbyt duo ludzi gino przez bezmylno nieudolnych dowdcw i krtkowzroczno politykw businessmanw z Waszyngtonu.

32

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

11 grudnia zoy mu meldunek kontradmira Rockwell, dowdca bazy w Cavite. Owiadczy, e poary szalejce od dwu dni w porcie i w miecie s nie do pokonania. Ponadto zniszczone zostay bombami elektrownia, warsztaty naprawy okrtw i torped, magazyny czci zamiennych, ywnoci i paliwa, stacja radiowa, budynki dowdztwa i koszary, zatopione liczne holowniki i barki obsugujce port. Po naradzie admira Hart wyda decyzj zlikwidowania bazy w Cavite. To, co pozostao z amunicji i bezcennych czci zapasowych do okrtw, poleci ewakuowa na Corregidor i do portu w Marivelles. Uszkodzon stacj krtkofalow i skady materiaw pdnych poleci ukry w dungli na przyldku Langley. Skutki nalotu japoskiego byy ogromne. Zniszczenie Cavite i mier wielu marynarzy obsugujcych bab to nie wszystko. Zatopiona zostaa d podwodna Sealion i traowiec Bittern. Ciko uszkodzono d podwodn Seadragon. Uszkodzony by rwnie niszczyciel Peary, ktremu bomba w dwch miejscach zamaa przedni maszt. Nie bya to jednak ostatnia klska. Katastrofa sza za katastrof... Przez cay tydzie ostatnie Cataliny kapitana Wagnera z 10 Skrzyda Rozpoznawczego prowadziy, wspdziaajc z okrtami, patrolowanie morza i wybrzey. Piloci byli skrajnie wyczerpani, gdy wskutek braku samolotw i czstych, mylnych informacji niemal bez przerwy znajdowali si w powietrzu. E Dnia 12 rano komandor Gray zosta zawiadomiony, e zesp lotniskowcw japoskich pynie wzdu wybrzea Luzonu. Jego odzie latajce wystartoway natychmiast na poszukiwanie. Po niemal trzygodzinnym locie Cataliny z resztkami benzyny w zbiornikach i miertelnie znuonymi zaogami wyruszyy w powrotn drog. Zespou japoskiego nie odnalazy. Informacja i tym razem widocznie bya faszywa. Natomiast gdy patowce opuszczay si na wod, zaatakoway je niespodziewanie podajce za nimi w ukryciu japoskie myliwce typu Zero. Wszystkie amerykaskie samoloty zostay zniszczone. W cigu niecaych pitnastu minut Flota Azjatyck stracia ostatnie samoloty rozpoznawcze. Teraz zostaa ju nie tylko bezdomna, ale i lepa...

33

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

OSTATNIA WALKA S-38

Pierwsze dni wojny wykazay, e Japoczycy s zdolnymi uczniami Hitlera. Skuteczne przeprowadzenie ofensywy, powietrznej spowodowao, tak jak w Polsce i we Francji, zniszczenie lotnictwa amerykaskiego oraz zlikwidowanie znaczenia Cavite jako bazy floty. Stanowio to dla admiraa Takahashi i generaa Hommy sygna do rozpoczcia szeroko zaplanowanych operacji desantowych, a w dalszej kolejnoci likwidacji oporu wojsk filipisko-amerykaskich. Po pierwszym tygodniu walk Japoczycy usadowili si mocno na pnocy Luzonu, gdzie przeksztacili dawne lotnisko amerykaskie w Aparii w gwn baz wasnych bombowcw i myliwcw. Przy ich wsparciu oraz pomocy floty od strony morza tak zwany oddzia Tanaki, w sile niepenej dywizji, przedziera si ku poudniowi przez sabo zaludniony, grzysty i pokryty dungl teren pnocnego Luzonu. Opr marszowi Japoczykw stawiay jedynie sabe osonowe oddziay filipiskie, cofajce si do gwnych si skupionych w rodku wyspy. Genera Mc Arthur, dowdca si ldowych, zdawa sobie spraw, e posiadajc zaledwie dwa niepene i niedostatecznie uzbrojone korpusy, ktrych stan nie przekracza 50 000 onierzy, nie bdzie mg sprosta zadaniu obrony caego terytorium Luzonu. Opar zatem swj plan obrony na skupieniu caego wysiku w niedopuszczeniu nieprzyjaciela do strategicznie wanego rejonu poudniowego wschodu wyspy, wok zatoki manilskiej i przyldka Bataan, W tym celu II korpus generaa Parkera zaj stanowiska Obronne na poudniowy zachd od Manili na przyldku Batangas osaniajc j z tego kierunku. korpus, dowodzony przez generaa Wainwrighta, skupi natomiast swe siy w rejonie zatoki Lingayen wcinajcej si w ld w poowie wschodniego wybrzea Luzonu oraz na pozycjach na pnoc od Manili. W ten sposb stworzony zosta piercie obronny, wok poudniowej czci wyspy, gdzie skupione byy najwaniejsze obiekty wojskowe: lotniska wojskowe, porty w Manili i Cavite oraz magazyny amunicji w Fort Stotsenberg i Camp Murphy. Admira Hart i genera Mc Arthur przewidywali przy tym, e Japoczycy bd starali si wzi ten rejon obronny w szczypce od poudniowego zachodu i pnocnego wschodu. Dopomagao im w tym istnienie dwu dogodnych do przeprowadzenia operacji desantowych zatok: Lamon i Lingayen na pnocny wschd. Gwny kierunek natarcia japoskiego przewidywana od strony zatoki Lingayen, od ktrej na pnoc Japoczycy zajli 11 grudnia port Vigan i utworzyli tam lotnisko wojskowe,

34

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Dalsz ofensyw japosk jak zwykle poprzedzia przygotowanie lotnicze. W dniu 18 grudnia 20 bombowcw i 80 myliwcw z lotnisk w Aparii i Vigan zaatakowao stanowiska wojsk filipisko-amerykaskich na wybrzeach zatoki Lingayen. Nastpnego dnia gwne siy floty admiraa Takahashi wypyny z baz na Pescadorach, osaniajc potny konwj skadajcy si z 80 transportowcw. Od strony Pwyspu Malajskiego w stron Luzonu skierowa si rwnie zesp admiraa Kongo w skadzie 2 pancernikw oraz 3 cikich krownikw. Konwj japoski, ktremu podczas drogi przeszkadzao jedynie wzburzone silnie morze, dotar do zatoki Lingayen 21 grudnia i usiowa wpyn w szerok delt rzeki Aringai. Zamiar ten jednak nie powid- si i flota japoska zostaa zaatakowana w zatoce przez amerykaskie okrty podwodne Stingray, Saury, Salmon, S-40 i S-38 7 . Okrt S-38, dowodzony przez porucznika Chaplera, zatopi stawiacz min Hayo Maru 8 , ledwie przy tym uchodzc przed cikim atakiem bombami gbinowymi. Seal posa na dno transportowiec Hayataka Maru 9 . W tym samym czasie baterie nadbrzene zniszczyy okrt-baz wodnopatowcw Sanuki Maru 10 . Atak amerykaski nie przeszkodzi bardzo silnemu zespoowi japoskiemu w wykonaniu desantu. O godzinie drugiej w nocy, po dugotrwaym przygotowaniu artyleryjskim, oddziay 48 dywizji wyldoway na przyldku San Fernando. Jednake ldowanie byo przeprowadzone tak nieudolnie, e Japoczykom nie powiodo si przewiezienie na brzeg artylerii. Trudne pooenie rozwizao dopiero natarcie w kierunku San Fernando od pnocy, przeprowadzone przez siy z Vigan. I korpus generaa Wainwrighta musia obecnie rozpocz odwrt na poudnie w kierunku pwyspu Bataan, osaniajc rwnoczenie lewym skrzydem wschodnie jego wybrzee i nastpn z kolei zatok Subic, gdzie Japoczycy w kadej chwili mogli przeprowadzi ldowanie. Przez ca noc 24 grudnia wojska filipiskoamerykaskie pospiesznie cofay si przekraczajc rzek Agno, aby przed Japoczykami zaj obronn pozycj na linii La PazZaragozaCarmen. Zostaa ona obsadzona w dniu 28 grudnia. Marsz odwrotowy by niezwykle trudny ze wzgldu na teren. Szczeglnie cikie straty poniosy przy tym oddziay cofajce si z pnocnego Luzonu, ktrym zagraao odcicie przez Japoczykw.

7 8

Okrt podwodny klasy S (S-class submarines, nazywane czsto S-boats). Hayo Maru (5445 ton), zatopiony przez USS S-38 (SS-143) 22 grudnia 1941. 9 Hayataka Maru (856 ton), zatopiony przez USS Seal (SS-183) 22 grudnia 1941. 10 Sanuki Maru (7189 ton), mieci na pokadzie 8 wodnosamolotw Type 95 Kawanishi E8N Dave i 4 wodnosamoloty Type 0 Aichi E13A1 Jakes.

35

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Od strony wschodniego wybrzea Japoczycy stale usiowali wysadzi na tyy znajdujcych si w odwrocie wojsk filipiskich mae oddziay desantowe, majce za zadanie wykonywa zapory na drogach, niszczy mosty, powodowa dezorganizacj i panik. Bya to ich ulubiona taktyka, skutecznie wyprbowana na Malajach. W tych warunkach gwnym zadaniem floty admiraa Harta bya osona od strony morza skrzyda wojsk znajdujcych si w odwrocie. Czyniy to przede wszystkim cigacze i odzie podwodne. *** S-38 jest szczliwym okrtem... Tak twierdzi przynajmniej bosman Kelly, ilekro cao i zdrowo powracali z rejsu do Manili. Co prawda ani Kelly, ani nawet dowdca okrtu,, porucznik Chapler, nie wyobraali sobie jeszcze przed, kilkunastu dniami, e pobyt w porcie moe w ogle w ten sposb wyglda... Po zniszczeniu Cavite rwnie i Manila, nad ktr niemal cay dzie bezkarnie kryy samoloty japoskie, nie dawaa schronienia okrtom. Okrt-baza okrtw podwodnych Canopus, cakowicie przykryty siatkami maskujcymi, sta w jednym z dokw w pobliu bulwaru nadbrzenego.

USS Canopus (AS-9) wraz z 17 Dywizjonem Okrtw Podwodnych, Guam, 29 sierpnia 1924 r.

36

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Okrty podwodne po powrocie z rejsw przez cay dzie leay zanurzone na dnie i jedynie w nocy podpyway do niego, aby uzupeni zapasy ywnoci, wody i torped. Temu trybowi ycia nie brakuje podniet twierdzi jowialny kapitan Canopusa komandor Sackett. Zdania jego jednake nie podzielay zaogi okrtw! podwodnych. Przebywanie przez szereg godzin w dusznym zanurzonym okrcie nie byo dla marynarzy odpoczynkiem. Tote porucznik Chapler nie broni si przed Wysyaniem ich na patrole. Pobyt w Manili uwaa, podobnie jak dowdcy innych okrtw podwodnych, jedynie za konieczne zo, ale Manila bya rwnie rdem informacji. Wiedzie, co piszczy w trawie, to poowa gwarancji na wyniesienie cao gowy z tej przekltej wojny mawia jego pierwszy oficer, wesoy OHara. Zbierali wic okruchy wiadomoci o prawdziwym pooeniu wszdzie, gdzie si dao, uzupeniajc je wasnymi spostrzeeniami. Jedne i drugie nie byy jednak pocieszajce. Niewtpliwie sytuacja bya krytyczna. Z przytaczajcej przewagi Japoczykw na morzu zdawali sobie spraw ju przedtem, ale przecie na pomoc miaa nadej im ze swymi pancernikami i krownikami Flota Pacyfiku z Pearl Harbor... Stanowczo za dugo kazali na siebie czeka... Przecie jeden nalot japw nie mg ich unieruchomi... Oni tu na Filipinach od pierwszego dnia wojny przeywali po kilka nalotw dziennie i mimo to walczyli. Bosman Kelly nie lubi szczeglnie, gdy onierz wojsk ldowych, owi pogardzani przez marynarzy zajce, zoliwie zapytywali: Gdzie tkwi te wasze przeklte okrty? Zapomnia, e gdy bomby niemal nieustannie leciay im na gowy, wypytywa w ten sam sposb o wasne samoloty... A jednak okrty mimo ogromnej przewagi Japoczykw robiy, co mogy. Dziki nim cofajca si armia miaa zabezpieczone skrzyda od strony morza. Rwnie teraz na polecenie admiraa Harta szli wraz z S-40 z pomoc skautom filipiskim, ktrych zesp okrtw japoskich ogniem artylerii spycha od brzegu przy wkraczaniu na Bataan. Z Manili odpynli o zmroku. Gdy S-38 przygotowywa si do wyjcia w morze po uzupenieniu zapasu torped, kto zauway sylwetk dziewczyny stojcej na nabrzeu. Wiatr idcy od grze rodka wyspy bawi si jej szerok spdnic. Popatrzcie dobrze, chopcy zawoa wwczas O'Hara nie wiadomo, kiedy znw ujrzymy kobiet. Przez zatok pynli na powierzchni wykorzystujc oson tworzon przez Corregidor i Bataan. Chapler i O'Hara stali na pomocie kiosku. Nad ich gowami przelatyway wielkie albatrosy o skrzydach rozpitoci ponad 8 stp. Obok w powietrzu 37

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

byskay gromady ryb latajcych. Przy ich wietle mona by z bied odczyta par zda z gazety, gdyby gazety jeszcze ukazyway si. Po wyminiciu Marivelles, gdy wyszli na otwarte morze, Chapler da rozkaz zanurzenia. Marynarze pod pokadem mieli dobr rutyn po wielu miesicach szkolenia i czterdziestu dniach wojny. Biegiem rzucili si na swoje stanowiska. Kady mia w tej chwili jaki obowizek do wypenienia. Nawet kucharz. Wkrtce do pomieszczenia kontrolnego zaczy napywa kolejne meldunki telefoniczne. Przedzia torpedowy gotowy do zanurzenia. Przedzia maszynowy gotowy do zanurzenia. Wwczas Luis Baxter, oficer zanurzeniowy, wyda rozkaz: Ogosi alarm. Przez wntrze okrtu przebieg dwik syreny. Byo to rwnoczenie ostatnie ostrzeenie dla znajdujcych si na zewntrz. Do wntrza wsunli si dwaj marynarze z pokadu. Ostatni, tak jak nakazuje regulamin, zszed dowdca. Wtedy rozlegy si dalsze rozkazy. Otworzy zawory gwnych komr balastowych! Otworzy zawory tylnych komr balastowych! wreszcie ostatni rozkaz, na ktry wszyscy oczekiwali: Zanurzy okrt! Syrena znw zawya i po chwili zrobio si cakiem cicho. Silniki Diesla umilky, zastpiy je motory elektryczne. 50 stp mrukn Chapler wystarczy. Gbsze zanurzenie si ze wzgldu na liczne podwodne rafy koralowe i skay byo niebezpieczne. Droga nie nuya nikogo. Chapler bez przerwy obserwowa powierzchni morza przez peryskop. Niedaleko ju powinny znajdowa si osonowe okrty strzegce skrzyde zespou japoskiego. Rwnoczenie przysuchiwa si rozmowom prowadzonym przez marynarzy. Im bardziej czuli si samotni i odcici od kraju, tym wicej zajmowa on miejsca w ich mylach. Mwili o swych domach, miastach, rodzinach. Sprzeczali si, czy Kalifornia jest lepsza od Teksasu lub Minneapolis od Brooklynu. Przypominali sobie ostatnie dni przed wybuchem wojny spdzone na ldzie, poznane dziewczyny i dobre knajpy, z jakich syna Manila. O przyszoci nie mwili prawie wcale. Woleli o niej nie mwi. *** adnych wtpliwoci, jeli idzie o przyszo, nie mia natomiast kapitan Avaceda. Batalion jego ju od 14 dni znajdowa si w nieustannym odwrocie. Zapocztkowa go desant na wybrzeu pod Aparii. Stawiali wwczas opr 38

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

japom mimo nieustannego ognia artyleryjskiego przez 8 godzin. Jak dotychczas, by to ich najduszy postj na jednym miejscu w tej wojnie... Pniej rozpocz si odwrt przez dungle pnocnego Luzonu. Niosc na ramionach karabiny, ktre nieznonie uwieray przez przepocone bluzy, onierze wyszukiwali mniej zaronite miejsca. Czasami by to jaki zagajnik palmowy. Niekiedy jednak, w najgstszych miejscach, tracili godziny, by posun si zaledwie o kilkaset stp. Cili wwczas maczetami poszycie z bluszczu, paproci, dzikich drzew bananowych, karowatych palm i jakich krzakw. Czsto zdarzao si jednak, e gdy cieka bya ju wyrbana, wyrastay dalej olbrzymie drzewa wysokoci wieluset stp, zronite z innymi, pncymi si ku socu pod ich koronami. Wwczas trzeba byo od nowa szuka drogi... Najgorszy by przy tym nieustanny ar, ktry pali im ciaa. W gbi dungli powietrze stao w bezruchu przepojone upaem gstym i wilgotnym, ktry tamowa oddech i nie dopuszcza powietrza do skry pokrytej stale warstw potu. Gdy koczya si woda, onierze przypominali pobkanych. Najbardziej cierpieli ranni. Nie byo monoci odesania ich na tyy. Nieli wic zawinitych w skrwawione bandae na noszach z bambusu. Wikszo z nich z braku si nie otwieraa nawet oczu. Ale i onierze widzieli niewiele wicej. Nawet w rzadziej zaronitych miejscach widzialno ograniczona bya do 100, a najwyej 150 stp. Nie wiedzieli przy tym prawie nigdy, gdzie znajduj si japi. Strzay rozlegay si i od strony ubezpieczenia tylnego, i od szpicy. Gdy walczyli z nacierajc na ariergard piechot japosk, rwnoczenie niewidzialne kaemy i peemy otwieray ogie z przodu. Rozlega si dziki wrzask wojenny samurajw. W ten sposb poznawali japosk taktyk przenikania, szarpic i w dzie, i w nocy przemczone nerwy onierzy. Gdy miertelnie znueni zasypiali na postojach, dochodzio szczekanie psw towarzyszcych patrolom japw. Rozlegay si dwiki naladujce gosy ptakw. Czsto zaraz po nich nastpowa ogie pistoletw maszynowych. W nocy wartownicy musieli rozrnia dwiki, ktre wydaje dungla, od naladujcych ich gosw japw. W zdenerwowaniu podawali nieraz sygna alarmu bez potrzeby. To za wzmagao i tak wielkie ju zmczenie onierzy. Mimo to nadal uporczywie przebijali si do rodkowego Luzonu, gdzie powinni byli znale wiksze siy wasne. Avaceda rozumia dobrze przyczyny, dla ktrych onierze woleli mczarnie marszu przez-dungl ni niewol japosk. Pewnego dnia, gdy zbliali si na wysoko Viganu, gdzie trway uprzednio walki z desantem japoskim, weszli w zamieszkay rejon. Wikszo wsi bya opuszczona. Mieszkacy uciekli widocznie w gb dungli.

39

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Gdy zatrzymali si w jednej z wiosek, usyszeli przeraony gos sieranta Figuerosa prowadzcego szperaczy. Pocztkowo myleli, e napotka Japoczykw. Figueros sta tymczasem przed cian duej chaty. Przekuci bagnetami, opierali si o ni czterej modzi skauci filipiscy. Dwch miao gowy ucite szablami i lady zadawanych nimi ciosw. Japoczycy widocznie uyli ich zamiast sprztu wiczebnego. Obok sta, a waciwie wisia na drutach oficer amerykaskiej piechoty morskiej. Z brzucha przecitego bagnetem zwisay mu wntrznoci. y jeszcze. W ten sposb y od dwu dni. Zobaczywszy onierzy zdoa powiedzie tylko: Przez mio Chrystusa... dobijcie mnie... Na szczcie sanitariusze w batalionie mieli dosy morfiny. Dwunastego dnia marszu dotarli do linii wojsk amerykaskich i filipiskich cofajcych si ze rodkowego Luzonu w kierunku pwyspu Bataan. By to korpus amerykasko-filipiski. Na myl o tej nazwie Avaceda przesta ju zupenie wierzy w ciso terminw wojskowych, ktre przedtem wydaway mu si nienaruszalne. Widocznie wojna miaa odrbne prawa. A moe po prostu usiowano zastpi pewnymi pojciami brak realnych si? Czyme bowiem byo te kilkanacie tysicy onierzy, z ktrych najwyej dwa tysice stanowiy regularne oddziay, a reszt wieo powoani rekruci? Armia bez osony lotniczej, czogw, rodkw transportu, w ktrej artylerie zastpowa musiay modzierze i cekaemy. Armia, ktrej onierze nie przypominali wojska. Przynajmniej zewntrznie. Podarte w czasie walk mundury zastpili otrzymanymi od chopw ubraniami. Maszerowali przewanie boso, opierajc si o bambusowe tyczki, suce jednoczenie do wypychania usek z przestarzaych karabinw, w ktrych psuy si wyrzutniki. Na takich samych tyczkach nieli swych rannych, dla ktrych nie byo sanitarek. Bambusowa armia nazwali tych onierzy. Japoczycy. Najcisze straty mieli po wyjciu z dungli w krain plantacji ryowych. W otwartym terenie szczeglnie silnie odczuwali przewag Japoczykw w uzbrojeniu, nieustanne naloty oraz ostrza od strony morza. Jednego dnia batalion straci 120 polegych. Wwczas Avaceda usysza, jak onierze zapytywali oficerw: Gdzie s nasze okrty? Dlaczego nie osaniaj brzegw? Odpowiedzie na to byo trudno. Jednak tego dnia, gdy leeli na brzegu zatoki Subic, znw po raz drugi zobaczyli dziaania wasnej floty. *** Porucznik Chapler obserwowa przez peryskop lini brzegw Subic Bay. Tam gdzie horyzont zbiega si z morzem, rozwietlona bya poarem wzniesionym 40

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

przez artyleri okrtw japoskich. Od strony ldu ku oceanowi szy tylko rzadkie, barwne wstki wietlnych pociskw z kaemw. W ten sposb bronia si piechota. Nic dziwnego, e jest jej z kadym dniem mniej pomyla. Tego samego zdania by rwnie O'Hara, tylko w inny sposb dawa temu wyraz. Korzystajc z wolnego czasu malowa wraz z matem Thompsonem na torpedach napisy w rodzaju: Specjalna przesyka dla admiraa Yamamoto, Upominek od Ellen, Ciasteczka babuni. Kady nowy napis wzbudza miech patrzcych marynarzy. Rechota rwnie zadowolony autor obcierajc zawalane farb rce. Tymczasem S-38 wpyna w gb zatoki. Chapler usysza w suchawkach znany dobrze dwik rub okrtw. Obraz w peryskopie od pewnego jednak czasu zatar si. Mimo e ksiyc wieci nadal jasno, opadajca na morze mga przesonia widok. Wwczas nakaza na chwil wynurzy okrt. Oczywicie byo to poczone z pewnym ryzykiem, ewentualny jednak atak by za to wielokrotnie pewniejszy. S-38 wynurzy si na tyle tylko, by jego dowdca mg spojrze na pynce przez zatok okrty. Byy to dwa due transportowce, eskortowane przez dwa niszczyciele i traowiec. W tym momencie Chapler podj decyzj. Postanowi storpedowa transportowce, choby miao si to odby nawet kosztem zaatakowania bombami gbinowymi S-38. Waniejsze byo jednak nie pozwoli Japoczykom na wysadzenie piechoty. Pync z zanurzeniem na gboko peryskopu, sysza wyranie w suchawkach typowy dwik mielenia wody przez ruby niszczycieli i guche dudnienie maszyn transportowcw. Cierpliwie czeka, z oczyma przycinitymi do okularw peryskopu, a okrty zbli si na dogodn odlego. Okreli j pomagay mu byski strzaw w stron brzegu z obu niszczycieli. Obserwujc okrty japoskie od czasu wynurzenia zauway, e niszczyciele wicej zajy si prowadzeniem ognia artyleryjskiego ni oson transportowcw. Wysuny si nadmiernie daleko o przodu i z rzadka tylko zmieniajc kurs przepyway wzdu burt statkw. Jedynie traowiec suncy w ogonie kolumny wydawa si czujny. Chapler jeszcze raz wykona szybkie obliczenie. W wyniku jego stwierdzi, e S-38 moe zaryzykowa zblienie si do transportowcw na odlego 200 jardw. Wwczas jednak, gdy S-38 skierowa si na obrany; kurs, nadszed moment, w ktrym Chapler poczu, e serce skoczyo mu do garda! Jeden z niszczycieli nagle; zmieni kierunek i pocz zblia si w ich stron z pen szybkoci. Goddam! Czyby zauway peryskop? przemkna mu byskawicznie myl. Mg w tej chwili wyda rozkaz gbszego zanurzenia i zmiany kursu. Uniknliby bomb gbinowych, straciliby jednak szanse zatopienia statkw...

41

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Czu, e wpieraj si w niego oczy marynarzy oczekujcych na swych stanowiskach na jego polecenia. Wszak nikt oprcz niego na caym okrcie nie wiedzia! co dzieje si na zewntrz. Wwczas zdecydowa si. S-38 nie zmienia ani kursu, ani zanurzenia. Niszczyciel powoli przesun si w odlegoci zaledwie kilkunastu jardw. Teraz i marynarze syszeli zapewne gony szum jego rub, podobny do dwiku, jakie wydaje ciko zaadowany pocig pdzcy nad gowami po szynach. Nie rozleg si jednak aden dwik. Okrt zamar w milczeniu. Po kilkunastu sekundach, dugich jak godziny, sylwetka niszczyciela zacza si oddala. Znw wysun: si do przodu przed transportowce. Chapler odetchn z ulg. Wic jednak susznie postpi ryzykujc... Tymczasem fala mgy, popchnita widocznie wiatrem, powtrnie przysonia widok. Przez dusz chwil nie mg w ogle dojrze transportowcw. Czyby w ostatniej chwili wszystko miao zawie?... Nie! S-38 by jednak naprawd szczliw odzi. W chwili gdy odlego akurat nadawaa si do strzau, wiatr rozwia mg i promienie ksiyca wyranie rozwietliy statki. Wtedy Chapler wyda rozkaz. W przedziale torpedowym zabyso czerwone wiato alarmowe. Torpedyci zamarli na moment na swych stanowiskach. Przygotowa wszystkie wyrzutnie usyszeli rozkaz dowdcy. Wszystkie wyrzutnie gotowe! rozlega si odpowied w suchawkach. Ognia! Chapler nie przerywajc obserwacji spoglda co chwila na zegarek. Liczy: sekunda... dwie... trzy... cztery... pi... Wtem usysza dwa ostre dwiki, przypominajce cicie metalu pik. Chwyci obu rkami peryskop. Jeden z transportowcw japoskich ton szybko. Chapler dostrzeg panik, jaka wybucha na jego pokadzie. Zaoga i onierze piechoty bezskutecznie usiowali spuci d ratunkow. Drugi transportowiec ca si pary ucieka w stron otwartego morza. Jasno jak pochodnia pon traowiec. W ostatniej chwili wysun si widocznie do przodu, aby osoni transportowce, i trafia go torpeda przeznaczona dla nich. Obydwa niszczyciele natychmiast przerway ostrzeliwanie brzegu. Jeden z nich przystpi do ratowania rozbitkw. Drugi natomiast zatoczy kilka krgw rzucajc na olep, akurat w przeciwnym kierunku, kilkanacie bomb gbinowych, po czym pogoni za uciekajcym transportowcem. Wkrtce skrya ich ciemno. Tej nocy japi nie bd ju prbowali desantu powiedzia OHara. S-38 mg wic powrci do Manili. Skrzydu obrony Bataanu przestao przynajmniej na razie grozi niebezpieczestwo.

42

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

W cigu okoo p godziny okrt pyn pod wod, po czym Chapler wyda rozkaz wynurzenia. Noc bya znw jasna i pikna. Nawet brzegi Bataanu wydaway si jakie bardziej przytulne. Chapler obserwowa je z kiosku z zainteresowaniem: Przeczuwa, e widzi je ju po raz ostatni...

USS S-38, 1930 r.

43

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

UPADEK MANILI
Powodzenie natarcia na pnocnym wschodzie Luzonu, ktrego konsekwencj by odwrt wojsk amerykasko-filipiskich w kierunku pwyspu Bataan, spowodowao, e admira Takahashi i genera Homma przystpili do zaatakowania rejonu Manili z kolei od poudniowego zachodu. Z archipelagu Ryukyu wypyn w kierunku zatoki Lamon konwj w skadzie 24 transportowcw, przewocy 16 dywizj piechoty. Oson jego stanowiy okrty zespou kontradmiraa Kubo na lekkim krowniku Nagara, 24 dywizjon niszczycieli i 11 dywizjon wodno-patowcw bazowych na okrtach-matkach oraz 6 kanonierek. W dniu poprzedzajcym Boe Narodzenie Japoczycy wysadzili desant przy sabym sprzeciwie 51 dywizji filipiskiej, ktra rwnoczenie cofaa si pod naporem oddziaw japoskich wysadzonych ju wczeniej w pooonej dalej na poudniu zatoce Legaspi. W ten sposb Manila znalaza si w kleszczach od pnocy i poudnia. Nie pomogo rwnie popieszne przerzucenie na zagroony odcinek ostatnich odwodw piechoty i czogw, *** Po czterech dniach marszu podporucznik Lindsay i trzech onierzy z zaogi jego czogu weszo na przedmiecie Manili. Ulica bya opustoszaa i wyludniona. Panowaa cisza. Lindsayowi wydawao si, e kroki ich bosych stp sycha na wiele metrw. Przed szeciu dniami ich kompania czogw skierowana zostaa na czele czterech kolumn piechoty filipiskiej na przyldek Batangas. Za zadanie mieli odbi may port rybacki, w ktrym wyldowali Japoczycy. Na odprawie przed wymarszem jaki major ze sztabu dywizji zapewni ich, e japi nie maj niczego oprcz cikich karabinw maszynowych. Oczywicie te byy dla opancerzenia czogw niegrone. Ich dowdca zada mimo to przeprowadzenia uprzedniego rozpoznania przez piechot, poniewa strata kadego czogu bya w ich warunkach nie do uzupenienia. Caa armia: poudniowa posiadaa tylko t jedyn kompani. Ale major stwierdzi, e jest to niepotrzebne i e poza tym nie ma czasu na bawienie si w gupie ostronoci. Do natarcia poszli wic zupenie spokojni. Przez pewien czas rzeczywicie z linii japoskich nie pad aden strza. Skauci filipiscy poczli rozwija si tyralier. Nie wiedzieli wwczas, e jest to tylko podstp. Gdy czogi byy w pobliu pierwszych budynkw, Lindsay, usysza przecige wystrzay. 44

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Potem ju strza pada za strzaem. Japoskie dziaa, otworzyy ogie. A wic mieli artyleri przeciwpancern... Nie byo ju jednak czasu wdawa si w rozwaania na ten temat. Pociski zapaliy czog dowdcy plutonu idcy na przedzie. Droga bya wska, a z obu jej stron rozpocieray si bagniste pola ryowe, aden wic z czogw nie? mg zawrci. Stanowili teraz tarcz dla nieprzyjacielskich celowniczych. Wkrtce i inne czogi byy ju unieruchomione. Tylko ich pozosta nie uszkodzony. Przez cay czas prowadzili ogie. Wystrzelali ponad 300 pociskw z kaemu i okoo 12 z 37-milimetrowego dziaka. Wszystko nastpio jednak tak szybko, e Lindsay nie zdoa nawet zaobserwowa, gdzie znajduj si dziaa japoskie. Strzelali wic na lepo. To nie miao sensu, bo w kadej chwili rwnie ich czog mg zosta trafiony. Lindsay kaza wic kierowcy zawrci. To byo atwe jednak tylko w teorii. Czternastotono-wy czog na wskiej polnej drodze by niezgrabny jak so w sklepie porcelany. Przy ostrym zwrocie zsunli si na bagniste pole. Mimo wszelkich usiowa nie mogli si poruszy. Czog by unieruchomiony, gsienice zapaday si coraz gbiej. Lindsay zobaczy, jak z wazu pierwszego czogu zwisa bezwadnie ciao dowdcy plutonu. Serie japoskie uciy mu nogi. Przy drugim czogu leeli spaleni onierze. Piechurzy filipiscy uciekali tymczasem przez tpola ryowe. Lindsay nie dziwi si im. Mieli tylko karabiny i ani jednego cekaemu. Ich dowdcom na wsplnej odprawie powiedziano, e stanowiska broni maszynowej japw zniszcz czogi. Teraz w gstym ogniu kaemw japoskich rzeczywicie nie mieli nic lepszego do zrobienia, ni poszuka ukrycia. Tymczasem do czogu pocza zblia si piechota japoska. Wtedy Lindsay zamkn wazy, a onierzom nakaza udawa zabitych. Leeli tak chyba ponad godzin. W pewnej chwili Lindsay usysza, jak japi prbuj bagnetami otworzy klapy. Zamki jednak nie puciy. Jaki oficer zajrza wtedy przez wzierniki bojowe do rodka, lecz y zobaczy lecych, ktrzy wstrzymali oddech, powiedzia po angielsku: Wszyscy zabici. Lindsay obawia si, e to jest podstp. Leeli wic dal w tych samych pozycjach. Rzeczywicie po p-rej godzinie japi znw zajrzeli do rodka. Tym razem byli ju jednak przekonani, e zaoga naprawd zgina. W ten sposb czekali do zmroku. Nie byo to atwe. W czogu panowao straszne gorco. Wiksze chyba ni w piekle myla Lindsay. Nie mieli przy tym wcale wody. Oczywicie najciej wytrzyma byo rannym. Tote gdy wysunli si z czogu, jak tylko zapada noc, najpierw zaczli szuka wody. W polu ryowym znaleli may strumyk. Droga do niego prowadzia przez botniste pole. Zdjli z ng buty, poniewa spaday ze stp i pozostaway w glinie.

45

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Myjc brudne, rozpalone twarze i pijc wod, usyszeli kroki i gosy mwice po japosku. To druga linia piechoty maszerowaa w kierunku Manili. Zachowywali si gono, miali i rozmawiali. Wiedzieli na pewno, e przed sob nie maj ju nikogo, kto mgby im stawi opr. Lindsay i jego onierze musieli wic znw szuka ukrycia. Maszerujc boso polem ryowym w pobliu drogi, bali si bowiem od niej oddali, by nie zgubi kierunku, widzieli maszerujcych Japoczykw, samochody, dziaa i motocykle. Musieli zachowywa si bardzo cicho. Nie byo to atwe dla rannych. Kierowca czogu mia krta przebit odamkiem. Rka radiotelegrafisty zwisaa bezwadnie. Obydwaj sabli coraz bardziej. Szczeglnie kierowca. Lindsay i celowniczy, mimo e byli cali, nie mieli ju take zbyt wiele si. Mimo to od nastpnego dnia poczli nie kierowc. Pomaga im w tym jedn zdrow rk radiotelegrafista. Do wiosek filipiskich bali si wchodzi, by nie natrafi na Japoczykw. Pili wic tylko wod i jedli po kawaku trzy suchary, ktre rozdzieli pomidzy nich Lindsay. Wicej zapasw ywnoci nie mieli. W ten sposb szli cztery dni. Lindsay nie mia nadziei, e dojdzie przed japami do Manili. Na szczcie Japoczycy zboczyli na poudnie od miasta, chcc najpierw zaj lotniska wojskowe w Nichols i Nilson Field. Gdy czterej czogici znaleli si w miecie, Lindsay stwierdzi, e nie wystarczy im ju si na dotarcie na Bataan, gdzie wycofywaa si armia. Nogi mieli tak popuchnite, e przypominay nogi Murzynw chorych na soniow chorob. Przez opustoszae i wymare ulice skierowali si wic do stojcego w pomieniach portu. Tam ujrzeli cigacz. A wic s jeszcze na Filipinach amerykaskie okrty pomyla Lindsay. Wiedzia tylko, e nie ma ju wicej czogw na Luzonie. *** Porucznik Gaston od dwu dni znw przebywa w Manili. Przez cay czas od walki stoczonej pod Aparii cigacze jego zespou wsppracoway cile z cofajc si z Luzonu armi ldow. W Viganie uzupenili zapas paliwa, ywnoci i torped. Pozwolio im to stoczy jeszcze kilka potyczek z japami podczas ldowania w zatoce Lingayen oraz przy osonie brzegw przed ostrzeliwaniem artyleryjskim i prbach wysadzenia na zapleczu maych dywersyjnych oddziaw. Cichy Mirris twierdzi nawet, e zatopili kilkanacie razy wicej tonau japoskiego, ni wynosi ciar wszystkich cigaczy dywizjonu. Zapewne mia racj. Jeden duy transportowiec-dziesiciotysicznik, kilka barek desantowych i uszkodzony niszczyciel stanowiy adn zdobycz. Z ich trzech cigaczy zosta ju jednak tylko S-34... Pozostae zniszczyy nieprzyjacielskie pociski. 46

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Obecnie pod dowdztwem Bulkeleya penili sub kuriersk i osaniali Zatok Manilsk. Gaston z osobistych wzgldw by z tego zadowolony. Pozwalao mu to zobaczy si z Dolores. Ostatni raz widzieli si wwczas, gdy Manila zostaa ogoszona otwartym miastem. Wiedziaa o tym, lecz sdzia, e oznacza to tylko zaprzestanie nieustannych nalotw. Wieczorem znaleli si razem w restauracji. Zwykle toczna sala bya pustawa. Orkiestra graa jeszcze jakie tanga, fokstroty, kariok... Przez uchylone okno syszeli miarowy stuk krokw. Trwa ju od wielu godzin. Poudniowa armia wycofywaa si na Bataan. Dolores nie rozumiaa, co oznacza ten nocny marsz. Tak jak wikszo Filipiczykw, miaa zaufanie do przyszoci. Ona, i jej ojciec spodziewali si, e ju wkrtce ze Stanw nadejdzie pomoc i filipiscy oraz, amerykascy onierze wyrzuc z Luzonu najedcw. Gaston nie mg si zdoby na to, aby powiedzie jej prawd. Nastpnego dnia, mimo i Manil ogoszono otwartym miastem, od rana rozpocz si wielki nalot japoski. Nad opustoszaymi ulicami, na wysokoci nieraz mniejszej ni 500 stp, z wciekym wyciem przelatyway samoloty. Po nalocie Gaston uda si do gmachu dowdztwa floty. Z oddali dochodzi wyranie ogie karabinw i broni maszynowej. Japoczycy byli ju w pobliu miasta. Porucznik nie zdy doj do Marsmann Building, gdy syreny zawyy po raz drugi. Na bezbronne miasto znw poczy pada bomby... *** W tym czasie w trzykrotnie ju obrzucanym bombami budynku dowdztwa amerykaskiej Floty Azjatyckiej ju od ponad dwch godzin toczya si pod przewodnictwem admiraa Harta narada wyszych oficerw jego sztabu. W chaosie odwrotu genera Mc Arthur zapomnia powiadomi Harta, e zamierza ewakuowa Manil w dniu 24 grudnia. Admira dowiedzia si o tym przypadkowo zaledwie wczoraj.. By to doskonay przykad wspdziaania armii z marynark. Roztargnienie Mc Arthura nie pozwolio Hartowi na wydanie polecenia przewiezienia na Bataan torped, paliwa i czci dla odzi podwodnych. Okrty podwodne traciy wic ostatni moliwo uzupenienia zapasw amunicji i wykonywania napraw. Musiao to rzecz oczywista wpyn decydujco na ewentualno ich dalszego pobytu na Filipinach. Po burzliwej dyskusji admira Hart podj na odprawie decyzj, e odzie podwodne dziaa bd a do wyczerpania posiadanych przez siebie zapasw. Termin ten upywa z ostatnim dniem 1941 roku. Od tej chwili na Filipinach pozostaway jedynie lekkie okrty, jak cigacze, kanonierki, traowce i statki pomocnicze. Krownik Houston oraz niszczyciele i 47

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

okrty-bazy wodnopatowcw odpyny ju wczeniej na Borneo, gdzie byy niezbdne dla powstrzymywania naporu Japoczykw na Indie Holenderskie. Bya punktualnie godzina dwunasta w poudnie 24 grudnia 1941 roku, gdy admira Hart przekaza dowdztwo nad zespoem pozostajcym na Filipinach kontradmiraowi Rockwellowi, ktry jako sw kwater obra tunel skalny na wysepce Corregidor. Admira Hart i jego sztab mieli odlecie na Jaw trzema pozostaymi Catalinami ukrytymi w mangrowach Los Banos, by stamtd kierowa operacjami okrtw Floty Azjatyckiej, powstrzymujcymi pochd japoski na poudnie. Po ich odlocie w Manili pozostay jeszcze tylko cigacze. *** Po drugim nalocie japw wypynli z poncego portu na morze. W kadej chwili mg nastpi ponowny nalot, nie mona wic byo duej naraa cigaczy. Pozosta mia tylko okrt De Longa, aby ewakuowa znajdujcych si jeszcze w miecie oficerw marynarki. Okoo godziny smej wieczorem Gaston otrzyma z Corregidoru radiowy rozkaz powtrnego udania si do Manili. Zadaniem ich byo wraz ze cigaczami Bulkeleya i Connolly'ego zniszczy pozostae jeszcze w porcie statki. S-34 wpyn do Manili w chwili, gdy pierwsze patrole japw poczy wkracza na przedmiecia. Miasto pono. W porcie na wodzie na grubo 6 cali rozcigaa si warstwa brudnego, zielonkawobrzowego oleju. Zaogi cigaczy w popiechu przystpiy do niszczenia odzi i statkw. Mae po prostu zatapiano, wyrbujc w dnach dziury siekierami. Due wysadzano w powietrze, umieszczajc pod pokadami adunek dynamitowy. Patrzc na szalejce wok poary Gaston pomyla jeszcze raz o Dolores. Czy jest w miecie, czy wyjechania na plantacj? Wola, aeby jej nie byo. Gdy si egnali nad ranem, powiedziaa mu, e dopki mona bdzie, postara si zosta w jego pobliu. Na wybrzeu doku znajdowa si telefon. Gaston postanowi sprbowa. Moe automatyczna centrala jeszcze dziaa?... Powoli nakrci znany dobrze numer. W suchawkach usysza jaki trzask i szum. Nagle stumiony, ciepy gos: Halo... To ty, Tim?... Tak... Nie wyjechaa? Nie. Mylaam, e moe bdziemy si mogli jeszcze zobaczy. Ale teraz dookoa tyle ognia. Tim, co bdzie z nami? Guchy oskot wysadzonego w powietrze statku i znw jej gos: Skd ty dzwonisz, Timie? 48

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Z odwrotu... A wic to ju naprawd koniec? Tak, maleka... W suchawkach zalega cisza. Potem trzask, a potem znw jej gos: Tim, czy moesz mi powiedzie, kiedy wrcisz? Nie, chyba nie... To wie tylko przeznaczenie... Znw huk eksplozji, od ktrego zadrao wszystko. Potem cisza. Gaston uderzy w wideki, telefon milcza. Kilka razy prbowa nakrci numer Dolores, ale centrala ju nie czya. Wracajc zauway na wymarej ulicy, prowadzcej do portu, kilku rowerzystw. Za nimi posuwaa si kolumna piechoty. Pomienie owietlay obce mundury i tawe twarze. Dolores bya ju wic w ich rkach. Kiedy ten los spotka i jego?... W kilka minut pniej S-34 opuci Manil, kierujc dzib w stron Bataanu. Tylko tam jeszcze trwaa obrona.

PT Boats w akcji. (rys. Jack Fellows)

49

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

KONIEC SAMURAJA SUGURU

Po ewakuacji Manili korpus generaa Parkera, bronicy dotd poudnia Luzonu, skierowa si na pwysep Bataan, na ktrym zaj wraz z korpusem generaa Wainwrighta stanowiska obronne. Wski cypel Bataanu i skalista wysepka Corregidoru byy od tej chwili ostatnimi kawakami ziemi znajdujcymi si w rkach obrocw Filipin. Plan wojny z Japoni przewidywa, e Filipiny powinny wasnymi siami powstrzymywa napr japoski co najmniej przez dwa tygodnie. Po tym okresie przyby miaa im z pomoc Flota Pacyfiku z Pearl Harbor na Hawajach. Admira Hart i genera Mc Arthur wiedzieli jednak, e okrty Floty Pacyfiku na Luzon nie przybd ju nigdy. Flota Pacyfiku bowiem jako realna sia bojowa ju nie istniaa. Nalot japoski na Pearl Harbor, przeprowadzony z lotniskowcw, o ktrym si dowiedzieli w nocy 8 grudnia, wyeliminowa j na dugi okres z walki. Zatono sze najpotniejszych pancernikw, jakie posiaday Stany Zjednoczone. Uszkodzone zostay liczne krowniki, niszczyciele i okrty pomocnicze niezbdne do dziaa floty. Zniszczona zostaa poowa samolotw stacjonowanych na Hawajach. Wraz z nimi w przecigu niespena trzech godzin walki zgino 2000 marynarzy, a ponad 1000 odnioso rany. Bya to zapewne najwiksza klska, jak kiedykolwiek odniosa w dziejach wojen morskich marynarka wojenna. Po teje klsce na ogromnych obszarach Pacyfiku nie byo ju ani jednego okrtu liniowego. Flota japoska moga skierowa swe uderzenie w dowolnie wybrane miejsce. Pooenie Filipin stao si wic beznadziejne. Czy mogy jednak kapitulowa? Filipiny, klucz poudniowo-wschodnich obszarw Pacyfiku, musiay stoczy z Japoczykami walk o czas. Czas rwna si teraz nowym okrtom, samolotom, czogom, i dziaom, ktre zdy wyprodukowa przemys. Rwna si zahamowaniu ekspansji samurajw na zupenie niemal bezbronne terytoria Indii Holenderskich i Australii, dopki do walki nie wkrocz rezerwy Anglii i Ameryki. Admira Hart zdawa sobie z tego jasno spraw. W porozumieniu z generaem Mc Arthurem podj decyzj, by walk w obronie Filipin prowadzi do wyczerpania wszystkich si i rodkw. Stawk jej nie by bowiem tylko Bataan, ale pokrzyowanie japoskich zamierze na byskawiczny przebieg wojny. A na tym przecie bazowa stworzony w Tokio plan podboju Azji poudniowo-wschodniej. Bataan postanowi broni si do koca. Granic jego oporu okrela mia tylko zapas amunicji i ywnoci oraz wytrzymao ludzi. Wojska ldowe w obronie przyldka wspomaga miay mae okrty Floty Azjatyckiej.

50

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Byy to kanonierki, traowce, dwa okrty-bazy odzi podwodnych, dywizjon cigaczy porucznika Bulkeleya oraz holowniki portowe, a nawet przerobione... jachty. Zadaniem maych okrtw bya osona brzegw Bataanu przed ldowaniem Japoczykw na tyach wojsk amerykasko-filipiskich i niedopuszczanie ich okrtw w gb Zatoki Manilskiej. Pozostawiajc t nieliczn flot admira Hart wykorzysta dowiadczenie wynikajce z operacji desantowych Japoczykw na Malajach. Anglikom nie pomogo tam posiadanie wwczas dwch wielkich okrtw liniowych, Prince of Wales i Repulse, ktre nie majc osony lotniczej zostay zatopione koo Kuantung w czasie jednego z nalotw. Natomiast brak maych okrtw da im si dotkliwie we znaki, umoliwiajc Japoczykom skryte ldowanie na zapleczu ich wojsk. Na Bataanie lekkie siy morskie miay wykaza po raz pierwszy w drugiej wojnie wiatowej sw przydatno w obronie wybrzea przeciw przewaajcej flocie. *** Z pokadu S-34 Gastn widzia w wietle zachodzcego soca ca Zatok Manilsk. Duga i szeroka na 20 mil, ksztatem przypominaa udzco jam ustn czowieka. Dwa przyldki stanowiy wargi. Grn lesisto-grzysty Bataan, gdzie broniy si ich wojska; doln Batangas zajty przez japw. Dalekosine dziaa ostrzeliway stamtd stanowiska amerykasko-filipiskie. Pomidzy nimi, jak twarda, maa piguka, usadowia' si skalista wysepka Corregidor, najeona armatami w stron morza. W gbi garda, na pnocno-wschodnim brzegu, leaa Manila, a obok ich dawna baza Cavite. Obydwie ju od wielu dni w rkach japw. S-34 pyn na codzienny nocny patrol wzdu brzegw Bataanu w stron Subic Bay. W przodzie Gastn widzia odcinajc si od wody szar sylwetk okrtu Bulkeleya. Noc zapowiadaa si chodna i wietrzna, wic marynarze zaoyli na lekkie bluzy, ktre nosili w cigu dnia, ciepe swetry. Od nieustannego patrolowania w tropikalnym socu twarze mieli tak spalone, e kolorem skry nie rnili si od skautw filipiskich na Bataanie. Nie byo to jednak jedyne podobiestwo. Mieli rwnie, jak i tamci, zapadnite policzki, wyostrzone rysy i gorczkowo ponce oczy. Brak snu i dajcy si we znaki gd wywoyway na Bataanie objawy takie, jak na morzu. Dopki nie zapada ciemno, patrol by monotonny. Gdy znaleli si w odlegoci okoo 15 mil od cypla przyldka, zacza si normalna zabawa.

51

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

W wod uderzyy pierwsze pociski artyleryjskie. Gaston spokojnie zmieni kurs wychodzc poza ich zasig. Zobaczy, e to samo zrobi cigacz Bulkeleya. Strzelay amerykaskie dziaa. Wiedzia ju z dowiadczenia wielu patroli, e gwnym sukcesem wypraw jest ujcie przed ogniem wasnej artylerii. Nie mino pi minut, gdy Gaston dostrzeg jaki niski, poduny cie na wodzie zmierzajcy w ich stron. Czyby japoska d desantowa, prbujca wysadzi piechot na tyach naszych wojsk? przemkna mu myl. A moe jest to barka utrzymujca czno pomidzy Corregidorem i Marivelles? S-34 cicho zacz posuwa si w stron nieznanej odzi. Gaston nie spuszcza przy tym oczu z maego wiata migoccego na jej dziobie. W pewnej chwili d zacza sygnalizowa. wiato przygasao i zapalao si, posyajc w noc kropki i kreski jakiego niezrozumiaego kodu. Do Gastona podbieg radiotelegrafista Johnson. Porucznik Bulkeley nakaza przygotowa si do ataku zameldowa. Rozpocznie go jego okrt. Torpedyci i strzelcy na S-34 zajli stanowiska. W ten sposb przebyli jeszcze okoo 30 jardw. Byli ju niecae 25 jardw od odzi, gdy wiato palce si na niej raptownie zgaso. *** Od dwu miesicy ju kapitan Ozuma Suguru nie mg zrozumie, co si dzieje na Filipinach. Cigle mia jeszcze w pamici szybki marsz od Aparii do Bataanu. Kilkakrotnie nawet zdarzya mu si wwczas okazja, aby powiczy sztuk szermiercz na jecach, ktrzy wpadli w jego rce. Wola przy tym skautw filipiskich. Mieli ciesze od Amerykanw szyje, co wymagao mniej wysiku i mniej zuywao ostrze szabli, o ktr byo tutaj trudno. To, co zdarzyo si pniej, nie miecio si w jego samurajskiej gowie. Tkwili od dwch miesicy na przekltej linii okopw na Bataanie i nie mogli ani kroku posun si do przodu. W kompanii kapitan mia przy tym coraz mniej onierzy. Nastrj jego pogarsza si wic z dnia na dzie. Przesta nawet pisywa listy do domu. Donosi o dugotrwaych walkach na Bataanie byoby przecie hab dla armii cesarskiej... Humor mu powrci, gdy otrzyma zawiadomienie od dowdcy batalionu, e jego kompania wemie udzia w skrytym, nocnym ldowaniu na zachodnim brzegu pwyspu. Poprzednie prby, przeprowadzone pod oson okrtw wojennych, ju kilkakrotnie zawiody. cigacze amerykaskie zatopiy torpedami pomocniczy krownik, jeden niszczyciel oraz uszkodziy lekki lotniskowiec przerobiony ze 52

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

statku pasaerskiego. Byy to straty zbyt cikie nawet dla wielkiej floty imperialnej. Co gorsze, nie opacay si, bowiem w tym czasie, gdy okrty osonowe walczyy ze cigaczami, artyleria z brzegu niszczya odzie desantowe z piechot. Tym razem wic dowdztwo postanowio wykorzysta noc. Gdy piechota zdoa umocni si na brzegu, atwo bdzie pod oson okrtw przysa jej wwczas wiee posiki. Przygotowania do desantu przeprowadzono w najcilejszej tajemnicy i poza dowdcami kompanii nie wiedzia o celu wyprawy aden oficer ani onierz. Z zatoki Subic odpynli w dwie godziny po zapadniciu nocy. Barki szy w do duych odstpach od siebie, tak e kapitan Suguru z trudem dostrzega wiateko palce si na dziobie ssiedniej odzi. Natomiast w pewnej chwili zauway zbliajcy si z przodu cie. Sdzi, e jest to jedna z barek, ktra wysuna si nadmiernie do przodu, rozkaza wic poda wiatem sygna rozpoznawczy... *** Na idcym z przodu cigaczu Bulkeley podnis do ust mikrofon megafonu i krzykn: d... Ahoy!... Otrzyma niemal natychmiastow odpowied: seri z karabinu maszynowego. wietlne pociski jak sznurek rozsypanych paciorkw pobiegy w stron obu okrtw. cigacze odpowiedziay w tej samej prawie chwili ogniem pokadowych kaemw. Bulkeley uchwyci pistolet maszynowy i strzela z niego w stron barki, zasonity tylko szklan oson mostku. To samo robili marynarze. W wietle smugowych pociskw Bulkeley dojrza teraz wyranie bark japosk. Bya niska i cita z przodu. Dzib i ruf miaa opancerzon. Staraa si przez cay czas w ten sposb obraca, by kierowa na cigacz pancerne pyty. cigacz natomiast okra j w koo strzelajc w nie osonite burty. Po chwili Bulkeley usysza z tyu rozdzierajcy krzyk blu. By to chory Chandler, ktremu pocisk japoski przestrzeli kolano. Marynarze natychmiast znieli go na d. W tym samym czasie barka japoska zostaa trafiona w zbiornik paliwa, ktre natychmiast zaczo pon. Silnik jej zatrzyma si. Gdy jednak cigacz zbliy si do barki, Japoczycy skierowali wiosami dzib do przodu prbujc go staranowa. Wtedy Bulkeley rzuci do jej wntrza wizk granatw. Rozleg si huk wybuchu i na odzi japoskiej zapanowaa zupena cisza. Jednym skokiem z pokadu Bulkeley i dwch marynarzy znalazo si z pistoletami maszynowymi w barce.

53

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Byo w niej .tylko czterech Japoczykw, w tym dwch rannych. Na widok Bulkeleya oficer japoski rzuci si na kolana. aman angielszczyzn pocz krzycze: Ja si poddawa! Ja si poddawa! Marynarze obwizali go lin i wycignli na pokad cigacza. Bulkeley tymczasem szybko przeszuka bark. Wrd papierw znalaz plan zamierzonego nocnego ldowania. Na pokadzie cigacza kapitan japoski klczc zasania oczy rkoma. Oczekiwa na miertelny strza. Gdy po kilkunastu minutach przekona si, e marynarze nie maj zamiaru go zabi, odzyska nieco pewnoci siebie. By jednak ju tylko cieniem dawnego Ozuma Suguru. W tym czasie S-34 krc po morzu odkry jeszcze dwie barki japoskie i zniszczy je ogniem kaemw. Trzeci zatopia artyleria obrony wybrzea. Sam S34 ledwo unikn przy tym zatopienia pociskami dzia z Bataanu, ktre znw pomyliy go z japami. Trzeba byo jednak i artylerzystom pozwoli na nieco przyjemnoci. Nad ranem oba cigacze powrciy do swej ukryte bazy w pieczarze Sisman. Marynarze musieli odpocz.

54

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

BASTARDZI Z BATAANU
Gdy okrty osaniay brzegi pwyspu Bataan, armia ldowa bronia go przed niemal codziennie powtarzajcymi si natarciami Japoczykw. Siy obrocw Bataanu skaday si gwnie z wojsk filipiskich oraz okoo 2000 onierzy piechoty amerykaskiej. Nominalnie nadal podzielone byy na dwa korpusy, jakkolwiek praktycznie nie stanowiy rwnowartoci wicej ni dwu dywizji. Brak im byo przy tym artylerii, modzierzy, czogw, a przede wszystkim lotnictwa. Natomiast duym udogodnieniem byo samo uksztatowanie pwyspu. Mia on okoo 40 kilometrw dugoci i 30 kilometrw szerokoci. Z dwch stron obleway go wody Zatoki Manilskiej, z trzeciej Morza Poudniowo-Chiskiego. Cay teren pwyspu by grzysty, przy czym najwysze szczyty przekraczay 1500 metrw wysokoci. Uksztatowanie terenu wykorzystay oczywicie wojska filipiskoamerykaskie. Po dwutygodniowych walkach obustronnych na przedpolach Bataanu, prowadzonych od 26 grudnia, zajy one 6 stycznia 1942 roku naturalnie umocnione stanowiska w rodku pwyspu. Ich linia przebiegaa od portu Moron na wschodzie do wybrzea Zatoki Manilskiej na zachodzie. Porodku linii obronnej znajdowaa si wysoka gra Natib, stanowica jak gdyby naturaln cytadel. Lewe skrzydo obrony pomidzy Moron a Natib zajmowa korpus, natomiast prawe od strony Zatoki Manilskiej II korpus. Obron Bataanu wspieray dodatkowe cikie dziaa artylerii nadbrzenej majce stanowiska na odlegej o trzy i p kilometra wysepce Corregidor. Wskutek nieustannego naporu Japoczykw nie udao si jednak utrzyma tej linii. Nowe oddziay japoskie nacierajc z kierunku Port Binango wypary korpus z dotychczasowych pozycji. Wojska amerykasko-filipiskie zajy w dniu 26 stycznia rezerwow pozycj w poprzek pwyspu biegnc od Bagac na zachodzie do Orionu na wschodzie. Innych moliwoci odwrotu ju nie byo. Od pierwszych okopw do poudniowego kraca pwyspu pozosta tylko skrawek ziemi dugoci 19 kilometrw. Wiedzia o tym dobrze kady oficer i onierz. Na tej jednak pozycji bastardzi z Bataanu, jak sami siebie nazywali, zatrzymali Japoczykw na jeszcze 83 dugie dni. Dowdztwu japoskiemu nie pomoga zamiana kierujcego walk na Filipinach generaa Homma na Tygrysa Malajw, starego i okrutnego Yamashit. Nie pomogo mu te kierowanie nowych oddziaw. 55

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Bastardzi z Bataanu, mali, zgrabni, zaprawieni w walce w dungli skauci filipiscy, z zadziwiajc wytrzymaoci i bohaterstwem bronili ostatniego wolnego kawaka swej ojczystej wyspy. *** cigacze i kanonierki wprawdzie w stosunku do reprezentowanej przez siebie siy zadaway znaczne straty Japoczykom, nawet w duych okrtach wojennych, z trudem jednak mogy zapobiec wszystkim prbom wysadzenia desantu i sforsowania wejcia do Zatoki Manilskiej. Japoczykom udao si w kocu po wielu nieudanych prbach wyldowa na Longoskavaya, poudniowym cyplu Bataanu w pobliu portu Marivelles. Stanowio to powane zagroenie dla zaplecza wojsk amerykasko-filipiskich, a szczeglnie ich linii komunikacyjnych z Corregidorem, wwczas pooenie uratowaa jeszcze raz marynarka wojenna. Komandor Francis Bridget, dowodzcy resztkami lotnictwa morskiego pozostaymi na Bataanie, zorganizowa popiesznie batalion piechoty morskiej z okoo 150 osb personelu naziemnego lotnictwa, 130 marynarzy zaogi USS Canopus, ktremu udao si uj z Manili do Marivelles, i 100 uciekinierw z bazy w Cavite. Przez niemal pi dni batalion odpiera natarcia japoskie w gb Bataanu. Japi stosowali swoj synn taktyk przenikania w nocy na tyy. W walce z onierzami Bridgeta nie dawaa ona jednak rezultatw. Przyczyna tego bya prosta. Nowa jednostka nie znaa podstawowych zasad taktyki piechoty. Batalion utrzymywa wic swe pozycje jakim nadzwyczajnym wysikiem i brawur, co wywoywao wcieko i osupienie wroga. W dzienniku znalezionym w mundurze zabitego Japoczyka Bridget przeczyta ze zdziwieniem: Na Bataanie pojawi si nowy rodzaj samobjczych oddziaw ubranych w kolorowe mundury i z haasem poruszajcych si po dungli. onierze ich usiuj skierowa na siebie ogie japoski przez siadanie koem, gone rozmowy i palenie papierosw. Ow onierz zdziwiby si zapewne, gdyby dowiedzia si, e takie wanie byo normalne umundurowanie onierzy Bridgeta, okupywane zreszt krwawymi stratami. W pitym dniu walk owych dziwnych onierzy zastpi 57 puk skautw filipiskich. Dzielni i dowiadczeni w walkach w dungli, skauci dopiero jednak po trzech dniach zdoali wyprze Japoczykw z Bataanu. Resztki ukrywajcych si w nadbrzenych pieczarach wyniszczyy lub wziy do niewoli odzie motorowe Canopusa, ktre dowdca jego przerobi na mae okrty wojenne z opancerzonymi burtami i mnstwem karabinw maszynowych. Owe artobliwie

56

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

nazywane Micky Mouse Battleships peniy takie funkcje wielokrotnie, czsto przy wsppracy kanonierek. Jeszcze jedno wane zadanie speniaa flota w dniach obrony Bataanu. Komandor Slocum za pomoc radiostacji marynarki na Corregidorze kierowa w porozumieniu ze sztabem admiraa Harta na Jawie zaopatrywaniem w amunicj i ywno. Pomimo blokady japoskiej dwukrotnie udao si okrtom podwodnym przyby na Corregidor. Funkcj pilota przeprowadzajcego je przez pola minowe peni wwczas cigacz Bulkeleya. Przywiozy one dla obrocw Bataanu, dotkliwie odczuwajcych ju gd, 35 ton ywnoci. Bya to tylko jedna kropla w caym morzu potrzeb. W tej sytuacji obrona Bataanu nie moga trwa dugo. *** cigacz porucznika Gastona, zamaskowany siatkami, sta w porcie Marivelles. By 11 marca 1942 roku. Gaston zapewne nie zdawaby sobie z tego sprawy, gdyby nie wypadek, ktry zdarzy si w kilka godzin pniej. Od pierwszych dni obrony Bataanu przesta ju liczy dni. Nie miao to i tak sensu. Czas jest wany dla czowieka, ktry ma przed sob przyszo. Od duszego czasu Gaston orientowa si, e z Bataanu prowadz tylko dwie drogi na zewntrz mier albo niewola japoska. Ta druga jednak rwnaa si w praktyce pierwszej. Tak jak onierze w dungli bronicy przednich okopw, nie myleli o niej i marynarze. piewali tylko piosenk, ktra staa si hymnem Bataanu:
We are the battling bastards of Bataan, No father, no mother, no Uncle Sam. 11

Z jej sw wyranie przebijao poczucie beznadziejnoci toczonej walki oraz al do Wuja Sama Stanw Zjednoczonych, ktre pozostawiy onierzy bez adnej pomocy, zdajc ich jedynie na wasne, wyczerpujce si coraz bardziej siy. Wczoraj Gaston, korzystajc z tego, e silniki jego cigacza przycumowanego u burty Canopusa poddawane byy przegldowi, odwiedzi Lindsaya. Zaprzyjani si z nim podczas owego pamitnego odwrotu z Manili, gdy przyj czogistw na pokad swego okrtu. Lindsay by teraz z powodu braku czogw dowdc plutonu w kompanii skautw filipiskich. W cigu trzech miesicy nieustannych walk sta si ju wytrawnym onierzem dungli.
11

My jestemy walczcy bkarci z Bataanu, Bez ojca, bez matki, bez Wuja Sama.

57

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Gaston z trudem poznawa w nim modego chopca z Manili. Zapade policzki, niezdrowo wiecce oczy i nerwowy tik powiek uczyniy jego twarz star i zmczon. Czy mona si byo jednak temu dziwi? Na Bataanie zniko ju pojcie odpoczynku, wycofania na tyy, ktrych zreszt nie byo. Kto mia tylko siy rusza si, nie by ranny lub powalony przez siejc spustoszenia malari, tkwi w okopach. *** Przebywali w nich rwnie lekko ranni. W plutonie Lindsaya stanowili prawie poow onierzy. Mundury mieli w strzpach, twarze poszarzae ze zmczenia i godu. Ziemisty kolor skry kryy na policzkach wypieki. Gaston wiedzia, e takie wypieki mieli ludzie przebywajcy dugo w parnej, wilgotnej dungli. Bya to gorczka lasu tropikalnego. Jeden z rannych poprosi o papierosa. Zacigajc si dymem, spojrza na Gastona i rzek: A... to jeszcze mamy flot?... Nie uciekniecie nam chyba, chopcy?... Okoo poudnia Bulkeley zawiadomi Gastona, dajc zachowania najcilejszej tajemnicy, e dzisiejszej nocy wypywaj z Marivelles, zabierajc na pokad dowdc wojsk ldowych generaa Mc Atrhura oraz kontradmiraa Rockwella. Gaston wiedzia, e jeszcze przed kilku dniami d podwodna Swordfish ewakuowaa prezydenta Filipin Quenzona i wiceprezydenta Osmen. Jeeli teraz odpywaj oni, jest to zapewne ju koniec obrony Bataanu. Myl o tym nie opuszczaa go do wieczora. Gdy S-34 ze zgaszonymi wiatami niemal bezszelestnie wysun si z Marivelles, Gaston dugo nie mg oderwa wzroku od ciemnej linii dungli, nad ktr tylko od czasu do czasu wykwitay kolorowe rakiety. Na Filipinach pozostawaa nie tylko Dolores. Zostawia tu jak cz samego siebie. Wiedzia, e bdzie tu musia powrci jeszcze wraz z innymi, wikszymi siami, by pomc wydoby si z japoskiej niewoli bohaterskim ludziom o brzowych twarzach, ktrych Stany Zjednoczone miay czas wyzyskiwa dugie dziesitki lat, lecz ktrych opuciy w krytycznej chwili. *** W Stanach Zjednoczonych, a zapewne i w Tokio sdzono, e jest to ju koniec toczcej si od 9 grudnia walki o Filipiny. Wojska japoskie z wzmoon energi ruszyy do ostatecznego natarcia na pozycje obrocw. Bastardzi z Bataanu nie zamierzali jednak kapitulowa.

58

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Wrd nieustannych atakw, godujc i oszczdzajc kadego pocisku, bronili swych straceczych pozycji jeszcze dwadziecia osiem dni. Gdy zaczo ju cakowicie brakn ywnoci, a adnemu okrtowi wicej nie udao si przerwa blokady japoskiej, genera Wainwright, dowodzcy wtedy wojskami na Bataanie, wyda 8 kwietnia rozkaz ewakuacji pwyspu. Dotyczy on jednak tylko kilku batalionw skautw filipiskich i marynarzy z Marivelles. Pozostali musieli pj do niewoli japoskiej. Wrd ewakuowanych znalaz si rwnie batalion kapitana Avacedy. onierzy przewozili z Bataanu na Corregidor przez noc wszystkie stojce do dyspozycji okrty, barki i odzie. Ewakuacja ze wzgldu na lotnictwo japoskie musiaa by zakoczona przed witem. Z pokadu kanonierki Avaceda po raz ostatni przyjrza si Bataanowi, na ktrym podczas ponad trzymiesicznych walk zgina wikszo jego onierzy. Widok, jaki rozpociera si przed jego oczyma, pozosta mu w pamici na zawsze. Cay wski skrawek dungli, ktry przez ostatnie miesice by ich domem, migota setkami wiate. Las pon wok wysadzonych w powietrze skadw amunicji. Ziemia draa od detonacji. W powietrzu unosiy si kolorowymi rojami eksplodujce pociski. Inne przecinay granatowe niebo jak biae rozpalone meteory. W zatoce Marivelles jasnym pomieniem pali si pywajcy dok Devey. Dalej, w gbi zatoki, stercza wrak zatopionego przez sw zaog, wiernego Canopusa, ktry przez cay czas obrony Bataanu by baz dla okrtw i warsztatem rusznikarskim dla wojsk ldowych. Do koca krtkiej drogi Avaceda nie oderwa spojrzenia od tego widoku. Caa przeszo ostatnich miesicy, caa epopeja obrony Bataanu i ta ostatnia noc wydaway mu si snem. Przeczy temu huk dzia z Corregidoru, ktrych pociski przelatyway mu nad gow. Oznajmia on, e obrona Filipin nie jest jeszcze zakoczona.

59

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

STRACECZA WALKA CORREGIDORU

Z chwil ewakuacji, a waciwie upadku Bataanu, gdy zaledwie nieliczne oddziay skautw filipiskich i marynarzy przedostay si na Corregidor, tylko ta maa wysepka pozostaa wolna od Japoczykw. Nazywano j rnie. W szumnych tytuach gazet amerykaskich nosia nazw Gibraltaru Dalekiego Wschodu. onierze z Bataanu mwili o niej prociej i zapewne suszniej: Rock skaa. Jeli stratedzy i propagandyci z Waszyngtonu w planach swoich chcieli uczyni j niezdobyt twierdz, to decydoway o tym nie tyle jej nie ukoczone umocnienia, ile duch bronicych jej onierzy filipiskich i amerykaskich. Maa wysepka wulkaniczna o wielkoci zaledwie 15 kilometrw kwadratowych, odlega o trzy i p kilometra od brzegw Bataanu, stanowia waciwie jedn wielk ska, otoczon szerokimi, piaszczystymi plaami. Jako punkt strategiczny u wejcia do zatoki manilskiej, zostaa umocniona, aczkolwiek niedostatecznie, jeszcze przed wojn. W skale ukryto kilka tuneli podziemnych, z ktrych najwikszy by tunel noszcy nazw Malinta, zbudowano schrony dla cikich dzia kalibru 155 mm, elektrownie, zbiorniki sodkiej wody, magazyny amunicji i szpital. W czasie obrony Bataanu plae zostay zaminowane i pokryte zasiekami z drutu kolczastego, potne za reflektory ze schronw skalnych owietlay morze wok wyspy, a nawet brzegi koo Marivelles, gdy usioway si przekrada tamtdy barki desantowe Japoczykw. Obrona Corregidora, jedynego nie zajtego przez Japoczykw punktu pomidzy Formoz a wybrzeami Australii, rozpocza si 9 kwietnia, tak jak kiedy w kampanii wrzeniowej w Polsce Warszawa donosia o Westerplatte, jak Moskwa w dniach napaci hitlerowskiej mwia o obrocach Brzecia, tak stacje radiowe w Chinach, Australii i Stanach Zjednoczonych co dzie zaczynay swe komunikaty od stwierdzenia, e obrocy Corregidora broni si nadal. Tymczasem Corregidor zamieni si w pieko, rozszalae nieustannym ogniem cikich dzia i bomb. Japoczycy ostrzeliwali wysepk z trzech kierunkw: od przyldka Batangas na poudniu, z Manili oraz Bataanu. Nierzadko ogie otwieray rwnie od strony morza okrty wojenne. Dochodziy do tego stae naloty bombowcw nurkujcych. W cigu pierwszych czterech dni maja obrocy przeyli 52 naloty. Zwalczano je bronic si rwnoczenie przed cigymi prbami wysadzenia desantw osanianych ogniem cikich dzia.

60

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

W kocu kwietnia bomby i artyleria zniszczyy elektrownie, cz skadw amunicji i, co najgorsze, zbiorniki sodkiej wody. Wwczas siy obrocw zaczy wyranie sabn. Mogli oni dugo pokonywa gd, lecz nie zaspokojone pragnienie w tropikalnym socu i rozpalonych skalnych schronach okazao si cierpieniem nie do zniesienia. Coraz czciej myleli wwczas o mierci, ktra wydawaa si wybawieniem i z tego pieka, i przed niewol japosk. *** O mierci myla rwnie kapitan Mc Spadden. Czasem apa si nawet na tym, e zazdroci Lindsayowi, ktry dosta si do niewoli na Bataanie. Nie wiedzia wwczas jeszcze o strasznym marszu mierci, marszu rannych, chorych i miertelnie znuonych obrocw Bataanu, ktrych japoscy faszyci gnali 80 mil przez dungl bez jedzenia, wody i pomocy lekarskiej, zabijajc uderzeniami kolb i bagnetami tych, ktrzy sabli. Za trzy lata dopiero odpowiedzia za ten marsz swoj gow japoski zbrodniarz wojenny, genera Yamashita, wczesny dowdca na Filipinach. Wikszo onierzy bya ju tak wyczerpana nieustannymi bombardowaniami i pragnieniem, e przestali si kry przed wrogiem. Wielu zamiast okrutnych japoskich samolotw widziao jakie radosne mirae, do ktrych si umiechali. Byy to coraz czciej zdarzajce si wypadki halucynacji. Inni natomiast zobojtnieli tak, e nie mogli peni ju suby. Tylko nieliczni zachowali jeszcze siy. Gdy zblia si jednak nowy atak desantowy piechoty japoskiej, wszyscy odywali na moment niezbdny do odparcia wroga ogniem. Sysza ten ogie Mc Spadden. W tunelu Malinta od dwu tygodni nie byo ju wiata. Leeli w zupenej niemal ciemnoci. Tylko lekarze ze wieczkami w rkach dogldali rannych. Przy tych wieczkach przeprowadzali te operacje. Powietrze byo duszne i przesycone zapachem ropy wydobywajcej si spod opatrunkw. Ranni nieustannie prosili o wod, ale dostawali ju tylko cile okrelon ilo. Bya ona i tak wielokrotnie wiksza od przydziau dla walczcych onierzy. Mimo grubych skalnych cian dochodzi do wntrza nieustannie w dzie i w nocy omot dzia. Niemniej czsto Mc Spadden sysza huk pkajcych bomb i szybki jazgot wasnych kaemw przeciwlotniczych. Po tym tylko i po stale wnoszonych rannych mg si orientowa, e Corregidor jeszcze si broni. Corregidor za broni si ju dwudziesty sidmy dzie. Tego dnia by bowiem 5 maja 1942 roku; sto czterdziesty smy dzie obrony Filipin.

61

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

O wicie rozpocz si trzysetny z kolei nalot bombowcw na wysp, a rano Japoczycy przykryli na dwie godziny cay Corregidor cik nawa ognia artyleryjskiego. Widok na morze zasnua postawiona przez okrty nieprzyjacielskie zasona dymna. Rwnoczenie teren wyspy zbombardoway samoloty. Nawaa ta zniszczya umocnienia saperskie na wybrzeu i linie telefoniczne. Genera Wainwright mg posugiwa si ju tylko gocami. Wtedy o godzinie dziesitej trzydzieci wyldowa na wysepce pierwszy puk piechoty japoskiej, wspierany pododdziaami czogw, artylerii, miotaczy ognia i saperw. Walka z desantem trwaa do wieczora. Bezporednim ogniem z dzia i broni maszynowej Japoczycy zostali wduszeni w piaski play. Poowa ich polega. Wieczorem Japoczykom udao si wysadzi w ssiedztwie Denver Hill drugi puk piechoty. Do kontrataku ruszy wwczas batalion piechoty morskiej zorganizowanej z marynarzy zatopionych okrtw. Walka wrcz na granaty i pistolety maszynowe trwaa przez ca noc. Rano genera Wainwright ze swego stanowiska przy wejciu do tunelu Malinta zorientowa si, e jeszcze tylko dwie kompanie skautw filipiskich i kompania marynarzy broni wejcia do tunelu, gdzie mieci si szpital i dowdztwo. Wwczas zdecydowa si na kapitulacj. O godzinie dziesitej trzydzieci zawiadomi o tym przez radio dowdztwo japoskie. Ale Yamashita chcia koniecznie zdoby Corregidor. Japoczycy atakowali wic jeszcze dwukrotnie. Dwukrotnie odparto ich w walce wrcz. W tym czasie genera Wainwright depesz zawiadomi o kapitulacji Corregidoru prezydenta Roosevelta. *** Kontratak onierzy z Corregidoru, ktrzy od wielu dni nie mieli w ustach kropli wody, zakoczy epopej obrony Filipin. By on zarazem ostatni walk stoczon przez marynarzy Floty Azjatyckiej. Wikszo jej dzielnych okrtw zatona wraz ze swymi zaogami w walce z przewaajcym przeciwnikiem na Luzonie, Bataanie i Corregidorze. Inne zginy w zaartych bitwach w obronie Indii Holenderskich na Morzu Jawajskim i cieninie Sunda. Obrocy Filipin spenili do koca sw rol. Odebrali japoskim poplecznikom Hitlera, planujcym byskawiczn wojn, bezcenny czas. Utrata jego pozwolia wkrtce przechyli szal zwycistwa na Pacyfiku na stron narodw zjednoczonych. W sierpniu okrty odbudowanej ju Floty Pacyfiku przerway wschodni perymetr obronny admiraa Yamamoto i dotary do Wysp Salomona. Walki o nie zapocztkoway cykl wielkich bitew lotniczo-morskich, w ktrych w nastpnych latach zamana zostaa potga Nipponu na morzu i w powietrzu.

62

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Potdze tej nie ulegy rwnie nadal, mimo kapitulacji regularnych wojsk, Filipiny. Przez trzy lata, a do ich wyzwolenia, wadza Japoczykw ograniczaa si tylko do miast i lotnisk. Caym niemal krajem wadali partyzanci filipiscy, nie mniej dzielni ni ich poprzednicy, onierze z Bataanu i Corregidoru. Najwikszym ich sukcesem byo pochwycenie w roku 1944, podczas wyzwalania Luzonu, okrutnego generaa Yamashity 12 , winowajcy marszu mierci z Bataanu. Trzeba stwierdzi, e obrona Pacyfiku przed agresj japosk w pierwszych dniach wojny dokonana bya zbyt wielkim kosztem. Pacono za ni ofiarami Pearl Harbor, Cavite, Bataanu, Morza Jawajskiego i Corregidoru. Temu nie byli ju jednak winni onierze i marynarze walczcy przeciwko zmowie niemieckowoskich faszystw i militarystw japoskich pragncych opanowa wiat. Odpowiedzialno za to ponosz politycy z Waszyngtonu, ktrzy t zmow dugi czas popierali i ktrzy jej nie zapobiegali liczc, e skieruje si na obrany przez nich cel.

12

Tomoyuki Yamashita (ur. 8 listopada 1888 - zm. 23 lutego 1946) japoski genera nazywany Tygrysem Malajw. Schwytany 2 wrzenia 1945 roku i oskarony o zbrodnie wojenne, szczeglnie przeciw ludnoci Filipin. Proces odby si w Manili. Budzi szereg kontrowersji, bowiem nie udao si w wykaza, i Yamashita wydawa swoim podkomendnym jakiekolwiek rozkazy dokonywania okruciestw wobec ludnoci cywilnej czy jecw wojennych. Obrona sugerowaa (dzi sdzi si, e nie bezpodstawnie), e Yamashita nie dysponowa dostatecznymi rodkami, by zapobiec dokonywanym przez podwadnych zbrodniom. Wskazywano rwnie na przypadki gdy kara sprawcw okruciestw. Mimo tych wtpliwoci uznany zosta za winnego i skazany na kar mierci. Prezydent Truman uchyli si od uwzgldnienia bd odrzucenia proby o uaskawienie i zostawi decyzj do ponownego rozpatrzenia przez sd wojskowy. Ten utrzyma wyrok w mocy. Zosta powieszony 23 lutego 1946 r. (rdo: wikipedia)

63

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

Inwazja japoska n Filipinach

64

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

Pwysep Bataan i wejcie do Zatoki Manilskiej

65

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

3 7 8

9 11 12 13 14

10

15

16

17

18

19

20 24 25

21

22

23

26 28 29

27

30

KRZYWKA Z TYGRYSEM
POZIOMO: 1) Pancernik, na ktrym pywa admira Yamamoto, szef Poczonych Flot Japoskich, 4) rodzaj noa do cicia zaroli, uywany przez wycofujcych si onierzy amerykasko-filipiskich, 7) maa buda, 9) gra hazardowa, 10) lski stadion zimowy, 11) orzeczenie sdu, 12) dziao, 15) inaczej: amperometr, 18) warkocz, noszony dawniej przez mczyzn, 21) imi mskie, 24) by taki z Rotterdamu, 26) mskie imi eskie, 27) rolina i owoc amerykaski albo przysmak, specja, 28) pierwiastek chemiczny pokrewny platynie, 29) sznury uywane przez Tatarw, 30) p czowieka, p ryby u staroytnych Grekw. PIONOWO: l) Prawido, miara, regua, 2) scena w cyrku, 8) niepokj, boja, 4) tytu powieci M. Gorkiego, 5) pierwiastek chemiczny, 6) mieszkaniec Azji, 8) podarunek, prezent, 13) zapalenie nerwu kulszowego, 14) przdzie ptno, 16) inicjay wydawnictwa, 17) dwik, brzmienie gosu, 18) instrument muzyczny, 19) jednostka ubezpieczenia oddziaw wojskowych, 20) niszczyciel amerykaski uszkodzony w czasie nalotu japoskiego na Cavite, 21) aktor grajcy rol kochankw, 22) najpopularniejsze chyba roliny, 23) laureat nagrody Nobla, autor Zotej Kaczki, 25) gos eski. Zwa
Wrd Czytelnikw, ktrzy nadel prawidowe rozwizania na adres: Wyd. MON Warszawa, ul. Grzybowska 77, z zaznaczeniem na kopercie Krzywka z tygrysem, rozlosowanych zostanie 10 ksiek nowych pozycji z tej serii.

66

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

...Pochylam si i biegn w stron barykady. nagle uszy przewierca mi potworny huk. Uwiadamiam sobie, ze potny podmuch wyrywa mi z rk min, a ja sam lec w powietrzu, aby po chwili (sekunda? wieczno?) grzmotn o co twardego. Kiedy niewidzialna sia przewraca mnie na plecy zamykam oczy. W skroniach wali ttno szybciej i goniej. W prawym rku czuj przejmujcy, okropny bl. Niemal sil rozwieram powieki. Z guchym brzkiem spadaj z powietrza na ziemi stalowe czci rozerwanego wybuchem czogu. ...Gryz wargi i znw przymykam oczy. Kiedy otwieram je raz wtry, widz nad tob niebo. Niebo czerwone od un. To niebo Warszawy.

LUDZIE Z INNEGO WIATA

pira EDWINA ROZUBIRSKIEGO Gustawa,
uczestnika walk powstaczych w Warszawie, to jeden z najciekawszych, najbardziej frapujcych tomikw cyklu Druga wojna wiatowa. Dotychczasowy nakad zosta wyczerpany w kilka dini. Wkrtce ukae si wznowienie.

Chcc zapewni sobie nabycie tej pozycji, naley j zamwi wczeniej w najbliszym punkcie sprzeday PPK Ruch.

67

TY TYGRYS 1958/21

KLSKA NA FILIPINACH

W CYKLU DRUGA WOJNA WIATOWA

ukazuj si tomiki powicone najwikszym sensacjom szpiegowskm wojny GDZIE JEST OBERLEUTNANT SIEBERT?. ZAGADKA CICERO KONIEC RING-KONGA FASZERZE Z SS oto tytuy tomikw, ktre odsaniaj tajemnic niewidzialnych i podstpnych zmaga, ukazuj kulisy klsk i zwycistw na polach bitew. Z tomikw tyclr-dowiadujemy si m.in.: o planach zamachu na Wielk Trjk podczas konferencji w Teheranie, o przyczynach klski pod Arnhem o najdroszym szpiegu wiata o wykradzeniu tajemnic angielskiej ambasady w Ankarze, o profesorze faszerstw, o porwaniu generaa SS Ilgena. W przygotowaniu dalsze tomiki o podobnej tematyce. Pamitajcie: Kady tomik cyklu Druga wojna wiatowa przynosi nie znane dotd szczegy najwikszych zmaga wojennych w historii. Kady tomik cyklu Druga wojna wlatwa, stanowic doskona lektur rozrywkow, przede wszystkim uczy, rozszerza nasz wiedz o historii najnowszej. MOWI FAKTY oto haso cyklu, ktrego znakiem jest gowa tygrysa. Zapamitajcie ten znak. Bdc symbolem emocjonujcej lektury, jest on zarazem gwarancj sumiennego, zgodnego z historycznymi faktami opracowania.

68

TY TYGRYS 1958/21

P. WILLIAM

DZIEJE 2 WOJNY WIATOWEJ

WE WSPOMNIENIACH
W. Kisielewski R. Lutosawski M. Pruszyski W. Kon A. Pokryszkin G. Joseliani P. Closterman G. Gibson A. Zawilski J. Geoffrey S. Skalski Z TORUNIA DO LONDYNU PODR Z PRZESZKODAMI DNO NIEBA W NARWIKU, TOBRUK I MOSKICIE NA KURSIE PERYSKOP ATAKUJ PODWODNA WOJNA WIELKI CYRK PRZED NAMI WROGI BRZEG BATERIA ZOSTAA NORMANDIENIEMEN CZARNE KRZYE NAD POLSK

Wszystkie te ksiki ukazuj si w specjalnej szacie graficznej, wygodnym ujednoliconym formacie, po znionych cenach. Nakad wymienionych pozycji bdzie uzaleniany od ycze czytelnikw, jeli wic chcecie zapewni sobie ich nabycie, zamawiajcie je z gry w ksigarniach Domu Ksiki, gdzie bdzie mona je naby. W przygotowaniu nowe interesujce pozycje tego cyklu.

69