Przegld Zachodni 4/2012 NOWY UKAD SI W WIECIE

Janusz T. Hryniewicz
Przedmiotem opracowania jest analiza gospodarczych podstaw Pax Americana w perspektywie 10-20 lat oraz pokazanie przyszego miejsca Europy Wschodniej w konstelacji interesw USA. Pierwsza cz powicona jest ustaleniu czynnikw mocy geopolitycznej pastw na gruncie analizy sieciowej i strukturalnej. Kluczowe czynniki mocy geopolitycznej to: bogactwo, cakowite i per capita, produkcja wyrobw wiodcych i innowacyjno. Nastpnie przeprowadzono analiz porwnawcz Pax Britanica i PAX Americana w celu ustalenia gradacji tych czynnikw. Okazao si, e najwaniejsza jest dominacja w produkcji wyrobw wiodcych. Analiza udziau rnych pastw w rozwoju nowej gospodarki, dowodzi, e okoo 2020 r. USA nadal bd najwaniejsz potg wiata zachodniego. Miejsce Europy Wschodniej w Pax Americana wyznacza bdzie pozycja w globalnej geostrategii USA, sabe powizanie tego regionu z interesem narodowym USA oraz stan partnerstwa w przywdztwie USA Niemcy. Fluktuacje rynku energetycznego powoduj, e w amerykaskiej elicie zaczyna si dyskutowa o jego regulacji, co moe by zacztkiem odmiennego spojrzenia take na inne sektory globalnej gospodarki.

Jadwiga Kiwerska
W artykule starano si pokaza rol Stanw Zjednoczonych w dzisiejszym wiecie zrnicowanych potg. Wprawdzie USA nadal dysponuj ogromnym potencjaem, s te w stanie silniej ni inne mocarstwa oddziaywa na sytuacje midzynarodow, ale coraz mocniej odczuwaj konkurencj na rnych polach. Wpywa to w sposb wyrany na kierunek i charakter amerykaskiej strategii, ktra zdaje si dokonywa odwrotu od orientacji ku Pacyfikowi. Wywouje to konsekwencje dostrzegalne szczeglnie w relacjach transatlantyckich.

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2012 NOWY UKAD SI W WIECIE

Paulina Matera
Celem artykuu jest przedstawienie polityki Stanw Zjednoczonych wobec Europy za prezydentury Baracka Obamy w kontekcie zmian koncepcji amerykaskiego zaangaowania na wiecie. Uwzgldniono wspprac gospodarcz i rozbienoci midzy sojusznikami w dobie kryzysu finansowego. Zanalizowano kwestie zaangaowania si w midzynarodowe konflikty: misj w Afganistanie, prby mediacji w bliskowschodnim procesie pokojowym, wydarzenia arabskiej wiosny oraz interwencj NATO w Libii. Stany Zjednoczone i pastwa europejskie wspdziaay rwnie w celu eliminacji innych zagroe dla globalnego bezpieczestwa: iraskiego programu nuklearnego czy midzynarodowego terroryzmu. Mimo zmian priorytetw amerykaskiej polityki zagranicznej, sojusz transatlantycki pozostaje jej wanym filarem.

Katarzyna Klatka Urbaniak

Autorka artykuu omawia wybrane zagadnienia z pierwszej dekada XXI w. w relacjach amerykasko rosyjskich bdcych przedmiotem przewartociowa i zmiany pozycji zarwno USA jak i Rosji. W tym czasie zaoenia polityk obu krajw doprowadziy do rozgrywki o strefy wypyww. Amerykaski unilateralzm doprowadzi do stopniowej degradacji pozycji USA na wieci. Okolicznoci objcia prezydentury przez Baracka Obam zdeterminowaa konieczno odejcia od unilateralizmu i skupieniu si na koncyliacyjnym rozwizywaniu problemw, co spowodowao swoiste autoograniczenie roli USA na wiecie, Z kolei Rosja po objciu wadzy przez Wadimira Putina rozpocza konsekwentn realizacj strategii powrotu do statusu globalnego mocarstwa. W zwizku z powyszym oba kraje, w omawianym okresie podjy rywalizacj o strefy wpyww. Powysze zjawisko zostao zanalizowane w odniesieniu do najwaniejszych pl wzajemnego krzyowania si interesw tzn. obszaru dawnej strefy wpyww ZSRR oraz rejonu Bliskiego Wschodu, szczeglnie Iran. ktry stanowi jeden z witalnych regionw amerykaskiej strategii.

Aleksandra opiska
wiatowa recesja gospodarcza, zapocztkowana w 2008 r., znaczco przyczynia si do wyeksponowania rosncego potencjau Chin na arenie midzynarodowej. Dla rzdu w Pekinie oznacza to konieczno wypracowania i wdroenia optymalnej strategii wyjcia poza region, uwzgldniajcej przede wszystkim priorytet rozwoju wewntrznego ChRL i niekonfrontacyjny kurs w polityce wzgldem pozostaych potg regionalnych i wiatowych. Oczekiwania Zachodu co do midzynarodowego zaangaowania Pastwa rodka nie odpowiadaj jednak chiskiej wizji przyszego adu globalnego. Umacniajc swoje przywdztwo ekonomiczne w najbliszym otoczeniu i podtrzymujc stabilne relacje w trjkcie Waszyngton Moskwa Pekin, Chiny poszukuj ostatecznej odpowiedzi na coraz czciej pojawiajce si pytania o charakter i skal ich odpowiedzialnoci midzynarodowej, zarwno w wymiarze politycznym, jak i gospodarczym.

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2012 NOWY UKAD SI W WIECIE

Radosaw Grodzki
Artyku dotyczy problemw zwizanych z rosyjsk polityk midzynarodow na przeomie XX i XXI w., majc na celu zrekonstruowanie pozycji mocarstwowej. Klska Zwizku Radzieckiego w zimnowojennej konfrontacji ze Stanami Zjednoczonymi powanie ograniczya mocarstwowe prerogatywy Federacji Rosyjskiej, bdcej sukcesorem ZSRR w stosunkach midzynarodowych. W cigu dwch kolejnych dekad Rosja zdoaa przeciwstawi si grobie dezintegracji swojej pastwowoci i zrekonstruowa j w oparciu o siln autorytarn wadz centraln. Dziki wiatowej

koniunkturze na surowce energetyczne stworzya podstawy dla ekspansywnej gospodarki surowcowej, bdcej jednoczenie narzdziem realizacji polityki mocarstwowej. Zdaje to egzamin zwaszcza w tradycyjnej rosyjskiej strefie wpyww. U progu XXI w. Rosja stana jednak wobec silnej konkrecji ze strony nowych aktorw, ulegajcego silnej polaryzacji wielobiegunowego systemu midzynarodowego. Do tradycyjnej rywalizacji ze Stanami Zjednoczonymi i Europ doszy dynamicznie rozwijajce si Chiny i Indie. Jednoczenie globalizacja wymusza podjcie daleko idcej wsppracy w ramach tej konfiguracji, ktrej barier staj si ograniczenia wynikajce z podjcia przez Rosje w zbyt maym stopniu wyzwa zwizanych z modernizacj pastwa. Zatem wzrost roli Federacji Rosyjskiej jako mocarstwa, albo jej spadek w duej mierze bdzie wynika ze skutecznoci wprowadzania reform. Ich dotychczasowa saba dynamika i w duszej perspektywie przeszkody rozwojowe mog przyczyni si pogorszenia sytuacji spoecznej, ekonomicznej i politycznej, ze wszystkimi tego negatywnymi konsekwencjami dla rodowiska midzynarodowego.

Jakub Koralewski
Przedstawiony artyku analizuje stan ukraiskiej polityki zagranicznej, szczeglnie po zakoczeniu tzw. pomaraczowej rewolucji w latach 2004/2005. Obecne wadze Ukrainy stoj przed bardzo trudnym wyborem modelu transformacji caego pastwa, szczeglnie w kontekcie cywilizacyjnego rozwoju. Rosyjskie inicjatywy gospodarcze stanowi bardzo atrakcyjn alternatyw dla dziaa Unii Europejskiej. Spoeczestwo ukraiskie nie wierzy ju w zapewnienia europejskich entuzjastw o szybkiej integracji politycznej i gospodarczej z krajami zachodnimi. Paradoksalnie wewntrzne dziaania wadz w caym kraju lepiej su jej pozycji midzynarodowej ni zawia i do chaotyczna polityka zagraniczna. Obecne wadze w Kijowie realizuj polityk faktw dokonanych, szczeglnie na prowincji i chyba coraz bardziej s zainteresowane ofert rosyjsk. Wadze w Kijowie ju dawno zorientoway si, i wyrany wybr jednej z opcji rozwoju na stale zamknie jej drug alternatyw. Naley take mie wiadomo, i ukraiskie ekipy polityczne nie s w stanie przewidzie jakie bd konsekwencje ostatecznej decyzji i nie posiadaj wizji na dugoletni rozwj relacji zewntrznych swojego kraju.

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2012 NOWY UKAD SI W WIECIE

Myroslav Kashchuk
Artyku jest prb analizy ukraiskiej pomaraczowej rewolucji masowych protestw przeciwko faszerstwom wyborczym na Ukrainie w listopadzie 2004 roku. Autor prezentuje wspczesne oblicze rewolucji oraz zewntrzne i wewntrzne uwarunkowania wyborczych protestw na Ukrainie i stwierdza, i pomaraczowa rewolucja nie bya rewolucj w penym znaczeniu tego sowa. W przecigu historii rewolucje wybuchay w imi ideologii, prowadziy do znaczcych przemian ideowych i spoeczno-politycznych przy uyciu przemocy. Nic z powyszego nie miao miejsca na Ukrainie. Z tej racji autor przedstawia pomaraczow rewolucj w formie ewolucji, poniewa wznowia Ukraicom prawo do posiadanie takiej wadzy, jak si wybrao w wolnych i uczciwych wyborach.

Maria Tomczak
Terroryzm polityczny nie jest dla Niemiec zjawiskiem nowym. Kraj ten zmaga si ju z wieloma kampaniami o charakterze wewntrznym, zarwno lewicowymi jak i prawicowymi. Sta si te w II poowie XX wieku obiektem atakw organizowanych z zewntrz, przez ugrupowania zagraniczne: ruch palestyski oraz radykalne organizacje kurdyjskie. Od pocztku XXI wieku RFN, tak jak wszystkie kraje Zachodu staa si rwnie celem dziaa ze strony terrorystycznych ugrupowa islamistycznych. Ich podstaw staa si przynaleno Niemiec do Zachodu, a z czasem take wczenie RFN w midzynarodow wojn z terroryzmem. We wszystkich tych przypadkach przyjmowano strategi polegajc gwnie na eliminowaniu zagroe dla Niemiec i ich obywateli. Jeli uwaano, e ustpstwa uspokoj sytuacj i skieruj uwag terrorystw w inn stron, rezygnowano z walki. Strategia ta okazywaa si na og skuteczna. Niemcy poza atakiem monachijskim nie stali si obiektem znaczcych dziaa ze strony grup zewntrznych i to mimo przynalenoci do narodw elitarnych. Jednak trudno byoby nie dostrzec, e taki sposb postpowania by moliwy tylko dlatego, e inni prowadzili w tym samym czasie powan walk z terroryzmem. Gdyby nie Amerykanie, Izraelczycy, Anglicy i inni, niemiecka strategia nie byaby w ogle moliwa.

Karolina Kawczyska
Przedmiotem wywodu s determinanty rozpadu Jugosawii z uwzgldnieniem uwarunkowa historycznych, ktre zawayy na ksztacie Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosawii i stanowiy fundament erozyjnych posuni, podjtych na pocztku lat dziewidziesitych, prowadzcych do krwawego konfliktu. Ukazane zostay relacje midzy narodami jugosowiaskimi pod rzdami Josipa Broz Tito. Zanalizowano sytuacj w republikach u progu wojny, kadc nacisk na posunicia wczesnej elity politycznej, postrzegajcej konflikt zbrojny jako narzdzie, za pomoc ktrego przebieg wojny

zamierzano urzeczywistni idee powstania niezalenych organizmw pastwowych. Nakrelono

dziesiciodniowej, w wyniku ktrej na mapie Europy pojawio si niepodlege pastwo Sowenia. Przedstawiono denia decydentw politycznych do utworzenia homogenicznej narodowociowo Chorwacji, z pominiciem ywotnych interesw mniejszoci serbskiej, zamieszkujcej w zwartych enklawach rejon Pogranicza Wojskowego i Slawonii.
Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2012 NOWY UKAD SI W WIECIE

Charakter wojny w Boni i Hercegowinie ukazano poprzez opis oblonego Sarajewa, podzielonego Mostaru, rachunku krzywd doznanych przez mieszkacw Boni na skutek okruciestw popenianych przez wszystkie strony konfliktu.

Miron Lakomy
Artyku podejmuje problem postrzegania zagroe pojawiajcych si w cyberprzestrzeni w politykach bezpieczestwa wybranych podmiotw midzynarodowych, w tym m.in.: Stanw Zjednoczonych, Polski, Izraela, Rosji, Unii Europejskiej oraz Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Cyberzagroenia nasiliy si wraz z rozwojem komputeryzacji i upowszechnianiem Internetu. Pocztkowo byyto niezbyt powane ataki, za ktrymi stali domoroli programici. Od poowy lat 90. XX w. charakter dziaa hakerw zacz si zmienia, wraz z rosncym zainteresowaniem pastw. Wiele pastw, w tym przede wszystkim USA, Rosja oraz Chiny, w coraz wikszym stopniu zaczy skupia sina rozwoju swojego potencjau w tej dziedziniei na maksymalnym zabezpieczeniu wasnej infrastruktury krytycznej przed cyberatakami. Od pocztku XXI w. znaczenie cyberprzestrzeni dla bezpieczestwa midzynarodowego stale ronie. Szybko reagowania na nowe problemy oraz waciwa cieka rozwoju potencjau w tej dziedzinie bd w przyszoci determinoway nie tylko bezpieczestwo, ale czciowo rwnie status pastw na arenie midzynarodowej.

Marek Rewizorski
W niniejszym artykule przeledzono ewolucj, dziaalno i perspektywy funkcjonowania G-7, G-8 i G-20 - formu wsppracy globalnej odgrywajcych niezwykle wan rol w ksztatujcym si modelu globalnego zarzdzania. W artykule przyjto, e globalne zarzdzanie jest przeniesieniem na najwyszy poziom aktywnoci waciwej rzdom, z t rnic, e ich kompetencje wadcze zastpuje dziaalno tzw. kontrolerw rozumianych jako og formalnych instytucji, reimw oraz nieformalnych forw wymiany informacji, dowiadcze i osigania kompromisu. Wrd tych ostatnich w latach 70. ubiegego wieku pojawia z si G-7, ktra ponad dwadziecia lat pniej przeksztacia si w G-8. Pocztkowo to nieformalne forum dialogu zajmowao si zagadnieniami finansowymi, by z czasem rozbudowywa agend na sprawy gospodarcze i w kocu polityczne. Po zmianach, ktre zostay wywoane przez kryzys azjatycki z 1997 a nastpnie kryzys finansowy z 2008 r. na horyzoncie pojawi si nowy element architektury global governance, ktrym staa si G-20. Od 1999 r. grupa ta zacza dziaa na poziomie ministrw finansw i szefw bankw centralnych, a od 2008 take przywdcw pastw.

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2012 NOWY UKAD SI W WIECIE

Tomasz Budnikowski
Przedmiotem opracowania s najwaniejsze tendencje zmian obserwowane na rynkach pracy pastw wysoko rozwinitych. Poza nielicznymi wyjtkami w wikszoci z nich utrzymuje si wysoka stopa bezrobocia. Na drodze do zwikszenia poziomu zatrudnienia staje rosncy z roku na rok poziom kosztw towarzyszcych zatrudnieniu. W wielu krajach osigaj one ju niemale wysoko samych pensji. Postpujcy proces dyfuzji nowych technik przekazywania informacji sprawi z kolei, e prawidowoci jest odchodzenie od tradycyjnych umw o prac na rzecz rnego rodzaju nietypowych form zatrudnienia. Wysoki poziom wydajnoci osignity przez kraje OECD sprawia, e zapewnienie odpowiedniego poziomu ycia moe si odbywa przy zmniejszajcym si poziomie zatrudnienia. Std te prawidowoci na pocztku nowego w. jest skracanie czasu pracy. Odbywa si to rnymi metodami, z ktrych najpopularniejsz wydaje si by wzrost popularnoci pracy na niepenym etacie. Trzeba przy tym pamita, e ograniczenie czasu pracy nie zawsze spotyka si ze zrozumieniem osoby bezporednio zainteresowanej.

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2012 NOWY UKAD SI W WIECIE