You are on page 1of 68

przegld

morski
MIESICZNIK
| KWIECIE 2008
| NR 4 (010)
ISSN 1897-8436
ROSYJSKA EGLUGA ARKTYCZNA str. 4
|
OBNIY KOSZTY EKSPLOATACJI str. 45
DZIAANIA ASYMETRYCZNE MODA CZY RZECZYWISTO? str. 10
str. 24
CZYNNA
OBRONA
PRZECIWMINOWA
str.
|
18
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA
Rosja rozwaaa moliwo poczenia europejskiej czci
pastwa z Dalekim Wschodem Pnocn Drog Morsk ju na
pocztku XX wieku, zwaszcza po klsce pod Cuszim. Jednak
dopiero w latach 30. warunki polityczne oraz
moliwoci techniczne pozwoliy na urzeczywistnienie tej idei.
Rosyjska
egluga arktyczna
str.
|
4
ZAGADNIENIA OGLNE
Dziaania asymetryczne
moda czy rzeczywisto?
str.
|
10
ZABEZPIECZENIE DZIAA
Okrt hydrograficzny
Arctowski z Dywizjonu
Zabezpieczenia
Hydrograficznego Marynarki
Wojennej (dZH MW) wykona
kompleksowe badania
wraku Graf Zeppelin. Miay
one zweryfikowa wykryty
obiekt podwodny oraz
okreli stopie zagroenia
bezpieczestwa eglugi.
Badania
hydrograczne
SZKOLENIE I WYCHOWANIE
Zapewnienie moliwoci
obronnych pastwa jest
warunkiem jego suwerennoci
oraz bezpieczestwa obywateli.
Postawy poborowych
a profesjonalizacja
armii
str.
|
51
2008/04
przegld morski 3
KWIECE 2008
|

NR 4 (010)
przegld
morski
Szanowni Czytelnicy!
Kolejny numer
Przegldu
Morskiego otwiera
artyku kmdr.
por. rez. dr. hab.
Krzysztofa Kubiaka,
powicony rosyj-
skiej egludze arktycznej. Jej intensywny
rozwj moe nie tylko zaktywizowa gospo-
darczo pnocne, trudno dostpne rejony
kraju, ale rwnie przynie wpywy z opat
armatorw korzystajcych ze szlakw ark-
tycznych. Autor kolejnego artykuu
dr in. Henryk Sokiewicz zastanawia si
nad prawidowoci uywania (lub naduy-
wania) poj asymetria i dziaania asy-
metryczne. Wskazuje na konieczno uy-
wania precyzyjnych poj, a nie sw
wytrychw, ktre analizowane problemy
wyjaniaj zbyt powierzchownie.
Natomiast kmdr ppor. Artur Grzdziel pre-
zentuje wyniki najnowszych bada hydro-
graficznych odkrytego w ubiegym roku
wraku niemieckiego lotniskowca Graf
Zeppelin. Komandor por. dr in. Henryk
Karwan w drugiej czci opracowania
o czynnej obronie przeciwminowej omawia
wspczesne miny morskie oraz ich efek-
tywno zarwno jako broni zaczepnej, jak
i obronnej, a take sposoby ich neutraliza-
cji. Istotne problemy logistyki pastw czon-
kw sojuszu pnocnoatlantyckiego,
a zwaszcza zdolnoci ich si zbrojnych do
wykonania przydzielonych zada s tema-
tem opracowania pk. Marka Dalkowskiego
oraz Grzegorza Truszkiewicza. Nowemu
systemowi torpedowemu dla budowanej
korwety typu Gawron jest powiecony arty-
ku kmdr. por. dr. in. Adama Cichockiego.
Pastwa uwadze polecam take pozostae,
rwnie interesujce artykuy.
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa, tel.: CA MON 845 365, 022 6845365,
022 6845685, www.zolnierz-polski.pl, e-mail: sekretariat@redakcjawojskowa.pl,
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA
Rosyjska egluga arktyczna,
kmdr por. rez dr hab. Krzysztof Kubiak ...............................................4
ZAGADnIenIA OGLne
Dziaania asymetryczne moda czy rzeczywisto?,
dr in. Henryk Sokiewicz .................................................................. 10
ZAbeZPIecZenIe DZIAA
Badania hydrograficzne, kmdr ppor. Artur Grzdziel .................... 18
Czynna obrona przeciwminowa (cz. II),
kmdr por. dr in. Henryk Mirosaw Karwan ..................................... 24
AKTUALNOCI ................................................................................... 33
TechnIKA I UZbROjenIe
Obniy koszty eksploatacji,
kmdr por. dr in. Adam Cichocki ....................................................... 45
SZKOLenIe I WYchOWAnIe
Postawy poborowych a profesjonalizacja armii,
kmdr ppor. Dariusz Kloskowski, bosm. Monika Woniak............... 51
SIY MORSKIe InnYch PASTW
Z ycia flot,
kmdr por. Maciej Nacz ................................................................... 55
OPRAcOWAnIA OKOLIcZnOcIOWe
Programy badawczo-rozwojowe i wdroeniowe (cz. I),
kmdr rez. dr in. Jan Tadeusz Dobkowski,
kmdr por. rez. dr in. Ryszard Rugaa .............................................. 60
Dyrektor Redakcji Wojskowej
redaktor naczelny: Artur Bartkiewicz
tel.: CA MON 845-365, 845-685; faks: 845-503
Zastpca dyrektora: ppk Lech Mleczko
tel.: CA MON 845-685,
e-mail: lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl
Redaktor prowadzcy:
kmdr ppor. dr Mariusz Konarski
tel.: CA MON 266-207; 262-413,
e-mail: bandera@mw.mil.pl
Redaktor merytoryczny: Paulina Gliska,
dr Jan Brzozowski tel.: CA MON 845-186
Skad i amanie: Monika Klekociuk
Opracowanie stylistyczne: Renata Gromska,
Katarzyna Koco, Aleksandra Ogoza,
Teresa Wieszczeczyska
Kolporta i reklamacje: Bellona SA
(0-22) 457-04-37, 687-90-41, CA MON 879-041
Informacje o kolportau: Elbieta Toczek
tel.: CA MON 840 400, (022) 684 04 00
Reklama: reklama@redakcjawojskowa.pl
Zdjcie na okadce: Marian Kluczyski
Projekt graficzny: ukasz Kaugan, CaStudio

Druk: Zesp Wydawniczy Si Powietrznych
ul. wirki i Wigury 1c, 00-912 Warszawa
Zesp redakcyjny
Przegld Morski ukazuje si od grudnia 1928 r.
kmdr ppor. dr
Mariusz Konarski
redaktor prowadzcy
2008/04
4 przegld morski
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA Umoliwi rozwj
P
oczenie europejskiej czci Rosji
z Dalekim Wschodem byo jedynym
sposobem na mocniejsze zwizanie
dalekowschodnich kresw z centrum
pastwa. Poczenie to, suce rozwojowi go-
spodarczemu pnocnych regionw Rosji, mia-
o dodatkowy atut zapewniao cakowit nie-
zaleno od innych pastw.
Pnocna Droga Morska
Ekspedycja lodoamacza Sibiriakow
w 1932 r. udowodnia, e uprawianie eglugi
na pnocy jest moliwe od maja do listopa-
da. Jeszcze w tym samym roku powoano
Gwny Zarzd Pnocnej Drogi Morskiej.
Na utrzymanie dronoci Pnocnej Drogi
Morskiej oraz zapewnienie jej wzgldnego
bezpieczestwa wpyny liczne ekspedycje
badawcze, organizowane na przeomie lat 30.
i 40. ubiegego wieku.
W latach 60. i 70. Zwizek Radziecki sys-
tematycznie rozwija eglug arktyczn.
W 1978 r. dziki lodoamaczom, w tym jed-
nostkom o napdzie atomowym, oraz wpro-
wadzeniu do eksploatacji specjalnych arktycz-
nych frachtowcw (budowanych gwnie
w Finlandii) udao si zorganizowa caorocz-
n lini do Dudinki portu obsugujcego
kompleks przemysowy wok Norylska.
Dynamiczny rozwj eglugi arktycznej
w ostatnich dziesicioleciach XX wieku by
konsekwencj szybkiego rozwoju gospodar-
czego pnocnej Syberii. Droga morska nadal
stanowi najwaniejsze poczenie orodkw
przemysowych nad Obem i Jenisejem z resz-
t kraju. Kolej do Dudinki, a dalej na poka-
ARKTYCZNA
Rosja rozwaaa moliwo poczenia europejskiej czci pastwa
z Dalekim Wschodem Pnocn Drog Morsk ju na pocztku xx wieku,
zwaszcza po klsce pod cuszim. Jednak dopiero w latach 30. warunki
polityczne oraz moliwoci techniczne pozwoliy na urzeczywistnienie tej idei.
Rosyjska egluga
K
L
I
P
S
I
.
c
O
M
2008/04
przegld morski o
ARKTYCZNA
W
latach 30. i 40. minionego wieku na p-
nocnym wybrzeu Rosji zbudowano wiele
portw i przystani. Byy to:
Dikson obecnie gwny port nad Morzem
Karskim oraz wane centrum hydrometeorolo-
giczne, pierwotnie osada pooona na wy-
spie u ujcia rzeki Jenisej do Morza Karskiego
w dawnym Tajmyrskim (Dogasko-Nienieckim)
Okrgu Autonomicznym. W 1875 r. wysp zba-
da Nordenskild. Rok pniej na wyspie zao-
ono stacj badawcz. W 1884 r. powstaa
osada Dikson, ktra pniej rozrosa si take
na stay ld. W 1935 r. wybudowano port mor-
ski. Obecnie miasto liczy 1200 mieszkacw;
Dudinka port nad Jenisejem, orodek ad-
ministracyjny dawnego Tajmyrskiego Okrgu
Autonomicznego w Kraju Krasnojarskim.
Miejscowo zaoono w 1667 r., prawa miej-
skie uzyskaa w roku 1951. Liczy 25 000
mieszkacw;
Igarka miejscowo w pnocnej czci
Kraju Krasnojarskiego, nad Jenisejem. yje
w niej 8600 mieszkacw;
Khatanga osiedle na pwyspie Tajmyr
w Kraju Krasnojarskim, nad rzek Khatanga.
Jedno z najbardziej na pnoc wysunitych
rosyjskich osiedli. Liczy 3500 mieszkacw;
tiksi miejscowo nad Zatok Buor-chaja
(Morze aptieww), w pobliu ujcia Leny
u podna Gr charauaskich. Port wolny od
lodu przez trzy miesice w roku. Miejscowo
zaoono w 1932 r.;
Zeleny Mys port na zachodnim brzegu
Wyspy Pnocnej Nowej Ziemi;
Pevek miejscowo na wybrzeu chaun-
skim w czukockim Obwodzie Autonomicznym.
Zaoona w 1933 r., prawa miejskie uzyskaa
w 1967 r. Liczy 5200 mieszkacw;
Mys Shmidta osada na pnocnym wy-
brzeu czukotki. W pobliu znajduje si dawna
baza lotnicza dla bombowcw strategicznych,
z pasem startowym o dugoci 1100 m.
Rozwj eglugi
dach statkw w d Jeniseju i na zachd
wzdu wybrzea z kopalni pooonych
w rejonie Norylska s wywoone nikiel
i mied. T sam drog pokonuje drewno
z Igarki. Wikszo materiaw i urzdze
dla przemysu wydobywczego, w tym zespo-
w operujcych na pwyspie Jama, jest
transportowana na pokadach frachtowcw
w rejon estuarium Obu, a dalej przewoona
barkami w gr rzeki.
NOTATKA
Statki operujce z archangielska i Murmaska docieraj
a do pooonego w centralnej czci pnocnej Syberii por-
tu Tiksi (nad Morzem aptieww). Szlak ten obejmuje rw-
nie dolny bieg Leny wraz z lecymi tam miejscowociami
i osiedlami.
Na Dalekim Wschodzie najwaniejsze
szlaki Pnocnej Drogi Morskiej cz Wa-
dywostok i inne porty tego rejonu z Pewe-
kiem lecym na wybrzeu Morza Wschod-
niosyberyjskiego. Kluczow arteri komu-
nikacyjn, zapewniajc dostp do obsza-
rw pooonych w gbi ldu, stanowi rze-
ka Koyma. Umoliwia wywz wydobywa-
nych na tych obszarach mineraw, a jedno-
czenie zaopatrywanie praktycznie odci-
tych od wiata miejscowoci.
W ostatnich latach istnienia Zwizku Ra-
dzieckiego Pnocn Drog Morsk przewie-
ziono okoo 7 mln t rnorodnych adunkw.
Po rozpadzie ZSRR egluga pnocna przey-
waa trudnoci wywoane oglnym kryzysem
gospodarczym. W poowie lat 90. ubiegego
stulecia przewozy spady do 1,5 mln t. Jednak
na przeomie wiekw Syberia odbudowaa
swoj gospodark dziki skokowemu wzrosto-
wi wiatowego popytu na rop naftow i gaz
ziemny. Rosja zacza eksploatowa nowe zo-
a na pnocy, a w zwizku z tym inwestowa
w eglug polarn.
NOTATKA
W 2007 r. statki eglujce po Morzu arktycznym przewio-
zy okoo 10 mln t rnorodnych towarw.
Rosja liczy, e w warunkach globalnego
ocieplenia uda si przycign na Pnocn
Drog Morsk zagranicznych armatorw,
eksploatujcych typowe statki, a nie tylko u
2008/04
6 przegld morski
te specjalnie dostosowane do eglugi ark-
tycznej. Ze wzgldw ekonomicznych jest
to interesujca oferta. Dla przykadu, szlak
wzdu pnocnych wybrzey Eurazji skra-
ca drog z Jokohamy do Hamburga o oko-
o 40%. Oczywicie trudno sobie wyobra-
zi wejcie jednostek na wody pnocne
bez wsppracy z Rosj i jej administracj
morsk (pilota, dostarczanie map i innych
pomocy nawigacyjnych, asysta lodoama-
czy). Eksperci oceniaj, e rozmaite opa-
ty, skalkulowane w taki sposb, by szlak
pnocny ekonomicznie by nadal bardziej
atrakcyjny ni poudniowy, mogyby przy-
nie Rosji nawet kilkaset milionw dola-
rw rocznie.
Rosyjska cywilna flota arktyczna
Bez floty lodoamaczy o napdzie ato-
mowym utrzymanie eglugi na Pnocnej
Drodze Morskiej wydaje si niemoliwe,
a przynajmniej za mao prawdopodobne na-
ley uzna utrzymanie tak intensywnego
ruchu statkw.
W latach 19591994 powstao dziewi jed-
nostek atomowych. Pierwsz z nich by Le-
nin. Decyzj o jego budowie rzd ZSRR pod-
j 20 listopada 1953 r. Jednak budow rozpo-
czto po trzech latach ze wzgldu na koniecz-
no dopracowania technologii. Stpk poo-
ono 24 sierpnia 1956 r., a statek wszed do
eksploatacji 5 grudnia 1959 r.
Drug generacj radzieckich lodoamaczy
atomowych tworzyy zbudowane w Lenin-
gradzie (dzisiejszym Sankt Petersburgu) w la-
tach 19711992 statki: Arktika, Sibir,
Rossija, Sowietskij Sojuz i Jama.
Ostatnim zmodyfikowanym statkiem tej se-
rii by lodoamacz 50 Let Pobiedy, uko-
czony ju w Rosji.
Trzeci generacj lodoamaczy atomowych
reprezentuj statki Tajmyr i Wajgacz. Ka-
duby obu jednostek zamwiono w 1985 r.
w Finlandii, ale siownie atomowe zainstalo-
wano w Leningradzie. Statki te weszy do eks-
ploatacji w latach 19891990.
O ile lodoamacze atomowe sprawdziy si
w dziaaniu, o tyle barkowiec Siewmorput
o napdzie atomowym pozosta biaym kru-
kiem innych arktycznych frachtowcw z si-
owni nuklearn nie zbudowano.
W Zwizku Radzieckim, oprcz programu
budowy lodoamaczy o napdzie atomowym,
due znaczenie przywizywano do budowy
jednostek tej klasy wyposaonych w napd
konwencjonalny. Poniewa radzieckie stocz-
nie byy obcione wojskowymi programami
budownictwa okrtowego, zamwienia na lo-
doamacze skadano za granic, gwnie
w stoczniach fiskich (miay dowiadczenie
w budowie tego typu jednostek i dostp do
nowoczeniejszych technologii). Obecnie Fe-
deracja Rosyjska ma 35 statkw tej klasy
33 zbudowano w Finlandii, jeden w RFN
i jeden w stoczni rosyjskiej. Jest to najwik-
sza flotylla lodoamaczy na wiecie. Fakt ten
stanowi wany argument w dyskusji na temat
podziau Arktyki.
Obecnie eglug na Pnocnej Drodze
Morskiej prowadz dwie rosyjskie kompa-
nie eglugowe Murmaska egluga Mor-
ska i Dalekowschodnia egluga Morska.
Murmaska egluga Morska odpowiada za
cz zachodni, sigajc ujcia Leny. Eks-
ploatuje ona sze cikich lodoamaczy
o napdzie nuklearnym, zdolnych do cige-
go kruszenia lodu o gruboci do 2 m, ktre
umoliwiaj przeprowadzanie statkw przez
pola lodowe w cigu caego roku. Z kolei
dwa statki o mniejszym zanurzeniu (typu
Tajmyr) zapewniaj kruszenie lodu na wiel-
kich syberyjskich rzekach.
Podstawow zalet lodoamaczy o nap-
dzie nuklearnym jest ich autonomiczno.
Dla przykadu, ciki lodoamacz o napdzie
elektrycznym wymaga uzupenienia paliwa
mniej wicej co dwa miesice. Jednostka
Fuzja
W
konstrukcji lodoamacza zastosowano wie-
le rozwiza opracowanych na potrzeby
atomowych okrtw podwodnych. Nie wydaje si
przesadne stwierdzenie, e Lenin jest efektem
ubocznym wdraania programw wojskowych.
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA Umoliwi rozwj
u
2008/04
przegld morski 7
u
Nazwa
Wyporno
[tony]
Wymiary
Liczba
reaktorw/moc
[MW]
Prdko
maksymalna
[wzy]
Autonomiczno
[miesice]
Lodoamacze
Arktika 23 500 138 x 23 2 x 171 18 7,5
Sibir
Rossija
Sowietskij Sojuz
Jama
23 500 138 x 23 2 x 171 20,6 7,5
Tajmyr
Wajgacz
21 000 151,8 x 29,2 1 x 171 18,5 7,5
50 Let Pobiedy
Barkowiec
Siewmorput * 33 980 260,1 x 32,2 x 12 1 x 135 20
* Na pocztku sierpnia 2007 r. opublikowano informacj, e Murmaska egluga Morska zamierza przebudowa t jednostk na
statek wiertniczy.
Opracowano na podstawie: Nuclear powered vessels characteristics, http://atomic.msco.ru/cgi-bin/common.cgi?lang=eng&ski-
n=menu2&fn=technic// z 10 stycznia 2008 r.; Atomowy barkowiec Siewmorput zamieni si w statek wiertniczy, http://www.por-
talmorski.pl/caly_artykul.php?ida=6671 z 10 stycznia 2008 r.
Lodoamacze atomowe Murmaskiej eglugi Morskiej
W
W
W
.
S
x
c
.
h
u
2008/04
B przegld morski
o napdzie atomowym musi wej do portu
w celu przeprowadzenia czynnoci obsugo-
wych raz na szeosiem miesicy. Podczas
eksperymentalnego rejsu lodoamacz Ark-
tika operowa na morzu przez rok (4 maja
1999 4 maja 2000).
W barwach murmaskiego armatora py-
waj take dwa lodoamacze o napdzie kla-
sycznym. Kapitan Nikoajew i Kapitan
Dranicyn nale do budowanych w Finlan-
dii jednostek typu Kapitan Soroki. Przy wy-
pornoci 14 790 t maj one 132,4 m dugo-
ci, 26,5 m szerokoci i 8,5 m zanurzenia. S
wyposaone w silniki wysokoprne o mo-
cy 22 300 KM, dziki czemu mog kruszy
ld o gruboci do 1,4 m (tab.).
Posiadanie licznej floty lodoamaczy o na-
pdzie atomowym wymaga utrzymywania
grupy jednostek zabezpieczajco-serwiso-
wych, przygotowanych do transportu paliwa
nuklearnego oraz przyjmowania i skadowa-
nia staych i pynnych odpadw promienio-
twrczych. Zadania te wykonuj statki: Wo-
odarskij, Imandra, Lepse, Lotta, Ro-
sta-1 i Sieriebrianka.
NOTATKA
Lodoamacze zapewniaj utrzymanie dronoci torw
wodnych, konwojowanie statkw oraz prowadzenie r-
nych dziaa interwencyjnych.
Do transportowania towarw s wykorzy-
stywane specjalistyczne statki, tzw. frach-
towce arktyczne. Nie maj one odpowiedni-
ka pod flagami innych armatorw. Ich kon-
strukcja umoliwia samodzieln eglug
w paku lodowym, a nawet kruszenie cien-
kiego lodu oraz zwiksza bezpieczestwo
pywania w skadzie konwojw prowadzo-
nych przez lodoamacze.
Murmaska egluga Morska podja dzia-
ania w nowym sektorze rynku organizuje
turystyczne rejsy arktyczne. Do tego celu s
wykorzystywane statki Kawdija Elanskaja
(budowy jugosowiaskiej) i Polaris (budo-
wy duskiej).
Drug morsk kompani eglugow jest Da-
lekowschodnia egluga Morska. Operuje
w czci wschodniej i eksploatuje lodoama-
cze o napdzie klasycznym.
cztery statki typu SA-15: Koa,
Kandalaksza, Kapitan Danilkin, Jurij
Arszeniewskij budowy fiskiej, o nonoci
19 924 t;
pi statkw typu Micha Strieakowskij:
Micha Strieakowskij, Pawe Wawiow,
Kapitan czukczyn, Wiktor Tkaczew,
Kapitan Swiridow budowy niemieckiej,
o nonoci 19 252 t;
cztery statki typu Dmitrij Donskoj:
Dmitrij Donskoj, Aleksander Newskij, Iwan
Bogun, Iwan Susanin budowy niemieckiej,
o nonoci 19 885 t;
sze statkw zmodernizowanego typu
Dmitrij Donskoj: Wielikij, Dmitrij Poarskij,
Admira uszakow, Aleksander Suworow,
Micha Kutuzow, Kuzma Minin budowy
chiskiej, o nonoci 23 169 t;
dwa statki typu Grumant: Grumant,
Pomorie o nonoci 23 645 t;
dwa statki typu Lunni: Warzuga,
Indiga budowy niemieckiej, zmodernizowa-
ne w Finlandii, o nonoci 16 038 t;
statek Iwan Papanin budowy rodzimej,
o nonoci 10 150 t;
statek Pieczenga budowy fiskiej, o no-
noci 4694 t;
statek Kotlas budowy fiskiej, o nono-
ci 2853 t;
statek Aleksander Sledjuk budowy fi-
skiej, o nonoci 17 725 t;
statek Katanga budowy szwedzkiej,
o nonoci 23 050 t;
statek Natali budowy hiszpaskiej,
o nonoci 142 290 t.
Frachtowce arktyczne
Murmaskiej eglugi Morskiej
Podzia na dwie kompanie jest czysto formal-
ny, w razie potrzeby bowiem atomowe lodoa-
macze z zachodu krusz ld na wschodzie.
O ile Murmaska egluga Morska jest
przedsibiorstwem armatorskim, dysponu-
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA Umoliwi rozwj
u
2008/04
przegld morski 3
a) lodoamacze:
Admira Makarow budowy fiskiej, o no-
noci 7 554 t;
FEScO Sachalin budowy fiskiej, o nono-
ci 14 058 t (jednostka moe peni funkcje ser-
wisowe platform wiertniczych);
Kapitan chlebnikow budowy fiskiej, o no-
noci 4418 t;
Krasin budowy fiskiej, o nonoci 7554 t;
Magadan budowy fiskiej, o nonoci
1909 t;
b) frachtowce polarne:
Amderma budowy fiskiej, o nonoci
18 729 t;
Anatolij Kolesniczenko budowy fiskiej,
o nonoci 18 545 t;
Igarka budowy fiskiej, o nonoci 18 729 t;
Kapitan Mann budowy fiskiej, o nonoci
18 545 t;
Wasilij Burchanow budowy fiskiej, o no-
noci 18 645 t;
Wasilij Goownin budowy rodzimej, o no-
noci 8590 t (nie jest to typowy frachtowiec,
jednostk mona zaliczy do podklasy jednostek
badawczych zaopatrzeniowcw stacji arktycz-
nych i antarktycznych).
Flotylla Dalekowschodniej
eglugi Morskiej:
jcym flotyll jednostek o napdzie atomo-
wym, o tyle Dalekowschodnia egluga Mor-
ska stanowi du grup kapitaow, specja-
lizujc si w dziaalnoci transportowo-lo-
gistycznej. Oprcz jednostek arktycznych
eksploatuje ona kilkadziesit statkw w in-
nych rejonach, zawiaduje terminalami kon-
tenerowymi i flot ciarwek. Do dziaa
w Arktyce armator skierowa dwie grupy
jednostek: lodoamacze o napdzie klasycz-
nym oraz frachtowce polarne.
Atut arktycznej floty
W ostatnich latach wzroso zainteresowanie
Arktyk. Wskazuje si dwie tego przyczyny:
zasobno wstpnie rozpoznanych na tym ob-
szarze i spodziewanych z surowcw natu-
ralnych oraz zachodzce na wiecie zmiany
klimatyczne. Z opublikowanych szacunkw
wynika, e tylko tzw. pnocnoamerykaska
Arktyka (obszar, do ktrego roszczenia zga-
szaj Kanada, Stany Zjednoczone i Dania) kry-
je od 100 do 200 mln baryek ropy naftowej
i okoo 74 mln m
3
gazu ziemnego. Nierozpo-
znane zoa ropy ocenia si na 50 mln bary-
ek. Tylko zoa na Morzu Beauforta ich eks-
ploatacja technicznie jest ju moliwa osza-
cowano na 12 mln baryek ropy naftowej
i 2,3 mln m
3
gazu ziemnego.
Ziemia wchodzi w faz ocieplenia. Po-
wierzchnia arktycznej czapy lodowej moe
si zmniejszy nawet o 10%, co oznacza
uzyskanie dostpu do nowych z. Po cof-
niciu si lodw znacznie atwiej bdzie pro-
wadzi dziaalno gospodarcz w Arktyce.
Rosja, Kanada, Stany Zjednoczone, Dania
i Norwegia prbuj zabezpieczy swoje in-
teresy na tym obszarze. Spord tych pastw
najlepiej rozwinit infrastruktur arktycz-
n, uatwiajc rwnie wysuwanie roszcze
terytorialnych, ma Rosja. Jednym z jej ele-
mentw jest nieposiadajca odpowiednika
w innych pastwach flota arktyczna, zabez-
pieczajca nie tylko transport, ale take sta-
nowica wany instrument oddziaywania
politycznego.
kmdr por. rez dr hab. KRzysztof KubiAK
Akademia Marynarki Wojennej
RoSyjSKI LoDoAMACZ Kapitan chlebnikow na
Antarktydzie
K
L
I
P
S
I
.
c
O
M
2008/04
10 przegld morski
W
publikacjach
dotyczcych
modernizacji
Si Zbrojnych
RP nie zostay jednoznacznie
okrelone moliwe przysze
zagroenia. Nie zdefiniowa-
no take precyzyjnie poten-
cjalnego przeciwnika, a jedy-
nie wskazano charakter jego
dziaa (ofensywne, obron-
ne, symetryczne, asymetrycz-
ne, w rejonach oddalonych,
w swojej strefie).
Rnice pojciowe
Pojcia zagroenie i po-
tencjalny przeciwnik stano-
wi podstaw do rozwaa
operacyjno-strategicznych
podczas tworzenia moli-
wych scenariuszy przysze-
go pola walki (w rnych
perspektywach czasowych).
W tezach zawartych w Wizji
Si Zbrojnych RP 2030
rwnie bliej nie okrelono
zagroe i zrnicowanego
potencjalnego przeciwnika.
Departament Transformacji
MON wskaza tylko, e prze-
ciwnik ten bdzie stosowa
dziaania asymetryczne
1
.
Autorzy Wizji Si Zbrojnych
RP 2030 podkrelili, e pol-
skie siy zbrojne powinny by
zdolne do reagowania na za-
groenia asymetryczne, czyli
do wczesnego wykrywania
i rozpoznania tych zagroe
oraz ich neutralizowania
(pkt 43). Natomiast nowo
tworzony rodzaj si zbrojnych
Wojska Specjalne bdzie
prowadzi dziaania specjalne
na ldzie, morzu, w powie-
trzu, cyberprzestrzeni oraz
w sferze psychologicznej pod-
czas zwalczania przeciwnika
stosujcego dziaania asyme-
tryczne (pkt 57).
Nasuwa si pytanie, czy au-
torzy dokumentu, przeciwsta-
wiajc dziaaniom asyme-
trycznym dziaania regularne
si zbrojnych pastwa (siy re-
gularne), postpili logicznie.
Wiadomo, e regularne SZ
prowadz dziaania symetrycz-
ne, wyrniajce si m.in.:
walk zwartych forma-
cji;
podziaem pola walki na
stref starcia i zaplecza;
prowadzeniem walki
zgodnie z powszechnie przy-
jtymi zasadami, reguami
i kanonami;
walk co najmniej dwch
podmiotw prawa midzyna-
rodowego
2
.
Wydaje si, e zaoenia
Wizji Si Zbrojnych RP
2030 s niewaciwe. Ich au-
1
Wizja Si Zbrojnych RP 2030.
Projekt. Departament Transformacji
MON, Warszawa 2007.
2
K. Rokiciski: Zagroenia asymetrycz-
ne w regionie batyckim. BEL Studio,
Warszawa 2006.
Siy Zbrojne RP nadal bd restrukturyzowane.
Planuje si zmniejszenie stanw osobowych,
uzawodowienie armii oraz dostosowanie zdolnoci
bojowych (operacyjnych) si zbrojnych do wspczesnych
zagroe. Czy przyszociowe siy zbrojne bd skuteczne
w zwalczaniu dziaa asymetrycznych?
Dziaania
asymetryczne
moda czy
rzeczywisto?
ZAGADnIenIA OGLne Polemika
2008/04
przegld morski 11
torzy przyjli za podstaw
dotychczasowy ad i porz-
dek dwubiegunowego wia-
ta
3
, natomiast nie uwzgldni-
li kocowego efektu globali-
zacji, jakim ma by nowy nie-
porzdek wiata
4
.
Wielu autorw uwaa, e
wprowadzanie nowego adu
wiatowego (nowego niepo-
rzdku wiata) oraz kreowa-
nie wizji wiata bez terrory-
zmu jest problemem cywili-
zacji i nie powinno absorbo-
wa armii, wojsk specjalnych
czy policji. W sprzecznoci
z tymi pogldami pozostaj
zaoenia doktrynalne De-
partamentu Transformacji
MON. W czci dotyczcej
przyszych dziaa Si Zbroj-
nych RP przewiduje si zwal-
czanie przeciwnika stosuj-
cego dziaania asymetryczne
oraz neutralizowanie (znisz-
czenie) zagroe asyme-
trycznych. Wydaje si, e za-
oenia te sformuowano na
podstawie niezbyt wnikliwej
analizy problemu. Liczne s
bowiem niejasnoci zwiza-
ne z przyszym funkcjonowa-
niem polskich si zbrojnych.
Wielu publicystw mao
precyzyjnie rozpatruje pro-
blematyk dziaa asyme-
trycznych w sferze militar-
nej. Przenosi do niej treci
z sektora cywilnego, a take
NOTATKA
Wielu autorw uwaa, e wprowa-
dzenie nowego adu wiatowego (no-
wego nieporzdku wiata) oraz kre-
owanie wizji wiata bez terroryzmu
jest problemem cywilizacji i nie po-
winno by zadaniem armii, wojsk
specjalnych czy policji
5
. Ani wojsko,
ani policja, ani adne prywatne ar-
mie i specoddziay nie daj bowiem
gwarancji bezpieczestwa w sytuacji
zagroe asymetrycznych (dziaa
terrorystycznych). Jak twierdzi C.
Rutkowski, w najbliszej przyszoci
nie rozwi problemu terroryzmu
najlepsze nawet GROM-y, superpoli-
cje i supertechnika
6
.
Potrzeba precyzji
W
e wspczesnym pi-
miennictwie wojskowym
zarwno jawnym, jak i nie-
jawnym s szeroko stosowa-
ne i dowolnie interpretowane
nastpujce terminy: asyme-
tria, asymetryczno, dzia-
ania asymetryczne, podej-
cie asymetryczne, zagroe-
nia asymetryczne
7
.
NOTATKA
Pojcia asymetria i asymetrycz-
no okrelaj rnorodne formy
dysproporcji, zrnicowania i dyshar-
monii dwch stron. Mog dotyczy
sfery materialnej (gospodarczej, eko-
nomicznej, naukowej, technicznej, in-
formacyjnej, militarnej) i sfery ducho-
wej (kultury, religii, etyki itp.)
8
.
3
c. Rutkowski: Nowa cywilizacja. Stare
organizacje. Myl Wojskowa 2005
nr 3/4; S. huntington: Zderzenie cywili-
zacji i nowy ksztat adu wiatowego.
Muza S.A., Warszawa 2000.
4
Z. Bauman: Globalizacja. I co z tego
dla ludzi wynika. PIW, Warszawa 2000.
5
S. huntington, op. cit.; c. Rutkowski:
Terroryzm na zimno. Myl Wojskowa
2004 nr 7.
6
c. Rutkowski, op. cit.
7
P. Gawliczek, J. Pawowski: Zagroenia
asymetryczne. AON, Warszawa 2003;
S. Skorupka: May sownik jzyka pol-
skiego. PWN, Warszawa 1969.
8
P. Gawliczek, J. Pawowski, op. cit.;
K. Rokiciski, op. cit.
dowolnie stosuje aparat po-
jciowy. Dopasowuje tre
do tez stawianych w pracach.
Takie pojcia, jak asyme-
tria, asymetryczno,
dziaania asymetryczne,
podejcie asymetryczne
czy zagroenia asymetrycz-
ne to sowa wytrychy. S
szeroko stosowane na co
dzie, jednak nie zawsze u
u
S

N
A
v
y
2008/04
12 przegld morski
zgodnie z ich znaczeniem.
W wyniku czego opisywane
za ich pomoc zjawiska s
wyjaniane powierzchow-
nie, bez gbszej meryto-
rycznej analizy.
Czy s to kolejne modne
pojcia? Wystarczy przypo-
mnie popularno takich
okrele, jak uniwersalny,
kompatybilny, wielozadanio-
wy czy interoperacyjny.
Jak interpretowa
Powszechno i dowolno
stosowania wymienionych
terminw skania do okrele-
nia zakresu ich uycia zarw-
no na paszczynie cywilnej,
jak i wojskowej. O ile w za-
stosowaniach cywilnych
mona przyj pewn swo-
bod ich objaniania, o tyle
w zastosowaniach wojsko-
wych wymaga si precyzyj-
nych definicji, zapewniaj-
cych jednoznaczn interpre-
tacj w sytuacji ryzyka i nie-
pewnoci
9
. W odniesieniu do
dziaa bojowych (militar-
nych) mwi si o ryzyku wy-
muszonym, kiedy cz da-
nych dotyczcych sytuacji
ma charakter losowy (o zna-
nym rozkadzie prawdopo-
dobiestwa), reszta danych
za zdeterminowany. Jesz-
cze bardziej nieprzewidy-
walne s sytuacje niepewno-
ci, dominujce na polu wal-
ki i wymuszajce stosowanie
precyzyjnego sownictwa.
Pojcia asymetria i asy-
metryczno mog doty-
czy sfery materialnej i sfe-
ry duchowej. W pierwszej
z nich zjawisko asymetrycz-
noci prowadzi do konflik-
tw i bezporednich kon-
frontacji. Konflikty mog
mie form walki zbrojnej,
wojny gospodarczej (ekono-
micznej), walki informacyj-
nej lub konfrontacji (nauko-
wej, technicznej). Natomiast
w sferze duchowej asyme-
tryczno moe ujawnia si
w zmaganiach dotyczcych
tosamoci cywilizacyjnej
(historia, jzyk, kultura, tra-
dycja), religijnej (wojny reli-
gijne) czy w konfrontacji
etycznej (narzucanie obcych
stylw i wzorcw ycia)
10
.
Asymetryczno zantago-
nizowanych stron mona
wyrazi czynnikami ilocio-
wymi i jakociowymi. Uwa-
runkowania ilociowe w do-
tychczasowych naukach
wojskowych, zwaszcza
w sztuce operacyjnej i stra-
tegii, zawsze charakteryzo-
wano pojciami: panowa-
nie, przewaga ilociowa
i stosunek si (na danym
kierunku dziaa)
11
. Zale-
noci te take prbowano
okrela czynnikami jako-
ciowymi (np. potencjaem
bojowym), jednak nie znala-
zy one wikszego praktycz-
nego zastosowania.
W przypadku stosowania
dokadnie okrelonych ter-
minw nie jest konieczne
wprowadzanie pojcia asy-
metria ilociowa (w odnie-
sieniu do liczebnoci wojsk,
posiadanych nosicieli uzbro-
jenia, liczby rodkw rae-
nia itp.). Problem pojawia
si w przypadku okrelania
wpywu uwarunkowa jako-
ciowych, bdcych rezulta-
tem cigego postpu (tech-
nicznego, technologiczne-
go) i rozwoju cywilizacyjne-
go. Wwczas jest uzasadnio-
ne uycie pojcia asyme-
trycznoci jakociowej.
Oznacza ono, e przy zbli-
onych i porwnywalnych
potencjaach ilociowych,
jedna ze stron majca tech-
nologiczn (jakociow)
przewag moe szybciej
odnie zwycistwo w kon-
frontacji zbrojnej.
Asymetryczno jakocio-
wa, czyli wykorzystywanie
nowoczesnych technologii,
procedur i technik, pozwala
siom militarnym operowa
w przestrzeni cybernetycz-
nej. Ta nowa jako wie si
z niespotykanymi dotd zja-
Asymetryczno jako-
ciowa w technice wojsko-
wej polega na uyciu nowo-
czesnych technologii
(np. stealth), procedur i tech-
nik, pozwalajcych siom mi-
litarnym wkroczy w prze-
strze cybernetyczn. Dziki
zastosowaniu manewru cy-
bernetycznego siy militarne
mog wyj poza czterowy-
miarow przestrze i bez-
piecznie operowa w no-
wym, pitym wymiarze
cybernetycznym.
Znaczenie
9
Terroryzm. Anatomia zjawiska.
Red. K. Liedel. Wyd. Naukowe SchOLAR,
Warszawa 2006; W. Findeisen: Analiza
systemowa podstawy i metodologia.
PWN, Warszawa 1985.
10
P. Gawliczek, J. Pawowski, op. cit.
11
M. Zieliski: Sztuka operacyjna. Cz. I.
Operacje morskie. AMW 2007.
u
ZAGADnIenIA OGLne Polemika
2008/04
przegld morski 13
wiskami kompresj prze-
strzeni czasowej i elimina-
cj czasu. Dla przykadu,
moment raenia celu dziaa
laserowego praktycznie jest
rwny momentowi generacji
wizki (wystrzau) ze
wzgldu na faktyczn prd-
ko skondensowanej wizki
promieni wietlnych. Mona
wic mwi o praktycznej
eliminacji czasu, niedaj-
cej jakichkolwiek szans na
reakcj obronn.
Wspomina o tym Micha
Fiszer w opracowaniu Mili-
tarne aspekty terroryzmu
12
.
Rozpatruje on asymetri ja-
ko metod uzyskania przewa-
gi nad przeciwnikiem dziki
wykorzystaniu rnic (asy-
metrii) istniejcych midzy
stronami. Porwnywanie po-
tencjaw militarnych stron
(znacznie rnicych si ilo-
ciowo, jakociowo i techno-
logicznie) autor traktuje jako
dziaania symetryczne (po-
niewa porwnuje ten sam
czynnik obu stron). Jego zda-
niem asymetria polega na wy-
korzystaniu tych charaktery-
stycznych dla strony elemen-
tw, ktrych nie da si wyr-
ni u przeciwnika.
Takie pojmowanie asyme-
trii jest uzasadniane jako brak
odpowiednioci
14
. w brak
odpowiednioci stron kon-
fliktu stanowi istot asyme-
trii w znaczeniu militarnym
i bezpieczestwa narodowe-
go. Badacze amerykascy
twierdz, e asymetria to
dziaanie, organizowanie
i mylenie odmienne ni prze-
ciwnika [...], polega na wy-
korzystaniu innych metod,
technologii, posugiwaniu si
innym systemem wartoci,
lub inn logik
15
.
Asymetryczne podejcie
Amerykanie ju w 1999 r.,
analizujc zjawisko terrory-
zmu jako jednej z wielu mo-
liwych form konfliktu asy-
metrycznego, uyli pojcia
podejcie asymetryczne.
Rozumieli przez nie specy-
ficzny rodzaj mylenia, pole-
gajcy na usiowaniu obej-
cia lub zniwelowania sil-
nych stron, potencjau mili-
tarnego przeciwnika, przy
jednoczesnym wykorzystaniu
jego sabych stron. Zauway-
li, e podejcie asymetryczne
czsto wykorzystuje nietrady-
cyjn taktyk, nietypow
bro i technologi
16
.
Uwzgldniajc przyjte
zaoenia, konflikt prowa-
dzony zgodnie z podejciem
asymetrycznym zaczto de-
finiowa jako konflikt asy-
metryczny.
Amerykanie, analizujc
znaczenie pojcia asyme-
trycznoci, zgosili trzy istot-
ne zastrzeenia. Po pierwsze,
w jzyku angielskim pojcie
to ma wiele znacze niesy-
metryczny; skrajnie odmien-
ny; niedajcy si porwna;
niemajcy odpowiednika.
Moe to skutkowa rno-
rodnoci interpretacji w ofi-
cjalnych dokumentach. Po
drugie, tumaczenie terminu
asymetryczny na jzyki
pastw sojuszniczych moe
znieksztaci jego waciwe
znaczenie. I po trzecie mo-
na zauway tendencj do
traktowania wszystkich zi-
dentyfikowanych rnic
(midzy potencjaami, dok-
trynami, metodami itp.) jako
asymetri. Std ju blisko do
wniosku, e praktycznie ka-
dy konflikt moe by uznany
za asymetryczny.
Kryteria
Z
a niepodwaalne wyrniki (kryteria) asymetrycznoci w sferze mi-
litarnej uznano:
- brak odpowiednioci (np. w rodzaju dziaa, uzbrojeniu, technologii);
- odmienno (dziaania, organizowania);
- inno (w zastosowaniu metod, technologii, systemw wartoci,
logiki itp.);
- specyficzny rodzaj mylenia;
- nietradycyjn taktyk;
- nietypow bro i technologi.
NOTATKA
Pojcie asymetrii w aspekcie mili-
tarnym odnosi si do najbardziej
istotnych rnic. Powoduj one, e
metoda (sposb) prowadzenia wojny
przez jedn stron z rnych wzgl-
dw nie bdzie wykorzystana przez
drug i do konfrontacji stron dojdzie
na rnych paszczyznach
17
.
12
Terroryzm. Anatomia..., op. cit.
13
P. Gawliczek, J. Pawowski, op. cit.;
Terroryzm. Anatomia..., op. cit.
14
Terroryzm. Anatomia..., op. cit.; S.
Skorupka, op. cit.
15
P. Gawliczek, J. Pawowski, op. cit.;
Terroryzm. Anatomia..., op. cit.
16
Tame.
17
Terroryzm. Anatomia..., op. cit.
u
2008/04
14 przegld morski
Konflikt, wojna czy dzia-
anie asymetryczne musz
by ulokowane przestrzennie
na minimum dwch rnych
paszczyznach. Kada z nich
okrela typowe moliwoci
prowadzenia dziaa przez
jedn ze stron. Podstawowym
warunkiem asymetrycznoci
w dziaaniach militarnych
jest wic wymuszona wielo-
paszczyznowo prowadzo-
nych dziaa przez strony
konfliktu.
Aby waciwie zrozumie
rozpatrywane zagadnienie,
naley wyjani rnic mi-
dzy zagroeniami syme-
trycznymi a zagroeniami
asymetrycznymi. W wielu
przypadkach asymetryczne
podejcie implikuje zagro-
enie symetryczne, czyli po-
rwnywanie tego samego
czynnika u obu stron konflik-
tu. Przeanalizujemy przykad
z dziedziny gospodarki.
Rosja, blokujc dostawy
ropy naftowej czy gazu ziem-
nego do Polski, moe wywo-
a gboki kryzys ekono-
miczny w naszym kraju. Pol-
ska nie ma moliwoci pro-
wadzenia dziaa odweto-
wych na tej samej paszczy-
nie nie zagrozi rosyjskiej
gospodarce przez blokad
dostaw tych surowcw z na-
szego kraju. Jak wida, kon-
flikt jest wielopaszczyzno-
wy, czyli ma cechy konflik-
tu asymetrycznego, nato-
miast samo zagroenie ma
charakter symetryczny. Jego
istota dotyczy bowiem eko-
nomicznego (gospodarcze-
go) oddziaywania na ekono-
mi (gospodark) strony
przeciwnej.
Dziaania asymetryczne
Wspczenie i z historii
mona poda wiele przyka-
dw asymetrycznych dziaa
bojowych (konfliktw asy-
metrycznych). Za klasyczny
przykad naley uzna dzia-
ania partyzanckie prowadzo-
ne w czasie II wojny wiato-
wej oraz w Wietnamie. Dzia-
ania te cechoway: specy-
ficzny rodzaj mylenia, nie-
tradycyjna taktyka oraz nie-
typowe sposoby i rodki wal-
ki. Wymienione czynniki
wprowadziy i przeciwstawi-
y regularnym siom zbroj-
nym: inno, odmienno
i brak odpowiednioci. Jak
wiadomo, dziaania niejed-
nokrotnie koczyy si suk-
cesem sabszej strony
18
.
Konfliktem asymetrycz-
nym bya radziecka operacja
pod kryptonimem Anadyr,
polegajca na rozmieszcze-
niu pociskw rakietowych
redniego zasigu na Kubie
we wrzeniu 1962 r. Pociski
mogy by wykorzystane do
zaskakujcych uderze ra-
kietowych na obiekty strate-
giczne pooone na teryto-
rium USA. Ze wzgldu na
minimalny czas dolotu rakiet
do celu niemoliwe byy od-
powiednia reakcja i przeciw-
dziaanie uderzeniu. Amery-
kanie, cho dysponowali po-
dobn broni, nie mogli jej
wykorzysta dla stworzenia
podobnego zagroenia na te-
rytorium ZSRR. Po prostu
nie byo rejonw bazowania
pooonych w takiej odle-
goci, eby amerykaskie
rakiety redniego zasigu
mogy razi wane radziec-
kie cele strategiczne. Specja-
lici wojskowi USA musieli
podj dziaania na innej
paszczynie przystpili do
morskiej blokady Kuby
19
.
Zgodnie z zaoeniami
sztuki wojennej taktyka ta
miaa cechy blokady cako-
witej (absolutnej) bya
prowadzona w powietrzu,
na ldzie i morzu. Tym sa-
mym zapewniaa okrelon
szczelno dziaa bloka-
dowych, prowadzc do
osignicia celu strategicz-
nego, jakim byo wycofanie
rozmieszczonego na Kubie
uzbrojenia rakietowego na
terytorium ZSRR.
Determinacja i rozwaga
administracji amerykaskiej
oraz rzdu radzieckiego uda-
remniy eskalacj tego kon-
fliktu do rozmiarw wojny
nuklearnej.
Konfliktem asymetrycz-
nym byy rwnie lotnicze
uderzenia na Jugosawi
w 1999 r. Polegay one na
przeprowadzaniu licznych
operacji powietrznych
(o rnej skali), prowadz-
cych do cakowitej domi-
18
c. Dyrcz: Terroryzm pocztku XXI
wieku jako zagroenie bezpieczestwa
midzynarodowego i narodowego. DMW,
Gdynia 2005; S. huntington, op. cit.
19
Terroryzm. Anatomia..., op. cit.
NOTATKA
Zagroenia asymetryczne wynika-
j bezporednio z zastosowania po-
dejcia asymetrycznego przez jedn
ze stron konfliktu, z wykorzystaniem
jednego kryterium lub jednoczenie
kilku kryteriw (odpowiednioci, od-
miennoci, innoci itp.).
u
ZAGADnIenIA OGLne Polemika
2008/04
przegld morski 1o
nacji z powietrza jednej ze
stron. Szeroko wykorzysty-
wano nietradycyjne taktyk
i technologi (folie alumi-
niowe, grafit, prowadzenie
dziaa w celu sparaliowa-
nia ekonomii kraju, a nie
w celu zadania maksymal-
nych strat ludnoci cywilnej,
ograniczenie dziaa bojo-
wych do niszczenia obiek-
tw wojskowych). Strona ju-
gosowiaska nie moga za-
reagowa odpowiednio do
zagroenia i ograniczaa si
do usuwania skutkw ata-
kw powietrznych (minima-
lizowania ich dolegliwoci
dla ludnoci cywilnej i, nie-
kiedy, do epizodycznych
dziaa systemu obrony po-
wietrznej).
Mylenie asymetryczne
W publicystyce wojskowej
s stosowane take inne po-
jcia ucilajce zagadnienia
zwizane z terroryzmem, do-
tyczce jego asymetryczne-
go charakteru np. mylenie
asymetryczne. Dotychcza-
sowe tradycyjne i fundamen-
talne pogldy na temat adu,
struktury, formalizacji na-
szych wsplnot i organizacji,
uporzdkowania utrwalo-
nych mechanizmw i proce-
sw naszych dziaa, wzo-
rw, regu i szablonw sta-
nowiy i stanowi nasze sa-
be strony. Skrztnie wyko-
rzystuje to asymetryczny
przeciwnik terrorysta. Dla-
tego mylenie klasyczne, sy-
metryczne, naley zastpi
myleniem i dziaaniem trak-
tujcymi asymetri jako klu-
czowy czynnik sukcesu.
Uzasadnione wydaje si
stwierdzenie, e podstawo-
wym warunkiem przetrwania
i zwycistwa w walce z ter-
roryzmem jest jakociowo
nowy proces mylowy doty-
czcy systematycznego po-
szukiwania, tworzenia i wy-
korzystania zjawiska asyme-
trii we wspczesnym wie-
cie, pozbawionym bieguno-
woci i starego, od wiekw
utrwalonego porzdku
20
.
Liczni autorzy rozpatruj
asymetri jako zbir wielu
wymiarw i paszczyzn jej
stosowania. Najczciej od-
nosi si to do poj: asy-
metrii pozytywnej i asy-
metrii negatywnej. O asy-
metrii pozytywnej mona
mwi wwczas, gdy jedna
ze stron konfliktu wykorzy-
stuje okrelone elementy
asymetrii, aby uzyska prze-
wag nad przeciwnikiem.
Osiga j dziki:
20
c. Rutkowski, op. cit.; S. huntington,
op. cit.
u
u
S

D
O
D
DZIAANIA ASyMetRyCZNe w Iraku
2008/04
16 przegld morski
Sabe i silne strony
W
dotychczasowej teorii i praktyce nauk wojskowych (strategii,
sztuce operacyjnej i taktyce) zawsze rozpatrywano zagadnienia
silnych i sabych stron przeciwnika i si wasnych na tle konkretnych
uwarunkowa terenu (akwenu), zwikszajcych lub zmniejszajcych
szanse powodzenia w walce
21
. Mimo e jest to klasyczny sposb my-
lenia o prowadzeniu dziaa (zgodnie z reguami, zasadami, kanona-
mi), to ze wzgldu na swoje znaczenie jest ono rwnie odnoszone
do asymetrii, zwaszcza asymetrii negatywnej.
to wiat cywilizowany odrzu-
ca terrorystyczne metody wal-
ki i nie godzi si na wykorzy-
stanie zamierzonych celowych
uderze przeciwko ludnoci
(i celom cywilnym) zamiesz-
kujcej terytorium wykorzy-
stywane przez terrorystw
(lub pastw wspierajcych
dziaania terrorystyczne).
Zastosowanie uniwersalnej
zasady sztuki wojennej, po-
legajcej na celowym wyko-
rzystaniu swoich silnych
stron (zalet) i ukierunkowa-
niu ich na sabe strony (wa-
dy) przeciwnika, mimo zmie-
niajcych si uwarunkowa,
pozostaje niezmienne i znaj-
duje swoje odzwierciedlenie
w przyszych dziaaniach
asymetrycznych.
Zagroenia asymetryczne
(konflikty, walka, dziaania
asymetryczne) s do niezro-
zumiae. S skomplikowane
rwnie dla specjalistw woj-
skowych, dla ktrych zastoso-
wanie nieregularnych i niety-
powych metod (sposobw)
walki nie wpisuje si w zasa-
dy i prawa normujce tradycyj-
ne dziaania (konflikty) zbroj-
ne. Std trudnoci z okrele-
niem, co w danym konflikcie
jest dozwolone (prawne), a co
zabronione (jako bezprawne)
zarwno dla strony bronicej
si, jak i atakujcej.
Z tego powodu tworzone
zawczasu plany przeciwdzia-
ania zagroeniom asyme-
trycznym (sytuacjom kryzy-
sowym) s bdne. Na atak
terrorystyczny (asymetrycz-
ny) trudno jest waciwie za-
aktywnemu wykorzysty-
waniu istniejcych rnic do
zdobycia przewagi;
traktowaniu swoich sil-
nych stron jako punktu wyj-
cia w myleniu i organizo-
waniu dziaa;
celowym oddziaywaniu
na przeciwnika w celu zwik-
szenia istniejcych dyspro-
porcji.
Asymetri pozytywn mo-
g zilustrowa wspczesne
siy zbrojne USA i ich poten-
cja bojowy. Stany Zjedno-
czone dysponuj wieloma
rodkami walki, na ktre
przeciwnik nie potrafi zare-
agowa czy przed ktrymi
nie potrafi si obroni
(np. bombowce strategiczne
z technologi stealth).
Asymetria negatywna po-
lega na oddziaywaniu na sa-
be strony przeciwnika w ce-
lu uzyskania przewagi. Za-
kada ona, z jednej strony, ak-
tywno, efektywne dziaa-
nie i odmienn paszczyzn
dziaa przeciwnika (charak-
terystyczn dla naszych sa-
bych stron), z drugiej za
sabo, wraliwo i podat-
no wobec form, czasu
i miejsca dziaa narzuco-
nych przez przeciwnika (brak
odpowiednioci, odmien-
no, inno, nietypowa bro
i taktyka itp.). Przykadem
takiej asymetrii mog by
dziaania terrorystyczne.
Z reguy s one prowadzone
przez organizacje pozbawio-
ne terytorium, obywateli
i znaczcego majtku trwae-
go. Nie mona oddziaywa
wic na te elementy, ponie-
wa one nie istniej. Ponad-
21
M. Zieliski, op. cit.
u
u
S

N
A
v
y
ZAGADnIenIA OGLne Polemika
2008/04
przegld morski 17
reagowa, proporcjonalnie
do poniesionych strat. Jesz-
cze trudniej takie ataki prze-
widzie, okreli ich czas,
obiekty i charakter zagroe-
nia, a tym samym precyzyj-
nie uj w planie symetrycz-
nych, regularnych dziaa
wydzielanych (lub posiada-
nych) si.
zaskoczenie
Przeciwnik dziaajcy
w sposb asymetryczny od
pocztku uzyskuje nad dru-
g stron przewag. Wyraa
si ona poziomem zaskocze-
nia. To ten, kto skrycie ata-
kuje, wybiera kierunek, ro-
dzaj, czas i obiekty oddzia-
ywania. Tym samym wyka-
zuje inicjatyw. Okrela
skal i zakres efektw swo-
jego dziaania, destabilizu-
jcego i paraliujcego y-
cie spoeczne, wyraone
w niedogodnociach dla
ludnoci i nakrcajcej si
spirali strachu.
Charakterystyczn cech
konfliktu asymetrycznego
jest uzyskanie penego za-
skoczenia w wyniku dzia-
ania z nieoczekiwanego
kierunku, nieuwzgldnia-
nego przez przeciwnika
i nieobjtego systematycz-
nym ledzeniem.
Konkluzje
Zjawisko asymetrycznoci
jest niestety obiektywn
rzeczywistoci, rwnie
w dziedzinie militarnej. Per-
spektywiczne siy, majce
zwalcza zagroenia asyme-
tryczne, powinny by tworzo-
ne w wyniku mylenia asy-
metrycznego, odrzucajce-
go dotychczasowy dwubie-
gunowy porzdek (ad) wia-
ta, tradycyjne przywizanie
do zasad, regu i szablonw
dziaania, a take dotychcza-
sowe metody i sposoby pro-
wadzenia dziaa bojowych
(wojny) przez regularne siy
zbrojne pastwa.
Jeliby obecnie rozpatry-
wa perspektywiczne prze-
ciwstawienie si zbrojnych
pastwa przeciwnikowi asy-
metrycznemu, naleaoby je
uzna za nieracjonalne. Obie
strony funkcjonuj bowiem
w rnych przestrzeniach
operacyjnych i podejmuj od-
mienne dziaania:
siy zbrojne dziaania
symetryczne (walka zwar-
tych formacji, podzia pola
walki na stref starcia i zaple-
cza, prowadzenie walki zgod-
nie z przyjtymi zasadami);
przeciwnik asymetrycz-
ny dziaania asymetryczne,
preferujce brak odpowied-
nioci, odmienno, inno,
specyficzny rodzaj mylenia,
nietradycyjn taktyk, niety-
pow bro i technologi.
Przeciwstawianie dziaa
symetrycznych perspekty-
wicznym dziaaniom asyme-
trycznym wydaje si wic
nieporozumieniem.
Warunkiem skutecznoci
w dziaaniach asymetrycz-
nych jest posiadanie pew-
nych cech asymetrycznoci
(zdolnoci), jakich nigdy nie
bd miay regularne siy
zbrojne pastwa.
Musz to by wydzielone
siy, wszechstronnie monito-
rujce zagroenia, wyposa-
one w nowoczesne uzbroje-
nie, rodki cznoci i trans-
portu, stosujce odmienne
metody prowadzenia dziaa
bojowych, zwaszcza za od-
separowane od regularnych
si zbrojnych pastwa i bez-
porednio podporzdkowane
najwyszemu organowi de-
cydenckiemu w pastwie
(prezydentowi, organowi
bezpieczestwa pastwa).
Wyprowadzenie nowo two-
rzonych si z dotychczaso-
wych tzw. resortw siowych
jest warunkiem skutecznego
przeciwdziaania zagroe-
niom i konfliktom asyme-
trycznym.
O asymetrii w aspekcie
militarnym mona mwi
wwczas, gdy jedna ze stron
konfliktu stosuje takie meto-
dy (sposoby) prowadzenia
walki, jakich nie ma druga
strona i gdy nie ma moli-
woci porwnania potencja-
w obu stron na wsplnej
paszczynie.
W artykule zwracam uwa-
g specjalistw wojskowych
na pewne niuanse uycia
modnych wojskowych termi-
nw. Wskazuj na koniecz-
no precyzji wypowiedzi
i uywania okrele zgodnie
z ich znaczeniem. Tylko ta-
kie podejcie gwarantuje do-
wdcom i kadrze zawodowej
jednoznaczno interpreta-
cji zdarze, a tym samym
uniknicie strat na przy-
szym polu walki.
dr in. HenRyK soKiewicz
Akademia Marynarki Wojennej
22
W.I. Slipczenko: Wojny szestogo poko-
lenija. Wiecze, Moskwa 2002.
2008/04
1B przegld morski
S
tatek badawczy St.
Barbara, wchodzcy
w skad floty spki Pe-
trobaltic SA, wyszed
w morze 11 lipca 2006 r., aby
wykona rutynowe pomiary ba-
tymetryczne. Mia okreli
ksztat i gboko dna morskie-
go w rejonie platformy eksplo-
atacyjnej Baltic Beta. Podczas
jednego z nawrotw statku w po-
bliu Morskiej Kopalni Ropy
Naftowej na zou B3 wykryto
obiekt podwodny o dugoci
257 m i szerokoci 30 m, wysta-
jcy nad dnem na wysoko
27 m. By to wrak niemieckiego
lotniskowca Graf Zeppelin.
Rozpoczcie prac
W czasie prac prowadzonych
przez ORP Arctowski w 2006 r.
wykorzystano hydrograficzny
sprzt pomiarowy znajdujcy si
w wyposaeniu okrtu: echoson-
d wielowizkow, sondy piono-
we, sonary burtowy oraz holowa-
ny, a take zdalny pojazd pod-
wodny ROV (Remotely Operated
Vehicle) z Zakadu Technologii
Nurkowania i Prac Podwodnych
(ZTNiPP) Akademii Marynarki
Wojennej. Pomiary wykonywano
bez przerwy przez 32 godziny,
w tym przez prawie 5 godzin wy-
korzystywano ROV
1
.
Efektem prac pomiarowych s
liczne zdjcia sonarowe oraz mo-
dele cyfrowe dna opracowane na
podstawie danych batymetrycz-
nych (rys. 1). Do bada wraku, le-
cego na gbokoci 87 m z prze-
chyem 34 na praw burt, uy-
to take kamery telewizyjnej, za-
montowanej na pojedzie pod-
wodnym Super Achille.
W padzierniku 2007 r. z po-
kadu okrtu ratowniczego
Lech, wchodzcego w skad
dywizjonu okrtw wsparcia
(dOW), wykonano pierwsze
nurkowanie na wraku niemiec-
kiego lotniskowca.
1
D. Beczek, A. Grzdziel,
M. Banaszak, A. Kosiski,
A. Olejnik: Badanie wraku lot-
niskowca Graf Zeppelin przy
uyciu wspczesnych hydro-
akustycznych i wizyjnych
rodkw hydrograficznych.
Materiay konferencyjne The
Role of Navigation in Suport
of Human Activity on the
Sea. AMW, Gdynia 2006.
Okrt hydrograficzny Arctowski z Dywizjonu
Zabezpieczenia hydrograficznego Marynarki Wojennej
(dZh MW) wykona kompleksowe badania wraku
Graf Zeppelin. Miay one zweryfikowa wykryty
obiekt podwodny oraz okreli stopie zagroenia
bezpieczestwa eglugi.
kmdr ppor.
ARtuR GRzDziel
Dywizjon zabezpieczenia
Hydrograficznego Mw
Zabezpieczenie hydrografczne podwodnej inspekcji wraku
Graf Zeppelin
ZAbeZPIecZenIe DZIAA bezpieczestwo eglugi
uczestnicy
W
pracach inspekcyjnych, oprcz etatowej zaogi okrtu,
uczestniczyli przedstawiciele Zakadu Technologii
Nurkowania i Prac Podwodnych AMW oraz specjalici z dZh MW.
Podwodn inspekcj wraku przeprowadzili nurkowie z dOW, AMW
oraz Orodka Szkolenia Nurkw i Petwonurkw Wojska Polskiego
(OSNiP WP).
Badania hydrografczne
2008/04
przegld morski 13
Prace inspekcyjne miay na
celu zbadanie zewntrznej cz-
ci kaduba i dna wok wraku.
Sprawdzano, czy w tych miej-
scach nie zalega amunicja
i uzbrojenie. Pobrano prbki
osadw dennych oraz wykonano
dokumentacj filmow
2
.
sprawdzania czystoci dna, poszu-
kiwania ofiar utoni i inspekcji
podwodnych konstrukcji hydro-
technicznych.
technika pomiarw
Do prac przystpiono, wyko-
rzystujc wyniki pomiarw hy-
drograficznych wykonanych
Rys. 1. Obraz wraku lotniskowca Graf
Zeppelin opracowany na podstawie danych
batymetrycznych z echosondy wielowizkowej
Rys. 2. Konfiguracja mobilnego zestawu
sonarowego obserwacji dooklnej
2
A. Olejnik A. Grzdziel,
R. Szymaniuk: Sprawozdanie
z inspekcji wraku Graf
Zeppelin. AMWZTNiPP
2007, s. 5.
3
Hydrographic Dictionary.
Part I. Volume I. Special
Publication No. 32. IhO,
Monaco 1994, s. 196.
Maszynownia
Wyspa
Dzib
Otwr windy
lotniczej
Otwr windy
lotniczej
Bbel
przeciwtorpedowy
NOTATKA
Rozpoznanie hydrograficzne (hydrogra-
phic reconnaissance) to zbieranie infor-
macji o warunkach rodowiskowych akwe-
nu metod fizycznego pomiaru lub obser-
wacji. Pomiary maj na celu okrelenie
batymetrii akwenu, rodzaju dna i jego
uksztatowania, warunkw pogodowych,
wykrycie sztucznych i naturalnych prze-
szkd podwodnych, zlokalizowanie py-
cizn, a take okrelenie rozkadu prdko-
ci dwiku w wodzie oraz temperatury
3
.
Wane dla tego przedsiwzi-
cia byo zabezpieczenie hydro-
graficzne. Odpowiada za nie
zesp specjalistw z dZH MW.
Mieli oni przeprowadzi rozpo-
znanie sonarowe rejonu prac,
sprawdzi czysto dna, wykry
i zwymiarowa przeszkody pod-
wodne oraz okreli pooenie
podestu nurkowego wzgldem
badanego wraku.
Rozpoznanie sonarowe
Do rozpoznania rejonu prac wy-
korzystano mobilny system sona-
rowy. W jego skad wchodz: go-
wica sonarowa wersji 1071 Kongs-
berg Simrad Mesotech, kabel
o dugoci 150 m, modu zasilania
oraz komputer sterujcy z opro-
gramowaniem MS-1000, sucy
do rejestrowania i przetwarzania
danych (rys. 2). Sonar ten charak-
teryzuje si wysok rozrnialno-
ci. Dziki odpowiednim para-
metrom technicznym wykrywa
i lokalizuje nawet centymetrowe
obiekty lece na dnie. Urzdze-
nie gwnie jest przeznaczone do
Przetwornik 675 kHz
(wizka 0,9

x 30

)
Kablolina 150 m
230 V
Modu zasilania
i komunikacji
Gowica
sonarowa
serii 1071
Oprogramowanie
MS 1000
Komputer sterujcy
O
P
R
A
c
O
W
A
N
I
E

W

A
S
N
E

(
2
)
2008/04
20 przegld morski
przez ORP Arctowski w lipcu
2006 r. oraz dokadne plany i trj-
wymiarowe rysunki lotniskowca.
Okrt ratowniczy Lech stan
na czterech kotwicach. Wykorzy-
stujc liny kotwiczne, kada
o dugoci 500 m, zmienia swo-
j pozycj wzgldem wraku
zgodnie z zaleceniami kierowni-
ka prac nurkowych (rys. 3). Aby
uzyska wysok rozdzielczo
obrazu dna, naleao zapewni
stabilne warunki pracy gowicy
sonarowej. Jeli gowica pracuje
w ukadzie stacjonarnym (nieru-
chomym), zdjcia sonarowe s
pozbawione zakce powodo-
wanych ruchem jednostki pomia-
rowej w trzech paszczyznach
4
.
Podczas inspekcji podwodnej
Grafa Zeppelina, lecego na
wzgldnie duej gbokoci, uda-
o si speni zalecane przez pro-
ducenta wymogi. Po pierwsze,
okrt ratowniczy Lech, stojc
nad wrakiem, spenia takie wa-
4
Sonar for harbour surveil-
lance and intruder detection.
Kongsberg Mesotech Ltd,
Port coquitlam,
B.c. canada, s. 7.
Rys. 3. Pozycje zakotwiczenia ORP Lech nad wrakiem
rdo: S. Breyer: Encyklopedia okrtw wojennych (nr 42), Graf Zeppelin. AJ-Press Gdask 2004.
Fot. 1. MoNtA GoWICy SoNARoWej przed opuszczeniem podestu nurkowego
Sonar 5
Sonar 1
Sonar 2
Sonar 4
Sonar 3
Miejsce zakotwiczenia
w dniu 5.10.2007
pitek, godz. 15.00
Miejsce zakotwiczenia
w dniu 5.10.2007
pitek, godz. 8.00
Miejsce zakotwiczenia
w dniu 2.10.2007
wtorek, godz. 8.00
Miejsce zakotwiczenia
w dniu 3.10.2007
roda, godz. 8.00
Miejsce zakotwiczenia
w dniu 4.10.2007
czwartek, godz. 9.40
Miejsce zakotwiczenia
w dniu 3.10.2007
roda, godz. 18.00
podest dzwonu
nurkowego
059,3

331

331

140

140

148

138

10 m
19 m
Sonar 6
Stela aluminiowy
Kratownica
Gowica sonarowa
O
P
R
A
c
O
W
A
N
I
E

W

A
S
N
E

(
2
)
ZAbeZPIecZenIe DZIAA bezpieczestwo eglugi
u
2008/04
przegld morski 21
runki, jakby sta na doku, slipie czy
by zacumowany do nabrzea. Po
drugie, gowic sonarow umiesz-
czono w specjalnym aluminiowym
stelau, ten za by przymocowa-
ny do kratownicy stanowicej
cz podestu nurkowego (fot. 1).
Gowica sonarowa bya nie-
mal nieruchoma. Bezporednio
wpywao to na jako zapisy-
wanych sonogramw rejestro-
wane dane byy czytelne i atwe
do zinterpretowania.
Najpierw na dno opuszczono
dwie kotwice, a nastpnie po-
dest z podczepionym sonarem
(fot. 2). Na wybranych gboko-
ciach (50 m, 60 m, 75 m) wy-
konywano kontrolne pomiary,
sprawdzano wysoko nad dnem
oraz zarejestrowa dane sonaro-
we o obiekcie. Operator z dZH
MW opuszcza kablolin cz-
c sonar z komputerem steruj-
cym. W kocowej fazie inspek-
cji sonarowej podest opuszczo-
no na wysoko 12 m nad
dnem lub pokadem wraku. Na
tym etapie uyto pojazdu pod-
wodnego. Zapewnia on stay
obraz wizyjny podczas osiga-
nia gbokoci krytycznej. Wy-
korzystanie ROV do monitorin-
gu pozwalao bezpiecznie ope-
rowa kosztownym sprztem
pomiarowym.
wyniki rozpoznania
Podczas prac zebrano dane
z szeciu punktw pomiaro-
wych. Zarejestrowano obrazy
sonarowe dna i fragmentw ka-
duba jednostki. Obrazy te pod-
dano obrbce cyfrowej.
Po opuszczeniu podestu z so-
narem na dno najpierw okrelo-
no, w jakiej odlegoci od wraku
znajduje si podest. Nastpnie
sprawdzono czysto dna wok
sonaru w promieniu dziaania
wizki hydroakustycznej. Wykry-
te i zlokalizowane obiekty zwy-
miarowano, zwaszcza te, ktre
mogy by przeszkod dla nurka
(rys. 4). Wybrane echa sonarowe
zostay sprawdzone za pomoc
zdalnego pojazdu podwodnego,
wykorzystywanego do rozpozna-
wania i identyfikowania obiektw
lecych na dnie.
Moliwo podgldu sytuacji
podwodnej miaa due znacze-
nie dla nurka. Przed zejciem na
gboko 87 m mg on bowiem
obejrze wrak i otaczajce go
przeszkody podwodne. Poznanie
rejonu nurkowania przed opusz-
czeniem dzwonu zwikszao
bezpieczestwo operacji. Prze-
szukanie sonarowe na mniej-
szych gbokociach pozwolio
na zebranie zdj elementw
konstrukcyjnych burty wraku
oraz jego pokadu lotniczego.
W pozycji SONAR 1 zesp za-
bezpieczenia hydrograficznego
zarejestrowa kilka uj dna wo-
k obiektu oraz elementw sa-
mego wraku (rys. 5 i 6). Na rys. 5
Fot. 2. PoDeSt NuRKoWy Z SoNAReM nad dnem na gbokoci
87 m. Obraz wizyjny z kamery telewizyjnej zamontowanej na
pojedzie ROv
Nurek
Podest nurkowy
Sonar dooklny
u
2008/04
22 przegld morski
wida fragment wraku z niszami
o dugoci 12 m znajdujcymi si
na lewej burcie lotniskowca.
W nich miay by umieszczone
odzie ratunkowe. Na obrazie so-
narowym wida take konstruk-
cj burtow, przeznaczon dla
podwjnych lawet dzia artylerii
gwnej kalibru 150 mm. W dzio-
bowej czci wraku znajduje si
omioktny otwr windy lotni-
czej z linami i sieciami wchodz-
cymi do rodka (rys. 6). Obok, na
prawej burcie, jest widoczna nad-
budwka czciowo zniszczo-
na. Dziura w pokadzie, o red-
nicy 1,52 m, prawdopodobnie
jest pozostaoci po prbach
uycia rosyjskiego uzbrojenia
w 1947 roku.
W pozycji SONAR 4 podest
nurkowy znajdowa si 19 m od
rufy lotniskowca. Zarejestrowano
m.in. obraz rufy z nawisem po-
kadu lotniczego. Na sonogramie
wida wsporniki podtrzymujce
pokad startowy (rys. 7).
Podsumowanie
Zesp zabezpieczenia hydro-
graficznego wykona zadanie.
Kadorazowo przed opuszcze-
niem dzwonu z nurkami sonar ob-
serwacji okrnej rejestrowa wy-
sokiej rozdzielczoci obraz dna
(wraku), dziki czemu wszystkie
przeszkody, nawet bardzo mae,
byy widoczne na ekranie. Kie-
rownik prac i nurkowie znali wic
sytuacj podwodn w rejonie wy-
konywania zadania. Rozpoznanie
sonarowe wsparte obrazem z po-
jazdu podwodnego ROV w duej
mierze pozwalao na zwikszenie
bezpieczestwa pracy zespou
nurkw. Majc na ekranie stae
zobrazowanie dna, kierownik
prac nurkowych decydowa o wy-
Rys. 5. Nisze usytuowane na lewej burcie.
Pomiary w pozycji SONAR 1
Rys. 4. Zobrazowanie sonarowe dna z pozycji SONAR 1 (gboko 87 m)
Wykryte obiekty Wymiarowanie
Odlego
do wraku:
11,7 m
Liny
Sieci
z pywakami
Wrak Graf Zeppelin
Lewa burta
Obiekt nr 1:
wysoko 43 cm
dugo 159 cm
Obiekt nr 2:
wysoko 37 cm
dugo 191 cm
Gowica sonarowa
1,47 m nad dnem
Nisze burtowe na LB
11,9 m
4

m
ZAbeZPIecZenIe DZIAA bezpieczestwo eglugi
u
2008/04
przegld morski 23
borze punktu, w ktrym mia by
opuszczony dzwon z nurkami. Je-
li wybrane miejsce byo niebez-
pieczne, podejmowa decyzj
o przesuniciu okrtu (tak jak
w przypadku pomiarw w pozy-
cji SONAR 2 pierwotnie podest
zosta opuszczony nad rufowym
omioktnym otworem windy lot-
niczej). Ponadto dokadna znajo-
mo odlegoci od wraku pozwa-
laa oceni moliwoci zbadania
kaduba lotniskowca przez nurka,
jego dziaanie byo ograniczone
bowiem dugoci wizki kabla.
Celowe byoby wyposaenie za-
g okrtw ratowniczych w prze-
nony sonar dooklny, pracujcy
w trybie stacjonarnym. Tego ro-
dzaju sprzt zapewnia wysok roz-
rnialno obiektw, jest mobil-
ny, atwy w obsudze i stosunko-
wo szybko mona przygotowa go
do pracy. Urzdzenie byoby przy-
datne w operacjach ratowania OP.
Podczas inspekcji obiektw pod-
wodnych, budowli hydrotechnicz-
nych i wrakw z wykorzystaniem
nurkw powinny by stosowane,
oprcz tradycyjnych metod, syste-
my sonarowe. W czasie inspekcji
Grafa Zeppelina ustalono, e ka-
dub jednostki stanowi cao i jest
do dobrze zachowany. Pokad
Rys. 6. Zobrazowanie sonarowe dziobowej
czci wraku. Pomiary w pozycji SONAR 6
Rys. 7. Fragment rufy lotniskowca. Pomiary w pozycji SONAR 4
startowy z drewna tekowego w kil-
ku miejscach ma dziury, wgniece-
nia i powyginane blachy. Uszko-
dzenia te najprawdopodobniej po-
wstay w wyniku testowania r-
nego typu uzbrojenia.
Do inspekcji podwodnej nie-
mieckiego lotniskowca wyko-
rzystano zesp nurkw. Kom-
pletna inwentaryzacja 260-me-
trowego wraku oraz sprawdze-
nie jego otoczenia przypuszczal-
nie bd wymagay jeszcze kil-
ku wyj w morze.
Podest nurkowy
z sonarem
Nadbudwka
Dziura w pokadzie
Liny i sieci
Dziobowy otwr
windy lotniczej
Torowisko
katapulty LB
Wsporniki rufowego
pokadu lotniczego
O
P
R
A
c
O
W
A
N
I
E

W

A
S
N
E

(
4
)
2008/04
24 przegld morski
W
przyszych konfliktach zbroj-
nych na morzu, zwaszcza
w atakach terrorystycznych,
bd wykorzystywane miny
morskie zarwno w celach obronnych, jak
i zaczepnych. Dziaania przeciwminowe pro-
wadzone z uyciem nowoczesnych min, wie-
lokanaowych i quasi-inteligentnych, pokazu-
j sabo nie tylko polskich si i rodkw prze-
ciwminowych. Wprowadzenie dennych min
niekontaktowych skutkowao wdroeniem tra-
w generujcych odpowiednie pola fizyczne
(magnetyczne, akustyczne, elektryczne). Udo-
skonalenie zapalnikw niekontaktowych tych
min spowodowao za konieczno odtworze-
nia pola fizycznego o cile okrelonych cha-
rakterystykach w celu ich pobudzenia, co za-
pocztkowao budow traw niekontaktowych
o regulowanych rozkadach pola.
Zaczto opracowywa systemy przeciwmi-
nowe oparte na rodkach hydrolokacyjnych
i optoelektronicznych, przystosowane do pra-
cy w zmiennych warunkach rodowiskowych
oraz skuteczne w dziaaniu.
Metody wybuchowe
Do niszczenia min niekontaktowych w Zato-
ce Newskiej w 1943 r. Rosjanie uyli m.in. bomb
gbinowych zdetonowali kilka niemieckich
min magnetycznych. Do sforsowania narewsko-
-hoglandzkiej pozycji minowo-artyleryjskiej
wykorzystali lotnictwo
1
.

Bomby zrzucane z sa-
molotw spowodoway detonacj postawionych
min. Wybuchow metod
2
niszczenia min sto-
soway take radzieckie traowce uywajce te-
lewizyjnych systemw ich wykrywania. Le-
c na dnie i oznakowan paw min niszczyli
petwonurkowie minerzy lub po dodatkowym
oznakowaniu rejonu wiechami
3
zrzucane bom-
by gbinowe.
Zadania takie do niedawna wykonyway tra-
owce typu 207. Po wykryciu przez stacj hy-
drolokacyjn obiektu minopodobnego i za-
kwalifikowaniu go jako miny grupa traowa
niszczya go, uywajc bomb gbinowych
(BG) typu B-1 i B-2
4
. Taki sposb niszczenia
pojedynczej miny by nieefektywny i niebez-
pieczny. Traowce musiay przej nad ni oraz
utrzymywa bardzo mae odlegoci trawerso-
we w szyku czoowym rzdu 1015 m (od-
Z analizy uycia min morskich w wojnach wiatowych, konfliktach lokalnych
(Korea, Wietnam, Bliski Wschd, Falklandy, Zatoka Perska) oraz wiczeniach
wynika, e jest to bro bardzo efektywna.
Czynna obrona
przeciwminowa (cz. II)
Cho sowo nie kamie, moe by budulcem.
Autor
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
1
E. Kosiarz: Druga wojna wiatowa na Batyku. Wydawnictwo
Morskie, Gdask 1988, s. 415454.
2
rodki wybuchowe s przeznaczone do niszczenia min den-
nych i przydennych przez wywoanie ich detonacji lub zniszcze-
nie zapalnikw niekontaktowych.
3
Taktyczne zasady uycia traowcw pastw-stron UW.
Tumaczenie z rosyjskiego. Mar. Woj. 929/85, Gdynia 1985,
s. 165166.
4
Bomba gbinowa B-1: wysoko 712 mm, rednica
430 mm, masa adunku materiau wybuchowego 135 kg,
masa kaduba bomby 125 kg, cakowita masa 165 kg, pro-
mie dziaania niszczcego bomby przy wybuchu 2325 m,
najmniejsza bezpieczna odlego od miejsca wybuchu bomby
do okrtu rzucajcego (mierzc po powierzchni wody 75 m).
Zob.: Przepisy broni podwodnej. Opis i obchodzenie si z bom-
b gbinow wzoru B-1 z przyrzdem zapalajcym wzoru K-3
(PBP nr 51-D). MON, MW Gdynia 1955, s. 56.
2008/04
przegld morski 2o
legoci te odpowiadaj wielkoci promienia
zniszczenia miny przez BG na danej gboko-
ci przy okrelonym rodzaju dna). Po zrzuce-
niu BG okrty odchodziy z maksymaln prd-
koci na bezpieczn odlego dla Morza
Batyckiego przy piaszczystym dnie wynosi
ona powyej 75 m
5
. Do zniszczenia pojedyn-
czej miny potrzeba od 4 do 64 sztuk BG
6
(tra-
owiec typu 207 jednorazowo zabiera 24 bom-
by gbinowe). Dua ilo BG potrzebna do
niszczenia min zmusia specjalistw do poszu-
kiwania nowych rozwiza rozminowania wy-
buchowego. Bardziej skuteczne i efektywne
okazay si adunki wyduone
7
.
Prawdopodobiestwo zniszczenia miny
w kole raenia o promieniu R=20 m dla
bomby gbinowej B-1 wynosi zaledwie
0,128 ze zuyciem 0,107 kg/m
2
trotylu, na-
tomiast dla adunku wyduonego w tym sa-
mym obszarze jest wiksze 0,23, ze zuy-
ciem 0,48 kg/m
2
materiau wybuchowego.
Przy prawdopodobiestwie zniszczenia
rwnym 0,43 zuycie trotylu dla B-1
8
wy-
nosi 0,53 kg/m
2
, a dla adunku wyduone-
go 0,97 kg/m
2
.

Przy detonacji dwch a-
dunkw wyduonych pooonych rwnole-
gle w odlegoci 10 m prawdopodobiestwo
zniszczenia znajdujcych si w tym pasie
min znacznie wzrasta.
Z tabeli 1. wynika, e warto prawdopo-
dobiestwa rwna 0,7 bdzie odnosia si do
pasa o szerokoci B=20 m. Zuycie trotylu
wyniesie 1,01 kg/m
2
. Aby zniszczy adun-
kami wyduonymi 70% min w pasie o sze-
rokoci 20 m, trzeba zuy 0,77 kg/m
2
troty-
lu. Jest to mniej ni w przypadku uycia BG,
ktre naley rzuca co 8,8 m. Jeli uwzgld-
ni bezpieczny promie, wynoszcy 25 m,
niemoliwe bdzie uzyskanie tak wysokiego
prawdopodobiestwa rozminowania w przy-
padku zastosowania BG
9
.
Do niszczenia ZM najczciej uywano ku-
trw rozpoznawczych o zanurzeniu 0,30,4 m.
Rozpoznaway one tory wodne, ktre miay
by traowane. Po wykryciu min kutry stopo-
way maszyny, a do dziaania przystpowali
minerzy. Do puapki mocowali dug lin, od-
chodzili na bezpieczn odlego i powodowa-
li wybuch miny. Jeli znajdowaa si ona na
gbokoci od 1,5 m do 2 m, to jeden z mine-
rw nurkowa, zawiesza na czopie detonator
i powraca na kuter. Po zapaleniu lontu kuter
odchodzi
10
.
Dziaania nurkw minerw
We wszystkich marynarkach wojennych
dziaaj nurkowie minerzy. Identyfikuj oni
wykryte z uyciem stacji hydrolokacyjnej
obiekty minopodobne i nastpnie niszcz je.
Dziaanie czowieka pozwala na skuteczne
Kierunki zmian
W
droenie w minach kanau hydrodynamicz-
nego, trudnoci z odwzorowaniem za pomo-
c trau programowalnych parametrw pobudzenia
miny, moliwo zagbiania si min w osadach
dna morskiego, moliwo czasowego wyczania
zapalnika miny to czynniki, ktre wymusiy zmia-
ny w sposobach poszukiwania, klasyfikowania,
identyfikowania i zwalczania min.
5
N. Klatka: Niektre aspekty wybuchowego rozminowania
podwodnego za pomoc bomb gbinowych B-1 i B-2 przez po-
jedynczy traowiec. Przegld Morski 1988 nr 2, s. 28.
6
Taktyczne zasady uycia..., s. 169.
7
adunek wyduony duy WD 100/5000: dugo 120 m,
dugo czci wybuchowej adunku 100,5 m, masa materiau
wybuchowego na 1 m adunku 1 kg, cakowita masa adun-
ku okoo 920 kg. Zob.: Wyrzutnia adunkw wyduonych du-
ych WWD. Opis i uytkowanie. MON, Warszawa 1992, s. 13.
8
N. Klatka: Niektre zagadnienia uycia adunkw wyduonych
do niszczenia min dennych. Przegld Morski 1988 nr 3, s. 20.
9
Tame, s. 21.
10
J. adinski: Traowanie bojowe Floty Batyckiej w latach 1943-
-1944. Wojenno-Istoriczeskij urna 1973 nr 5, s. 2430.
tabela 1. Prawdopodobiestwo
zniszczenia min w pasie
o szerokoci B.
rdo: N. Klatka: Niektre zagadnienia uycia adunkw wy-
duonych do niszczenia min dennych. Przegld Morski 1988
nr 3, s. 21.
b [m] 10,0 12,3 14,0 20,0 24,0
P(b) [%] 73,0 78,0 73,0 70,0 63,0
u
2008/04
26 przegld morski
zniszczenie miny oraz uznanie przeszukane-
go rejonu za oczyszczony.
Sprawdzianem dla nurkw minerw byo
rozminowanie Kanau Sueskiego prowadzo-
ne od maja do listopada 1974 r. Do rozpo-
znawczego poszukiwania min wykorzysta-
no stacje hydrolokacyjne (NiM), a do ich
identyfikowania i niszczenia petwonur-
kw minerw. Nad wykryty przez stacj hy-
drolokacyjn obiekt minopodobny podpy-
wali nurkowie pontonem z opuszczonym na
linie ciarkiem. Kiedy odlego od obiek-
tu i odlego pontonu od burty okrtu byy
rwne, na dno po linie schodzi nurek. Teo-
retycznie powinien on znajdowa si nad
prawdopodobn min. Prowadzi poszuki-
wanie metod dotyku, przy ograniczonej wi-
dzialnoci. Po zidentyfikowaniu miny zaka-
da adunek i powraca na ponton. Nastp-
nie odpala adunek, niszczc w ten sposb
wykryt min
11
.
T metod identyfikowania i niszczenia min
udoskonalono na NiM typu Tripartite. Okrt
zajmuje bezpieczn pozycj w odlegoci 150 m
od obiektu minopodobnego i utrzymuje wykry-
ty obiekt przed dziobem. Nurek na pontonie,
z podwieszonym na linie odbijaczem ktowym,
przemieszcza si w kierunku odwrotnym do
nabienika specjalnie utworzonego na nad-
budwkach okrtu. Dokadne zgranie elemen-
tw nabienika oznacza, e ponton znajduje
si w odlegoci 150 m od okrtu i nad wykry-
tym obiektem. Dodatkow koordynacj prze-
prowadza drog radiow obserwator na SHL,
zgrywajcy echo odbijacza opuszczonego
z pontonu z echem wykrytego obiektu. Dalsze
czynnoci obejmuj zejcie nurka pod wod
w celu zidentyfikowania obiektu, zaoenie a-
dunkw, wyjcie na powierzchni i zdetonowa-
nie materiau wybuchowego.
Podobn metod identyfikowania obiektw
minopodobnych wykrytych przez okrtowe
SHL stosuj grupy nurkw minerw (GPM)
z dywizjonw traowcw MW.
Do zada nurkw minerw, oprcz wsp-
pracy z traowcami typu 207, nale:
a) przeciwdziaanie siom dywersji podwodnej:
przeszukiwanie toni wodnej w nakazanych
punktach basenw i kanaw portowych za po-
moc hydrolokatorw w ukadzie szumonamie-
rzania i okrelonych pasmach czstotliwoci;
niszczenie si dywersji podwodnej granata-
mi ze rodkw pywajcych (np. pontonw
z silnikiem);
b) kontrolne sprawdzenie podwodnych czci
kaduba i miejsc postoju okrtw w miejscach
staej dyslokacji i w rejonach alarmowych;
c) samodzielne poszukiwanie min w base-
nach i kanaach portowych oraz wyznaczo-
nych i dokadnie oznakowanych rejonach.
Samodzielne poszukiwanie min GPM prowa-
dzi na akwenach dokadnie oznakowanych
(owiechowanych, z odstpem midzy wiecha-
mi do 100 m) lub zamknitych.
Nurkowie minerzy
11
N. Klatka: Rozminowanie Kanau Sueskiego. Przegld
Morski 1975 nr 3; W. Grzdkowski: Rozminowanie i oczysz-
czanie Kanau Sueskiego. Przegld Morski 1977 nr 78.
historia
Z
agrody minowe (ZM) stawiane przez Niemcw
w rejonie Zatoki Fiskiej zwykle skaday si z kil-
ku rzdw min, postawionych na rnych gboko-
ciach (uwzgldniono jednostki o rnym zanurze-
niu). W pierwszych rzdach, na granicy zagrody mi-
nowej, najczciej stawiano tzw. miny puapki. Byy
to zwykle kotwiczne miny uderzeniowo-galwaniczne,
przy czym do oowianych czopw mocowano stalo-
we linki o rednicy okoo 5 mm i dugoci 1820 m.
Lina rozcigaa si tu pod powierzchni wody, na
gbokoci 1015 cm, a utrzymyway j rozmiesz-
czone co 3 m puste, szczelnie zakorkowane butelki
i niewielkie pywaki korkowe. Wszystkie te elementy
byy pomalowane na kolor wody morskiej, aby utrud-
ni ich wykrycie. Zaczepienie rub lub sterem o ta-
k lin powodowao wybuch miny. Za minami puap-
kami stawiano miny zanurzone pod powierzchni
wody na gboko od 0,20,3 m do 1,52 m.
Rozmieszczano je w rnych odstpach, zwykle co
2040 m, oraz na rnych minlinach (czsto na gru-
bych acuchach). Kad zagrod zabezpieczay
ochraniacze pola minowego.
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
u
2008/04
przegld morski 27
Obiektw minopodobnych poszukuje si
metodami:
- halsw rwnolegych, wzrokowo z wyko-
rzystaniem nurkw;
- halsw rwnolegych, z wykorzystaniem
trau hydrograficznego i nurkw do kontroli
pracy trau;
- okrn;
- punktow, z uyciem hydrolokatora.
Do lokalizowania i identyfikowania obiek-
tw wykorzystuje si:
- tra hydrograficzny i nurkw;
- cignik podwodny do holowania nurka lub
pata nonego;
- metod okrn;
- metod naprowadzania druyny nurkw
wedug wskaza SHL;
- przy uyciu adunkw wybuchowych
niszczy si take niewypay, niewybuchy
i materiay niebezpieczne oraz podwodne
przeszkody nawigacyjne pod wod, na wo-
dzie i play.
Moliwo wykorzystania czowieka do
identyfikowania i niszczenia wykrytych min
zaley m.in. od posiadania odpowiedniego
wyposaenia. Konieczne s: sprzt amagne-
tyczny o obiegu zamknitym do nurkowania
gbinowego, przenony sprzt do wykrywa-
nia podwodnego (hydrolokatory, wykrywa-
cze magnetyczne), sprzt cznoci podwod-
nej, sprzt do holowania nurka pod wod oraz
komora dekompresyjna na okrcie zabezpie-
czajcym. Istotne znaczenie maj take wy-
szkolenie nurkw i warunki pracy. Uwzgld-
nia si zwaszcza:
- gboko rejonu (teoretycznie petwonur-
kowie schodz do 60 m, w praktyce na gbo-
kociach wikszych ni 35 m wykorzystuje si
pojazdy podwodne);
- prdy powierzchniowe i denne (do 1 w);
- stan morza (poniej 2 stopni Beauforta);
- zamulenie dna, ograniczon widzialno;
- dyspozycyjno (zmczenia nurkw)
12
.
Pojazdy podwodne
W warunkach zagroenia ycia i zdrowia
czowieka do identyfikowania i niszczenia wy-
krytych min bd wykorzystywane pojazdy
podwodne (fot. 1) wielokrotnego uycia (no-
siciele systemw poszukiwania min, nosicie-
le systemw niszczenia min).
Wyrniono sze typw zdalnie sterowa-
nych bezzaogowych pojazdw podwodnych
do poszukiwania, identyfikowania i niszcze-
nia min (tab. 2):
- z wasnym napdem;
- z wasnym napdem, poczone przewo-
dem z okrtem;
- holowane bezzaogowe pojazdy pod-
wodne;
- z wasnym napdem, poczone z paw;
- z wasnym napdem i z ukadem czno-
ci na niskich czstotliwociach;
- z wasnym napdem i z ukadem czno-
ci na wysokich czstotliwociach.
Wymienione pojazdy ocenia si, przyjmu-
jc za kryterium prdko poszukiwania min,
efektywno ich niszczenia, zagroenie okr-
tw OPM oraz koszty i moliwoci eksploata-
cji technicznej.
Pojazdy jednorazowego uycia dziaaj na
zasadzie torpedy przeciwminowej detonu-
j wraz z niszczon min. Pojazdy bezzaogo-
we zaczy rozwija si w latach 90. ubiege-
go wieku. Wci s udoskonalane ze wzgldu
na moliwo ich uycia przez okrty nawod-
ne, podwodne i migowce, co znacznie skra-
ca czas niszczenia wykrytych min
13
.
systemy lotnicze
Lotniczy system neutralizowania min AN/
ASQ-232 (Airborne Mine Neutralization
System AMNS) jest przeznaczony do zwal-
czania kotwicznych oraz niezagbiajcych
si min dennych (fot. 2). System, zintegro-
wany ze migowcami MH-53E i MH-60S,
wykorzystuje sensory sonaru i wideo pojaz-
du podwodnego SeaFox-C
14
(fot. 3). SeaFox
ma ksztat torpedy i jest zdalnie sterowanym u
12
Materiay college Interarmees Defense de Specifique
Marine, Dossier Guerre des Mines Francja, 1997.
13
Materiay z conference Proceedings, 2426 February
1998 r., Sydney convention centre, Australia.
14
S. Nitschke: MCM from the air - mine detection and clearan-
ce, Naval Forces 2003 nr 6, s. 816.
2008/04
2B przegld morski
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
Fot. 1. WIeLoRAZoWe PojAZDy PoDWoDNe Do IDeNtyFIKoWANIA I NISZCZeNIA MIN: 1 PAP 104 Mk 5;
2 Pinguin B3; 3 Min Mk 2; 4 SLQ-48; 5 Double Eagle
rdo: Materiay reklamowe.
1
2
3
5
4
pojazdem podwodnym jednorazowego uyt-
ku. Wyposaono go w system napdowy,
kontrolny oraz sensory niezbdne do nawi-
zania ponownego kontaktu z wczeniej wy-
krytym obiektem (sonar), a take w sensory
do identyfikowania wykrytych obiektw mi-
nopodobnych (wideokamera). Sterowany
wiatowodem pojazd uzbrojono w adunek
wybuchowy (Hexogen masa 1,5 kg), po-
zwalajcy na neutralizowanie oraz niszcze-
nie wykrytych i zidentyfikowanych min ko-
twicznych i dennych.
Stosunkowo nieduy rozmiar i maa masa
urzdzenia (dugo 1,3 m, rednica 0,4 m,
masa 40 kg) pozwalaj jednoczenie prze-
nosi na pokadzie migowca kilka tego ty-
pu pojazdw. Informacje o lokalizacji wy-
krytych obiektw minopodobnych, pocho-
dzce z systemw przeciwminowych AN/
AQS-20 lub AN/AES-1, mog by wprowa-
dzane do systemu AMNS przed startem,
a take podczas lotu do rejonu dziaa prze-
ciwminowych.
Po dotarciu do rejonu migowiec wyko-
nuje zawis na wysokoci okoo 2 m nad po-
wierzchni akwenu, w bezpiecznej odlego-
ci od wskazanego obiektu (maksymalny za-
sig 900 m, gboko dziaania 300 m).
Nastpnie operatorzy opuszczaj pojazd, na
gboko co najmniej 2 m, i naprowadzaj
u
2008/04
przegld morski 23
t
y
p


p
o
j
a
z
d
u
K
r
a
j
W
y
m
i
a
r
y


[
d

.
,

s
z
e
r
.
,

w
y
s
.
]
M
a
s
a
[
k
g
]
G

b
o
k
o

o
p
e
r
a
c
y
j
n
a

[
m
]
P
r

d
k
o

[
w
]
M
a
s
a

a
d
u
n
k
u


m
a
t
e
r
i
a

u


w
y
b
u
c
h
o
w
e
g
o
[
k
g
]
D

u
g
o



k
a
b
l
a

c
z

c
e
g
o
[
m
]
A
u
t
o
n
o
m
i
c
z
n
o

L
i
c
z
b
a
p

d
n
i
k

w
P
A
P

1
0
4
M
k

4
F
r
a
n
c
j
a
2
,
7
0

1
,
2
0

1
,
3
0
7
0
0
3
0
0
5
1
2
6
,
5
1
0
0
0
1
0
0

m
i
n
5

x

2
0
2
P
A
P

1
0
4
M
k

5
F
r
a
n
c
j
a
3
,
0
0

1
,
2
0

1
,
3
0
8
5
0
3
0
0
6
1
2
6
,
5
2
,
8

m
m

1
0
0
0

1
,
5

m
m

2
0
0
0
n
i
e
o
g
r
a
n
i
c
z
o
n
a
3
M
i
n

M
k

2
W

o
c
h
y
3
,
6
0
0
,
9
4
1
1
5
0
3
5
0
6
1
1
0
1
0
0
0
<
1

g
o
d
z
.
2
P
i
n
g
u
i
n

B
3
N
i
e
m
c
y
3
,
5
0

0
,
7
0

1
,
5
0
1
3
5
0
2
0
0
6
2
7
5
6
0
0
1

2

g
o
d
z
.
2
P
l
u
t
o
W

o
c
h
y
1
,
6
8


0
,
6
0


0
,
6
5
1
3
0
3
0
0
p
o
z
i
o
m
o


4
p
i
o
n
o
w
o


1
1
5

l
u
b

4
0
3

m
m

2
0
0
0
6

m
m

5
0
0

8

m
m

5
0
0
1

6

g
o
d
z
.
5
P
l
u
t
o

P
l
u
s
W

o
c
h
y
2
,
1
0

0
,
6
0
0
,
6
1
3
1
5
4
0
0
7
1
5

l
u
b

4
0
2
0
0
0
6

1
0

g
o
d
z
.
5
u
k
w
i
a

P
o
l
s
k
a
1
,
5
0


0
,
7
5

0
,
7
5
1
8
0
2
0
0
p
o
z
i
o
m
o


4
p
i
o
n
o
w
o


2
1
0

l
u
b

5
0
4
5
0


s
t
a
n
d
a
r
d
1
0
0
0


m
a
x
n
i
e
o
g
r
a
n
i
c
z
o
n
a
6
S
e
a

E
a
g
l
e
S
z
w
e
c
j
a
1
,
2
4
0
,
7
5
0
,
7
5
8
5
3
5
0
p
o
z
i
o
m
o


3
p
i
o
n
o
w
o


1
w
s
t
e
c
z


1
,
5
1
2
6
,
5
1
0
0
0
n
i
e
o
g
r
a
n
i
c
z
o
n
a
7
D
o
u
b
l
e
E
a
g
l
e
S
z
w
e
c
j
a
1
,
9
0
1
,
3
0
0
,
8
0
4
0
0
5
0
0
p
o
z
i
o
m
o


6
p
i
o
n
o
w
o


0
,
6
w
s
t
e
c
z


2
1
2
6
,
5

l
u
b

8
0
1
0
0
0
n
i
e
o
g
r
a
n
i
c
z
o
n
a
8
T
a
b
e
l
a

2
.

P
a
r
a
m
e
t
r
y

t
e
c
h
n
i
c
z
n
e

w
y
b
r
a
n
y
c
h

p
o
j
a
z
d

w

p
r
z
e
c
i
w
m
i
n
o
w
y
c
h
O
p
r
a
c
o
w
a
n
o

n
a

p
o
d
s
t
a
w
i
e

m
a
t
e
r
i
a

w

r
e
k
l
a
m
o
w
y
c
h
.
2008/04
30 przegld morski
go w kierunku wczeniej wykrytego obiek-
tu. Rozpoczyna si ponowne poszukiwanie.
Dane o gbokoci, pozycji oraz obrazy so-
narowe i wideo s transmitowane w czasie
rzeczywistym na pokad migowca do
operatora systemu. Umoliwia to wiato-
wd, wykorzystywany rwnie do sterowa-
nia i kontrolowania pojazdu podwodnego.
Po ponownym zlokalizowaniu i zidentyfi-
kowaniu obiektu minopodobnego jako mi-
ny SeaFox jest umieszczany tak, aby deto-
nacja jego adunku nastpia w miejscu
szczeglnie podatnym na uszkodzenie mi-
ny
15
. Zneutralizowanie miny polega na
zniszczeniu mechanizmw jej zapalnika al-
bo oddzieleniu przyrzdu zapalajcego od
gwnego adunku materiau wybuchowe-
go. Po detonacji adunku wybuchowego mi-
na zostaje zniszczona.
Ze wzgldw bezpieczestwa nie jest mo-
liwe zabranie pojazdu na pokad migowca
po rozpoczciu fazy poszukiwania. Proces
uzbrajania gowicy bojowej jest nieodwracal-
ny. Jeli obiekt minopodobny nie zosta po-
nownie zlokalizowany lub jeli zadanie zosta-
o przerwane, nastpuje samozniszczenie po-
jazdu. Zastosowanie torpedy o odpowiednim
ksztacie oraz pdnikw zapewnio hydrody-
namiczn stabilno urzdzenia, jego wysok
manewrowo oraz maksymaln prdko
3 m/s (6 w). Czas dziaa przeciwminowych
wynosi od 0,2 do 0,3 godziny. Pozwala to osi-
gn du wydajno, a tym samym wysok
efektywno dziaa przeciwminowych.
Obecnie trwaj prace naukowo-badawcze
nad now wersj lotniczego systemu neutrali-
zowania min AN/ASQ-235 oraz prby po-
jazdu podwodnego, ktry ma stanowi wypo-
saenie tego systemu
16
.
ssaki morskie
Poszukiwania i niszczenia wykrytych min
(zakadania adunkw materiau wybuchowe-
go) s uczone ssaki morskie. Nauka polega na
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
15
S. Nitschke: MCM from the air..., op. cit., s. 816; J. Szady,
M. Jankiewicz: Zwalczanie min morskich z powietrza..., op. cit.
16
J. Szady, M. Jankiewicz, op. cit.
Fot. 2. FAZy MISjI PRZeCIWMINoWej lotniczego system neutralizacji min AN/ASQ232 AMNS
rdo: http://www.globalsecurity.org/military/library/policy/navy/ntsp/amnsa_2001.pdf/.
J. Szady, M. Jankiewicz: Zwalczanie min morskich z powietrza, lotnicze systemy traowe. NiT nr 1/2006.
Faza
wodowania (5 min)
Faza
poszukiwania (4 min)
Faza klasyfkacji
sonarowej (2 min)
Naprowadzanie
hydroakustyczne
Faza identyfkacji
video (1 min)
wiatowd
pojazd
jednorazowy
mina
u
2008/04
przegld morski 31
zabawie czowieka ze zwierzciem nagra-
dzaniu ssakw i ich zniechcaniu. Znaczne za-
angaowanie si i rodkw w ten program oraz
wykorzystanie ssakw morskich podczas dzia-
a w Zatoce Perskiej i w midzynarodowych
wiczeniach
17
na Batyku Baltic Challen-
ge 98, a take w innych wiczeniach pozwa-
la przypuszcza, e program ten jest kontynu-
owany i rozwijany jako element uzupeniaj-
cy dziaanie si OPM.
Amerykaski zesp Mk 4 zosta wyspe-
cjalizowany w niszczeniu min kotwicznych.
Tworzce go cztery delfiny potrafi szybko
przej do dziaania i rozwin si w lini,
a take przeprowadzi jednostki bezpiecz-
nym torem wodnym oraz zasygnalizowa,
e rejon jest wolny od min. W skad zespo-
u Mk 5 wchodz lwy morskie (uchatki ka-
lifornijskie). Poszukuj one min wiczeb-
nych i innych obiektw pooonych na dnie.
Zwierzta s uczone lokalizowania testowa-
nych obiektw, wysyajcych sygnay aku-
styczne w postaci tzw. pingw. Po odszuka-
niu obiektw ssaki doczepiaj do nich cho-
rgiewki. Dalsze dziaania prowadz jed-
nostki nawodne, wyspecjalizowane w nisz-
czeniu min. Z kolei osiem delfinw z pro-
gramu Mk 7 wywiczono w wykrywaniu,
oznakowywaniu oraz niszczeniu (przez za-
oenie adunkw materiau wybuchowego)
min dennych zagbionych w dnie.
17
Autor nie dysponuje danymi o wynikach prowadzonego wi-
czenia, odnotowuje jedynie fakt dowiadcze z ssakami mor-
skimi prowadzonych na Morzu Batyckim.
u
Fot. 3. WIDoK oRAZ oGLNA BuDoWA pojazdu podwodnego SeaFox-c
rdo: http://www.globalsecurity.org/military/library/policy/navy/ntsp/amnsa_2001.pdf/.
J. Szady, M. Jankiewicz: Zwalczanie min morskich z powietrza, lotnicze systemy traowe. Nauka i Technika 2006 nr 1.
pdnik
szpula ze
wiatowodem
silnik
silnik transponder pdnik pionowy
zawr
bezpieczestwa
miernik
cinienia
kamera/
refektor
kompas
antena
sonaru
adunek
wybuchowy
zesp inicjujco-
-zabezpieczajcy
echosonda
tunel pdnika
pionowego
przedzia
elektroniki
2008/04
32 przegld morski
wspczesne sposoby
Obecnie dy si do obnienia kosztw
i czasu prowadzenia dziaa przeciwmino-
wych, a take do zwikszenia skutecznoci
i wydajnoci zastosowanych systemw. No-
we s bardziej zoone i niebezpieczne ni
te dotychczas wykorzystywane. Jest to skut-
kiem pojawienia si nowych jakociowo min
oraz wyposaenia starych min w czujniki
i mikroprocesory wykonane w nowej tech-
nologii. Aby usystematyzowa dziaania si
obrony przeciwminowej, sklasyfikowano je
w zalenoci od gbokoci dziaania. Wy-
rniono siy i rodki dziaajce:
- na wodach gbokich do izobaty 61 m;
- na wodach pytkich od 61 m do 12 m;
- na wodach bardzo pytkich od 12 m
do 3 m;
- i w strefie przybrzenej od izobaty 3 m
do play
18
.
Wyrnia si dwa rodzaje min morskich,
przeciwko ktrym stosuje si systemy trao-
we, SHL i wybuchowe. S to miny w toni
wodnej i miny na dnie.
W toni wodnej s wykorzystywane gw-
nie miny kotwiczne o sferycznych lub cy-
lindrycznych ksztatach. Na wodach gbo-
kich lub gbszych wodach pytkich s sta-
wiane bardziej skomplikowane obiekty. Mo-
g by one postawione bliej powierzchni,
bliej dna lub midzy dnem a powierzch-
ni. Natomiast stare, ale cigle efektywne
miny kontaktowe mog by stawiane na wo-
dach od bardzo pytkich do gbokich. Mi-
ny denne, przewanie ksztatu cylindrycz-
nego, stawia si na bardzo pytkich i pyt-
kich wodach (im gbiej, tym ich efektyw-
no jest mniejsza dotyczy to jedynie min
stacjonarnych). Trudno znale je hydrolo-
kacyjnie, zwaszcza gdy s zagbione
w dnie morskim. Zwykle zagbiaj si mi-
ny stawiane na dnie mulistym, piaszczy-
stym, w rejonach o intensywnym falowaniu
w czasie sztormw. Oprcz wykrywania
min, systemy obrony przeciwminowej mu-
sz by zdolne do wykrywania i niszczenia
min dryfujcych oraz zapr inynieryjnych
na wodach bardzo pytkich.
Do kontrolnego rozpoznawczego poszu-
kiwania min na duych akwenach morskich
bd wykorzystywane zaawansowane tech-
nologicznie systemy traw kontaktowych
i niekontaktowych. Aby zwikszy bezpie-
czestwo zag i okrtw, bd rozwijane
zdalnie sterowane systemy do niszczenia
lub forsowania wykrytych ZM. Problem
bezpieczestwa traowca, czyli holownika
uzbrojenia, mona rozwiza, stosujc do
obrony przeciwminowej wzorem Amery-
kanw migowce.
siy i rodki
obrony przeciwminowej w Mw
Do zada obrony przeciwminowej Marynar-
ka Wojenna wykorzystuje dwa dywizjony tra-
owcw typu 207 i 207M, o kadubach zbudo-
wanych z laminatw poliestrowo-szklanych
i stali amagnetycznej. W wyposaeniu tych
jednostek znajduj si:
- tray elektromagnetyczne: TEM-PE-1M
i TEM-PE-1M2 (wariant ptlowy i elektro-
dowy);
- tray akustyczne: MTA i MTA-2;
- tray kontaktowe: MMTK-1 i MTK-2M;
- stacje hydrolokacyjne: MG-79, MG-89
i SHL-100, SHL-200.
W skadzie kadego z dywizjonw jest pi
druyn nurkw minerw. Standardowe wypo-
saenie druyny petwonurkw stanowi:
- pi aparatw nurkowych typu PR-27/
APN8/UAN;
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
u
Waciwoci
N
a zoono rodowiska, w ktrym zostay po-
stawione miny, wpywaj rne czynniki: g-
boko, przezroczysto wody, stan morza, ycie
biologiczne, szumy rodowiska, liczne wzory min
i przeszkody osigalne przez przeciwnika, typ dna,
naturalne i spowodowane przez czowieka zanie-
czyszczenia (groty) oraz moliwo uycia puapek.
18
ch. horne: Whot It Takes To Go Anytime, Anywhere.
Proceedings, January 1998, s. 83.
u
2008/04
przegld morski 33 przegld morski 33
12.02. Wystawa powicona
jubileuszowi MW Polska
Marynarka Wojenna 1918-
-2008 zostaa otwarta w mu-
zeum w Sosnowcu. T wystaw
Dowdztwo MW rozpoczyna
cykl jubileuszowych prezentacji
popularyzujcych histori mor-
skiego rodzaju si zbrojnych na
terenie kraju.
15.02. Na trzech okrtach
12 Dywizjonu
Traowcw (OORP Dbie,
Sarbsko i Necko) s obec-
nie testowane nowoczesne sys-
temy nawigacji elektronicznej
WEcDIS. Zapewniaj one nawi-
gatorom wikszy komfort pracy,
a take przyczyniaj si do
zwikszenia bezpieczestwa
eglugi i efektywnoci dziaa
prowadzonych na morzu.
17.02. Podczas
v Midzynarodowego Zlotu
Morsw w Mielnie zaoga mi-
gowca Mi-14 PS z 29 Darow-
skiej Eskadry Lotniczej
Marynarki Wojennej
zaprezentowaa pokaz ratow-
nictwa morskiego.
25.02. W Klubie Marynarki
Wojennej w Gdyni odbyo si
coroczne spotkanie kobiet su-
cych w MWRP. Problemom
suby wojskowej pa przysu-
chiwaa si uczestniczca
w spotkaniu pk Beata
Laszczak penomocnik mini-
stra obrony narodowej ds. woj-
skowej suby kobiet, ktra jed-
noczenie omwia zachodz-
ce w tej subie zmiany. Panie
w marynarskich mundurach
otrzymay niezbdne informa-
cje zwizane z ich sub.
AKTUALnOcI
D
ziaanie plutonu jako przybrzeno-morskiego oddziau zaporowego
to jeden z tematw zimowego szkolenia poligonowego pododdzia-
w 8 Batalionu Saperw MW prowadzonego w dniach 11-22 lutego.
Podczas zgrupowania onierze doskonalili swoje umiejtnoci na tere-
nie garnizonowego orodka szkoleniowego.
SZKOLENIE SAPERSKIE
W
Warszawie 23 lutego od-
bya si konferencja pra-
sowa ministra Bogdana Klicha,
podsumowujca pierwsze sto
dni pracy resortu pod jego kie-
rownictwem. Szef MON wymie-
ni gwne wyzwania, ktre sta-
ny przed ministerstwem
program profesjonalizacji armii
oraz udzia w operacjach poko-
jowych w Iraku, Afganistanie
i czadzie. W zwizku z profe-
sjonalizacj przyjto liczeb-
no armii na poziomie
150 tys. Oprcz liczcej
120 tys. etatw suby czynnej
staej, kontraktowej i kandy-
dackiej maj powsta Naro-
dowe Siy Rezerwy. Magnesem
przycigajcym do suby b-
dzie, jak stwierdzi minister,
presti armii, wynagrodzenie
oraz wieloskadnikowy system
motywacyjny. Zostan przy tym
zachowane dotychczasowe re-
gulacje dotyczce zasad kszta-
towania wydatkw na obron-
no, co oznacza rodki w wy-
sokoci 1,95 PKB oraz utrzy-
manie wydatkw majtkowych
na poziomie 20 % ogu wydat-
kw obronnych. Z profesjonali-
zacj wi si take zmiany
w przepisach. Do 30 czerwca
maj by gotowe nowelizacje
ustaw o powszechnym obo-
wizku obrony RP, o przebudo-
wie i modernizacji technicznej
oraz finansowaniu SZRP, a tak-
e o subie wojskowej onie-
rzy zawodowych. Zmieni si
take ustawa o zakwaterowa-
niu si zbrojnych. W sumie ca-
y pakiet legislacyjny obejmie
nowelizacje okoo 70 ustaw
przewiduje minister Klich.
P
I
O
T
R

P

u
c
I
E
N
N
I
K
Sto dni ministra Bogdana Klicha
AKTUALnOcI
25.02. 18 lat temu po raz
pierwszy podniesiono bande-
r na ORP Gniezno. Z oka-
zji uzyskania przez okrt pe-
noletnoci podniesiono na
nim wielk gal banderow.
Dowdca jednostki kpt. mar.
Jacek Doro odczyta rozkaz
okolicznociowy oraz przywi-
ta zaproszonych goci,
wrd ktrych byli
m.in.: matka chrzestna okr-
tu halina Ostrzycka, dowd-
ca 8 Flotylli Obrony Wybrzea
kontradmira Jerzy Lenda,
dowdca 2 Dywizjonu
Okrtw Transportowo-
-Minowych kmdr por. Krzysz-
tof Zdonek oraz poprzedni
dowdcy okrtu.
26.02. W ramach szkolenia
zag okrtw i lotnictwa
morskiego migowiec poka-
dowy Sh-2G przebazowa si
z lotniska 43 Bazy Lotniczej
Marynarki Wojennej na po-
kad fregaty rakietowej ORP
Gen. K. Puaski. Lotnicy b-
d wykonywa zadania z po-
kadu okrtu w rejonie Morza
Pnocnego i na Atlantyku.
W kwietniu wezm udzia
w wiczeniach si NATO Joint
Warriors 08.
28.02. centrum Szkolenia
Marynarki Wojennej
(cSzMW) uczcio pami o-
nierzy, ktrzy zginli w Afga-
nistanie, oraz patrona
cSzMW wiceadmiraa Jzefa
unruga, wsptwrcy odro-
dzonej Marynarki Wojennej
Rzeczypospolitej Polskiej.
37.03. Dwa migowce
zwalczania okrtw podwod-
2008/04
34 przegld morski
Wizyta w Brunssum
O
sona strategicznego trans-
portu morskiego, poszukiwa-
nie i zwalczanie okrtw podwod-
nych, przeciwdziaanie terrory-
zmowi na morzu to gwne za-
dania, jakie stoj przed fregat
rakietow ORP Gen. K. Puaski
na Oceanie Atlantyckim i Morzu
Pnocnym. Okrt wyszed z bazy
morskiej 26 lutego i skierowa
si w stron angielskiego portu
Plymouth. Do kraju powrci po
dwch miesicach. Wraz z innymi
okrtami pastw NATO przewi-
czy wszystkie elementy zwizane
z jego moliwociami bojowymi.
Kulminacyjnym punktem dziaa-
nia ORP Gen. K. Puaski
bdzie sprawdzenie jego
umiejtnoci podczas
midzynarodowych wicze si
NATO Joint Warriors 08.
D
yrektor Departamentu
Kadr MON gen. bryg.
Janusz Bojarski przebywa
27 lutego z robocz wizyt
w Dowdztwie Poczonych Si
Sojuszniczych (Allied Joint
Force command JFc BS)
w Brunssum (holandia).
W trakcie wizyty gen. Bojarski
wraz z gen. Andrzejem
Kaczyskim (polskim
narodowym przedstawicielem
wojskowym przy ShAPE) oraz
pk. Bogusawem Jaworskim
(starszym oficerem narodo-
wym przy JFc BS, szefem
Zarzdu J6) spotkali si
z szefem sztabu dowdztwa
Lt Gen. Jeanem-Pierem Bovym.
Tematem spotkania byy aktual-
nie prowadzone prace nad no-
w struktur pionu operacyjne-
go NATO oraz rol i zadaniami
polskiego personelu.
Na Atlantyku
A
R
c
h
I
W
u
M

J
F
c

B
S
2008/04
nych Mi-14 P
z 29 Darowskiej Eskadry
Lotniczej wziy udzia w wicze-
niach AuT/BATT 08, ktre
odbyy si w rejonie cienin ba-
tyckich. W wiczeniach uczest-
niczyy lotnictwo i dwa stae ze-
spoy okrtw Si Odpowiedzi
NATO: SNMG 1 (Standing NATO
Maritime Group 1) oraz zesp
okrtw obrony przeciwminowej
SNMcMG 1 (Standing NATO
Mine countermeasure
Group 1).
5.03. Oficerowie Dywizjonu
Zabezpieczenia
hydrograficznego Marynarki
Wojennej zajli pierwsze miej-
sce w konkursie na najlepszy
obraz sonarowy. Konkurs zosta
przeprowadzony w ramach
odbywajcych si w dniach
45 marca Warsztatw
hydrograficznych 2008.
6.03. Pierwsze po wyborach
posiedzenie Zgromadzenia
Mw Zaufania jednostek
Marynarki Wojennej odbyo si
w Gdyni. Obradom przewodni-
czy nowo wybrany Dziekan
Korpusu onierzy
Zawodowych Marynarki
Wojennej kmdr ppor. Andrzej
Kleba.
7.03. Premier Donald Tusk
mianowa Zenona Kosiniaka-
-Kamysza na stanowisko pod-
sekretarza stanu do spraw
uzbrojenia i modernizacji
technicznej w Ministerstwie
Obrony Narodowej.
8.03. Mino siedemnacie lat
suby ORP Pozna pod bia-
o-czerwon bander. W tym
przegld morski 3o
AKTUALnOcI
P
odsekretarz stanu w MON
ds. polityki obronnej Stanisaw
Jerzy Komorowski spotka si
28 lutego z akredytowanymi
w Polsce ambasadorami: Austrii
Alfredem Laengle, Kanady
Davidem Prestonem, Nowej
Zelandii Philipem Griffiths,
Republiki Poudniowej Afryki
pani Fb Potgieter-Gqubule,
Szwajcarii Bndictem de cerjat
oraz zastpc ambasadora
Krlestwa Niderlandw Joep
Damoiseaux. Do spotkania doszo
z inicjatywy dyplomatw, a tema-
tem bya moliwo ratyfikowania
przez Polsk konwencji o zakazie
uycia, skadowania, produkcji
i transferu min przeciwpiechotnych
oraz o ich zniszczeniu, tzw. konwen-
cji ottawskiej. W spotkaniu uczest-
niczyli rwnie dyrektor
Departamentu Polityki
Bezpieczestwa
Midzynarodowego MON cezary
Lusiski, gwny specjalista
w DPBM pk Waldemar Ratajczak
oraz szef Oddziau Polityki
Nieproliferacji i Rozbrojenia DPBM
pk Zbigniew cioek.
Spotkanie z ambasadorami
M
A
R
I
A
N

K
L
u
c
Z
y

S
K
I
G
R
Z
E
G
O
R
Z

P
R
E
D
E
L
2008/04
AKTUALnOcI
czasie przeby on okoo
38 tys. mil morskich, by po-
nad 620 dni w morzu, bra
udzia w najwikszych wi-
czeniach NATO i Marynarki
Wojennej. Siedemnaste uro-
dziny okrtu zaoga uczcia
uroczyst zbirk. Wzili
w niej udzia: matka
chrzestna okrtu Maria bik,
dowdca 8 Flotylli Obrony
Wybrzea kontradmira Jerzy
Lenda, szef Sztabu
2 Dywizjonu Okrtw
Transportowo-Minowych
kmdr por. Grzegorz Okuljar,
przedstawiciele urzdu mia-
sta Poznania, byli dowdcy
okrtu oraz dyrekcja Szkoy
Podstawowej nr 45
z Poznania, ktrej okrt
jest patronem.
11.03. Stanowica trzon si
uderzeniowych Marynarki
Wojennej 3 Flotylla Okrtw
im. kmdr. Bolesawa
Romanowskiego w Gdyni ob-
chodzia 37. rocznic po-
wstania. Z tej okazji okrty
bazujce w gdyskiej bazie
morskiej podniosy wielk ga-
l banderow. W najbliszym
czasie siy 3 FO wezm
udzia m.in. w wiczeniach
Northern coast, Neptun
Warrior i Loyal Mariner,
ktrych gwnym celem b-
dzie doskonalenie elemen-
tw dziaania w sytuacjach
kryzysowych oraz podczas in-
terwencji midzynarodowych
si pokojowych. cz si flo-
tylli wemie udzia w wicze-
niach NATO w ratowaniu
okrtw podwodnych Bold
Monarch.
36 przegld morski
W
Pradze 1 marca odbyo si
spotkanie najwyszych do-
wdcw si zbrojnych czterech
pastw Grupy Wyszehradzkiej.
Szefowie sztabw za niezwykle
wan uznali wymian dowiad-
cze z udziau w misjach zagra-
nicznych. Zaakcentowali koniecz-
no jak najszybszego dokona-
nia zmian w szkoleniu wojsk oraz
sformuowania oczekiwa wobec
przemysu zbrojeniowego. W cza-
sie obrad szefowie sztabw v4
wystpili take z inicjatyw po-
woania grupy roboczej, ktra b-
dzie kontynuowa prace zwiza-
ne z opracowaniem wsplnego
katalogu potrzeb szkoleniowych
si zbrojnych poszczeglnych
pastw Grupy Wyszehradzkiej.
Szef sztabu generalnego si
zbrojnych Republiki czeskiej
gen. por. vlastimil Picek w czasie
konferencji prasowej poinformo-
wa, e podczas praskiego spo-
tkania nie dokonano istotnych
ustale w sprawie powoania
Wyszehradzkiej Grupy Bojowej.
Wynika to m.in. ze stosunkowo
odlegej perspektywy czasowej re-
alizacji tego przedsiwzicia.
Wyszehradzka Grupa Bojowa ma
osign gotowo operacyjn
w 2015 r. Decyzj o jej utworzeniu
podjto w styczniu 2007 r. pod-
czas spotkania gw pastw v4,
a w kwietniu potwierdzili ten za-
mys ministrowie obrony.
Do udziau w grupie zaproszono
ukrain. Problematyka utworzenia
grupy bojowej bdzie jednym z za-
sadniczych tematw kolejnego
spotkania szefw sztabw v4,
ktre odbdzie si w Polsce.
PoeGNANIe Z MuNDuReM. Marynarka Wojenna to druga, oczywi-
cie po maonce, mio i tak pozostanie nadal powiedzia 28 lute-
go adm. Marek Brgoszewski, ktry po ponadczterdziestoletniej su-
bie poegna si z mundurem. Admiraa Brgoszewskiego egna do-
wdca Marynarki Wojennej wiceadm. Andrzej Karweta w obecnoci
kierowniczej kadry MW.
NOWE INICJATYWY
M
A
R
I
A
N

K
L
u
c
Z
y

S
K
I
2008/04
przegld morski 37
- sprzt osobisty (skafander, petwy, pas,
n, fajka, maska);
- aparaty tlenowe o obiegu otwartym (do
40 m).
Aby zmniejszy ryzyko poderwania si
okrtw i transportowcw na minie, jednostki
te utrzymuj swoje pola fizyczne w nakaza-
nych normach. Celem pomiarw pl fizycz-
nych okrtw jest okrelenie biecego pozio-
mu wartoci charakteryzujcych pola fizycz-
ne jednostki pywajcej w okrelonych warun-
kach oraz ich porwnanie z dopuszczalnymi
wartociami. Informacji o polach fizycznych
okrtw dostarczaj badania dowiadczalne
wykonywane na rzeczywistych obiektach. Wy-
niki tych bada s wszechstronnie wykorzy-
stywane, m.in. do
19
:
- formuowania zaoe taktyczno-technicz-
nych projektowanych jednostek pywajcych;
- okrelania optymalnych parametrw regu-
lacyjnych systemw minimalizowania i kszta-
towania pl fizycznych okrtw;
- opracowywania wytycznych dla taktycz-
nych metod obrony biernej okrtw;
- okrelania optymalnych parametrw tak-
tycznych systemw wykrywania, lokalizo-
wania i identyfikowania okrtw wykorzy-
stujcych charakterystyczne cechy ich pl
fizycznych;
- wyznaczania parametrw rodkw sy-
mulacji pl okrtowych (np. traw niekon-
taktowych);
- projektowania niekontaktowych ukadw
naprowadzania i pobudzania systemw
uzbrojenia morskiego;
- diagnozowania stanu technicznego niekt-
rych systemw okrtowych.
Podstawowym sprztem do pomiarw
i minimalizowania pl fizycznych okrtw
s stacje kontrolno-pomiarowe pola magne-
tycznego okrtu oraz magnetometry. Pozwa-
laj one na skontrolowanie stanu wartoci
parametrw indukcji pola magnetycznego
okrtu oraz na sprawdzenie prawidowoci
dziaania okrtowych urzdze demagnety-
zacyjnych. Su take do pomiarw pola
magnetycznego wytworzonego przez tray
elektromagnetyczne
20
.
Wysok skuteczno walki z minami za-
pewnia ciga obserwacja przeciwminowa.
Jest ona prowadzona w punktach obserwa-
cyjnych rozmieszczonych wzdu wybrze-
a na przybrzenym torze wodnym, re-
dach i wejciach do portw. Ich obsada prze-
kazuje informacje o sytuacji minowej oraz
zapewniaj czno wspdziaania w tym
zakresie. Wykrywa szybkie cele nawodne
w odlegoci do 120 kbl w caej strefie obro-
ny MW. Uzupenienie stanowi siy i rod-
ki techniczne z dywizjonw artylerii prze-
ciwlotniczej. Ich zestawy radiolokacyjne
umoliwiaj wykrycie nosicieli broni mi-
nowej w zasigu 40 km (216 kbl), a urz-
dzenia telewizyjne do 12 km (65 kbl).
Zaogi okrtw na liniach dozoru i trans-
portowcw w rejonach schronienia na re-
dach, ktre prowadz cig obserwacj
wzrokowo-techniczn, powiadamiaj stano-
wiska dowodzenia flotylli o wykrytych no-
sicielach min i okrelonych miejscach ich
postawienia. W skad systemu obserwacji
przeciwminowej wchodz take kapitanaty
i bosmanaty portw maj moliwo ob-
serwowania bezporednich upadkw min na
redach i w basenach portowych. Ostrzega-
nie i powiadamianie o sytuacji powietrznej
(w tym wyselekcjonowanie nosicieli broni
minowej) jest zadaniem si obrony powietrz-
19
Stacje kontrolno-pomiarowe pl fizycznych okrtw MW.
Mar. Woj. 1228/99, s. 26.
20
Tame, s. 35.
u
Reakcja
S
tare traowce typu 206F na niszczyciele
min typu 206FM zaczto przebudowywa
w 1998 r. Doposaono je w stacje hydrolokacyj-
ne oraz pojazdy podwodne. Wyposaenie nisz-
czycieli min stanowi:
- tray elektromagnetyczne TEM-PE-2M (wariant
ptlowy i elektrodowy);
- tray akustyczne MTA-2;
- tra kontaktowy MT-2W;
- stacje hydrolokacyjne ShL-100 i ShL-200;
- pojazdy podwodne typu ukwia.
u
2008/04
3B przegld morski
nej. Informacje o zagroeniu s przekazy-
wane midzy stanowiskami dowodzenia ma-
rynarki wojennej i si powietrznych.
wiatowe tendencje
Zamiast poszukiwania za pomoc SHL po-
stawionej pojedynczej miny powrcono do
oddziaywania symulowanym polem na jej
powierzchni. W 1977 r. Niemcy zapoczt-
koway program zwalczania min Trojka
21
. Po-
lega on na zdalnym sterowaniu elektroma-
gnetycznym traem rurowym HFG z traem
akustycznym niskiej i redniej czstotliwo-
ci, przebudowanym na zdalnie sterowany ku-
ter typu 351. Wysanie zdalnie sterowanego
kutra w rejon zagroony minami miao na ce-
lu zwikszenie bezpieczestwa.
System Trojka zmodernizowali specjalici
niemieccy i holenderscy. Nowy projekt ma no-
woczesny podwjny zesp zobrazowania,
wielofunkcyjn konsol do sterowania cztere-
ma pojazdami, system nawigacyjny GPS,
a take nowoczesny system przesyania danych
radiowych
22
. Krlewska Marynarka Wojenna
Danii uywa systemu dronw, czyli zdalnie
sterowanych kutrw traowych (KTTs), bazu-
jcego na wielozadaniowych okrtach typu
Standard Flex. Z kolei Szwedzi swoje zdalnie
sterowane kutry zbudowali na kadubie wy-
pornociowym typu katamaran (fot. 4). Ru-
chem kutra oraz prac urzdze traowych ste-
ruje si z okrtu typu Landsort. System po-
zwala na jednoczesne sterowanie trzema ku-
trami. Tra magnetyczny stanowi cewki na-
winite na pywaki oraz wok platformy ka-
tamaranu. Umoliwiaj one generowanie ska-
dowych pola magnetycznego. rdem pola
akustycznego jest holowany generator aku-
styczny. Kady z kutrw ma osiem wiech tra-
owych, sucych do oznakowania przetrao-
wanego pasa. Proces traowania jest monito-
rowany przez system nawigacyjny GPS sprz-
ony z ploterem
23
.
Szwedzi we wsppracy z innymi pastwami
opracowali now wersj systemu SAM-3. S to
jednostki napdzane dwoma silnikami, kady
o mocy 140 kW, pozwalajcymi osign prd-
ko do 12 w. System traowy SAM-3 zapew-
nia odwzorowanie pola magnetycznego i aku-
stycznego dowolnej jednostki (tab. 3).
Kutry zdalnie sterowane s przeznaczone do
poszukiwania i niszczenia min na stosunkowo
duych akwenach. Wymagaj jednak wyspe-
cjalizowanych okrtw obrony przeciwmino-
wej do kierowania (sterowania) pracami trao-
wymi. S to due jednostki. Dla przykadu:
wyporno SAM-3 wynosi 12 t, kutra typu
351 systemu Trojka 99 t, a duskich dronw
32 t i 125 t
24
.
W 1990 r. Amerykanie rozpoczli prby sys-
temu RMS (Remote Minehunting System)
(fot. 5). Zaoeniem konstruktorw byo zbu-
dowanie systemu taniego w produkcji i eksplo-
atacji (istnieje prawdopodobiestwo zniszcze-
nia na wykrytej minie), pozwalajcego wykry-
wa miny na pytkich wodach przybrzenych,
mogcego szybko przemieszcza si do rejo-
nw zagroonych oraz atwego do transportu,
kontrolowania parametrw pracy, naprawy lub
wymiany. Konstruktorzy dyli do opracowa-
21
W. Feldes, v. hausbeck: Trojka - das neue
Minenabwehrsystem der Marine. Soldat und Technik 1977,
nr 11.
22
Janes Defence Equipment Library, underwater Warfare
Systems 1998, s. 264.
23
Tame, s. 271.
24
Janes Defence Equipment Library, underwater Warfare
Systems 1998.
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
Parametr
SAM-1

SAM-3
Dugo
18,0 m

12,5 m
szeroko
6,1 m

5,6 m
zanurzenie
1,6 m

1,2 m
Masa
26 t

12 t
Prdko maksymalna
8 w.

12 w.
silnik
1x150 kW

2x140 kW
zasig
330 Mm/7 w.

300 Mm/8 w.
Materia
aluminium

kompozyty
tabela 3. Zestawienie danych
zestaww traowych SAM-1
i SAM-3.
rdo: Materiay reklamowe Thyssen Krupp.
u
2008/04
przegld morski 33
nia systemu, ktry w okresie pokoju mgby
by wykorzystywany do innych zada, np. po-
szukiwania zatopionych przedmiotw. Celem
projektantw byo take ograniczenie liczby
personelu obsugujcego system.
Inynierowie z zakadw Lockheed Mar-
tin i floty zadbali o zminimalizowanie
wszystkich pl fizycznych: wizualnych,
podczerwieni, odbicia radarowego, aku-
stycznych, magnetycznych i cinieniowych.
Opracowali jednostk o odpowiednim
ksztacie z pochylonym do tyu masztem
(mniejszy lad torowy), a take zastosowa-
li specjalny materia do budowy kaduba.
RMS wyposayli w sonary i czujniki elek-
trooptyczne, pozwalajce na prowadzenie
rozpoznawczego poszukiwania min z wy-
dajnoci 4 km
2
/h oraz na identyfikowanie
z wydajnoci 2 km
2
/h. W przypadku nisz-
czenia min wydajno dziaa na akwenie
z minami dennymi i kotwicznymi wynosi
2 km
2
/h. Jeli w skad zagrody wchodz mi-
ny denne czciowo zamulone, wydajno
dziaa zmniejsza si do okoo 0,3 km
2
/h.
W przypadku poszukiwania min w sprzyja-
jcych warunkach meteorologicznych i przy
spokojnej wodzie system umoliwia wykry-
cie lecych na dnie obiektw o rednicy
od 0,5 m na gbokoci do 200 m. Na 80%
okrela si prawdopodobiestwo wykrycia
i zniszczenia min kotwicznych i dennych
o rednicy powyej 0,5 m i dugoci 1 m
w trudnych warunkach hydrometeorolo-
gicznych do gbokoci 110 m. Miny o red-
nicy wikszej ni 0,5 m czciowo zag-
bione w dnie s skutecznie wykrywane do
gbokoci 20 m
25
.
Autonomiczny pojazd podwodny Dolphin
moe porusza si pod powierzchni wody
z prdkoci od 5,5 w do 16 w. Sterowanie
falami radiowymi umoliwia kontrolowanie
jego ruchu w zasigu horyzontalnym anten
ze stanowiska umieszczonego na jednostce
pywajcej lub ldzie. Zapas energii wystar-
cza do poruszania si z prdkoci 12 w
przez 50 godzin, a system stabilizacji po-
zwala wykorzystywa pojazd przy stanie
morza do 5 stopni w skali Beauforta. Stano-
25
Rockwell International brochure: Mine Cuntetermeasures,
Rockwell International Corporation, Autonetics Marine and
Aircraft Systems Division. Anaheim, california 1991.
26
Tame.
wisko kierowania pojazdem to pulpit obsu-
giwany przez jednego czowieka. Dane s
transmitowane w sposb cigy w systemie
zakodowanym lub gromadzone w pamici
komputera pokadowego
26
.
Wspczesne okrty zwalczania min cz
zalety niszczyciela min i traowca. Maj w wy-
posaeniu zarwno systemy traw kontakto-
wych i niekontaktowych, jak i hydrolokacyj-
ne systemy wykrywania, klasyfikowania, iden-
tyfikowania i niszczenia min.
Takie ograniczenia, jak negatywny wpyw
warstwowoci wd w morzach i oceanach na
zasig stacji hydrolokacyjnej oraz due g-
bokoci stawiania min dennych i kotwicznych
pokonano, wyposaajc sonary w opuszcza-
ne anteny. Byy to sonary drugiej generacji
(za sonary pierwszej generacji uwaa si pod-
kilowe stacje hydrolokacyjne). Na wspcze-
nie budowanych okrtach zwalczania min
montuje si stacje trzeciej generacji, np. ty-
pu DDQS-11M.
u
Wszechstronno
P
ojazdem Dolphin mona sterowa lub moe on
dziaa autonomicznie w okrelonym rejonie.
Mona zamontowa go na dowolnym okrcie, ma-
jcym zapewnia doran obron przeciwminow.
NOTATKA
Sonary pierwszej i drugiej generacji nie zapewniaj bez-
pieczestwa okrtom obrony przeciwminowej. Zagroenie
stanowi zwaszcza miny denne, niewykryte przez podkilo-
w SHL, nad ktrymi okrt musi przej, prowadzc rozpo-
znawcze poszukiwanie min za pomoc sonaru holowanego.
Mimo specjalnej konstrukcji kadubw
okrtw obrony przeciwminowej i minimali-
zowania ich pl fizycznych niebezpiecze-
stwo wci jest due (czsto w celu ochrony
ZM stawia si w nich miny przeciwko okr-
tom, a nawet migowcom OPM). Aby je wy-
eliminowa, opracowano pojazd z sonarem
poruszajcy si przed okrtem. Pojazdem tym
2008/04
40 przegld morski
mona swobodnie manewrowa na dowol-
nych, dopuszczalnych konstrukcyjnie gbo-
kociach. Takimi systemami s niemiecki
PVDS z sonarem DSQS i amerykaski z po-
jazdem RMS. Rni si one sposobem trans-
misji danych. PVDS jest sterowany drog
przewodow, a RMS radiow.
Perspektywy rozwoju
Nowoczesne okrty obrony przeciwminowej
s budowane z uwzgldnieniem specyficznych
technicznych i taktycznych wymogw prowa-
dzenia walki z uzbrojeniem minowym. Liczba
tego typu okrtw w poszczeglnych pa-
stwach zaley od przyjtej doktryny obronnej
i wielkoci wydatkw na cele wojskowe. W wy-
niku przemian politycznych zmieniy si uwa-
runkowania dziaalnoci Marynarki Wojennej.
Po rozpadzie Ukadu Warszawskiego bya ona
samodzieln, suwerenn si obronn. Obec-
nie wchodzi w skad sojuszu pnocnoatlan-
tyckiego, ktry rodkami politycznymi i mili-
tarnymi, zgodnie z Kart Narodw Zjednoczo-
nych, gwarantuje wolno i bezpieczestwo
wszystkim swoim czonkom
27
. W koncepcji
strategicznej sojuszu, przyjtej przez szefw
pastw i rzdw w listopadzie 1991 r. w Rzy-
mie, jest zapis o bezpieczestwie opartym na
dialogu, wsppracy i utrzymaniu wsplnego
potencjau obronnego. Koncepcja ta zakada:
zmniejszenie uzalenienia od broni jdrowej,
zmiany w zintegrowanych siach zbrojnych
NATO, zmniejszenie liczebnoci wojsk, zwik-
szenie ich gotowoci, mobilnoci i elastyczno-
ci reagowania oraz szersze wykorzystywanie
jednostek wielonarodowych
28
(np. midzyna-
rodowego zespou obrony przeciwminowej
SNMCMG1, dziaajcego na akwenach Mo-
rza Batyckiego i Pnocnego
29
). Nowa sytu-
acja polityczno-militarna w regionie Batyku
oraz przyjcie polityki bezpieczestwa i stra-
tegii obronnej RP zmuszaj do okrelenia roli
i miejsca MW. Przewiduje si, wzrost liczby
operacji antykryzysowych oraz ograniczenie
uycia siy (wykorzystujc mandat ONZ) w ce-
lu utrzymania pokoju. Zapewne wpynie to na
ksztat MWRP. Przyjcie takich zaoe ozna-
cza uycie si morskich nie tylko do obrony
wasnego kraju, ale take do dziaa na rzecz
sojuszu poza jego terytorium
30
.
Utrzymanie pokoju na akwenie poudnio-
wego Batyku, podejmowanie dziaa bojo-
wych w sytuacji kryzysu oraz wykonywanie
zada wynikajcych z czonkostwa w sojuszu
wymuszaj na MW posiadanie nowoczesnych
si obrony przeciwminowej.
27
NATO. Vademecum. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa
1999, s. 23.
28
Tame, s. 27.
29
W skad zespou McM FORNORTh wchodziy: NiM Rhein
i Gromitz (Niemcy), NiM Grimsby (Wielka Brytania), NiM
Lobelia (Belgia), NiM Zierikzee (holandia), NiM Karmoey
(Norwegia), NiM Svaerdfisken i dron MSF 2 (Dania).
wiczenie PASSEx przeprowadzono w dniach 23 listopada
2000 r., a szkolenie w winoujciu w dniach 36 listopada
2000 r. Sprawozdanie z wiczenia i pobytu zespou McM
FORNORTh.
30
A. Makowski: Siy morskie wspczesnego pastwa. Impul
Plus consulting, Gdynia 2000, s. 124.
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
u
NOTATKA
Najwiksze moliwoci prowadzenia dziaa przeciwmino-
wych maj RFN, Turcja i Wielka Brytania, a na akwenie
Morza Batyckiego Szwecja i Rosja (Flota Batycka).
Polska Marynarka Wojenna jest wyposaona
w traowce typu 207 i 207M jednostki zbudo-
wane w Stoczni MW w Gdyni w latach 1982
1994. Okrty te, w odrnieniu od nowocze-
snych okrtw obrony przeciwminowej innych
pastw, nie maj zintegrowanego uzbrojenia,
kierowanego przez zautomatyzowane systemy
dowodzenia. S wyposaone w sprzt traowy
i podkilowe stacje hydrolokacyjne, a take sta-
cje holowane obserwacji bocznej. Politechnika
Gdaska pracuje nad modernizacj stacji MG79
i MG89. Zostan one wyposaone:
- MG79 w siedemnastokanaowy, a MG89
w trzydziestoszeciokanaowy nadajnik z cy-
frow syntez sygnaw sondujcych;
- MG79 w pitnastokanaowy, a MG89
w trzydziestoszeciokanaowy odbiornik z cy-
frowym przetwarzaniem sygnau w procedu-
rze FFT, zapewniajcej dopasowanie filtracji
do sygnaw typu chip;
- w konsol operatora w technologii cyfro-
wej: dwa kolorowe monitory, na ktrych b-
2008/04
przegld morski 41
dzie przedstawiane zobrazowanie panoramicz-
ne (sektorowe) i zobrazowanie typu A i B,
z moliwoci rozszerzania skali typu zoom
[zwikszono rozdzielczo ktow zobrazo-
wania (wynosi 1) i rozdzielczo odlegoci
(wynosi 0,5% obecnego zakresu]. Zobrazowa-
nie zapewnia okrelenie wsprzdnych geo-
graficznych celw oraz prezentacj wczeniej
wykrytych obiektw;
- w cyfrowy blok sterowania ukadem hy-
draulicznym i stabilizacji pooenia anteny.
Zmodernizowane stacje bd mogy reje-
strowa sygnay i zobrazowanie w formie pli-
kw na dysku
31
.
Okrty typu 207, mimo zakwalifikowania
ich przez MW jako bazowe, s typowymi tra-
owcami redowymi. Maj niewielk wypor-
no, ograniczon dzielno morsk i s przy-
stosowane do wykonywania zada w rejonach
przybrzenych. Ich moliwoci prowadzenia
typowych dla nich dziaa w obszarach odda-
lonych od brzegu s ograniczone
32
. Uwzgld-
niajc sojusznicze zobowizania, okrty te mo-
g wykonywa zwaszcza zadania traowe.
W zwizku z tym zaplanowano, e na jednost-
kach zostan zamontowane:
a) system przeciwminowych samobienych
podwodnych adunkw wybuchowych Gup-
tak jednorazowy pojazd podwodny z kadu-
bem w postaci trzyczciowego amagnetycz-
nego pojemnika cinieniowego;
b) zdalnie odpalane adunki wybuchowe
Toczek, przeznaczone do niszczenia dennych
i kotwicznych min morskich. Do ich przeno-
szenia jest wykorzystywany pojazd gbino-
wy typu Ukwia (wersja A i B) lub petwo-
nurek miner (wersja C). adunki wybucho-
we s detonowane bezprzewodowo zakodo-
wanym sygnaem hydroakustycznym, gene-
rowanym do toni wodnej. Kady zapalnik a-
dunku ma programowany numer kodowy. Za-
pewnia on odpalenie tylko jednego adunku
kodem, do ktrego przypisany jest dany nu-
mer. adunki w wersji treningowej s prze-
znaczone do szkolenia si przeciwminowych.
Speniaj tak sam funkcj jak ich odpo-
wiedniki bojowe, jednake detonacj zast-
puj wypywajce pywaki i byskajce lam-
py. adunki wybuchowe wyposaono w zu-
nifikowany zapalnik, zintegrowany z odbior-
nikiem hydroakustycznym, przystosowanym
do wsppracy z adunkami A, B i C
33
;
c) stacje hydrolokacyjne SHL-101/T, prze-
znaczone do:
31
J. Woniak: Opis rozwiza technicznych w ramach moder-
nizacji stacji hydrolokacyjnej MG79 i MG89. WE, TiI
Politechniki Gdaskiej, Gdask 2001.
32
Sprawozdanie z rejsu nawigacyjno-szkoleniowego do Den
helder i wiczenia PASSEx z NiM KM holandii, przeprowadzo-
nego od 22 sierpnia do 3 wrzenia 1995 r.
33
adunek wybuchowy do niszczenia min morskich stano-
wicy wyposaenie opracowywanego w ramach pracy badaw-
czo-rozwojowej ukwia.
jedynymi okrtami speniajcymi wsp-
czesne standardy s traowce bazowe typu
206FM, niekiedy nazywane niszczycielami
min. Mimo modernizacji tych jednostek nie za-
pewniono wszystkich parametrw niezbdnych
do skutecznego poszukiwania i niszczenia
wspczesnych min. Tylko w niewielkim zakresie
zmniejszono pola fizyczne okrtu w porwna-
niu z podobnymi jednostkami zachodnimi para-
metr ten nadal jest wysoki. Nie jest moliwe au-
tomatyczne stabilizowanie pozycji podczas
wsppracy z pojazdem podwodnym. Jednak ze
wzgldu na autonomiczno, zasig pywania,
dzielno morsk, wyposaenie w systemy po-
szukiwania i niszczenia min oraz rodki czno-
ci jednostki te mog wykonywa zadania (wy-
nikajce ze zobowiza sojuszniczych) zarwno
na akwenie Morza Batyckiego, jak i na przy-
brzenych rejonach Morza Pnocnego.
Dostosowywanie
u
A jednak
S
pecyficzne warunki fizyczno-geograficzne na
wielu odcinkach torw wodnych, na podej-
ciach do portw, baz morskich, na redach i kotwi-
cowiskach, utrudniajce efektywne poszukiwanie
min z uyciem stacji hydrolokacyjnych, powoduj,
e jedynym rodkiem skutecznego zwalczania po-
stawionych min jest traowanie.
2008/04
42 przegld morski
- wykrywania i klasyfikowania obiektw
podwodnych (lecych na dnie min dennych
i czciowo zakopanych, usytuowanych w ob-
jtoci toni wodnej min kotwicznych i podwie-
szonych, min trudno wykrywalnych o zmini-
malizowanej sile celu);
- automatycznego ledzenia stacjonarnych
i ruchomych obiektw podwodnych;
- wsppracy z zewntrznymi urzdzeniami
nawigacyjnymi oraz informatycznymi syste-
mami wspomagania dowodzenia
34
.
d) wzbudnikowy tra akustyczno-magne-
tyczny WTA-M (Promienica
35
).
Aby przeciwdziaa potencjalnemu zagro-
eniu, pastwa mog uzupenia si w techni-
kach poszukiwania i niszczenia min, zwasz-
cza e europejskie kraje NATO nie maj okr-
tw tej klasy
36
.
34
Stacja hydrolokacyjna ShL-101/T. Materiay cTM.
35
Karta katalogowa wzbudnikowego trau akustyczno-magne-
tycznego WTA-M, Promienica. Gdynia cTM.
36
h. Karwan: Udzia traowcw 12.dTR w wiczeniach Baltic
Endeavour, w ramach midzynarodowych wicze
Partnerstwa dla Pokoju. Przegld Morski 2000 nr 4.
37
M. Schiele: Program modernizacji si morskich sojuszu.
WojskoTechnikaObronno 1999 nr 3.
39
S. Mach: Przydatno pdnikw cykloidalnych do napdu
niszczyciela min. Przegld Morski 1985 nr 11.
40
uzbrojenie NiMM typu Avenger, Janes Defence Equipment
Library, Fighting Ships 1998.
41
h. Karwan: Sprawozdanie z wiczenia cooperative
TELOS 97, od 18 do 28 wrzenia 1997 r. Amerykaski system
dowodzenia (transmisja danych na ld z NiM typu Avenger,
dziaajcego w rejonie zagroonym: pozycja, kurs, prdko
i pozycja zidentyfikowanych obiektw minopodobnych).
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
NOTATKA
W MWRP nie ma etatowych niszczycieli min. Na potrzeby
obrony przeciwminowej strefy obrony MW oraz zobowiza
sojuszniczych, naley zbudowa lub zakupi tego rodzaju
wyspecjalizowane jednostki.
typu Tripartite 600 t), a NiMM do 1300 t
(typu Avenger). Aby zabezpieczy siy okr-
towe, do traowania i poszukiwania min przy-
stosowuje si rwnie migowce. Maj one
zabezpiecza okrty przed minami kotwicz-
nymi o maym zanurzeniu i minami niekon-
taktowymi dennymi o duej czuoci.
NOTATKA
Wspczesne uzbrojenie minowe rozwija si szybciej ni
rodki do walki z nim. W zwizku z tym wiele rodkw obro-
ny przeciwminowej jest mao skutecznych.
u
W programie modernizacji floty, stanowi-
cym cz planu unowoczenienia polskich si
zbrojnych do 2012 r., przewidziano m.in. zbu-
dowanie piciu traowcw niszczycieli min
typu Kormoran
37
. Obecnie zakada si, e no-
woczesne okrty obrony przeciwminowej zo-
stan wdroone do linii po 2014 roku.
Dla wspczesnych okrtw obrony prze-
ciwminowej charakterystyczne s: niski po-
ziom wasnych pl fizycznych, dobre waci-
woci morskie (dzielno morska, odporno
udarowa), zunifikowanie urzdze, zastosowa-
nie dodatkowego napdu, wykorzystywanego
podczas dziaa przeciwminowych (rnorod-
ne pdniki
39
, stery strumieniowe). Okrty z re-
guy s wyposaone w jedendwa sterowane
przewodowo pojazdy podwodne do identyfi-
kowania i niszczenia min, komor dekompre-
syjn oraz tray kontaktowe i niekontaktowe
40
.
W skadzie okrtu jest take grupa nurkw mi-
nerw. Jednostki te maj systemy dowodzenia
i automatyczn transmisj danych do centrum
dowodzenia siami na ldzie
41
, przetwarzaj-
cego i analizujcego dane. Wyporno wsp-
czesnych NiM wynosi od 300 do 600 t (NiM
wnioski
1. Zapewnienie bezpieczestwa eglugi si-
om wasnym i sojuszniczym w sytuacji za-
groenia minowego jest trudne, czasochon-
ne i wymaga podjcia okrelonych dziaa
przeciwminowych, z wykorzystaniem urz-
dze o podanej skutecznoci i zastosowa-
niem metod zapewniajcych uzyskanie zao-
onych wskanikw taktycznych.
2. Waciwa organizacja i dziaanie systemu
obserwacji przeciwminowej (obejmujcego
rwnie kontrol sytuacji podwodnej w wy-
dzielonych rejonach) oraz wczenie go
w oglny system powiadamiania o zagroe-
niach to czynniki determinujce reim e-
glugi wasnych si oraz ograniczajce czas
ewentualnych dziaa przeciwminowych.
3. Zwalczanie min z zapalnikami (kanaa-
mi) hydrodynamicznymi stao si problemem.
Uycie przerywaczy zagrd minowych jest
2008/04
przegld morski 43
kosztowne, a stosowanie technik poszukiwa-
nia ukierunkowanych na wykrycie, zidentyfi-
kowanie i zniszczenie kadej pojedynczej mi-
ny wymaga nakadw i jest czasochonne.
4. Ochrona przeciwminowa wanych okr-
tw i transportowcw na akwenach zagroo-
nych minami specjalnie zaprogramowanymi
do niszczenia tego rodzaju jednostek moe
by prowadzona metodami obezwadniania
min (zakcania dziaania zapalnikw nie-
kontaktowych polami traujcymi okrtw
przeciwminowych). Przydatno tej metody
w warunkach Morza Batyckiego wymaga
potwierdzenia. W wyposaeniu Marynarki
Wojennej s wszystkie niezbdne do przepro-
wadzenia stosownych bada rodki (miny
MMD-P, wyposaenie traowe okrtw typu
207, 207M i 206FM).
5. Do walki z zagroeniem minowym
i przeszkodami inynieryjnymi na pytkich
i bardzo pytkich akwenach bd uywane
nowoczesne rodki wykrywania min, bez-
zaogowe pojazdy podwodne, systemy orga-
niczne (Organic MCM System Remote Mi-
nehunting System) oraz lotnicze systemy
wykrywania i niszczenia min (Expendable
Mine Destructor EMD), Airborne Mine
Neutralization System (AMNS), Airborne
Laser Mine Detection System (ALMDS),
Rapid Airborne Mine Clearance System
(RAMICS). Niszczenie min wykrytych
w strefie przybrzenej (surf zone) innymi
rodkami mona prowadzi z wykorzysta-
niem robota pezacza Foster-Miller.
6. Zauwaalne s dwie tendencje rozwoju
traw niekontaktowych: tworzenie zdalnie
sterowanego systemu traowania bezzaogo-
wego (Trojka RFN, Holandia, dron Dania,
SAM Szwecja, RMS USA i PVDS RFN)
oraz budowanie systemu traw odwzorowu-
jcych charakterystyki pl fizycznych ochra-
nianych okrtw.
7. Zakadany stopie obnienia poziomu
zagroenia minowego w wyniku prowadze-
nia dziaa przeciwminowych ma charakter
probabilistyczny i w poczeniu z czynni-
kiem czasowym stanowi miar efektywno-
ci tych dziaa bd miar efektywnoci
dziaania kadego z oddzielnie uytych sys-
temw przeciwminowych. Miara ta jest
funkcj wielu zmiennych, zwaszcza: cha-
rakteru zadania, wielkoci rejonu, gstoci
38
Zaoenia konstrukcyjne do budowy angielskiego NiM typu
Sandown. Materiay reklamowe.
u
Na efektywno dziaa przeciwminowych
prowadzonych przez wspczesne
okrty zwalczania min
38
wpywaj rne
czynniki, m.in.:
a) poszukiwanie min dennych i kotwicznych:
- moliwo zmiany gbokoci zanurzenia ante-
ny sonaru w celu zwikszenia efektywnoci wy-
krywania;
- usytuowanie sonaru w oddzielnym przedziale
z wind do opuszczania i podnoszenia go;
- moliwo przeszukania sonarem rejonu przed
dziobem okrtu;
b) wykrywanie i klasyfikowanie:
- system dowodzenia;
- zunifikowane zobrazowanie danych;
- konstrukcja nadbudwki jak najmniej podat-
na na wpyw wiatru, uatwiajca manewrowanie;
c) utrzymanie pozycji:
- system kontroli pozycji zblokowany z syste-
mem dowodzenia;
- wysokiej jakoci zintegrowany system obrbki
danych;
- funkcjonalno rozmieszczenia konsoli sys-
temu dowodzenia i kierowania okrtem
w sterwce;
- niskie napicie elektrycznych systemw ma-
newrowych;
d) uycie pojazdu podwodnego do identyfi-
kowania i niszczenia min:
- system kierowania pojazdem podwodnym;
- niwelowanie haasu na rufie okrtu;
e) dokadno prowadzenia nawigacji i zapi-
sywania danych z dziaa przeciwminowych:
- zastosowane systemy nawigacyjne;
- przeszklona sterwka uatwienie obserwacji
i sterowania okrtem.
By skutecznym
2008/04
44 przegld morski
ZAbeZPIecZenIe DZIAA Morze wolne od min
zagrody minowej, typw min, warunkw
rodowiskowych, charakterystyk taktyczno-
technicznych rodkw przeciwminowych
czy poziomu wyszkolenia zag.
8. Obnienie poziomu zagroenia mino-
wego wymaga uycia rnorodnych si
i rodkw przeciwminowych, uwzgldnia-
jcych, z jednej strony, nowe rodzaje bro-
ni minowej, z drugiej za warunki rodo-
wiskowe na zagroonych akwenach. Istot-
ne s metody i sposoby wykorzystania po-
siadanych si i rodkw. Z powodu poja-
wiania si nowych min proces ich zwalcza-
nia jest coraz trudniejszy. Konieczne staje
si stosowanie zmiennych technik poszu-
kiwania i niszczenia oraz technik trao-
wych bazujcych na traach odwzorowuj-
cych charakterystyki przestrzenno-czaso-
we i inne pola fizyczne ochranianych okr-
tw i transportowcw.
9. Uycie do poszukiwania i klasyfikowa-
nia min na akwenach strefy obrony MW sys-
temw wykorzystujcych techniki laserow
i telewizji podwodnej moe okaza si ma-
o skuteczne ze wzgldu na warunki rodo-
wiskowe tej czci Morza Batyckiego. Wy-
sok efektywno poszukiwania niezalenie
od pory roku i pionowego rozkadu dwi-
ku mona uzyska, stosujc sonary o zmien-
nym zanurzeniu anteny.
ci podwodnej oraz rodki do wykrywania,
klasyfikowania, identyfikowania i niszcze-
nia min, stanowi uzupenienie systemw
przeciwminowych. Rnorodne wyposae-
nie techniczne petwonurkw minerw po-
zwala niwelowa negatywny wpyw warun-
kw rodowiskowych na rezultaty dziaa
przeciwminowych.
12. Poziomy pl fizycznych okrtw typu
207, 207M i 206FM oraz ich specjalistycz-
ne wyposaenie (holowane systemy traowe)
pozwalaj na wykonywanie podstawowych
zada przeciwminowych z uwzgldnieniem
ogranicze wynikajcych z charakterystyki
technicznej sprztu i uzbrojenia oraz warun-
kw rodowiskowych. Znajomo rozkadw
pl fizycznych wasnych okrtw moe,
w pewnej mierze, zwikszy efektywno
traowania niekontaktowego.
13. Liczebno si przeciwminowych Ma-
rynarki Wojennej RP, w zasadzie wycznie
si traowych, jest porwnywalna z analogicz-
nymi siami takich pastw, jak Holandia czy
Francja. Porwnanie dotyczy nowych jedno-
stek, budowanych w latach 19851996 (typu
207, 207M). Jednak pod wzgldem specjali-
stycznego wyposaenia do walki z minami,
autonomicznoci i dzielnoci morskiej, sys-
temw cznoci, przetwarzania i transmisji
danych, zautomatyzowanych systemw do-
wodzenia, okrty MW ustpuj okrtom prze-
ciwminowym europejskich pastw NATO.
Nie zapewniaj wykonywania zada przeciw-
minowych na porwnywalnym jakociowo
poziomie. Zmodernizowane okrty typu
206FM, przeznaczone do wykonywania za-
da w ramach zobowiza sojuszniczych, zo-
stay wprawdzie wyposaone w systemy po-
szukiwania i zwalczania min, jednake cha-
rakterystyki taktyczno-techniczne tych okr-
tw nie speniaj wymogw stawianych nisz-
czycielom min.
kmdr por. dr in. HenRyK MiRosAw KARwAn
Dowdztwo Marynarki Wojennej
42
W. Grzdkowski: Pogldy na rozwj si i rodkw obrony
przeciwminowej w aspekcie rozwoju broni minowej. Przegld
Morski 1986 nr 4.
NOTATKA
Zakres i skuteczno uycia systemw hydroakustycz-
nych do poszukiwania min w duej mierze zaley od
uksztatowania dna i rodzaju osadw dennych oraz waci-
woci tumicych i rozpraszajcych orodka wodnego.
10. Pojazdy podwodne jednorazowego uyt-
ku, przeznaczone do niszczenia min dennych
i kotwicznych, maj due znaczenie w syste-
mach przeciwminowych. Zasig i skuteczno
dziaania tych pojazdw w znacznej mierze
zale od warunkw rodowiskowych na akwe-
nach ich uycia, gwnie hydrologicznych.
Mona przypuszcza, e jednorazowy pojazd
podwodny Guptak bdzie szeroko uywany
w strefie obrony MW.
11. Grupy nurkw minerw, wyposaone
w specjalistyczne przeciwminowe rodki
ochrony osobistej, rodki nawigacji i czno-
u
2008/04
przegld morski 4o
M
arynarka Wojenna
RP za porednic-
twem firmy Meta-
lexport zawara
w 2001 r. wieloletni umow na
dostaw systemu LWT (Light
Weight Torpedo) MU 90. Kon-
sorcjum EUROTORP dostarczy
marynarce torpedy MU 90, okr-
towe i migowcowe systemy kie-
rowania strzelaniem torpedo-
wym oraz lini technologiczn
do obsugi torped. Ze wzgldu
na warto kontraktu producent
by zmuszony do podpisania
umowy offsetowej. Realne staje
si wic zastosowanie jednego
typu torped ZOP na wszystkich
okrtach nawodnych i migow-
cach ZOP w MWRP. Takie roz-
wizanie zastosowaa niemiecka
marynarka wojenna. W 2006 r.
ograniczya liczb stosowanych
torped do dwch typw torpe-
dy uniwersalnej DM2A3 i torpe-
dy ZOP MU 90.
wspczesna korweta
Do XIX wieku korwetami
okrelano klas aglowych okr-
tw wojennych. Na pocztku
II wojny wiatowej w Wielkiej
Brytanii i we Woszech nazywa-
no tak mae okrty eskortowe,
suce do ochrony konwojw
przed atakami okrtw podwod-
nych. Standardowa wyporno
korwet wynosia 5001000 t,
a ich zasadniczym uzbrojeniem
byy wyrzutnie bomb gbino-
wych i sabe uzbrojenie artyleryj-
skie. Po zakoczeniu dziaa wo-
jennych korwety zaczto wyko-
rzystywa do patrolowania i do-
zorowania wydzielonych akwe-
nw morskich. Rozwj technolo-
giczny umoliwi polepszenie pa-
rametrw taktyczno-technicz-
nych okrtw tej klasy. Nie zmie-
niajc tonau, zwikszono prd-
ko do 2030 w. Zamontowano
bogatsze wyposaenie elektro-
niczne oraz nowe rodki wykry-
wania i zwalczania okrtw pod-
wodnych (OP) wyrzutnie rakie-
towych bomb gbinowych, a na
niektrych jednostkach kiero-
wane i niekierowane torpedy.
systemy torpedowe na
okrtach klasy korweta
Wspczesne systemy torpe-
dowe stanowi element auto-
matycznego systemu dowodze-
nia okrtu. Umoliwiaj zwik-
szenie efektywnoci wykorzy-
Po wprowadzeniu lekkich torped typu Mu 90 do wyposaenia okrtw
uzbrojenie torpedowe Marynarki Wojennej RP stao si kompatybilne
z uzbrojeniem innych pastw, takich jak RFN, Dania, Wochy i Francja.
nowy system torpedowy dla korwety ZOP projektu 620
kmdr por. dr in.
ADAM cicHocKi
Akademia Marynarki wojennej
TechnIKA I UZbROjenIe Zwikszenie skutecznoci
u
Obniy
koszty eksploatacji
2008/04
46 przegld morski
stania uzbrojenia oraz zdalne
i precyzyjne sterowanie z za-
chowaniem moliwoci dania
strzau w wariancie awaryjnym,
czyli niezalenego od systemu
dowodzenia.
Co roku zwiksza si liczba
pastw nalecych do NATO.
Komercyjne firmy zbrojeniowe
zabiegaj o nowych odbiorcw,
oferujc im coraz lepsze uzbroje-
nie. Dotyczy to rwnie Mary-
narki Wojennej RP. Swoje oferty
przedstawiy takie firmy, jak:
Thales, EDO, Kongsberg, STN
Atlas i SAAB. Poniewa oferuj
one rnorodne sensory (stacje
hydrolokacyjne i radiolokacyjne,
pawy hydroakustyczne i prze-
tworniki hydroakustyczne) oraz
coraz nowsze efektory (torpedy,
rakietowe bomby gbinowe),
mona sdzi, e nowe systemy
torpedowe bd stanowiy kom-
binacj technologiczn produk-
tw kilku producentw (tab.).
system torpedowy okrtu
projektu 620
Okrt projektu 620 Kaszub zo-
sta zbudowany w Stoczni Pnoc-
nej w Gdasku, a Marynarka Wo-
jenna RP eksploatuje go od 1987 r.
Jest to wspczesny polski dozo-
rowiec (korweta) w NATO okre-
lany jako BAL-COM-6 lub
Kaszub Class.
Jednostka jest wyposaona
w nastpujce uzbrojenie i rod-
ki walki do zwalczania okrtw
podwodnych:
cztery wyrzutnie torped
533 mm typu DTA-53-620 dla
torped ZOP SET- 53ME;
typ okrtu kraj
System torpedowy
typ wyrzutni
typ torpedy
Gteborg class Szwecja
Sesub wyrzutnie wykonane
w technice kontenerowej
TP 45
(400 mm telesterowana)
visby class Szwecja
Sesub wyrzutnie wykonane
w technice kontenerowej
TP 45
(400 mm telesterowana)
De La Penne class Wochy
Shipboard torpedo system
t. SPS/B 515
Mk46 mod 5/Mu 90
(324 mm)
hMS Anzac Australia/Nowa
Zelandia
Shipboard torpedo system
t. SPS/Mk 32 Mod 5
Mk46 mod 5/Mu 90
(324 mm)
Brandenburg class RFN
Shipboard torpedo system
t. SPS/Mk 32 Mod 9
Mu 90
(324 mm)
Abhay class Indie
System torpedowy produkcji
radzieckiej WT dwururowe DTA 53
SET 65E
(533 mm)
Eilat class Izrael
System torpedowy
prod. uSA Mk 32
Mk 46
(324 mm)
Baptista de Andradrade class
Portugalia
System torpedowy
prod. uSA Mk 32
Mk 46
(324 mm)
victory class Singapur
System torpedowy
prod. woskiej B 515
A 244S
(324 mm)
Systemy torpedowe wybranych okrtw ZOP
TechnIKA I UZbROjenIe Zwikszenie skutecznoci
Komercyjne
firmy
zbrojeniowe

przecigaj si
w pozyskiwaniu
nowych odbiorcw,
oferujc im coraz
doskonalsze
uzbrojenie.
u
2008/04
przegld morski 47
dwie wyrzutnie typu RBU-
-6000 dla RBG-60 (rys.1);
stacj hydroakustyczn SHL:
MG-349M (opuszczan);
stacj hydroakustyczn SHL:
MG-322T (podkilow).
Na korwecie zamontowano sys-
tem kierowania strzelaniem typu
SU-504E, wyprodukowany w by-
ym Zwizku Radzieckim. W je-
go skad wchodz podsystemy
Drakon TB i Drakon M. Pierw-
szy skada si z urzdze przeli-
czajcych i kierowania strzela-
niem uzbrojeniem ZOP, czyli sa-
monaprowadzajcymi torpedami
SET-53ME oraz SET-53 z wy-
rzutni torpedowych (WT) DTA-
-53-620 (fot. 1). Wyrzutnie te
w stanie gotowoci bojowej s
ustawiane pod ktem 25 od pasz-
czyzny symetrii okrtu. System
umoliwia wykorzystywanie tor-
ped 53-65KE oraz 53-56W do
niszczenia celw nawodnych. Jest
przeznaczony do kierowania strze-
laniem rakietowymi bombami
gbinowymi RGB-60 wystrzeli-
wanymi z wyrzutni RBU-6000.
Podzespoy systemu Drakon TB
automatycznie odbieraj ze stacji
hydrolokacyjnej biece wartoci
wsprzdnych okrtu podwodne-
go. Pozwala to na nieprzerwane
i automatyczne przesyanie da-
nych do strzelania torped oraz ra-
kietowych bomb gbinowych
z wyrzutni RBU-6000.
Wyrzutnia rakietowych bomb
gbinowych typu WRBG-6000
(fot. 2) stanowi cz systemu
zwalczania okrtw podwodnych.
Jest przeznaczona do miotania,
pojedynczo lub salwami, rakieto-
wych bomb gbinowych RGB-
-60, skierowanych przeciwko OP
i torpedom. Jednak gwnym
uzbrojeniem ZOP okrtu projek-
tu 620 jest samonaprowadzajca
cika torpeda elektryczna SET-
-53ME kalibru 533 mm (zmoder-
nizowana wersja torpedy SET-
-53). Osiga ona prdko 29 w
i zasig 14 000 m. Do wykrywa-
nia i lokalizowania celw pod-
wodnych wykorzystuje pasywny
ukad samonaprowadzania (nie
ma ukadu telesterowania). Moe
razi poruszajce si (emitujce
okrelony poziom szumw aku-
stycznych) okrty podwodne do
gbokoci 200 m, wykorzystujc
200-kilogramow gowic bojow
pobudzan zapalnikiem kontakto-
wym i zblieniowym.
Torpeda SET-53ME oraz przy-
rzdy kierowania strzelaniem tor-
pedowym jako kompleksowy sys-
tem zwalczania okrtw podwod-
nych istotnie nie s zagroeniem
dla wspczesnych okrtw pod-
wodnych.
nowoczesny system torpedowy
Nowoczesny system torpedowy
zamontowano na fregacie ZOP ty-
pu Oliver Hazard Perry. Pierwot-
nie okrt by wyposaony w sys-
tem torpedowy przeznaczony do
amerykaskiej torpedy Mk 46.
Jednak po analizie porwnawczej
Fot. 1. Widok oglny wyrzutni torped DTA-53-620
Waciwoci
T
orpeda SET-53ME
naley do rodziny
radzieckich torped
elektrycznych, produ-
kowanych w latach
60. i 70. xx wieku.
W porwnaniu ze
wspczesnymi torpe-
dami ZOP ma ograni-
czone moliwoci tak-
tyczno-techniczne,
zwaszcza w zakresie
prdkoci, zasigu,
skutecznoci w akwe-
nach pytkowodnych
oraz odpornoci na
zakcenia.
u
A
R
c
h
I
W
u
M

A
u
T
O
R
A
2008/04
4B przegld morski
zdolnoci operacyjnych wspcze-
snych torped ZOP Marynarka Wo-
jenna RP podja decyzj o zain-
stalowaniu systemu torpedowego
LWT MU 90.
Okrtowy system torpedowy
STS (Shipborne Torpedo System)
jest standardowym okrtowym
systemem torpedowym, przezna-
czonym dla lekkich torped ZOP
typu MU 90, a w niektrych przy-
padkach rwnie torped Mk 46
(fot. 3). W systemy STS s wy-
posaone wszystkie okrty ZOP
marynarek wojennych Francji
i Woch oraz okrty projektu
F 124 marynarki wojennej RFN.
Okrtowy system torpedowy
skada si z nastpujcych ele-
mentw:
systemu kierowania strzela-
niem torpedowym typu SPS
(Shipborne Presetting System),
tzw. presetera;
urzdze poczeniowych ty-
pu TIU (Torpedo Interface Unit);
wyrzutni torped Mk 32 z ze-
stawem modyfikujcym (Modifi-
cation Kit) do torpedy MU 90.
System torpedowy pracuje
pod nadzorem. Odbiera infor-
macje o celach podwodnych
z konsoli zobrazowujcej sytu-
acj podwodn, znajdujcej si
w okrtowym bojowym centrum
informacji (BCI).
System SPS, oprcz progra-
mowania i wprowadzania da-
nych do torped (za pomoc
konsoli operatorskiej), peni
role systemu eksperckiego oraz
zabezpieczajcego przed nie-
podanym wystrzeleniem tor-
ped. Komunikacj z operato-
rem konsoli zapewnia cieko-
krystaliczny ekran dotykowy
(stanowicy element interfejsu
operatora, tzw. Man to Machi-
ne Interface MMI), przeka-
zujcy informacje rwnie
w postaci graficznej.
Wyrzutnia torped SVTT typu
Mk 32 stanowi standardow plat-
form do wystrzeliwania torped
ZOP kalibru 324 mm. Poniewa
pozyskane przez Marynark Wo-
jenn RP okrty typu OHP ju by-
y uzbrojone w takie wyrzutnie
torpedowe, opracowano zestaw
adaptacyjny (Modification Kit)
pozwalajcy na wykorzystywanie
torped MU 90 (fot. 4).
Torpeda MU 90 podstawo-
wy element okrtowego systemu
torpedowego jest zaawansowa-
n, lekk torped ZOP kalibru
324 mm z napdem elektrycz-
nym. Charakteryzuje si dobry-
mi parametrami taktyczno-tech-
nicznymi, wysok skutecznoci
oraz prawie cakowit odporno-
ci na zakcenia i przeciw-
dziaanie przeciwnika. Moe
by wykorzystywana przez ka-
dego typu nosiciela oraz suy
do zwalczania kadego typu
okrtu podwodnego przeciwni-
Przezbrojenie korwety ZoP projektu 620 umoliwioby:
- zastosowanie jednego typu uzbrojenia torpedowego w dywi-
zjonie ZOP;
- ujednolicenie procesu szkolenia zag;
- rotacj zag w ramach jednego dywizjonu bez koniecznoci
dodatkowych szkole;
- utrzymywanie jednostki ognia dla okrtw o niszym stop-
niu gotowoci bojowej bez koniecznoci przezbrajania torped
w warsztatach brzegowych;
- wyeliminowanie okresowego remontu torped w wyspecjali-
zowanych zakadach komercyjnych (torpeda Mu 90 jest ca-
kowicie obsugiwana w MWRP);
- w przypadku wycofania z eksploatacji zmodernizowanej kor-
wety 620 przetransponowanie systemu torpedowego na
jednostk nowo budowan lub okrt innej klasy.
Korzyci
u
TechnIKA I UZbROjenIe Zwikszenie skutecznoci
2008/04
przegld morski 43
ka w kadych warunkach bojo-
wych i rodowiskowych.
Modernizacja systemu
torpedowego
Do zabezpieczenia logistyczne-
go eksploatowanego uzbrojenia
torpedowego s konieczne odpo-
wiednie zaplecze techniczne oraz
przeszkolony personel warsztato-
wy. Prawidowe funkcjonowanie
systemu logistycznego wymaga
olbrzymich nakadw finanso-
wych na eksploatacj kadego ty-
pu uzbrojenia. Ten problem roz-
wizay rnie:
Krlewska Marynarka Wojen-
na Norwegii pozyskano nowy
okrt podwodny, uzbrojony w tor-
pedy uniwersalne DM2A4, co po-
zwolio na zlikwidowanie bazy lo-
gistycznej dla torped ZOP typu
Mk 37 Mod 2 oraz na zmniejsze-
nie nakadw na eksploatacj tor-
ped uderzeniowych typu TP613N.
Personel warsztatu torped DM2A4
stanowi dwietrzy osoby, nato-
miast obsada warsztatu torped
Mk 37 Mod 2 i TP 613 liczy do
dziesiciu osb;
w marynarce wojennej RFN
w kocu 2006 r. pojto decyzj
o ograniczeniu liczby typw torped
do dwch (MU 90 i DM2A3).
Obecnie w uzbrojeniu si
ZOP Marynarki Wojennej RP
znajduj si:
dwie fregaty rakietowe ty-
pu OHP z torpedami ZOP typu
MU 90;
korweta projektu 620 z tor-
pedami SET-53M;
pi migowcw Mi-14P
przystosowywanych do torped
MU 90;
cztery migowce SH2-G
przystosowywane do torped
MU 90;
cztery okrty podwodne ty-
pu Kobben z torpedami Mk 37
Mod 2;
okrt podwodny ORP Orze
z torpedami SET-53M i TEST
71ME.
Uwzgldniajc docelowy okres
eksploatacji nosicieli torped oraz
technologiczn podatno uzbro-
jenia na modernizacj, mona
stwierdzi, e docelow torped
Fot. 2. Wyrzutnia rakietowych bomb gbinowych RBu-6000
Fot. 3. Fregata ZOP typu Oliver hazard Perry
u
A
R
c
h
I
W
u
M

A
u
T
O
R
A

(
2
)
2008/04
o0 przegld morski
dla nawodnych i lotniczych si
ZOP jest torpeda MU 90 i syste-
my z ni zwizane.
Dostosowanie okrtu projektu
620 do potrzeb systemu torpedo-
wego STS wymaga przebudowy
ju istniejcych instalacji okrto-
wych. Musz osign parametry
elektryczne i mechaniczne odpo-
wiadajce planowanemu do zasto-
sowania sprztowi.
Konfiguracja systemu torpedo-
wego, w peni zintegrowana z sys-
temem dowodzenia na okrcie, po-
lega na poczeniu podstawowych
elementw systemu torpedowego
z systemami uzbrojenia stanowi-
cego wyposaenie okrtu projek-
tu 620, zwaszcza z jego sensora-
mi (stacjami hydroakustycznymi).
Ju zmodernizowano stacj MG
349M, a trwa modernizacja stacji
hydroakustycznej MG 322T.
Zastosowanie torped MU 90 ja-
ko podstawowego uzbrojenia
ZOP korwety projektu 620 po-
zwoli na wycofanie z uzbrojenia
zrzutni grawitacyjnych bomb g-
binowych oraz wyrzutni RGB-
-6000, zwaszcza e wymienio-
na korweta jest jedynym nosicie-
lem tego typu uzbrojenia w Ma-
rynarce Wojennej RP.
Zmiany w uzbrojeniu i wypo-
saeniu okrtu umoliwi jego
przystosowanie do przewoenia
dodatkowych torped. Na okrcie
mogyby by one przechowywa-
ne w kontenerach przytwierdzo-
nych do pokadu na burcie okr-
tu lub w specjalnych magazynach
torpedowych, umieszczonych na
lewej i prawej burcie.
Podsumowanie
System torpedowy korwety
ZOP projektu 620 wymaga grun-
townej modernizacji w celu przy-
stosowania go do uycia lekkich
torped ZOP.
Mimo wysokich kosztw in-
westycyjnych przezbrojenie
okrtu przyniosoby wiele ko-
rzyci, takich jak:
ograniczenie wydatkw na
utrzymanie gotowoci bojowej
rnorodnych typw uzbrojenia;
moliwo zintensyfikowania
procesu szkoleniowego w dywi-
zjonie okrtw ZOP;
osignicie jednorodnego
uzbrojenia ZOP w Marynarce
Wojennej RP;
zmniejszenie kosztw zwi-
zanych z zakupem technicz-
nych rodkw materiaowych
dla jednego typu uzbrojenia
i rodkw walki;
osignicie penej interopera-
cyjnoci z jednostkami NATO
w zakresie systemw ZOP.
System torpedowy przystoso-
wany do torpedy MU 90 jest do-
stpny w rnych konfiguracjach
sprztowych. Pozwala to poten-
cjalnym kupcom na dokonanie
wyboru w zalenoci od ich za-
sobw finansowych oraz zapo-
trzebowania operacyjnego.
Fot. 4. Wyrzutnia torped Mk 32
u
TechnIKA I UZbROjenIe Zwikszenie skutecznoci
A
R
c
h
I
W
u
M

A
u
T
O
R
A
2008/04
przegld morski o1
S
ystem obronny Pol-
ski jako pastwa
cz onkowski ego
NATO musi zapew-
nia zarwno wykonywanie
konstytucyjnych zada obron-
nych, jak i wywizywanie si
ze zobowiza sojuszniczych.
W zwizku z tym istniejcy
system naley usprawni,
zwaszcza przygotowa regu-
lacje prawne dotyczce kom-
petencji, odpowiedzialnoci
i powinnoci obronnych.
wiadomo
Spoeczestwo musi mie
wiadomo, e jest jednako-
wo traktowane w sytuacji wy-
szej koniecznoci, czyli poten-
cjalnego zagroenia militarne-
go i pozamilitarnego. Dlatego
za bezdyskusyjny naley uzna
projekt utrzymania szkolenia
wojskowego modych ludzi.
Z drugiej strony, rozsdne wy-
daje si take inne, nietypowe
rozwizanie uzawodowienie
armii. Pod wzgldem mate-
matycznym powinno ono od-
zwierciedla funkcj potgo-
w, dla wikszoci onierzy
rozpoczynajc si w punkcie
0,0 (rys. 1).
Okrelenie nietypowe roz-
wizanie moe budzi kontro-
wersje. Zawodowstwo stanowi
bowiem wyzwanie dla decy-
dentw. Dla kadry i przyszych
onierzy oznacza cakowit
zmian sposobu mylenia,
a take przyjcie sojuszniczych
modelowych rozwiza osobo-
wych poszczeglnych stano-
wisk subowych.
Dziaania majce na celu
uzawodowienie armii utwier-
dzaj przedpoborowych
w przekonaniu, e ostatecz-
nie zostanie rozwizany pro-
blem zasadniczej obowiz-
kowej suby wojskowej.
Postanowiono sprawdzi, ja-
kie postawy prezentuj modzi
ludzie, mogcy w przyszoci
zasili szeregi armii zawodo-
wej lub odby przeszkolenie
podczas studiw bd po uko-
czeniu szkoy redniej.
badania
Przeprowadzono je w po-
wiecie supskim. Jest to re-
gion o do wysokiej stopie
bezrobocia, ksztatujcej si
na poziomie 16% w stosunku
do caego kraju (w listopadzie
2007 r. 11,3%).
Trudnoci ze znalezieniem
pracy wpywaj na postawy
modych ludzi. Po ukoczeniu
szkoy s oni skonni wyjecha
Zapewnienie moliwoci obronnych pastwa jest warunkiem jego
suwerennoci oraz bezpieczestwa obywateli.
Postawy poborowych
a profesjonalizacja armii
SZKOLenIe I WYchOWAnIe Przyszo
u
R
O
B
E
R
T

B
I
E
R
N
A
c
Z
y
K
2008/04
o2 przegld morski
do pracy za granic. Osoby po-
zostajce w kraju maj wybr:
dalsza edukacja albo wstpie-
nie w szeregi armii. Zawd
onierza jest traktowany jako
prestiowy.
- czy rynek pracy wpywa na
akceptacj przez poborowe-
go przyszej roli onierza?
- czy suba wojskowa jest
traktowana przez poborowe-
go jako szansa zawodowa?
- Jaki jest stosunek modzie-
y do suby wojskowej?
- czy rodowisko poborowe-
go ma wpyw na prezento-
wane przez niego postawy?
Szczegowe
pytania:
y=x
2
y=x
3
y=x
1
y
x
Punkt zerowy rozpoczcia
profesjonalizacji przyjty
umownie dla kadego
onierza, zakadajcy od-
powiedni poziom psychof-
zyczny i specjalizacyjny.
Dziedzina
funkcji okrela-
jcej stopie
postpowania
profesjonalizacji
zaley od wy-
kadnika r>0,
ktry modeluje
ramiona funkcji,
natomiast
umiejscowienie
wierzchoka wy-
nika ze wstpnej
weryfkacji onie-
rza, co powoduje,
e kady z nich
posiada indywi-
dualn posta
kanoniczn.
Sektor rozwoju
onierza
(caka) bdcy
progresem
funkcji pot-
gowej y=xr,
gdzie przy
r>0 funkcja
jest rosnca
w przedziale
<0;).
Rys. 1. Matematyczny postp profesjonalizacji
onierza
Sub wojskow s zainte-
resowane gwnie osoby po-
chodzce z rodzin wielodziet-
nych, o niskim standardzie
spoeczno-ekonomicznym.
Mona spodziewa si, e ak-
cje promujce wojsko prze-
konaj poborowych wywo-
dzcych si wanie z takich
krgw spoecznych. Jednak
nie mona wykluczy, e
prac w armii, ktra ju
w 2009 r. ma by zawodowa,
a obecnie kusi obietnicami
wysokich zarobkw oraz roz-
dawnictwem mieszka, bd
zainteresowane rwnie inne
osoby poszukujce pracy,
take kobiety i mczyni
w rnym wieku.
Czy zatem przemiany
w wojsku zwizane z pro-
fesjonalizacj armii wpy-
n na zmian postaw pobo-
rowych?
Na potrzeby bada posta-
wiono hipotez, e przemia-
ny spoeczne, rynek pracy
i sytuacja gospodarcza kraju
pozytywnie wpywaj na po-
stawy poborowych. Na tej
podstawie okrelono nast-
pujce pytania szczegowe:
Czy rynek pracy wpywa
w sposb bezporedni na ak-
ceptacj przez poborowego
przyszej roli onierza?
Czy suba wojskowa jest
traktowana jako szansa zawo-
dowa poborowego?
Czy modzie majca po-
zytywny stosunek do suby
wojskowej rwnie przyjmu-
je pozytywn postaw wobec
obronnoci?
Czy pozytywny stosunek
rodowiska do obronnoci
kraju spowoduje, e poboro-
wy rwnie przyjmuje posta-
w pozytywn?
W przeprowadzeniu bada
postaw poborowych posuo-
no si sondaem diagnostycz-
nym. Podstawow technik
by wywiad. Poznanie faktw,
opinii i postaw zbiorowoci
umoliwia kwestionariusz,
zawierajcy 23 pytania.
Badania przeprowadzono
od lutego do kwietnia 2007 r.
na terenie Powiatowej Komi-
sji Poborowej nr 2 w grupie
19-latkw, stajcych po raz
pierwszy do poboru. Bada-
niami objto 100 poboro-
wych, pochodzcych z wy-
branych miejscowoci po-
wiatu supskiego (64% re-
spondentw pochodzio
z miejscowoci wiejskich,
SZKOLenIe I WYchOWAnIe Przyszo
O
P
R
A
c
O
W
A
N
I
E

W

A
S
N
E

(
2
)
u
2008/04
przegld morski o3
natomiast 36% z miast po-
wiatu supskiego).
wyniki
Z bada wynika, e miej-
sce zamieszkania modych
mczyzn istotnie wpywa na
ich postawy. Modzie pocho-
dzca z terenw wiejskich ma
pozytywny stosunek do su-
by wojskowej, natomiast mo-
dzie z miast negatywny.
Prawdopodobnie jest to wy-
nik oddziaywania rodowi-
ska, w jakim modzie si wy-
chowywaa oraz postaw
uksztatowanych przez oto-
czenie. Mona przyj, e du-
rol w uwiadamianiu mo-
dych ludzi odgrywa wykszta-
cenie rodzicw.
Wikszo poborowych
(37%) miaa tylko siostr
lub brata, dua cz (30%)
dwoje rodzestwa, z ro-
dzin wielodzietnych pocho-
dzio 26% poborowych, po-
zostali ankietowani za by-
li jedynakami.
NOTATKA
Wikszo poborowych sytuacj
socjaln swojej rodziny ocenia ja-
ko dobr. Za bardzo dobr sytuacj
t uznao 19% ankietowanych, a za
z 9%.
Problemem badawczym
byy postawy poborowych
wobec obronnoci kraju.
Do wysoki odsetek bada-
nych mia pozytywny stosu-
nek zarwno do obowizku
odbywania zasadniczej su-
by wojskowej, jak i do trans-
formacji zwizanej z uzawo-
dowieniem armii.
Modzie uznajca ko-
nieczno powszechnego
obowizku obrony oglnie
ma pozytywny stosunek do
wojska, cho 30% poboro-
wych miao odmienne zda-
nie. Taki stan jest najpraw-
dopodobniej rezultatem wy-
chowania w atmosferze ne-
gacji wartoci patriotycznych
lub powszechnie zej oceny
suby w siach zbrojnych.
Takie opinie bezporednio
wpywaj na wyniki bada
dotyczcych uchylania si od
suby wojskowej. Jedynie
18% badanych stwierdzio, e
prby uchylania si od suby
nie s aprobowane w ich ro-
dowisku. Co drugi ankietowa-
ny tak postaw uwaa za nor-
maln. W co trzecim gospo-
darstwie domowym, ktre do-
wiadczyo okruciestw woj-
ny i niewoli, uchylanie si od
obowizku obronnoci jest
akceptowane. Powcigliwie
o takiej postawie wyrazio si
20% ankietowanych. Przyj-
cie postawy neutralnej naley
uzna za milczc aprobat.
Na odpowiedzi ankietowa-
nych take wpywaa opinia
otoczenia, cho w niewielkim
stopniu. W rodowiskach ne-
gatywnie oceniajcych uchy-
lanie si od obowizku su-
by w wojsku przewaaj po-
stawy pozytywne.
Wpywa to na zaintereso-
wanie modych ludzi prac
w wojsku oraz tematyk mi-
litarn, cho niekoniecznie
przekada si na ch wst-
pienia w szeregi wojska. Do-
minujc kategori odpo-
wiedzi (39% badanych) jest
may stopie zainteresowa-
nia sub. Tylko 29% re-
spondentw ocenio swoje
zainteresowanie wojskiem
jako due. Znajomo pro-
blematyki obronnej ma istot-
ny wpyw na postawy pobo-
rowych. Komponent po-
znawczy jest nie mniej istot-
ny ni czynniki motywacyj- u
Rozka z rodzin
zbyt mao czasu
na rozrywki
ze traktowanie
Dyscyplina wojskowa
utrata zdrowia
Prace zyczne
zajcia poligonowe
Rys. 2. Obawy zwizane z przysz sub
wojskow
2008/04
o4 przegld morski
Rys. 3. Kategorie pojmowania suby wojskowej
ne i emocjonalne. Zaledwie
co drugi badany uzna swo-
je zainteresowanie obronno-
ci za wystarczajce.
oraz spenienie obowizku
wobec ojczyzny (rys. 3).
Na postawy poborowych
istotnie wpywa rodowisko.
Postawy obywatelskie mo-
dziey s ksztatowane gw-
nie przez rodzin, rwieni-
kw, rodki masowego prze-
kazu oraz szko. Rodzina
przekazuje tradycje oraz wie-
dz o regionie i kraju, a take
o faktach i zdarzeniach silnie
oddziaujcych na uczucia
i dum narodow. Modzie
wychowywana w rodzinie
pielgnujcej tradycje narodo-
we i majcej pozytywny sto-
sunek do suby wojskowej
przyjmuje waciwe postawy
obywatelskie.
Mimo zmiany nastawienia
do instytucji wojska, nadal
brakuje poborowych. Czsto
niemoliwe jest skierowanie
do suby nawet jednego pro-
centu z tych, ktrzy otrzyma-
li kategori zdrowia A. Ze
wzgldu na brak ofert na ryn-
ku pracy lub niskie pace
modzi ludzie decyduj si na
wyjazd za granic. Duy pro-
cent poborowych wyraa
ch dalszej nauki, gwnie
na uczelniach cywilnych.
Tylko niewielki odsetek mo-
dych ludzi z wikszych miast
deklaruje wol zwizania si
z wojskiem na stae. Tak
ch wykazywali poborowi
ze wsi, w wikszoci sabo
wyksztaceni. Nie sposb
wic nie zapyta o przyszo
polskiej zawodowej armii.
Planujc uzawodowienie
armii, naley uwzgldni,
oprcz narzdzi ekonomicz-
nych, moliwoci przystoso-
wawcze lokalnej spoeczno-
ci. Do wojska trafiaj pobo-
rowi w wieku okoo 20 lat.
Ich moliwoci adaptacyjne
i intelektualne pozwalaj na
ksztatowanie okrelonych
postaw i umiejtnoci. Mo-
dzi ludzie, wykorzystujc do-
wiadczenie zdobyte w woj-
sku, w rodowisku cywilnym
mogliby zwiza si zawodo-
wo z firmami ochroniarskimi.
Dlatego naley rozway cer-
tyfikowanie uprawnie. Takie
dziaania przyczyniyby si
do znacznego obnienia kosz-
tw ponoszonych przez urz-
dy pracy. W wyniku tego woj-
skiem zaczliby interesowa
si ludzie o duym potencja-
le edukacyjnym. Dopiero
wwczas mona byoby spo-
dziewa si wzrostu zmiennej
motywacyjnej, ktra pod
wzgldem ekonometrycznym
stanowi zmienn losow, od-
powiedzialn za osobowo-
ciowy model onierza za-
wodowego.
kmdr ppor. DARiusz KlosKowsKi
bosm. MoniKA woniAK
Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej
NOTATKA
Z bada wynika, e stosunek mo-
dych ludzi do suby wojskowej re-
latywnie si zmienia. Prawie 65%
respondentw pozytywnie ocenio
sub wojskow, natomiast co
trzecia osoba jej nie akceptuje.
Wikszo modziey aprobuje tra-
dycyjny model funkcjonowania woj-
ska uwaa armi za gwaranta su-
werennoci i niezalenoci teryto-
rialnej pastwa. I cho modzie
jest przekonana, e bezpiecze-
stwo pastwa moe zapewni silna
i profesjonalna armia, to nie ma
zdania na temat armii zawodowej.
Wypowiadajc si na temat
profesjonalizacji wojska, an-
kietowani wyraaj obawy
o sposb traktowania onie-
rzy, utrat ycia w przypadku
zaj poligonowych czy wy-
jazdw na misje zagraniczne,
a take o brak wolnego czasu
dla bliskich (rys. 2).
Jednak nadal duy odsetek
modych ludzi traktuje sub
wojskow jako element kszta-
towania swojego charakteru
u
SZKOLenIe I WYchOWAnIe Przyszo
Mska przygoda
ch sprawdzenia si
strata czasu
zo konieczne
O
P
R
A
c
O
W
A
N
I
E

W

A
S
N
E
obowizek
wobec ojczyzny
2008/04
przegld morski oo
Z ycia fot
kmdr por. MAcieJ nAcz
Dowdztwo Marynarki wojennej
FeDeRacja ROSyjSKa:
ZWiKSZeNie KOSZTW
PRZeBuDOWy LOTNiSKOWca
SIY MORSKIe InnYch PASTW Aktualnoci
W
styczniu 2004 r. Rosja i Indie
podpisay umow na moderni-
zacj dwudziestoletniego, czciowo
zniszczonego przez poar lotniskow-
ca floty rosyjskiej Admira Gorsz-
kow. Warto prac oceniono na
350400 mln dolarw. Poar wy-
buch w 1994 r. w wyniku eksplozji
kota parowego. Jednostk skierowa-
no do remontu trwa ponad rok po
czym wycofano ze suby.
Na pocztku grudnia 2007 r. Ro-
sja, dostrzegajc opnienia w pla-
nowanych pracach w stoczni w Sie-
wierodwisku, zadaa dodatko-
wych 1,2 mld dolarw i przeoenia
daty przekazania jednostki. Jako
gwn przyczyn opnienia Rosja-
nie wskazuj brak dokumentacji
rysunkw technicznych i przekrojw
konstrukcyjnych (twierdz, e wa-
cicielem dokumentacji jest stocz-
nia ukraiska, w ktrej okrt zosta
zbudowany)
1
.
W kontrakcie o cznej wartoci
1,5 mld dolarw przewidziano mo-
dernizacj okrtu oraz dostaw
16 myliwcw MiG-29K (w tym czte-
rech szkolnych) i szeciu migow-
cw Ka-31. Okrt mia by przeka-
zany w poowie biecego roku, jed-
nak obecnie Rosjanie mwi o prze-
omie lat 2010/2011
2
.
Zabiegajc o zwikszenie wartoci
kontraktu, Rosjanie chc pokry
ewentualne straty spowodowane
spadkiem wartoci amerykaskiej
waluty. Ten problem w najbliszym
czasie moe dotyczy take innych
kontraktw zbrojeniowych.
Projekt lotniskowca Vikramaditya
1
R. Bedi: Lost blueprints are
behind delays to
Vikramaditya refit. Janes
Defence Weekly z 12 grud-
nia 2007 r., s. 5.
2
K. Bedi: Russia hikes price
of INS Vikramaditya refit.
Janes Defence Weekly
z 5 grudnia 2007 r., s. 14.
rdo: Nevskoye Planning and Design Bureau
2008/04
o6 przegld morski
SIY MORSKIe InnYch PASTW Aktualnoci
I
nformacje o dzierawie siom mor-
skim Indii atomowego okrtu pod-
wodnego projektu 971 (typu Bars,
w nomenklaturze NATO: Akula) po raz
pierwszy potwierdzi przez wysoki ran-
g przedstawiciel marynarki wojen-
nej Indii. Jednoczenie hindusi za-
mierzaj kontynuowa wasny pro-
Akula dla Indii?
gram budowy okrtu podwodnego
ATv (Advanced Technology vessel)
z napdem nuklearnym.
Indie ju dzierawiy od ZSRR ato-
mowy okrt podwodny typu charlie I.
Przez trzy lata marynarka zdobywaa
dowiadczenia operacyjne, wykorzy-
stujc ten rodek walki. Podczas in-
dyjskiej eksploatacji okrtu jego siow-
ni obsugiwa personel rosyjski.
Ju niedugo w stoczni w Komso-
molsku nad Amurem zostanie za-
koczona budowa Nierpy okr-
tu zaproponowanego Indiom. Za
dziesicioletni dzieraw Indie ma-
j zapaci 700 mln dolarw. Okrt
ma wej do suby w kocu tego ro-
ku
3
. Jednostk rozpoczto budowa
ponad dwie dekady temu, a zwodo-
wano w 1986 roku
4
.
AtoMoWy oKRt PoDWoDNy
projektu 971
I
N
T
E
R
N
E
T
S
iy morskie Francji zadecydoway
o rozpoczciu programu konwersji
trzeciej fregaty FREMM do wersji okr-
tu obrony powietrznej. Zgodnie z zao-
FRaNcja: FReMM W WeRSji
OBRONy POWieTRZNej
Projekt fregaty FREMM
eniami francuskie fregaty miay by
budowane w dwch wersjach: do zwal-
czania okrtw podwodnych oraz zwal-
czania celw ldowych. Rezygnacja
z budowy trzeciej fregaty typu horizon
wymusia budow nieplanowanej do-
tychczas wersji FREMM.
W latach 20112016 co siedem
miesicy do suby bdzie wchodzio
osiem okrtw: sze w wersji ZOP
i dwa Auvergne i Alsace w wer-
sji zwalczania celw ldowych. Wersja
przeciwlotnicza FREMM ma by wypo-
saona w rakiety Aster 30, wystrzeli-
wane z wyrzutni pionowego startu Syl-
ver A70. System bojowy okrtu, w tym
sensory, zostanie odpowiednio przy-
stosowany i zmieniony
5
.
D
c
N
3
R. Bedi: India confirms
plans for nuclear submari-
nes. Janes Defence Weekly
z 12 grudnia 2007 r., s. 12.
4
Janes Fighting Ships
20062007.
5
G. cowan: France considers
anti-air variant of FREMM fri-
gate. Janes Defence
Weekly z 5 grudnia 2007 r.,
s. 10.
2008/04
przegld morski o7
K
rlewska Marynarka Wojenna
holandii ujawnia szczegy doty-
czce nowych jednostek, okrelanych
jako okrty patrolowe. Zastpi one
fregaty rakietowe typu Karel Door-
man. Na sympozjum w Rotterdamie
pokazano plany nowych jednostek.
Bd one miay dugo 102,4 m i wy-
porno 3750 t oraz osigay maksy-
maln prdko 22 w (wartoci tych
parametrw dla jednostek typu Karel
Doorman wynosz odpowiednio:
122,3 m, 3320 t i 30 w).
Konieczno wyposaenia floty
w okrty patrolowe holenderskie mini-
sterstwo obrony wskazao ju w 2005 r.
w dokumencie Marinestudie. Okreli-
o w nim zmiany zagroe: od konflik-
tu o wielkiej skali, przez zwalczanie ter-
roryzmu, przemytu broni i ludzi po za-
groenia dla ludnoci cywilnej na ma-
sow skal.
Nowe patrolowce bd miay za-
sig 5000 mil morskich i osigay
prdko 16 w. Zostan wyposao-
ne w napd hybrydowy, wykorzystu-
HOLaNDia: ODSONicie PLaNW
NOWeGO PaTROLOWca
jcy dwa silniki wysokoprne o cz-
nej mocy 5400 kW i dwa silniki elek-
tryczne po 400 kW. Silniki wysoko-
prne bd uywane podczas py-
wania z prdkoci wiksz ni
10 w. Stosunkowo ma prdko
okrtu zrekompensuj dwie due o-
dzie inspekcyjne, osigajce prd-
ko do 40 w
6
.
Projekt nowego okrtu patrolowego si
morskich Holandii
R
O
y
A
L

S
c
h
E
L
D
E
P
it, ostatni z zakontraktowa-
nych korwet rakietowych typu
Braunschweig K130, Ludwigshafen
am Main uroczycie zwodowano
w stoczni Lurssen w Bremie.
Znani z perfekcyjnego planowa-
nia i wykonania Niemcy nie ustrze-
gli si jednak opnie w programie
wprowadzania tych okrtw do su-
by. Pierwsza z korwet, Braun-
schweig, zwodowana w kwietniu
RFN: WODOWaNie LuDWiGSHaFeN
aM MaiN
2006 r. przez stoczni Blohm+voss
z hamburga, miaa by przekazana
marynarce w maju ubiegego roku.
Ze wzgldu na problemy technicz-
ne prby morskie znacznie si prze-
duyy. Okrt wszed do linii z p-
rocznym opnieniem.
Niemcy zamierzaj jeszcze zam-
wi sze okrtw tego typu. Fundu-
sze na ten cel maj by ujte w bu-
decie obrony na rok 2009
7
.
6
M. Steketee: RNLN reveals
heavier and slower ocean pa-
trol vessel. Janes Navy
International z listopada
2007 r., s. 5
7
A. Pape: Lurssen shipyard
launches Germanys
Ludwigshafen. Janes Navy
International z listopada
2007 r., s. 8.
2008/04
oB przegld morski
Projekt 6346
M
arynarka rozpocza prace nad
studium koncepcyjnym dotycz-
cym zdolnoci si podwodnych po
2020 r. Studium to nazwane Ny Ubt
(nowy okrt podwodny) lub Projekt
6346 ma pozwoli na okrelenie, ja-
kie jednostki, o jakich moliwociach
i w jakiej liczbie zastpi obecnie eks-
ploatowane okrty podwodne typu ula
Okrt podwodny si morskich
Norwegii Utvaer typu Ula
D
I
E
G
O

Q
u
E
v
E
D
O
NORWeGia: NOWe FReGaTy
OGRaNicZyy DZiaaLNO
OPeRacyjN Si MORSKicH
Z
e wzgldu na znaczne nakady fi-
nansowe zwizane z wprowadza-
niem do linii nowych jednostek typu
Fridtjof Nansen (piciu fregat o wypor-
noci 5290 t) i Skjold (szeciu kutrw
rakietowych o wypornoci 260 t) Kr-
lewska Marynarka Wojenna Norwegii
ograniczy w tym roku i kilku nastp-
nych latach dziaalno operacyjn.
Ostatnie z fregat helge Instad
i Thor heyerdahl maj wej do
suby do 2009 r. W tym okresie zo-
stan rwnie podniesione bandery
na trzech kutrach rakietowych. Ogra-
niczenia finansowe nie s jedyn przy-
czyn tej sytuacji. Okrty nie bd
zdolne do wykonywania zada zgod-
nie z przeznaczeniem. Zamwione
migowce Nh-90 osign zdolno
operacyjn nie wczeniej ni w latach
20112012
8
. Trudnoci z wprowa-
dzeniem migowcw do suby spo-
wodoway, e przesunito termin ob-
jcia przez Norwegw dowdztwa sta-
ej grupy okrtw NATO SNMG1 (Stan-
ding NATO Maritime Group 1)
9
.
FReGAtA RAKIetoWA
Fridtjof Nansen
8
T. Fish: Norwegian MoD
acknowledges reduced naval
operations ahead. Janes
Navy International z grudnia
2007 r., s. 10.
9
R. Scott: Norways com-
mand of SNMG 1 is delayed.
Janes Navy International
z listopada 2007 r., s. 11.
SIY MORSKIe InnYch PASTW Aktualnoci
M
A
R
y
N
A
R
K
A

W
O
J
E
N
N
A

N
O
R
W
E
G
I
I
2008/04
przegld morski o3
D
o suby wszed Lyme Bay
czwarty i ostatni z planowanych
okrtw desantowych typu Bay. Na
pocztku grudnia ubiegego roku
uczestniczy w szkoleniu na poligo-
nach pooonych u poudniowych wy-
brzey Anglii. Wejcie okrtu do su-
by oznacza zakoczenie programu
budowy jednostek desantowych.
Koszty tego programu okazay si
znacznie wiksze ni planowano.
Stpk pod okrt desantowy Lyme
Bay, o wypornoci 16 160 t, pooo-
no w listopadzie 2002 r. Niespena
trzy lata pniej stocznia Swan hun-
ter powiadomia Royal Navy o trud-
nociach z wykonaniem planu budo-
wy
11
. Lyme Bay ma dugo 176 m,
szeroko 26,4 m i zanurzenie 5,8 m.
R
zd Republiki Woskiej podpi-
sze w tym roku kontrakt na bu-
dow kolejnych czterech fregat ra-
kietowych FREMM. Tym samym licz-
ba zamwionych jednostek wzro-
nie do szeciu (dotychczas plano-
wano dziesi jednostek tego typu).
Dwie pierwsze jednostki zostay za-
mwione w 2005 r. w sytuacji du-
WieLKa BRyTaNia: OSTaTNi OKRT
TyPu Bay WcHODZi DO SuBy
Osiga prdko 18 w. Zasig jednost-
ki pyncej z prdkoci 15 w wynosi
8000 mil morskich. Zaog okrtu sta-
nowi 60 marynarzy, przy czym dodat-
kowo na pokad moe wej 356 o-
nierzy. Dugo linii zaadowczej wyno-
si 1150 m. Oznacza to, e na pokadzie
mona przewozi 36 czogw challen-
ger lub 150 samochodw ciarowo-
-terenowych oraz 200 t amunicji
12
.
WOcHy: KOLejNe ZaMWieNia
FReGaT FReMM
LyMe BAy po raz
pierwszy wychodzi
w morze
R
O
y
A
L

N
A
v
y
10
R. Scott: Norway looks into
future submarine capability.
Janes Navy International
z listopada 2007 r., s. 11.
11
T. Fish: Final Bay-class LSD
enters service. Janes
Defence Weekly z 5 grudnia
2007 r., s. 30.
12
Janes Fighting Ships
20062007.
13
T. Kington: Italy confident
it can afford 4 more FREMM
frigates. Defense News
z 3 grudnia 2007 r., s. 10.
ych ci budetowych. cena jed-
nostkowa fregaty wynosi 350 mln
euro.Wosko-francuski program budo-
wy fregat rakietowych by zagroony
z powodu problemw budetowych
Woch. Francuzi planuj zbudowanie
17 jednostek. Pierwsze woskie okrty
maj powsta w stoczni Fincantieri na
pocztku biecego roku
13
.
(niemiecki typ 210), zbudowane w la-
tach 19891992 w niemieckiej stocz-
ni Nordseewerke w Emden.
W poowie lat 90. ubiegego wieku
Dania, Norwegia i Szwecja uczestniczy-
y we wsplnym programie budowy
skandynawskiego okrtu podwodnego
typu viking. Pierwsze z programu wyco-
fay si siy morskie Norwegii, decydu-
jc si na rozwj si nawodnych. Dania,
rezygnujc w 2004 r. z posiadania si
podwodnych, ostatecznie przesdzia
o fiasku tego programu. Norweskie
okrty podwodne typu ula pozostan
w subie do 2020 r. Ich wyposaenie
wkrtce ma by modernizowane.
W pierwszej kolejnoci zostanie zmie-
niony system hydroakustyczny
10
.
2008/04
60 przegld morski
P
ocztkowo w OBR CTM koncentro-
wano si na projektowaniu okrtw
i mechanizmw okrtowych, a take
pracach badawczo-rozwojowych
i wdroeniowych w dziedzinie obrony pasyw-
nej oraz pl fizycznych okrtw (zwaszcza
pl magnetycznych, staych i przemiennych,
hydroakustycznych, elektrycznych, radioloka-
cyjnych i cieplnych). Prace te wykonywano
w ramach programu wzowego CPBR 12.07,
ktrego CTM byo koordynatorem.
okrtowych. Aby polepszy jako usug ba-
dawczych i produkcyjnych CTM, zbudowano
i wyposaono specjalistyczne laboratoria ba-
dawcze: kompatybilnoci elektromagnetycz-
nej oraz wibroakustyki, odpornoci udarowej
i pl magnetycznych.
Projektowanie okrtw
Na pocztku swojej dziaalnoci CTM gw-
nie projektowao okrty. W latach 19821989
opracowano projekty wielu jednostek ujtych
w planach rozwoju Marynarki Wojennej. By-
y to m.in.: redni okrt desantowy proj. 767
Brzegwka, kuter desantowy proj. 716 Dro-
dzik, okrt wsparcia ogniowego proj. 768 Or-
osp, okrt dowodzenia desantem proj. 769,
dozorowiec proj. 2231 Gawron M-S, okrt roz-
poznania elektronicznego proj. 866 Podrni-
czek, niszczyciel min proj. 255 Lodwka oraz
okrt desantowy stawiacz zagrd minowych
proj. 649 dla marynarki wojennej Bugarii. Pro-
jekty studyjne tych okrtw stanowiy podsta-
w do opracowania wymaga taktyczno-tech-
nicznych (WTT) oraz do wytypowania nowych
projektw mechanizmw i urzdze.
Zmiana zada Marynarki Wojennej RP po
roku 1989 oraz ograniczenie nakadw finan-
sowych na dziaalno projektow oraz budo-
w i modernizacj okrtw wpyny na zmniej-
szenie zarwno zakresu zada wykonywanych
przez CTM, jak i liczby specjalistw zajmuj-
cych si projektowaniem okrtw.
W latach 19902002 CTM prowadzio pra-
ce analityczno-studyjne zwizane z projekto-
waniem i modernizacj okrtw dla MWRP.
Wykonao m.in. projekt koncepcyjny okrtu
ZOP (dozorowca) proj. 620/II, dokumentacj
Orodek Badawczo-Rozwojowy centrum Techniki
Morskiej (OBR cTM) istnieje od 25 lat. Prowadzi badania
przemysowe, prace rozwojowe i wdroeniowe w dziedzinie
wojskowej techniki morskiej.
Programy badawczo-rozwojowe
i wdroeniowe (cz. I)
NOTATKA
Zmiana systemu politycznego w Polsce i restruktury-
zacja armii istotnie wpyny na programy badawcze
prowadzone w OBR CTM. Konieczne stao si dostoso-
wanie struktury organizacyjnej centrum do wymogw go-
spodarki rynkowej.
Na pocztku lat 90. minionego wieku OBR
CTM okrelio podstawowe kierunki swojej
dziaalnoci: systemy broni podwodnej (zwasz-
cza systemy lokacji podwodnej, zwalczania min
i uzbrojenia minowego), systemy ochrony an-
tyterrorystycznej portw, kotwicowisk i torw
wodnych oraz innych wanych dla gospodarki
obiektw morskich, a take okrtowe i brzego-
we systemy dowodzenia, w tym systemy cz-
noci MWRP i nawigacji.
Obecnie przygotowywane projekty to prace
studyjne dotyczce okrtw i mechanizmw
Dziaalno
O
BR cTM zacienia wspprac z zagranic.
Aktywnie wcza si w prace naukowe finan-
sowane przez uE i NATO. uczestniczy take w licz-
nych konferencjach naukowych i wystawach sprz-
tu wojskowego.
OPRAcOWAnIA OKOLIcZnOcIOWe Dziaalno
2008/04
przegld morski 61
warsztatow przebudowy systemu paliwowo-
-balastowego ORP Kaszub, analiz moliwo-
ci zastosowania uzbrojenia, rodkw obserwa-
cji technicznej i systemw dowodzenia produk-
cji zachodniej na okrtach rakietowych proj.
151, poszerzony projekt koncepcyjny korwety
wielozadaniowej proj. 621 oraz projekt koncep-
cyjny niszczyciela min proj. 257 Kormoran.
W tym okresie rwnie zaprojektowano oraz
wdroono do produkcji urzdzenia i mechani-
zmy przeznaczone dla okrtw Marynarki Wo-
jennej: dwururowe wyrzutnie torped DTA-53
ka1ibru 533 mm, system magazynowania
i transportowania rakietowych bomb gbino-
wych RBU-6000 typu SMIT-60 oraz urzdze-
nie podnono-opuszczajce UPO-0,25 zain-
stalowane na ORP Kaszub.
Pola fizyczne
Od czasu wprowadzenia do uzbrojenia
min morskich wyposaonych w zapalniki
niekontaktowe, reagujcych na pole magne-
tyczne i akustyczne generowane przez okr-
ty, wiele uwagi powica si polom fizycz-
nym okrtw.
Oprcz magnetycznego i hydroakustycz-
nego s badane, pola elektryczne, cinienio-
we, cieplne, grawitacyjne, radiolokacyjne
oraz inne zaburzenia fizyczne, chemiczne
i biologiczne w rodowisku morskim, spowo-
dowane obecnoci okrtu. Dy si do opra-
Sukcesy
W
yniki bada prowadzonych w OBR cTM w la-
tach 80. ubiegego wieku stay si podstaw
prac w dziedzinie broni podwodnej. Badania teore-
tyczne i dowiadczalne nad polami fizycznymi
okrtw i obron biern prowadzono gwnie w ra-
mach programu cPBR 12.07. Opracowano nowa-
torskie rozwizania, a wyniki prac opublikowano
w kraju i za granic. Badania gwnie dotyczyy po-
la magnetycznego i demagnetyzacji, pola hydro-
akustycznego i odpornoci udarowej oraz pl ra-
diolokacyjnego i cieplnego.
A
R
c
h
I
W
u
M

A
u
T
O
R
A
Fot. 1. Denna mina morska
z elementami sztucznej inteligencji Sikora
u
2008/04
62 przegld morski
cowania metod minimalizowania pl fizycz-
nych okrtu, a tym samym zmniejszenia sku-
tecznoci oddziaywania broni morskiej. No-
we technologie projektowania i budowy okr-
tw (stealth technology) zapewniaj jednost-
kom wiksze moliwoci obrony pasywnej.
Opracowane w latach 80. ubiegego wieku
podstawy teoretyczne oraz wyniki bada pl
fizycznych zostay wykorzystane zwaszcza
przy projektowaniu i budowie traowca ma-
omagnetycznego proj. 207.
Pole magnetyczne i demagnetyzacja
Wyposaanie niekontaktowych urzdze
zapalajcych min morskich w coraz dosko-
nalsze przetworniki magnetyczne zmusza do
cigego poszukiwania skuteczniejszych me-
tod demagnetyzacji okrtw. Wyposaenie
okrtw w kaduby niemagnetyczne (tworzy-
wa sztuczne, stale austenityczne) spowodo-
wao zmniejszenie ich pola magnetycznego
od namagnesowania staego i indukowane-
go. Jednak z drugiej strony problemem sta-
y si pola rozproszone, magnetyczne i elek-
tromagnetyczne. W badaniach nad polami
magnetycznymi skoncentrowano si na
trzech zagadnieniach: demagnetyzacj bez-
uzwojeniow i uzwojeniow, minimalizowa-
niem rozproszonych pl magnetycznych oraz
systemami kontrolno-pomiarowymi pola ma-
gnetycznego. Powstay prace dotyczce no-
wej generacji traowcw z kadubami nie-
magnetycznymi (proj. 207) oraz automa-
tycznego systemu kontroli pl magnetycz-
nego, hydroakustycznego i hydrodynamicz-
nego okrtw wychodzcych z portu lub
wchodzcych do niego. System kontroli pl
jest pierwszym systemem pozwalajcym na
ocen stanu obrony pasywnej okrtu
(z uwzgldnieniem zagroenia broni pod-
wodn) podczas wyjcia z portu.
Pole hydroakustyczne
i odporno udarowa
W latach 80. opracowano i wdroono licz-
ne elementy podatne (amortyzatory), suce
do izolowania drga silnikw napdu gwne-
go, a take izolowania obcie udarowych
mechanizmw okrtowych, spowodowanych
niekontaktowymi wybuchami podwodnymi
(przez odpowiednie amortyzowanie silnikw
napdu gwnego i zespow pomocniczych
obniono poziomy szumw podwodnych okr-
tu o ponad 10 dB). Opracowano take mate-
ria o duym wspczynniku tumienia drga,
przeznaczony do zastosowania na poszyciu ka-
duba okrtu. Pozwolio to skutecznie obniy
warto poziomu szumw hydroakustycznych.
We wsppracy z Instytutem Maszyn Przepy-
wowych PAN opracowano niskoszumne ru-
by napdowe z przesunitymi progami kawi-
tacji oraz metodyk badania zaburze hydro-
akustycznych wywoanych prac tych rub
w warunkach laboratoryjnych. Osigniciem
w dziedzinie odpornoci udarowej okrtu by-
y m.in. amortyzatory elastomerowe oraz opro-
gramowanie wspomagajce projektowanie ela-
stycznych posadowie dla ochrony przeciw-
drganiowej i przeciwudarowej gwnych i po-
mocniczych mechanizmw okrtowych.
Pole elektryczne i ochrona przed korozj
Rozwinito teori pomiaru pl elektrycznych
jednostek pywajcych w obszarach charakte-
ryzujcych si du zmiennoci fluktuacji za-
kce. Dotychczas wykonywane pomiary roz-
szerzono o takie parametry pola, jak gradient
jego natenia czy pochodne wzgldem cza-
su. Zastosowane rozwizania pozwoliy na cy-
frow obrbk sygnaw, a dziki temu na bar-
dziej precyzyjny pomiar pl elektrycznych
okrtw. Poszukiwano take metod minimali-
zowania okrtowych pl elektrycznych.
Wykorzystujc odpowiednie technologie,
wykonano anody polaryzacyjne. Zostay zasto-
sowane na okrtach typu 206 FM, 912 M,
B 890 i NS 722, a take na OM Byskawica.
Najnowsze systemy ochrony katodowej umo-
liwiaj ksztatowanie pola elektrycznego w za-
lenoci od rodzaju okrtu, specjalnych zada
bojowych czy zagroe minowych jednostek.
Systemy te maj budow moduow i mog
by dostosowywane do kadej iloci anod po-
laryzacyjnych. Istnieje take moliwo kon-
trolowania kadej z anod dziki zastosowaniu
wasnych par elektrod odniesienia, z prze-
OPRAcOWAnIA OKOLIcZnOcIOWe Dziaalno
u
2008/04
przegld morski 63
czajc si automatycznie kontrol z jednej
elektrody na drug w razie awarii.
Pola radiolokacyjne i cieplne
Koordynujc program CPBR 12.07, CTM
prowadzio prace badawczo-rozwojowe doty-
czce minimalizowania pola radiolokacyjnego
i cieplnego okrtw. W przypadku technologii
stealth minimalizowanie tych pl ma na celu
obnienie widzialnoci radiolokacyjnej i ter-
malnej okrtw. Zmniejszenie skutecznej po-
wierzchni odbicia (SPO) okrtu jest jedn z pod-
stawowych metod zmniejszania jego widzial-
noci radiolokacyjnej. Opracowano oryginalny
sposb wytwarzania absorbera mikrofalowego.
W celu rozszerzenia pasma pracy i zwiksze-
nia tumienia absorbera zastosowano ukad
dwuwarstwowy (warstw dopasowujc i strat-
n). Rozwizanie to zostao opatentowane.
Poszukujc sposobw minimalizowania pl
cieplnych okrtw, dono do uzyskania w mia-
r jednolitego termicznie obiektu. Tak jed-
nostk trudno zidentyfikowa, a prawdopodo-
biestwo raenia pociskami z gowic IR naj-
bardziej ywotnych miejsc okrtu jest mniejsze.
Dono take do wyeliminowania z obrazu ter-
micznego okrtu gorcych punktw, jakimi
s ukady wydechu spalin, a tym samym do
zwikszenia skutecznoci rodkw obrony pa-
sywnej (cele pozorne, dymy maskujce itp.).
systemy broni podwodnej
Zastosowanie zaawansowanych technologii
pozwolio na wprowadzanie coraz doskonal-
szych sonarw, min niekontaktowych (z mi-
nami o cechach sztucznej inteligencji wcz-
nie), zapalnikw niekontaktowych do min ko-
twicznych, zdalnie odpalanych adunkw do
niszczenia min, wzbudnikowego trau aku-
styczno-magnetycznego umoliwiajcego sy-
mulowanie pl okrtw, programowanych za-
palnikw do bomb gbinowych oraz przeciw-
torpedowych celw pozornych.
systemy obserwacji podwodnej
CTM od pocztku swojego istnienia zajmo-
wao si budow i udoskonalaniem aktywnych
systemw hydroakustycznych. W latach 90.,
we wsppracy z Politechnik Gdask, opra-
cowao sonar do poszukiwania min mor-
skich SHL-100 AM. Jest to sonar jednocz-
stotliwociowy, rezonansowy, dziaajcy w za-
kresie niskich czstotliwoci, zapewniajcych
dalekie zasigi wykrycia min. Wyprodukowa-
no kilka takich sonarw. Zostay one zamon-
towane na okrtach Marynarki Wojennej.
W 2001 r. rozpoczto program budowy sta-
cji hydrolokacyjnej SHL-101/T. W kooperacji
z Thales Underwater System (Francja), Poli-
technik Gdask, Politechnik Wrocawsk
oraz firmami Microtech z Wrocawia, KONTR-
ON z Warszawy oraz OBRUM z Gliwic, zbu-
dowano prototyp podkilowego szerokopasmo-
wego trjczstotliwociowego (LF, HF, VHF)
sonaru wysokiej rozdzielczoci. Po zakocze-
niu prb zdawczo-odbiorczych stacj t zain-
stalowano na traowcu proj. 207.
Stosujc nowoczesne technologie, zbudo-
wano sonar AS2 (Aktywny Sonar Stacjonar-
ny). Jest on przeznaczony do wykrywania, lo-
kalizowania i ledzenia obiektw w wodach
pytkich: pywakw, petwonurkw i maych
pojazdw podwodnych.
NOTATKA
Sonar SHL-101T moe by stosowany w systemach pomia-
rw hydrograficznych, zabezpiecze platform wiertniczych,
kontroli podpowierzchniowej akwenw oraz nawigacji
w ograniczonych akwenach.
Efekty dziaalnoci
W
latach 90. minionego wieku cTM opracowa-
o i wprowadzio do uzbrojenia MWRP tray
kontaktowe z przecinakami mechanicznymi, ptlo-
we tray elektromagnetyczne oraz tray kontaktowe
z przecinakami wybuchowymi.
Rozwijano take pasywne metody hydro-
akustyczne. Opracowano podsystem pasyw-
nych anten systemu monitoringu podej do
portw Kryl. Skada si on z pasywnych prze-
twornikw hydroakustycznych, zwanych hy-
drofonami, wsppracujcych z zaawansowa-
nym systemem przetwarzania sygnaw. Po-
zwala na obserwowanie ruchu jednostek na-
wodnych oraz okrtw podwodnych w znacz-
nej odlegoci od chronionego obszaru. Tym u
2008/04
64 przegld morski
samym umoliwia zastosowanie skutecznych
metod przeciwdziaania.
systemy niszczenia min
Miny morskie charakteryzuj si du sku-
tecznoci dziaania i relatywnie maymi kosz-
tami ich budowy i uycia. Dlatego s masowo
wykorzystywane w konfliktach zbrojnych. Na
morzach pytkich, do ktrych naley Batyk,
ten system uzbrojenia jest szczeglnie grony.
We wspczesnych minach morskich s wy-
korzystywane bowiem technologie majce
utrudnia wykrywanie ich przez sonary i in-
ne detektory nieakustyczne. Miny, wyposao-
ne w nowoczesne zapalniki niekontaktowe, s
take odporne na systemy traowe.
Wprowadzone w latach 90. minionego wieku
tray kontaktowe okazay si mao skuteczne
w zwalczaniu wspczesnych min morskich.
Opracowano system nowej generacji wzbud-
nikowy tra akustyczno-magnetyczny Promieni-
ca. Jest on przeznaczony do zwalczania min mor-
skich z niekontaktowymi zapalnikami, reaguj-
cymi na pola akustyczne i magnetyczne, w akwe-
nach o gbokoci od 5 do 40 m.
Bezporednie oddziaywanie na wykryt
min umoliwiaj Toczki zdalnie odpala-
ne adunki do niszczenia min morskich. a-
dunki te wyposaono w zapalniki inicjowa-
ne kodowanym, cyfrowym sygnaem hydro-
akustycznym, generowanym ze zmiennym
poziomem mocy z nadajnika umieszczone-
go w toni wodnej. adunki typu A i B s prze-
noszone przez pojazd podwodny Ukwia,
sterowany kablem wiatowodowym z okr-
tu, natomiast adunek typu C jest przenoszo-
ny przez petwonurka. adunkami Toczek
(wyrb chroniony patentem RP) s zaintere-
sowane inne pastwa NATO.
W CTM wykonano analizy naukowo-tech-
niczne i ekonomiczne natowskich celw du-
goterminowych: LTR EM 2405 dla systemu
skrytego wykrywania i klasyfikowania min
morskich (zwaszcza stosowanych na bardzo
pytkich akwenach) i LTR EM 2406 dla sys-
temu przeciwko minom stawianym na bardzo
pytkich akwenach oraz z obszaru punktowe-
go oddziaywania na kad wykryt i ziden-
tyfikowan min (EM 2411 i EM 2413). Efek-
tem prac jest projekt koncepcyjny oraz projekt
wstpnych zaoe taktyczno-technicznych
bezzaogowego wielosensorowego zintegro-
wanego pojazdu szybkiego rozpoznania sytu-
acji podwodnej na wodach pytkich. Pojazd ta-
ki, stanowicy element tzw. jednolitego za-
awansowanego systemu przeciwminowego dla
MWRP, odpowiadaby wymaganiom celu
M 2408 szybkiego rozpoznania sytuacji na
torach wodnych.
uzbrojenie broni podwodnej
Charakterystyki wspczesnych systemw
minowych zale od rnych czynnikw: pra-
wa midzynarodowego, nowoczesnych tech-
nologii czy wymaga taktycznych. W wyni-
ku prac badawczo-rozwojowych prowadzo-
nych w OBMW, WSMW, AMW i OBR CTM
wprowadzono do uzbrojenia MW zmoderni-
zowane i zupenie nowe systemy uzbrojenia
minowego. S to m.in.: morskie miny denne
MMD-1 i MMD-2, wyposaone w trjkana-
owe zapalniki niekontaktowe (w MMD-1 na-
stawiane mechanicznie, a w MMD-2 pro-
gramowalne), dwukanaowy zapalnik niekon-
taktowy do min kotwicznych Konik Morski,
programowalny zapalnik do bomb gbino-
wych Rozgwiazda oraz morska wielokanao-
wa mina denna Sikora, z tzw. sztuczn inte-
ligencj i o maej wartoci wspczynnika od-
bicia wodnej fali ultradwikowej, co utrud-
nia jej wykrycie przez sonary (moe by sta-
wiana zarwno z okrtw nawodnych, jak
i podwodnych fot. 1).
Adaptacyjny system Przeciwtorpedowych
celw Pozornych (AsPcP)
Obecnie podstawow bro do zwalczania
okrtw nawodnych i podwodnych stanowi
nowoczesne lekkie i cikie torpedy, z za-
awansowanym systemem akustycznego na-
prowadzania i elementami sztucznej inteli-
gencji. Tego typu bro zmusza do stosowa-
nia nowych metod przeciwdziaania,
np. urzdze do zakcania sonaru torpedy
(jammer) lub generowania faszywych sy-
gnaw sprowadzajcych torped ze cieki
OPRAcOWAnIA OKOLIcZnOcIOWe Dziaalno
u
2008/04
przegld morski 6o
ataku (decoy). W CTM opracowano ASPCP
majcy nie tylko zabezpieczy okrt przed
atakiem torpedowym, ale take zapewni
moliwo ucieczki jednostki (fot. 2). Sys-
tem spenia swoje funkcje, wykorzystujc
adaptacyjne cele pozorne (zakcajce, sta-
cjonarne i mobilne) oraz manewr przeciw-
torpedowy okrtu. Pracuje w trybie automa-
tycznym. Jest wdraany w MWRP.
Detekcja i zwalczanie podwodnych
zagroe terrorystycznych
W kocu XX wieku znacznie wzroso zagro-
enie atakami terrorystycznymi skierowanymi
na cywilne i wojenne porty oraz jednostki py-
wajce. Przeciwdziaanie temu zagroeniu wy-
maga wspdziaania struktur wojskowych z ad-
ministracj cywiln. CTM ju w 1999 r. rozpo-
czo prace nad projektem i budow prototypu
systemu monitorowania sytuacji podwodnej
w wybranych akwenach. W nastpnych latach
w ekspertyzach wykonywanych dla NATO (In-
tegrated Harbour Barrier System) oraz w pro-
gramach UE (Surveillance of Borders, Coastli-
nes and Harbours SOBCAH) zaczto okre-
la wymagania i koncepcje rozwiza lokal-
nych, narodowych i wsplnotowych w tej dzie-
dzinie. CTM od 2004 r. aktywnie uczestniczy
w tych programach.
Rozwj systemw ochrony
portw i kotwicowisk
Kierunki rozwoju systemw antyterrory-
stycznych dla okrtw, portw i kotwicowisk
okrelono w pracach studyjnych prowadzo-
nych w grupach eksperckich NIAG-SG86
i NIAG-SG110. Wskazano zarwno ogln
architektur systemw, jak i rodki technicz-
ne do monitorowania zagroenia i obrony
Ochrona portw
W
MWRP opracowano i wdroono system Kryl,
przeznaczony do detekcji celw (nurkw, py-
wakw, maych pojazdw podwodnych) oraz okr-
tw podwodnych i nawodnych za pomoc senso-
rw hydroakustycznych (aktywnych i pasywnych),
magnetycznych oraz optycznych.
przed nim w razie jego wystpienia. System
powinien umoliwia cige monitorowanie
sytuacji. Wykryte, zlokalizowane i wstpnie
sklasyfikowane zagroenia powinny by zo-
brazowane w czasie rzeczywistym na konsoli
operatora. Praktyka wskazuje na istotne luki
technologiczne w systemach monitoringu pod-
wodnego. Sonary aktywne pracujce w pyt-
kich akwenach podej do portw s atwo za-
kcane i niezdolne do wykrywania maych ce-
lw pyncych na powierzchni wody. Dlatego
systemy obserwacji podwodnej powinny by
wspomagane przez bariery magnetyczne.
W celu jak najefektywniejszego wspomagania
monitoringu podwodnego przez bariery ma-
gnetyczne naley rozwija ich technologi.
Chodzi o uzyskanie moliwie najlepszych pa-
rametrw metrologicznych (skuteczno detek-
cji) oraz uytkowych (miniaturyzacja senso-
rw bariery oraz innych jej skadnikw, pozwa-
lajca na atwe przenoszenie i instalowanie).
Istniej ju aplikacje systemw przeciwdzia-
ania podwodnym i nawodnym zagroeniom
terrorystycznym. Rozwj efektorw zarw-
no niszczcych ludzkie ycie, jak i nieniszcz-
cych go jest koniecznoci.
kmdr rez. dr in. JAn tADeusz DobKowsKi,
kmdr por. rez. dr in. RyszARD RuGAA
Orodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Techniki Morskiej
A
R
c
h
I
W
u
M

A
u
T
O
R
A
Fot. 2. ADAPtACyjNy SySteM przeciwtorpedowych
celw pozornych Paskonos
Dear Readers,
This issue of Przegld Morski (The Navy Review) starts with an article by cdr Krzysztof
Kubiak on Russian Arctic navigation. It has recently significantly developed, and as such may add
to economic intensification of hardly accessible northern regions as
well as enable to make profit on fees collected from foreign shipowners
for using the Arctic routes requiring constant maintenance. Moreover,
the Russian Arctic fleet is also an important tool for political
influence.
henryk Sokiewicz ponders over the correctness of the use (or abuse)
of such terms as asymmetry or asymmetrical operations. he indicates
a necessity to introduce precise terms, not substitutes which clarify the
problems only superficially.
Ltcdr Artur Grzdziel presents new hydrographic research regarding
the wreck of German aircraft carrier Graf Zeppelin discovered last
year. The article also features the issue of hydrographic support during
wreck inspection as well as discusses equipment and the results of
sonar reconnaissance.
cdr henryk Karwan, in his second article on countermine defense,
introduces contemporary naval mines and their effectiveness, both as
offensive and defensive weapon, as well as the ways to neutralize them.
col Marek Dalkowski and Grzegorz Truszkiewicz discuss some essential problems regarding
logistic issues in the NATO member states, and particularly their armed forces capabilities to
perform assigned tasks. The efficiency of logistic systems is one of primary elements of
interoperability.
Ltcdr Adam cichocki writes about new torpedo system for the Gawron class corvette, now
in construction. Our Navy is now compatible with other NATO fleets mainly due to a new system
of light torpedoes of Mu90 class, and now, depending on the needs, current equipment allows
to choose the best option.
The remaining articles deal with the issues regarding a development of the Navy in other
countries, and discuss any research, development and implementation programs that have been
conducted throughout twenty five years of existence of the Research and Development Marine
Technology centre in Gdynia.
Enjoy reading!
Editorial Staff
tumaczenie: Anita Kwaterowska
WARuNKI ZAMIeSZCZANIA PRAC
Materiay (w wersji elektronicznej) do Przegldu Morskiego prosimy przesya na adres: Redakcja Wojskowa,
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa lub przeglad-sz@redakcjawojskowa.pl. Opracowanie musi by
podpisane imieniem i nazwiskiem z podaniem stopnia wojskowego i tytuu naukowego. Naley rwnie poda
numery: NIP, PESEL, dowodu osobistego oraz konta bankowego, a take dokadny adres subowy, prywatny
i urzdu skarbowego oraz numer telefonu, dat i miejsce urodzenia, a take imiona rodzicw. Ponadto naley
doczy zdjcie z aktualnym stopniem wojskowym. W przypadku braku wymaganych danych nie bdziemy
mogli opublikowa danego materiau. Redakcja przyjmuje materiay opracowane w formie artykuw. Ich objto
powinna zawiera ok. 13 tys. znakw (co odpowiada 4 stronom miesicznika). Rysunki i szkice naley przygotowa
zgodnie z wymaganiami poligrafii (najlepiej w programie Ilustrator lub corel), zdjcia w formacie tiff lub jpeg
rozdzielczo 300 dpi. Naley poda rda, z ktrych autor korzysta przy opracowywaniu materiau.
Niezamwionych artykuw redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie przy tym prawo do dokonywania poprawek
stylistycznych oraz skracania i uzupeniania artykuw bez naruszania myli autora. Autorzy opublikowanych
prac otrzymaj honoraria wedug obowizujcych stawek. Oryginalne rysunki i zdjcia zakwalifikowane do druku
honoruje si oddzielnie.
Przegld Morski (The Navy Review)
WOJSKA LDOWE
Dowiadczenia z funkcjonowania w strukturach PKW w Iraku i Afganistanie
SIY POWIETRZNE
Reeksje obserwatora wojskowego
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ
Rola dowdcy batalionu w procesie szkolenia, wiczenia przygotowawcze
Dodatek do Przegldu Morskiego
ZABEZPIECZENIE DZIAA

You might also like