You are on page 1of 75

Zbir zada z rachunku

prawdopodobiestwa i statystyki
matematycznej

Wojciech Mocek
wojciech.mlocek@ur.krakow.pl

Kamila Piwowarczyk
kamila.piwowarczyk@ur.krakow.pl

Agnieszka Rutkowska
rmrutkow@cyf-kr.edu.pl

Uniwersytet Rolniczy w Krakowie


Katedra Zastosowa Matematyki
kzm.ur.krakow.pl

Krakw 2007 - 2011

Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. Rachunek prawdopodobiestwa . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Klasyczna definicja prawdopodobiestwa . . . . . . . .
1.2. Prawdopodobiestwo geometryczne . . . . . . . . . . .
1.3. Schemat Bernoulliego . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Prawdopodobiestwo warunkowe. Zdarzenia niezalene
1.5. Prawdopodobiestwo cakowite. Wzr Bayesa . . . . .

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.

4
4
4
6
6
7

2. Zmienne losowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Zmienne losowe dyskretne . . . . . . . . . . . .
2.2. Zmienne losowe cige . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Nierwno Czebyszewa. Twierdzenia graniczne
2.4. Estymatory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

9
9
11
16
19

3. Charakterystyki prby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

4. Przedziay ufnoci . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Przedziay ufnoci dla redniej . . . . . . .
4.2. Przedziay ufnoci dla wariancji i odchylenia
4.3. Przedziay ufnoci dla wskanika struktury
4.4. Minimalna liczebno prby . . . . . . . . .

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

. . . . . . . . .
. . . . . . . . .
standardowego
. . . . . . . . .
. . . . . . . . .

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

.
.
.
.
.

23
23
24
25
25

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

27
27
29
32
33
34
35

6. Nieparametryczne testy istotnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36

7. Korelacja i regresja liniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43

8. Analiza wariancji z klasyfikacj pojedyncz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46

Dodatek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wzory statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tablice statystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Katalog wybranych rozkadw prawdopodobiestwa
Zasady tworzenia szeregw rozdzielczych . . . . . . .
Charakterystyki liczbowe prby . . . . . . . . . . . .
Spis oznacze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.
.
.
.
.
.
.

48
48
49
55
56
57
58

Odpowiedzi do zada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

75

5. Parametryczne testy istotnoci . . . . . . . . . . . . .


5.1. Testy istotnoci dla redniej . . . . . . . . . . . .
5.2. Testy istotnoci dla dwch rednich . . . . . . . .
5.3. Testy istotnoci dla wariancji . . . . . . . . . . .
5.4. Testy istotnoci dla dwch wariancji . . . . . . .
5.5. Testy istotnoci dla wskanika struktury . . . . .
5.6. Testy istotnoci dla dwch wskanikw struktury

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.

Wstp
Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej jest przeznaczony dla
studentw kierunkw przyrodniczych i technicznych. Podlega on aktualizacji, bieca wersja
znajduje si na stronie kzm.ur.krakow.pl/dydaktyka.html.
Zbir skada si z 8 rozdziaw powiconych m.in. rachunkowi prawdopodobiestwa, zmiennym
losowym, charakterystykom prby, przedziaom ufnoci, parametrycznym i nieparametrycznym
testom istotnoci, korelacji i regresji liniowej, analizie wariancji. Na kocu zbioru zamieszczony
zosta dodatek, ktry zawiera wzory i tablice statystyczne, charakterystyk niektrych rozkadw
prawdopodobiestwa, zasady tworzenia szeregw rozdzielczych oraz charakterystyki liczbowe
prby.
Wikszo zada posiada odpowiedzi. Ostateczny wynik w odpowiedziach podawany z przyblieniem wiadczy o dokonywaniu ich z dokadnoci do 2-go lub 3-go miejsca po przecinku na
kadym etapie oblicze. Jedynie w rozdziale Charakterystyki prby zaokrglano je z dokadnoci o jeden rzd wysz ni wartoci prby.
Autorzy bd wdziczni za wszelkie uwagi i sugestie dotyczce zada lub odpowiedzi. Uwagi
mona przesya na adres wojciech.mlocek@ur.krakow.pl.
Autorzy

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

1. Rachunek prawdopodobiestwa

1.1. Klasyczna definicja prawdopodobiestwa


1. Egzaminator przygotowa 20 pyta, z ktrych zdajcy losuje 3. Jakie jest prawdopodobiestwo, e ucze dobrze odpowie na 3 pytania, jeeli umie odpowiedzie na poow pyta.
2. Z urny, w ktrej jest 13 kul biaych i 7 czarnych losujemy 2 kule
a) ze zwrotem,
b) bez zwrotu.
Obliczy prawdopodobiestwo tego, e obie kule bd biae.
3. Z grupy studenckiej liczcej 30 osb w tym 20 chopcw wybrano delegacj zoon z 5
osb, przy czym rozwaano rne moliwoci liczby chopcw i dziewczt w delegacji,
w kadym razie liczby rne od zera. Obliczy prawdopodobiestwo, e do delegacji bd
wybrane najwyej 3 dziewczyny.
4. Z talii zoonej z 52 kart losujemy jedn. Obliczy prawdopodobiestwo, e wylosowana
karta jest dam lub krlem.
5. Rzucamy kostk do gry. Jakie jest prawdopodobiestwo, e w jednym rzucie uzyskano
liczb oczek podzieln przez trzy lub pi?
6. Spord liczb 5, 6, 7, 8, 9 losujemy kolejno dwie bez zwracania. Jakie jest prawdopodobiestwo, e suma wylosowanych liczb jest nie wiksza od 13?
7. W przetargu bierze udzia 5 firm. Prawdopodobiestwo tego, e wygra firma A jest rwne
0,25, natomiast, e wygra firma B - 0,4. Jakie jest prawdopodobiestwo, e przetarg wygra
firma A lub B?
8. Wykonujemy jeden rzut kostk szecienn do gry. Jakie jest prawdopodobiestwo zdarzenia
przeciwnego do zdarzenia polegajcego na tym, e otrzymalimy jedno lub trzy oczka?
9. Z cyfr 1, 2, . . . , 9 losujemy bez zwracania trzy cyfry x, y, z i tworzymy liczb trzycyfrow
xyz. Obliczy prawdopodobiestwo, e otrzymamy liczb mniejsz od 555.
10. Na dziesiciu klockach wyrzebiono litery: a, a, k, s, s, t, t, t, y, y. Bawic si nimi dziecko
ukada je w rzd. Obliczy prawdopodobiestwo tego, e przypadkowo zoy ono sowo
statystyka.

1.2. Prawdopodobiestwo geometryczne


11. Na koo o promieniu R losowo rzucono punkt. Znale prawdopodobiestwo tego, e
punkt trafi do wntrza
a) kwadratu wpisanego w koo,
b) trjkta rwnobocznego wpisanego w koo.
Zakadamy, e prawdopodobiestwo trafienia punktu w dan cz koa jest proporcjonalne
do pola tej czci i nie zaley od jej pooenia w kole.
12. Wybieramy losowo punkt (x, y) z kwadratu [0, 1] [0, 1]. Jakie jest prawdopodobiestwo,
e jego wsprzdne bd speniay nierwno y < x2 ?
13. Na odcinku OA o dugoci L na osi liczbowej OX, losowo wybrano punkt B. Znale prawdopodobiestwo tego, e mniejszy z odcinkw OB i BA bdzie mia dugo wiksz ni
1
3 L. Zakadamy, e prawdopodobiestwo trafienia punktu na odcinek jest proporcjonalne
do dugoci odcinka i nie zaley od jego pooenia na osi liczbowej OX.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

1. Rachunek prawdopodobiestwa

14. Wewntrz danego odcinka o dugoci a obieramy losowo 2 punkty: jeden na lewo, a drugi na
prawo od rodka odcinka. Jakie jest prawdopodobiestwo, e odlego midzy wybranymi
punktami jest mniejsza ni 31 a?
15. Wewntrz danego odcinka o dugoci a obieramy na chybi trafi dwa punkty. Jakie jest
prawdopodobiestwo, e odlego midzy punktami jest mniejsza ni 13 a?
16. Na paszczynie poprowadzono proste rwnolege. Odlego midzy nimi jest staa i rwna
d. Na paszczyzn rzucamy ig (tak cienk, e moe by interpretowana jako odcinek)
o dugoci l, przy czym l < d. Jakie jest prawdopodobiestwo, e iga przetnie jedn
z wykrelonych prostych? (Jest to tzw. zadanie Buffona)
17. Par liczb (b, c) wybrano losowo z prostokta [0, 2][0, 4]. Jakie jest prawdopodobiestwo,
e pierwiastki rwnania x2 + 2bx + c = 0 s rzeczywiste?
18. Jakie jest prawdopodobiestwo, e pierwiastki rwnania x2 + 2bx + c = 0 s rzeczywiste,
jeli liczby b i c zostay wybrane losowo z przedziau [0, 1]?
19. Par liczb (a, b) wybrano losowo z prostokta [1, 1]2 . Oblicz prawdopodobiestwo, e
rwnanie ax2 + bx + 1 = 0 ma
a) pierwiastki rzeczywiste,
b) pierwiastki rwne,
c) pierwiastki rzeczywiste dodatnie.
20. Jakie jest prawdopodobiestwo, e losowo wybrany punkt kwadratu {|x| < 1, |y| < 1} jest
punktem lecym wewntrz okrgu x2 + y 2 = 1?
21. Dwoje znajomych umawia si w pewnym miejscu. Kady ma przyj w dowolnej chwili
midzy godz. 15.00, a 16.00 i czeka na drugiego przez 20 minut. Jakie jest prawdopodobiestwo, e si spotkaj?
22. Drewniane pale maj losow dugo L, przy czym najwiksza dugo wynosi 12 m. Pale
s przeznaczone do wbijania w ziemi, ktrej skalna warstwa stanowica opr znajduje si
na losowej gbokoci H, ktrej maksimum wynosi 10 m. Zaproponowa przestrze zdarze
elementarnych i poda jej interpretacj geometryczn. Zilustrowa nastpujce zdarzenia
i obliczy ich prawdopodobiestwa:
a) dugo losowo wzitego pala jest wiksza od gbokoci, na ktrej znajduje si skalna
warstwa,
b) gboko skalnej warstwy przekroczy 8 m,
c) dugo losowo wzitego pala przekroczy 8 m.
23. Przy projektowaniu przepustu odprowadzajcego wod z 2 oddzielnych obszarw A i B
zaoono, e ilo wody pochodzca z A moe waha si w granicach 0900 dm3 /s, natomiast z B: 01500 dm3 /s. Obliczy prawdopodobiestwo, e ilo wody cznie z obu
obszarw przekroczy 2000 dm3 /s.
24. Z przedziau (0, ) wybrano losowo punkty x i y. Obliczy prawdopodobiestwo tego, e
sin x 2y.
25. Dwa punkty A i B zostay wybrane losowo z I wiartki ukadu wsprzdnych, a nastpnie
kady z nich poczono z pocztkiem O ukadu wsprzdnych. Obliczy prawdopodobiestwo, e obie proste bd nachylone do siebie pod ktem mniejszym ni 4 .

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

1.3. Schemat Bernoulliego


26. Dziesiciu wyborowych strzelcw celuje do leccego samolotu. Prawdopodobiestwo trafienia samolotu dla kadego z nich jest stae i wynosi p. Obliczy prawdopodobiestwo
tego, e samolot zostanie trafiony.
27. Rzucamy 5 razy monet symetryczn. Jakie jest prawdopodobiestwo trzykrotnego wyrzucenia ora?
28. Prawdopodobiestwo zajcia zdarzenia A w kadym dowiadczeniu jest rwne 0,2. Obliczy
prawdopodobiestwo, e w cigu 9 niezalenych dowiadcze zdarzenie A zajdzie 6 razy
w dowolnej kolejnoci.
29. Prawdopodobiestwo trafienia do tarczy w pojedynczym strzale wynosi 0,25. Jakie jest
prawdopodobiestwo, e na 6 strzaw 2 bd trafione?
30. Rzucamy trzykrotnie symetryczn monet. Niech zdarzenie A polega na tym, e wypada
co najmniej jedna reszka, a zdarzenie B, e wypady same reszki. Znale P (A B) oraz
P (A B).
31. Zmienna losowa X ma rozkad B(50, 0, 1). Obliczy P (X = 5). Wynik dokadny porwna
z wartoci przyblion uzyskan z prawa maych liczb Poissona.

1.4. Prawdopodobiestwo warunkowe. Zdarzenia niezalene


32. W urnie znajduje si 6 kul czarnych i 4 biae. Wycigamy losowo dwa razy po jednej kuli
a) ze zwrotem kuli do urny po pierwszym wyjciu,
b) bez zwrotu.
Obliczy prawdopodobiestwo, e druga wylosowana kula bdzie biaa, jeli wiadomo, e
pierwsza wylosowana bya biaa.
33. Z liczb 2, 3, 15, 30 losujemy jedn liczb. Sprawdzi, czy zdarzenia
A - wylosowana liczba jest podzielna przez 2,
B - wylosowana liczba jest podzielna przez 3
s niezalene.
34. Rzucamy dwa razy kostk do gry. Niech A oznacza zdarzenie suma wyrzuconych oczek
rwna si 8, za B zdarzenie w pierwszym rzucie wypado 6 oczek. Ustali, czy zdarzenia
A i B s niezalene.
35. Z talii 52 kart wycigamy losowo jedn. Czy zdarzenia
A - wycignicie asa,
B - wycignicie karty koloru czerwonego
s niezalene?
36. Prawdopodobiestwo, e cena pewnego towaru pjdzie jutro w gr wynosi 0,3, a prawdopodobiestwo, e cena srebra pjdzie w gr wynosi 0,2. Wiadomo ponadto, e w 6%
przypadkw obie ceny - towaru i srebra id w gr. Czy cena towaru i cena srebra s
niezalene?

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

1. Rachunek prawdopodobiestwa

1.5. Prawdopodobiestwo cakowite. Wzr Bayesa


37. Przed konkursem ogoszono list 200 pyta z dziedziny D1 , 100 pyta z dziedziny D2 oraz
100 pyta z dziedziny D3 . Umiemy odpowiedzie na 150 pyta z dziedziny D1 , na wszystkie
pytania z dziedziny D2 oraz na 80 pyta z dziedziny D3 . Jakie jest prawdopodobiestwo,
e podczas konkursu odpowiemy na losowo zadane pytanie?
38. W magazynie znajduj si arwki pochodzce z dwch fabryk. 6% pochodzi z fabryki I.
Wrd arwek z fabryki I jest 1% wadliwych, a spord arwek z fabryki II 2% wadliwych. Z magazynu pobrano losowo jedn arwk, ktra okazaa si wadliwa. Jakie jest
prawdopodobiestwo tego, e ta arwka zostaa wyprodukowana przez fabryk II?
39. Fabryka chemiczna jest wyposaona w system alarmowy. W razie zagroenia system alarmowy dziaa w 95% przypadkw. Prawdopodobiestwo, e system wczy si, gdy nie
ma adnego zagroenia jest rwne 0,02. Rzeczywiste zagroenie zdarza si rzadko jego
prawdopodobiestwo wynosi 0,004. Gdy odzywa si system alarmowy, jakie jest prawdopodobiestwo, e naprawd istnieje zagroenie?
40. Okoo 10% studentw i 15% studentek pali papierosy. Z populacji liczcej 50 studentw
i 100 studentek wylosowano osob palc papierosy. Obliczy prawdopodobiestwo, e nie
jest to mczyzna.
41. Wiadomo, e 55% mczyzn i 70% kobiet nie zdaje egzaminu praktycznego na prawo jazdy
za pierwszym razem. Wybrana losowo osoba nie zdaa egzaminu. Zakadajc, e liczba zdajcych egzamin kobiet i mczyzn bya taka sama, obliczy jakie jest prawdopodobiestwo
tego, e wybran osob jest kobieta.
42. Dane s trzy urny. W pierwszej urnie s 3 kule biae i 1 czarna, w drugiej 4 biae i 2 czarne,
w trzeciej 2 biae i 2 czarne. Zakadajc, e wylosowanie kuli z kadej urny jest jednakowo prawdopodobne, obliczy prawdopodobiestwo, e wylosowana kula, ktra okazaa si
koloru biaego pochodzi z urny pierwszej.
43. Na egzaminie z matematyki 40% stanowi zadania z algebry, 30% zadania z geometrii,
natomiast pozostae to zadania z rachunku prawdopodobiestwa. Wrd tych zada
atwe stanowi odpowiednio: 1%, 2%, i 3%. Obliczy prawdopodobiestwo tego, e jeli
losowo wybrane zadanie jest trudne, to jest zadaniem z rachunku prawdopodobiestwa.
44. Dugoletnie dowiadczenia wskazuj na to, e cz pisemna pewnego egzaminu jest istotnie
trudniejsza 60% zdajcych, od czci ustnej 95% zdajcych. Aby zda egzamin, trzeba
pozytywnie zaliczy obie czci, obowizuje przy tym zasada, e student, ktry nie zaliczy
czci pisemnej, nie jest dopuszczony do czci ustnej. Obliczy prawdopodobiestwo tego,
e osoba, ktra nie zdaa egzaminu, nie zaliczya czci pisemnej.
45. Firma poszukujca z ropy naftowej zamwia test sejsmiczny w celu ustalenia, czy jest
prawdopodobne, e w pewnym rejonie wierce znajduj si zoa. Znana jest wiarygodno
testu: jeeli w miejscu wiercenia ropa wystpuje, test wskazuje to w 85% przypadkw,
jeeli ropy nie ma, test omykowo wykazuje jej wystpowanie w 10% przypadkw. Firma
poszukujca z jest przekonana, e prawdopodobiestwo wystpienia ropy w badanym
terenie wynosi 0,4. Jeeli test wykaza wystpowanie ropy, jakie jest prawdopodobiestwo,
e w badanym terenie ropa rzeczywicie wystpuje?
46. Do eliminacji sportowych na uczelni wybrano z I roku 4 studentw, z II 6, a z III
5 studentw. Prawdopodobiestwo, e student I roku dostanie si do druyny uczelnianej
wynosi 0,9, dla II i III roku jest one rwne 0,7 i 0,8.
a) Jakie jest prawdopodobiestwo, e losowo wybrany student z lat I III dostanie si
do druyny uczelnianej?
b) Pewien student dosta si do druyny uczelnianej. Z ktrego by najprawdopodobniej
roku?

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej


47. W zakadzie znajduj si maszyny typu A, B, C produkujce odpowiednio 5%, 3% i 1%
brakw. Z caej masy towarowej wybieramy losowo jedn sztuk. Obliczy prawdopodobiestwo, e
a) jest ona brakiem,
b) pochodzi od B, jeli nie okazaa si brakiem?
48. Mamy trzy kostki do gry, ktre zostay sfaszowane tak, e czsto wyrzucenia szstki
pierwsz kostk wynosi 20%, drug kostk 25% i trzeci 30%. Wybieramy losowo jedn
kostk i wyrzucamy 6. Obliczy prawdopodobiestwo, e wybralimy trzeci kostk.
49. Wybranej grupie studentw zadano pytanie, czy cigaj na egzaminach ze statystyki.
Poniewa wielu studentw nie chciao udzieli odpowiedzi, zastosowano metod odpowiedzi losowej polegajcej na tym, e kady ze studentw rzuca monet. Jeeli wypadnie
orze i student nie ciga, powinien odpowiedzie nie, w pozostaych przypadkach mwi
tak. Zamy, e 30% studentw ciga na egzaminie. Jakie jest prawdopodobiestwo,
e losowo wybrana osoba odpowie nie na zadane pytanie?
50. Pewna druyna futbolowa rozgrywa 70% meczw po poudniu, a 30% pnym wieczorem.
Wiadomo ponadto, e wygrywa 50% meczw popoudniowych i 90% wieczornych. Druyna
wygraa mecz. Jakie jest prawdopodobiestwo, e by to mecz grany pnym wieczorem?
51. Trzech dostawcw dostarcza do punktu skupu grzyby. Dostawca I dostarczy 20% wszystkich ubianek, a w tej partii byo 80% z borowikami, dostawca II dostarczy 30% ubianek
wrd nich byo 50% z borowikami, a wrd ubianek ostatniego byo 40% z borowikami.
a) Wyznaczy prawdopodobiestwo wylosowania ubianki z borowikami spord wszystkich dostarczonych do punktu skupu.
b) Jakie jest prawdopodobiestwo, e wybrana przez nas ubianka z borowikami pochodzi
od I dostawcy?
52. Prawdopodobiestwo tego, e w czasie pracy komputera nastpi awaria: procesora, pamici,
urzdze WE-WY maj si do siebie tak, jak 3 : 2 : 5. Prawdopodobiestwa wykrycia awarii w tych urzdzeniach s odpowiednio rwne 0, 8, 0, 9, 0, 9. Znale prawdopodobiestwo,
e awaria w komputerze zostanie wykryta.
53. Na 100 mczyzn piciu, a na 1000 kobiet dwie nie rozrniaj kolorw. Z grupy, w ktrej
jest 3 razy wicej mczyzn ni kobiet wylosowano jedn osob. Jakie jest prawdopodobiestwo, e wylosowana osoba
a) jest daltonist,
b) jest kobiet, jeli jest daltonist,
c) jest mczyzn, jeli nie jest daltonist?
54. Do pudeka woono trzy normalne monety i jedn faszyw, w ktrej awers i rewers s
reszkami. Losowo wycigamy jedn monet i rzucamy j. Jakie jest prawdopodobiestwo,
e wycignlimy faszyw, jeli wypada reszka?
55. Zaobserwowano, e w pewnym drzewostanie wystpuje 30% buka, 60% brzozy i reszta
grabu. Na hubiaka pospolitego zapado 10% bukw, 5% brzz i 1% grabw. Jakie jest
prawdopodobiestwo, e losowo wybrane drzewo
a) jest zdrowe,
b) jest bukiem, jeli jest chore.
56. Szansa zapadnicia na pewn chorob wynosi 0,001. Test medyczny wykrywa chorob
u osoby chorej z prawdopodobiestwem 0,99, a w przypadku osoby zdrowej prawdopodobiestwo uzyskania wyniku dodatniego wynosi 0,02. Jakie jest prawdopodobiestwo,
e
a) test da wynik ujemny u losowo wybranej osoby,
b) osoba, w przypadku ktrej test da wynik dodatni, jest chora?

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

2. Zmienne losowe
2.1. Zmienne losowe dyskretne
57. Z urny zawierajcej 3 kule biae i 6 czarnych losowo wyjto dwie. Niech wartoci zmiennej losowej X bdzie liczba wyjtych kul biaych. Znale funkcj prawdopodobiestwa
i dystrybuant zmiennej X oraz obliczy jej wariancj.
58. Rozkad zmiennej losowej skokowej X przedstawia tabela:
xi
pi

a
0,4

1
0,1

3
0,3

4
b

Wiadomo, e EX = 13
5 . Wyznaczy a i b oraz obliczy DX.
59. Dana jest dystrybuanta zmiennej losowej skokowej X:

60.
61.

62.

63.
64.
65.
66.
67.

(, 0]

(0, 1]

(1, 2]

(2, 3]

(3, 4]

(4, +)

F (x)

0,12

0,44

0,62

0,78

a) Wyznaczy jej funkcj rozkadu prawdopodobiestwa.


b) Obliczy EX oraz DX.
c) Obliczy P (1 < X 3), P (X = 21 ), P (X > 5).
Rzucamy 5 razy monet. Niech zmienna losowa X przyjmuje wartoci rwne liczbie wyrzuconych reszek. Znale rozkad X oraz obliczy D2 X.
W partii skadajcej si z 6 detali znajduj si 4 detale standardowe. Losowo wybrano
3 detale. Znale rozkad dyskretnej zmiennej losowej X liczby standardowych detali
wrd wybranych. Obliczy EX i D2 X.
W urnie znajduje si 8 kul, 3 biae i 5 czarnych. Wycigamy losowo 3 kule. Niech zmienna
losowa X przyjmuje wartoci rwne liczbie wylosowanych kul czarnych. Znale funkcj
rozkadu prawdopodobiestwa zmiennej X.
Zmienna losowa X ma rozkad Poissona z parametrem = 3. Obliczy P (X 3).
Zmienna losowa X ma rozkad dwumianowy z wartoci oczekiwan 40 i wariancj 30.
Znale n i p.
Zmienna losowa X ma rozkad Poissona z parametrem = 2. Znale wariancj zmiennej
losowej Z = 2X 3.
Zmienna losowa Z ma rozkad dwumianowy z parametrami n = 10, p = 31 . Obliczy
P (Z > 2).
Rozkad zmiennej losowej skokowej X przedstawia tabela:
xi
pi

10
0,1

a
0,2

30
0,3

40
0,3

50
b

Wiadomo, e EX = 31. Wyznaczy a i b oraz obliczy D2 X.


68. Zmienna losowa Y ma rozkad Bernoulliego z parametrami n = 900, p = 0, 1. Znale
odchylenie standardowe zmiennej losowej X = 3Y + 2.
69. Dwie rozrnialne szecienne kostki do gry rzucamy jednoczenie. Zmienna losowa X przyjmuje wartoci rwne wartoci bezwzgldnej rnicy oczek. Znale
a) rozkad zmiennej X,
b) median oraz dominant zmiennej X.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

10

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

70. Na drodze ruchu pocigw znajduj si w znacznej odlegoci od siebie 4 semafory, z ktrych kady (wobec znacznej odlegoci niezalenie od innych) zezwala na przejazd z prawdopodobiestwem p = 0, 8. Niech X oznacza liczb semaforw zezwalajcych na przejazd
i poprzedzajcych pierwsze zatrzymanie lub stacj docelow. Znale
a) funkcj prawdopodobiestwa zmiennej losowej X,
b) momenty centralne rzdu pierwszego, drugiego i trzeciego zmiennej X,
c) P (X > 2), P (X = 3), P (0 < X 4).
71. Zmienna losowa X przyjmuje trzy wartoci: 0, 1 i 2. Wiadomo, e EX=1 oraz EX 2 =1,5.
Wyznaczy rozkad zmiennej X.
72. Z grupy 3 mczyzn i 5-ciu kobiet losowo wybrano 2-osobowy zarzd. Niech wartoci
zmiennej losowej X bdzie liczba kobiet w zarzdzie. Znale funkcj rozkadu prawdopodobiestwa zmiennej X oraz wyznaczy median i dominant.
73. W pewnym drzewostanie zebrano informacje o liczbie nabiegw korzeniowych:

74.

75.

76.
77.

xi

pi

0,1

0,3

0,3

0,2

0,1

Niech X oznacza liczb nabiegw korzeniowych w losowo wybranym drzewie.


a) Znale dystrybuant zmiennej X i naszkicowa jej wykres.
b) Obliczy EX oraz D2 X.
c) Obliczy P (X > 2), P (1 6 X 6 4).
W partii zoonej z 10 produktw znajduj si 3 produkty wadliwe. Wybrano losowo 2
produkty. Znale rozkad liczby produktw wadliwych (wrd wybranych), dystrybuant
i warto oczekiwan.
Prawdopodobiestwo zajcia pewnego zdarzenia w pojedynczej prbie jest rwne p. Prby
przeprowadzane s dopty, dopki zdarzenie zajdzie. Znale rozkad liczby przeprowadzonych prb oraz EX.
Rzucamy monet a do pierwszego wypadnicia ora. Niech X oznacza liczb rzutw.
Znale rozkad X, dystrybuant oraz EX.
Dana jest funkcja prawdopodobiestwa pewnej zmiennej X:
xi

-5

-2

pi

0,1

0,2

0,1

0,2

0,1

Wyznaczy
a) sta c,
b) dystrybuant i jej wykres,
c) EX, D2 X, DX,
d) P (X < 0), P (X 0), P (X < 4), P (X 4), P (2 X < 4), P (X = 2), P (X = 3),
P (6 < X 0), P (1 < X 8).
78. Dana jest dystrybuanta pewnej zmiennej losowej X:

F (x) =

0
dla x 2,

0, 3 dla 2 < x 4,

0, 7 dla 4 < x 6,

0, 9 dla 6 < x 7,

dla x > 7.

Narysowa jej wykres, wyznaczy rozkad, obliczy EX, D2 X, DX, P (X > 1),
P (X 0, 5), P (1 < X < 2), P (X 7).

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

2. Zmienne losowe

11

79. Gramy z drug osob, na przykad z bankierem w nastpujc gr: jeli w rzucie kostk
wypadnie parzysta liczba oczek, bankier paci nam tyle zotych, ile wypado na kostce,
a jeli nieparzysta - my pacimy bankierowi tyle, ile wypado na kostce. Znale rozkad
kwoty uzyskanej przez nas w pojedynczym rzucie. Obliczajc jej warto oczekiwan rozstrzygn, czy mona przypuszcza, e gra bdzie dla nas opacalna.
80. Wrd wszystkich dzieci szkolnych z pewnego wojewdztwa przeprowadzono ankiet: ile
razy bye na wakacjach w cigu ostatnich 4 lat. 20% odpowiedziao 0 razy, 14% 1 raz,
43% 2 razy, 19 % 3, a reszta 4. Zmienna X jest okrelona jako: liczba wyjazdw
na wakacje w cigu ostatnich 4 lat. Znale jej rozkad, narysowa wykres dystrybuanty,
obliczy EX, D2 X, P (X > 3), P (X 1), P (0 X 4).
81. Prawdopodobiestwo urodzenia si dziewczynki w pewnej populacji wynosi 0,51. W zbiorze
rodzin posiadajcych troje dzieci okrelamy zmienn X liczba dziewczynek w rodzinie.
Znale rozkad X, obliczy redni i wariancj liczby dziewczynek oraz prawdopodobiestwo, e w rodzinie z trjk dzieci jest co najmniej jeden chopiec.
82. Zmienna losowa X ma rozkad Poissona z parametrem = 2. Wyznaczy kwartyle zmiennej X.
83. Korzystajc z wasnoci wartoci oczekiwanej zmiennej losowej X wykaza, e
D2 X = EX 2 E 2 X.

2.2. Zmienne losowe cige


84. Zmienna losowa Z ma rozkad N (0, 1). Obliczy P (Z > 0), P (|Z| < 2), P (|Z| > 1) oraz
kwantyle x0,1 , x0,7 , x0,97 .
85. Zmienna losowa X podlega rozkadowi N (3, 5). Obliczy P (|X 1| > 1).
86. W populacji studentw w Krakowie wzrost ma rozkad N (170, 8). Obliczy prawdopodobiestwo tego, e wzrost przypadkowo napotkanego studenta
a) bdzie wikszy od 166,
b) bdzie nalea do przedziau (168, 174),
c) bdzie rwny co najwyej 154.
Kade z prawdopodobiestw zinterpretowa na dwch wykresach funkcji gstoci rozkadu
normalnego.
87. Stwierdzono, e bd podczas wykonywania pomiaru ma rozkad N (1, 0, 25) (mm). Jakie
jest prawdopodobiestwo, e wykonujc ten pomiar pomylimy si o
a) wicej ni 0,5 mm,
b) mniej ni 0,75 mm,
c) co najwyej 0,25 mm?
88. Rozkad dugoci licia roliny pewnego gatunku jest N (14, 2). Obliczy prawdopodobiestwo, e losowo wybrany li ma dugo
a) wiksz ni 17,
b) rwn co najmniej 12 i co najwyej 19,
c) rwn co najwyej 13.
Prawdopodobiestwa zinterpretowa na 2 wykresach.
89. Piernica buka w pewnym drzewostanie ma rozkad N (30, 4). Jaki procent bukw ma
piernic wiksz ni 40?
90. Zmienna losowa X podlega rozkadowi N (m, ).
a) Obliczy P {|X m| < 3}.
b) Dobra sta k tak, aby P {|X m| < k} = 0, 99.
91. Zmienna losowa X ma rozkad N (2, 1). Znale dla tej zmiennej kwantyl rzdu 0,2.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

12

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

92. Niech Xi N (0, ), i N. Ile naley zsumowa niezalenych zmiennych Xi , aby odchylenie
standardowe sumy byo rwne 10?
93. Niech zmienne Xi (i N) maj rozkad jednostajny na przedziale [, ]. Ile naley
zsumowa niezalenych zmiennych Xi , aby odchylenie standardowe sumy byo rwne 10?
94. Funkcja gstoci zmiennej losowej X ma posta
3x2 dla x [0, 1],

f (x) =

dla x R \ [0, 1].

Obliczy warto oczekiwan i wariancj zmiennej X.


95. Zmienna losowa X ma rozkad o gstoci prawdopodobiestwa

f (x) =

dla x < 1,

2
5 |x|

dla x [1, 2],


dla x > 2.

a) Znale dystrybuant i narysowa jej wykres.


b) Obliczy EX oraz D2 X.
c) Obliczy P (X > 3), P ( 12 X < 1), P (X = 0).
96. Zmienna losowa X ma rozkad wykadniczy o funkcji gstoci
(

0
dla x < 0,
ex dla x 0,

f (x) =

gdzie > 0. Znale EX oraz DX.


97. Zmienna losowa X ma rozkad jednostajny na odcinku [a, b] o funkcji gstoci

f (x) =

1
ba

dla x < a,
dla a x b,
dla x > b.

Znale EX oraz D2 X.
a
98. Gsto zmiennej losowej X ma posta: f (x) = ex +e
x , x R. Znale sta a oraz obliczy
P (X > 0).
99. Zmienna losowa X ma rozkad o gstoci prawdopodobiestwa
x
2

dla 0 x 2,

dla pozostaych x.

f (x) =

a) Obliczy EX oraz D2 X.
b) Wyznaczy momenty centralne rzdu pierwszego, drugiego i trzeciego oraz kwartyle
zmiennej X.
100. Dobra tak sta a, by funkcja

F (x) =

2(1

dla x 1,
1
x)

dla 1 < x a,
dla x > a

bya dystrybuant zmiennej losowej X typu cigego. Wyznaczy jej gsto. Obliczy
P (1 X 1, 5) i zinterpretowa je za pomoc wykresu gstoci.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

2. Zmienne losowe

13

101. Zmienna losowa X ma dystrybuant dan rwnaniem:


F (x) =

1
2

arc tg x2 , x R .

Znale moliw warto a, dla ktrej zmienna losowa X w wyniku prby przyjmie warto
wiksz ni a z prawdopodobiestwem 61 .
102. Gsto prawdopodobiestwa zmiennej losowej X ma posta
(

sin(2x) dla x [0,

f (x) =

2 ],

dla x R \ [0,

2 ].

a) Znale dystrybuant X.
b) Obliczy EX oraz D2 X.
c) Obliczy P (X > 4 ).
d) Obliczy x 1 oraz x 3 .
4
4
103. Gsto prawdopodobiestwa zmiennej losowej X ma posta
a
4x2

f (x) =

dla x (1, 2),


dla x R \ (1, 2).

Znale
a) sta a,
b) dystrybuant X,
c) D2 X,
d) P (1 < X < 1), P (X > 0), P (X = 21 ).
104. Gsto zmiennej losowej X ma posta
f (x) =

dla x < 0,

dla x > ln 3.

bex dla x [0, ln 3],

a) Wyznaczy sta b.
b) Znale dystrybuant X.
c) Obliczy EX oraz D2 X.
d) Obliczy P (X > 1).
e) Na wykresie gstoci zaznaczy P (0 < X ln 2).
105. Dystrybuanta zmiennej losowej X jest postaci
F (x) =

dla x 0,

dla x > 3.

1 3
27 x

dla 0 < x 3,

Znale funkcj gstoci zmiennej X, obliczy jej warto oczekiwan oraz kwantyle x0,125 , x 1
125
ix8.
27

106. Zmienne losowe X i Y s niezalene oraz wiadomo, e EX > 0, EX 2 = 16, DX = 2 3,


EY > 0, EY 2 = 12, DY = 3. Obliczy E(3XY 2).
107. Zmienna losowa X ma rozkad o gstoci
(

f (x) =

|x| dla 1 x 1,
0
poza tym.

Narysowa wykres f , znale dystrybuant i narysowa jej wykres, obliczy EX, D2 X,


P (X < 0), P (X 1). Prawdopodobiestwa zaznaczy na wykresie f i F .

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

14

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

108. Niech
(

f (x) =

3
4

(1 x2 )

dla 1 x < 1,
poza tym.

Narysowa wykres f , znale dystrybuant i narysowa jej wykres, obliczy EX, D2 X,


P (X < 12 ), P (|X| > 31 ).
109. Dobra tak sta a, by funkcja
(

f (x) =

a cos x dla 2 x < 2 ,


0
poza tym

bya gstoci pewnej zmiennej losowej X. Narysowa wykres f , znale dystrybuant


i narysowa jej wykres, obliczy EX, D2 X, P (|X| > 6 ), P (X 3 ), P ( 6 < X 2 ) oraz
median i mod X.
110. Funkcja gstoci prawdopodobiestwa zmiennej losowej X jest postaci:
(

dla x 6 0
dla x > 0.

0
2 e2x

f (x) =

Narysowa wykres f , znale dystrybuant i narysowa jej wykres, obliczy EX, D2 X,


P (X > 1), P (0 < X ln 3) oraz median X.
111. Niech gsto pewnej zmiennej X bdzie postaci
(

f (x) =

0
2
x3

dla x 6 1,
dla x > 1.

Narysowa wykres f , znale dystrybuant i narysowa jej wykres, obliczy EX, D2 X,


P (|X| > 1) oraz median X.
1
112. Niech f (x) = 1 1+x
2 dla x R. Narysowa wykres f , znale dystrybuant i naryso
wa jej wykres,
zbada istnienie EX. Obliczy P (0 < X 1), P (3X 1 > 3 1),
P (0 < X < 3). Znale median oraz mod.
113. Zmienna X ma gsto postaci
f (x) =

dla x < 0,
2
x2

x e

dla x 0.

Znale dystrybuant, median, mod, warto oczekiwan, P (X >


114. Zmienna X ma gsto postaci

1
f (x) =
0

1
4x2

ln 4), P (X

dla |x| < 2,


poza tym.

Zbada istnienie EX. Wyznaczy dystrybuant X oraz obliczy P (1 < X 2).


115. Zmienna X ma gsto postaci
(

e2x dla x (0, ln 3),


f (x) =
0
poza tym.
Znale P (ln 2 < X 1), P (X < ln 12 ).

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

ln 9).

2. Zmienne losowe

15

116. Dobra k tak, by funkcja

dla x 0,
F (x) = k arc sin x dla x (0, 1],

1
dla x > 1
bya dystrybuant pewnej zmiennej X, nastpnie wyznaczy jej funkcj gstoci oraz obliczy P ( 12 X), P (X 1), P ( 12 < X 1).
117. Dobra A i B tak, by funkcja

dla x 1,
F (x) = A + B arc cos x dla x (1, 1],

1
dla x > 1
bya dystrybuant pewnej cigej zmiennej losowej X. Narysowa wykres F , znale funkcj gstoci, obliczy P (0 < X 1), P (X > 21 ).
118. Bok prostokta jest zmienn losow X o rozkadzie jednostajnym na przedziale [0, 10].
Obliczy
a) EX 2 ,
b) warto oczekiwan pola prostokta, jeli jego obwd wynosi 20.
119. Zmienna X ma gsto postaci
(

0
xex

f (x) =

dla x < 0,
dla x 0.

Wyznaczy dystrybuant oraz P (0 < X < ln 2).


120. Dobra tak sta k, by funkcja
(

f (x) =

k arc sin x dla x [0, 1],


0
poza tym

bya gstoci pewnej zmiennej losowej X.


121. Zmienna losowa X ma dystrybuant postaci

F (x) =

3x2

2x3

dla x 0,
x (0, 1],
dla x > 1.

Znale funkcj gstoci i narysowa jej wykres. Obliczy EX, D2 X, P (0 < X <
P (X > 13 ) oraz poda interpretacj geometryczn tych prawdopodobiestw.
122. Dystrybuanta pewnej zmiennej losowej X jest postaci

F (x) =

x3

1
2 ),

dla x 0,
dla x (0, 1],
dla x > 1.

Narysowa wykres F , znale funkcj gstoci, obliczy EX, D2 X, P (0 < X < 21 ), median
oraz x0,2 i x0,729 .

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

16

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

2.3. Nierwno Czebyszewa. Twierdzenia graniczne


Wskazwka: W poniszych zadaniach naley skorzysta z prawa maych liczb Poissona, twierdzenia LindebergaLevyego, twierdzenia MoivreaLaplacea lub z nierwnoci
Czebyszewa.
123. Prawdopodobiestwo wygrania nagrody na loterii wynosi 0,01. Korzystajc z prawa maych liczb Poissona obliczy, jakie jest prawdopodobiestwo, e wrd 200 losujcych
a) aden nie wygra,
b) wygra co najmniej jeden.
124. Tkaczka obsuguje 100 wrzecion. Prawdopodobiestwo zerwania si nici na jednym wrzecionie w czasie jednej minuty, jest rwne 0,03. Korzystajc z prawa maych liczb Poissona
znale prawdopodobiestwo tego, e w czasie jednej minuty zerw si dokadnie 2 nici.
125. Zamy, e nowa szczepionka bdzie testowana na 100 osobach. Producent ocenia jej
skuteczno na 80%. Znale przyblione prawdopodobiestwo, e co najmniej 74 osoby
i co najwyej 85 osb uzyska odporno po zastosowaniu szczepionki.
126. Strzelec trafia do celu z prawdopodobiestwem 0,5. Jak liczb strzaw musi odda, aby
prawdopodobiestwo tego, e czsto trafienia do celu rni si od 0,5 co najwyej o 0,1
byo rwne 0,95?
127. Prawdopodobiestwo urodzenia si chopca jest rwne 0,515. Jakie jest prawdopodobiestwo tego, e wrd 900 noworodkw bdzie co najwyej 470 dziewczynek?
128. Wrd ilu krasnoludkw naley przeprowadzi ankiet, aby mie 95% pewnoci, e wyznaczona na jej podstawie frakcja zwolennikw ujawnienia si (tzn. stosunek liczby radykaw
do liczby wszystkich krasnoludkw) jest obarczona bdem nie przekraczajcym 0,03, jeli
rednio co dziesity krasnoludek jest radykaem?
129. (Trudniejsza wersja zadania 128.) Wrd ilu krasnoludkw naley przeprowadzi ankiet,
aby mie 95% pewnoci, e wyznaczona na jej podstawie frakcja zwolennikw ujawnienia
si (tzn. stosunek liczby radykaw do liczby wszystkich krasnoludkw) jest obarczona
bdem nie przekraczajcym 0,03?
130. Prawdopodobiestwo wygrania nagrody na loterii wynosi 0,001. Jakie jest prawdopodobiestwo, e wrd 200 losujcych
a) aden nie wygra,
b) wygra co najmniej jeden.
Poda wynik dokadny i przybliony.
131. Podrcznik wydano w nakadzie 100000 egzemplarzy. Prawdopodobiestwo tego, e podrcznik zostanie le oprawiony jest rwne 0,0001. Znale prawdopodobiestwo tego, e
w nakadzie pojawi si 5 le oprawionych ksiek.
132. Automat produkuje detale. Prawdopodobiestwo tego, e wyprodukowany detal jest wybrakowany jest rwne 0,01. Znale prawdopodobiestwo tego, e wrd 250 detali
a) dokadnie 4 bd wybrakowane,
b) co najwyej 2 bd wybrakowane.
133. Rzucamy 720 razy kostk symetryczn. Korzystajc z nierwnoci Czebyszewa oszacowa
prawdopodobiestwo tego, e liczba wyrzuconych czwrek bdzie nalee do przedziau
(100, 140).
134. Wykonano 200 rzutw symetryczn monet. Jakie jest prawdopodobiestwo, e liczba
wyrzuconych orw bdzie
a) wiksza od 90,
b) z przedziau (88, 105]?
Zapisa warto dokadn i obliczy przyblion.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

2. Zmienne losowe

17

135. W populacji dorosych Polakw 39% ma kopoty ze snem. Oszacowa prawdopodobiestwo, e wrd 100 losowo wybranych dorosych Polakw czsto osb majcych kopoty
ze snem nie przekroczy 33%.
136. Wykonujemy 100 rzutw kostk symetryczn. Znale przedzia symetryczny wok wartoci redniej, w jakim z prawdopodobiestwem 0,95 znajduje si liczba wyrzuconych szstek.
Wykorzysta twierdzenie MoivreaLaplacea.
137. Jakie jest prawdopodobiestwo, e wrd 200 osb znajdzie si co najmniej trzech makutw, jeli przecitnie co setna osoba jest makutem.
138. Wiadomo, e prawdopodobiestwo zgoszenia reklamacji wynosi 0,1. Ktre z poniszych
zdarze jest bardziej prawdopodobne:
a) spord 4 klientw przynajmniej 1 zgosi reklamacj,
b) spord 400 klientw reklamacj zgosi co najmniej 38 osb?
139. Prawdopodobiestwo popenienia bdu przy dokonywaniu pomiaru przez geodet wynosi
p = 0, 05. Jakie jest prawdopodobiestwo, e przy 200 pomiarach liczba pomyek bdzie
a) wiksza ni 12,
b) od 5 do 15?
Okreli zmienn losow, opisa jej rozkad oraz oszacowa (wszystkimi znanymi sposobami) powysze prawdopodobiestwa.
140. O pewnej porze dnia prawdopodobiestwo, e nie uzyskamy poczenia z serwerem wynosi
0,2. Jakie jest prawdopodobiestwo, e na 400 osb prbujcych si poczy z serwerem
a) co najmniej 70 nie uzyska poczenia,
b) nie poczy si od 72 do 88 osb?
Okreli zmienn losow i jej rozkad, a nastpnie oszacowa wszystkimi znanymi sposobami powysze prawdopodobiestwa.
141. Prawdopodobiestwo awarii nowego samochodu w pierwszym miesicu uytkowania wy1
nosi p = 300
. Jakie jest prawdopodobiestwo, e wrd 900 nowo kupionych aut
a) dokadnie 5 przytrafi si awaria,
b) awaria wystpi w co najwyej 2 samochodach,
c) liczba samochodw z awari bdzie od 1 do 3?
Zapisa prawdopodobiestwa dokadne i obliczy przyblione (wszystkie moliwe).
142. Prawdopodobiestwo, e mode drzewko nie przyjmie si w szkce wynosi p = 0, 05. Jakie
jest prawdopodobiestwo, e w szkce liczcej 1000 drzew nie przyjmie si
a) od 40 do 50 drzew,
b) wicej ni 30 drzew,
c) od 40 do 60 drzew?
Wykorzysta wszystkie znane oszacowania.
143. Prawdopodobiestwo wystpienia pewnej cechy genetycznej wrd osobnikw pewnego gatunku wynosi p = 0, 2. Jakie jest prawdopodobiestwo, e w grupie liczcej 300 osobnikw
liczba osb o tej cesze bdzie
a) od 40 do 50,
b) wiksza ni 55,
c) od 50 do 70?
Wykorzysta wszystkie znane oszacowania.
144. Rzucono 1000 razy symetryczn kostk do gry. Oszacowa prawdopodobiestwo, e 6
wypada wicej ni 150 razy.
145. Jakie jest prawdopodobiestwo, e rednia arytmetyczna 100 niezalenych zmiennych losowych o tym samym rozkadzie jednostajnym na odcinku [0, 10], przyjmie warto z przedziau [5, 5 21 ]?

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

18

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

146. Jakie jest prawdopodobiestwo, e rednia arytmetyczna 100 niezalenych zmiennych losowych o rozkadzie N (10, 2) przyjmie warto wiksz ni 9,8 i mniejsz ni 10,1?
147. Jakie jest prawdopodobiestwo, e rednia arytmetyczna 500 niezalenych zmiennych losowych o tym samym rozkadzie danym gstoci
(

f (x) =

148.

149.

150.
151.

152.

153.

3 2
8x

dla 0 x 2,
poza tym

przyjmie warto z przedziau (1,49, 1,5)?


Jakie jest prawdopodobiestwo, e suma 100 niezalenych zmiennych losowych o tym
samym rozkadzie wykadniczym z parametrem = 21 przyjmie warto z przedziau
(200, 250)?
Pojedynczy pomiar pewnej wielkoci ma rozkad jednostajny na przedziale [0, 1]. Ile naley
wykona pomiarw, aby przy obliczaniu redniej arytmetyczej z tych pomiarw uzyska
a) odchylenie standardowe nie wiksze ni ,
b) odchylenie standardowe nie wiksze ni 0,01,
c) pewno 95%, e rednia arytmetyczna bdzie lee w przedziale (0, 4, 0, 6)?
Jakie jest prawdopodobiestwo, e rednia arytmetyczna 100 niezalenych zmiennych losowych o rozkadzie geometrycznym z p = 0, 75 przyjmuje wartoci z przedziau (1, 2]?
Jakie jest prawdopodobiestwo, e rednia arytmetyczna 300 niezalenych zmiennych losowych o rozkadzie Poissona z = 3 przyjmie warto wiksz ni 2,8 i rwn co najwyej
3,1?
Pewna firma zatrudnia 100 pracownikw. Kady z nich z prawdopodobiestwem 0, 8 korzysta codziennie z komputera (zakadamy, e jeli zaczyna z niego korzysta, to uywa
przez cay dzie). Ile naley kupi komputerw, aby prawdopodobiestwo tego, e jaki
komputer jest w danym dniu do dyspozycji wynosio 0, 95?
Zmienna losowa X opisuje wzgldny wzrost ceny nieruchomoci w pewnym regionie i ma
dystrybuant postaci

F (x) =

x3

dla x < 0,
dla x [0, 1],
dla x > 1.

Ile elementw powinna liczy prba prosta pobrana z tej populacji, aby odchylenie standardowe redniej arytmetycznej byo mniejsze ni 0,01?
154. Zmienna losowa Xi (i = 1, . . . , n) ma rozkad normalny o redniej 5 i odchyleniu standardowym 2. Jakie jest prawdopodobiestwo, e rednia arytmetyczna zmiennych Xi przyjmie
warto wiksz ni 4,9 i rwn co najwyej 5,3, jeli
a) n = 100,
b) n = 500?
W kadym z powyszych przypadkw zinterpretowa to prawdopodobiestwo na odpowiednim wykresie.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

2. Zmienne losowe

19

2.4. Estymatory
155. Niech X1 , . . . , Xn bd niezalenymi zmiennymi losowymi o tym samym rozkadzie z wartoci oczekiwan rwn m i odchyleniem standardowym . Wykaza, e estymatory postaci T =

a1 X1 +...+an Xn
,
a1 +...+an

gdzie ai R (i = 1, . . . , n) oraz

n
P

ai 6= 0 s nieobcionymi

i=1

estymatorami parametru m.
156. Metod najwikszej wiarygodnoci w oparciu o n-elementow
estymator parametru rozkadu Poissona.
157. Metod najwikszej wiarygodnoci w oparciu o n-elementow
estymator parametru rozkadu wykadniczego.
158. Metod najwikszej wiarygodnoci w oparciu o n-elementow
estymator parametru ( > 0) rozkadu Rayleigha okrelonego
(

f (x) =

2xex
0

prb prost wyznaczy


prb prost wyznaczy
prb prost wyznaczy
funkcj gstoci

dla x > 0
dla x 6 0.

159. T1 i T2 s nieobcionymi i niezalenymi estymatorami parametru oraz D2 (Ti ) = i2 dla


i = 1, 2.
a) Sprawdzi, czy statystyka T = aT1 + (1 a)T2 jest nieobcionym estymatorem parametru dla kadego a R.
b) Wyznaczy t warto a, przy ktrej wariancja estymatora T jest najmniejsza.
160. Metod najwikszej wiarygodnoci w oparciu o n-elementow prb prost wyznaczy
estymator parametru ( > 0) rozkadu okrelonego funkcj gstoci
(

f (x) =

x1 dla x (0, 1)
0
dla pozostaych x.

161. Niech X i Y bd takimi niezalenymi zmiennymi losowymi, e E(X) = 1, E(Y ) = 3,


D2 (X) = D2 (Y ) = 2 . Dla jakiej staej c statystyka cX 2 + (1 c)Y 2 jest nieobcionym
estymatorem parametru 2 .
162. Wyznaczy metod najwikszej wiarygodnoci estymator parametru p rozkadu geometrycznego, ktrego funkcja rozkadu prawdopodobiestwa jest postaci:
P (X = k) = p(1 p)k1 , k N.
163. Rozkad zmiennej losowej X opisany jest nastpujc funkcj gstoci prawdopodobiestwa:

dla x < 0,

0
f (x) =

(2a + 1) x2a dla x [0, 1],

dla x > 1.

Wyznaczy estymator parametru a metod najwikszej wiarygodnoci. Wyrazi go za


pomoc redniej geometrycznej powyszej prby.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

3. Charakterystyki prby
164. Dokonano pomiaru zawartoci witaminy C w owocach agrestu. Uzyskano nastpujce wyniki w miligramach na 100 gramw wieych owocw: 35, 38, 29, 34, 41, 28, 36, 31, 28,
30, 34, 37, 35, 39, 30, 33. Obliczy redni, median, wariancj, odchylenie standardowe
i wspczynnik zmiennoci badanej cechy.
165. W pewnym zakadzie badano czas dojazdu pracownikw do pracy. Otrzymane wyniki
zestawiono w szeregu rozdzielczym:
czas dojazdu (w min)
liczba pracownikw

(0, 20]
9

(20, 40]
26

(40, 60]
30

(60, 80]
21

(80, 100]
14

a) Narysowa histogram liczebnoci.


b) Wyznaczy dystrybuant empiryczn.
c) Obliczy redni, wariancj oraz odchylenie standardowe.
166. Sprawdzono 40 stron maszynopisu znajdujc na nich nastpujce liczby bdw: 0, 0, 2,
0, 2, 4, 2, 0, 2, 0, 1, 1, 3, 1, 0, 3, 1, 0, 2, 2, 3, 2, 3, 1, 0, 0, 1, 0, 0, 1, 1, 3, 0, 1, 0, 1, 1,
2, 2, 1. Zbudowa punktowy szereg rozdzielczy, a nastpnie wyznaczy redni, odchylenie
standardowe oraz kwartyle liczby bdw.
167. Struktur wiekow zbiorowoci w pewnym orodku wczasowym w sierpniu 2007 roku przedstawia szereg:
wiek w latach

1020

2030

3040

4050

5060

liczba osb

12

16

24

30

18

a) Narysowa histogram liczebnoci.


b) Wyznaczy dystrybuant empiryczn i sporzdzi jej wykres.
c) Obliczy odchylenie przecitne.
168. W pewnej centrali handlu zagranicznego przeprowadzono sonda wrd 50 pracownikw,
pytajc ich o liczb wyjazdw w cigu roku do krajw Europy Zachodniej. Wyniki byy
nastpujce: 0, 0, 0, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 1, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2, 2,
2, 2, 2, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 3, 4, 4, 4, 4, 4, 4, 4. Zbudowa punktowy szereg rozdzielczy
a nastpnie
a) wyznaczy redni i odchylenie standardowe,
b) wyznaczy i zinterpretowa mod oraz median,
c) wyznaczy wspczynnik skonoci.
169. Badano czas reakcji organizmu osb cierpicych na pewne schorzenie. Otrzymano nastpujce wyniki (w s): 45, 40, 39, 50, 37, 38. Wyznaczy i zinterpretowa wartoci nastpujcych
wspczynnikw: asymetrii, koncentracji.
170. W pewnym drzewostanie dokonano pomiaru wysokoci drzew. Otrzymane wyniki zestawiono w szeregu rozdzielczym:
wysoko (w metrach)

(41, 43]

(43, 45]

(45, 47]

(47, 49]

(49, 51]

liczba drzew

11

29

33

20

Wykreli histogram liczebnoci oraz wyznaczy odchylenie standardowe, mod i kwartyle


badanej cechy.
171. W drzewostanie zmierzono piernice (d) i wysokoci (h) 12 drzew uzyskujc wyniki:
di [cm]

28,4

44,1

36,8

25,0

31,2

19,9

24,3

48,0

32,2

22,7

42,5

30,6

hi [m]

24,7

27,3

26,1

19,4

27,8

21,8

24,0

28,2

25,8

22,1

26,9

25,4

Obliczy redni waon wysoko drzew, stosujc jako wag kwadrat piernicy.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

3. Charakterystyki prby

21

172. W celu scharakteryzowania rozkadu wysokoci drzew pewnego drzewostanu dokonano


pomiaru 69 drzew, uzyskujc nastpujce wyniki w metrach:
4, 50 6, 45 5, 53 5, 40 7, 24 5, 29 6, 25 5, 90 6, 81 6, 05 4, 68 6, 55
5, 75 5, 93 4, 53 6, 91 5, 64 7, 36 4, 36 6, 49 5, 36 6, 27 4, 25 5, 70
6, 35 5, 41 6, 18 5, 18 6, 78 4, 93 5, 72 4, 79 5, 06 7, 05 5, 43 5, 80
6, 50 5, 76 7, 41 5, 59 5, 81 5, 80 6, 61 4, 82 6, 20 4, 12 7, 46 5, 50
4, 45 5, 03 6, 00 4, 70 6, 85 5, 21 6, 42 7, 30 5, 60 7, 21 5, 92 5, 89
5, 49 6, 30 7, 00 6, 75 5, 90 5, 35 7, 35 6, 60 4, 90
Zbudowa przedziaowy szereg rozdzielczy i sporzdzi histogram liczebnoci.
173. W celu okrelenia rozkadu cen dziaek budowlanych w gminie Krakw zebrano informacje
o 80 losowo wybranych transakcjach w cigu ostatniego miesica:
cena (w tys. z za ar)

(3, 5]

(5, 7]

(7, 9]

(9, 11]

(11, 13]

(13, 15]

liczba transakcji

11

22

17

13

Sporzdzi histogram czstoci znormalizowanej i czstoci skumulowanej oraz wyznaczy


redni i wariancj w prbie.
174. Lesisto oraz powierzchnia wojewdztw Polski (stan na dzie 31 XII 2005 roku):
wojewdztwo
dolnolskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
dzkie
maopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
lskie
witokrzyskie
warmisko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie

powierzchnia w %
6,4
5,8
8,0
4,5
5,8
4,9
11,4
3,0
5,7
6,5
5,9
3,9
3,7
7,7
9,5
7,3

lesisto w %
29,2
23,1
22,4
48,7
20,7
28,4
22,1
26,4
36,6
30,0
35,9
31,7
27,6
30,0
25,5
34,8

Na podstawie powyszych danych obliczy redni waon lesisto Polski, stosujc jako
wag powierzchni wojewdztw.
175. W pewnym dowiadczeniu fizycznym mierzony jest czas okrelonego efektu wietlnego.
Przeprowadzono 100 dowiadcze i otrzymano nastpujce wyniki:
czas efektu wietlnego (w s)

(0, 1]

(1, 2]

(2, 3]

(3, 4]

(4, 5]

liczba dowiadcze

21

33

24

15

Wyznaczy i zinterpretowa wartoci nastpujcych miar pooenia: redniej, mody, kwartyli.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

22

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

176. Rozkad liczby wyjazdw subowych w cigu roku wrd 100 pracownikw pewnej firmy
przedstawia si nastpujco:
liczba pracownikw

liczba wyjazdw

17

27

14

11

a) Wyznaczy i zinterpretowa wartoci nastpujcych miar pooenia: redniej, mody,


kwartyli.
b) Wyznaczy dystrybuant empiryczn.
177. Dla wylosowanej prby 100 klientw pewnego sklepu RTV otrzymano nastpujcy rozkad
wartoci zakupw:
warto zakupw (w euro)
liczba klientw

(0, 40]
9

(40, 80]
19

(80, 120]
36

(120, 160]
24

(160, 200]
12

Wyznaczy
a) dystrybuant empiryczn oraz narysowa jej wykres,
b) redni, mod oraz kwartyle,
c) wariancj, odchylenie standardowe oraz odchylenie przecitne.
178. Posortowane rosnco wartoci pewnej prby s nastpujce:
4, 6, 7, 9, 11, 11, 11, 13, 14, 15, 15, 17, 18, 18, 20, 20, 20, 21, 23.
Znale kwartyle w tej prbie.
179. Badaniu statystycznemu poddano czas trwania pewnej reakcji chemicznej. Przeprowadzono 100 dowiadcze i otrzymano nastpujce wyniki:
czas trwania (w s)

(1, 3]

(3, 5]

(5, 7]

(7, 9]

(9, 11]

liczba reakcji

12

19

28

24

17

Wyznaczy redni, odchylenie standardowe (s), median, skono oraz wspczynnik


zmiennoci czasu trwania reakcji chemicznej.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

4. Przedziay ufnoci
4.1. Przedziay ufnoci dla redniej
180. Wytrzymao pewnego materiau budowlanego (w kg/cm2 ) jest zmienn losow o rozkadzie N (m, 1). Wylosowano niezalenie 5 sztuk tego materiau i dokonano pomiaru wytrzymaoci. Wyniki pomiarw byy nastpujce: 20,4, 19,6, 22,1, 20,8, 21,1. Przyjmujc
wspczynnik ufnoci 0,9, zbudowa przedzia ufnoci dla redniej wytrzymaoci badanego
materiau budowlanego.
181. Z drzewostanu sosnowego pobrano prb prost o liczebnoci 50 drzew i dla niej obliczono
redni wysoko x = 20 m i odchylenie standardowe s = 1, 5 m. Przyjmujc, e rozkad wysokoci drzew jest normalny wyznaczy przedzia ufnoci dla redniej, przyjmujc
wspczynnik ufnoci 1 = 0, 98.
182. W instytucie chemii przeprowadzono badania czasu trwania okrelonej reakcji chemicznej.
W tym celu wykonano 10 niezalenych prb tego eksperymentu, otrzymujc nastpujce
wyniki (w s): 9, 11, 10, 12, 7, 10, 11, 12, 10, 8. Wiedzc, e w okrelonych warunkach
badany czas jest zmienn losow o rozkadzie normalnym, wyznaczy przedzia ufnoci
dla redniego czasu trwania badanej reakcji, przyjmujc wspczynnik ufnoci na poziomie
0,95.
183. W 50-osobowej losowo wybranej grupie uczniw zmierzono czas rozwizywania pewnego
zadania matematycznego. Otrzymano nastpujce wyniki (w minutach): x = 17, 5, s = 6.
Wiedzc, e badany czas jest zmienn losow o rozkadzie normalnym, wyznaczy przedzia
ufnoci dla redniej, przyjmujc wspczynnik ufnoci na poziomie 0,99.
184. Na podstawie informacji o czasie przepisywania na komputerze jednej strony tekstu przez
100 losowo wybranych maszynistek oszacowano przedzia dla redniego czasu pisania jednej
strony tekstu przez og maszynistek (5,804 min, 6,196 min). Wiedzc dodatkowo, e
rozkad czasu pisania jednej strony tekstu jest rozkadem normalnym z parametrem = 1,
ustali jaki wspczynnik ufnoci przyjto przy szacowaniu powyszego przedziau.
185. W pewnym drzewostanie dokonano pomiaru wysokoci losowo wybranych drzew. Otrzymano nastpujce wyniki (w m): 6,45, 5,53, 5,40, 7,24, 5,29, 6,25, 5,90, 6,81, 4,68,
6,55, 5,75, 5,93, 4,53, 6,91, 5,64, 7,36, 4,36, 6,49. Na poziomie ufnoci 0,95 wyznaczy
przedzia ufnoci dla redniej. Zakadamy, e badana cecha ma rozkad normalny.
186. W szklarni pewnego gospodarstwa ogrodniczego pobrano losowo prb 27 godzikw i zmierzono ich dugo, oto wyniki (w cm): 34,96, 26,28, 26,18, 28,28, 28,81, 29,13, 33,14,
27,53, 36,31, 25,59, 31,19, 30,68, 34,04, 32,92, 21,32, 33,31, 31,62, 28,68, 37,20, 27,57,
28,94, 27,54, 35,02, 33,91, 25,31, 35,33, 32,18. Przyjmujc, e rozkad dugoci godzikw
jest normalny, na poziomie ufnoci 0,98, wyznaczy przedzia ufnoci dla redniej.
187. Z drzewostanu pobrano prb prost o liczebnoci 46 drzew, dla ktrej okrelono redni
piernic uzyskujc x = 25 cm przy odchyleniu standardowym s = 5 cm. Przyjmujc
= 0, 04, wyznaczy przedzia ufnoci dla redniej piernicy drzewostanu przy zaoeniu,
e rozkad piernic drzew jest normalny.
188. W pewnym gospodarstwie ekologicznym pobrano losowo prb 9 tucznikw, ktre nastpnie zwaono, oto wyniki (w kg): 105, 117, 125, 123, 120, 135, 123, 115, 117. Znale
przedzia ufnoci dla redniej. Zaoy normalno rozkadu wagi oraz przyj poziom
ufnoci rwny 0,96.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

24

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

189. Zmierzono gruboci kory na piernicy w 20 - elementowej prbie pobranej z pewnego


drzewostanu wierkowego uzyskujc x = 1, 6 mm. Zakadajc, e grubo kory jest zmienn
losow o rozkadzie normalnym z parametrem = 0, 15 znale przedzia ufnoci dla
redniej gruboci kory. Przyj poziom ufnoci
a) 1 = 0, 9,
b) 1 = 0, 95.

4.2. Przedziay ufnoci dla wariancji i odchylenia


standardowego
190. Z drzewostanu pobrano prb prost o liczebnoci 50 drzew, dla ktrych dokonano pomiarw piernicy, uzyskujc: x = 25 cm, s = 5 cm. Przy zaoeniu, e rozkad piernic
drzew jest normalny, wyznaczy przedzia ufnoci dla wariancji, przyjmujc wspczynnik
ufnoci na poziomie 0,95.
191. Z populacji liczcej 2000 robotnikw wylosowano niezalen prb 120, dla ktrych odchylenie standardowe wykonania dziennej normy pracy wynosio s = 8%. Oszacowa z prawdopodobiestwem 0,95 przedzia pokrywajcy nieznan warto odchylenia standardowego
w populacji generalnej, jeeli zakada si, e stopie wykonania normy ma rozkad normalny.
192. Zmierzono rednice 20 drzew wybranych losowo z drzewostanu mieszanego wierkowo sosnowego i otrzymano s2 = 13, 5. Zakadajc, e rednice drzew maj rozkad normalny,
zbudowa przedzia ufnoci dla odchylenia standardowego. Przyj 1 = 0, 9.
193. Dokonano pomiaru zawartoci witaminy C w owocach agrestu. Uzyskano nastpujce wyniki w miligramach na 100 gramw wieych owocw: 34, 32, 33, 34, 35, 32, 28, 30, 33,
35, 31, 31, 33, 34, 32, 36, 27, 32, 32, 34, 34, 32, 27, 30, 35, 27, 31. Na poziomie ufnoci
0,98 wyznaczy przedzia ufnoci dla wariancji. Zakadamy, e badana cecha ma rozkad
normalny.
194. W instytucie chemii przeprowadzono badania czasu trwania okrelonej reakcji chemicznej.
W tym celu wykonano 10 niezalenych prb tego eksperymentu, otrzymujc nastpujce
wyniki (w s): x = 10, 6, s = 2, 1. Wiedzc, e w okrelonych warunkach badany czas
jest zmienn losow o rozkadzie normalnym wyznaczy przedzia ufnoci dla wariancji,
przyjmujc wspczynnik ufnoci na poziomie 0,99.
195. W pewnym gospodarstwie ekologicznym pobrano losowo prb 9 tucznikw, ktre nastpnie zwaono, oto wyniki (w kg): x = 120, s = 7, 72. Znale przedzia ufnoci dla wariancji
oraz odchylenia standardowego masy tucznikw badanego gatunku na poziomie ufnoci
0,9. Zaoy normalno rozkadu wagi.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

4. Przedziay ufnoci

25

4.3. Przedziay ufnoci dla wskanika struktury


196. Oszacowa przedziaowo jaka cz modziey szk licealnych pali papierosy, jeeli w prbie wybranej w losowaniu niezalenym, liczcej 1000 uczniw, 230 osb palio papierosy.
Przyj wspczynnik ufnoci 0,9.
197. W pewnej przychodni rejonowej wrd 920 ludzi poddanych przewietleniu stwierdzono
zmiany chorobowe u 9 osb. Wyznaczy 95% przedzia ufnoci dla frakcji osb chorych
obsugiwanych przez te przychodnie.
198. W losowo wybranej prbie 200 studentw UJ 70 osb mieszkao na stae w Krakowie.
Przyjmujc wspczynnik ufnoci na poziomie 0,99, wyznaczy przedzia ufnoci dla frakcji
osb mieszkajcych na stae poza Krakowem.

4.4. Minimalna liczebno prby


199. Dostarczono parti cytryn, z ktrej naley wylosowa prb w celu oszacowania ich redniej
wagi, przy zaoeniu, e bd szacunku wynosi 4,6 g, a poziom ufnoci jest rwny 0,99.
W tym celu z populacji generalnej pobrano 5-elementow prb wstpn, dla ktrej odchylenie standardowe s = 20 g. Czy prba wstpna jest wystarczajco liczna? Zakadamy,
e rozkad wagi cytryn jest normalny.
200. Waga opakowa kawy (w dag) ma rozkad N (m, 0, 08). Ile co najmniej torebek kawy
naley pobra do prby, aby przy wspczynniku ufnoci rwnym 0,99 oszacowa redni
wag ogu opakowa kawy, otrzymujc przedzia o dugoci nie przekraczajcej 0,1 dag?
201. Wyznaczy minimaln liczebno prby sucej do oszacowania redniego wzrostu uczniw
w klasach pitych szk podstawowych, jeeli wiadomo, e rozkad wzrostu uczniw jest
normalny, a dla prby wstpnej liczcej 10 uczniw otrzymano nastpujce wyniki [w cm]:
147, 145, 149, 152, 143, 161, 150, 151, 138, 144. Zakadamy dopuszczalny bd szacunku
5 cm przy wspczynniku ufnoci 0,95.
202. Wariancja 5-letniego przyrostu piernicy drzew drzewostanu sosnowego wynosi 16 mm,
a rozkad tej cechy jest normalny. Przyjmujc poziom ufnoci 0,95, wyznaczy minimaln
liczebno losowej prby tak, aby maksymalny bd szacunku nie przekroczy 1 mm przy
szacowaniu redniego przyrostu piernicy drzew.
203. Zbada, ile niezalenych obserwacji powinna liczy prba, by na jej podstawie mona byo
oszacowa redni czas wykonywania przez robotnika pewnej operacji technicznej z bdem maksymalnym 20 s, przy wspczynniku ufnoci na poziomie 0,95. Wiadomo, e czas
wykonywania tej operacji technicznej jest zmienn losow o rozkadzie N (m, 40).
204. Jak minimaln liczb drzew z lasw sosnowych naley wylosowa do prby, aby przy
wspczynniku ufnoci 0,99 oszacowa przecitn wysoko drzewa w lesie sosnowym? Wariancja wysokoci drzew obliczona z pilotaowej 10-elementowej prby wyniosa s2 = 25
cm2 . Zakadamy, e maksymalny bd szacunku jest rwny 4 cm, a rozkad wysokoci
drzew jest normalny.
205. Podczas badania piernic w pewnym drzewostanie pobrano prb 22-elementow i obliczono dla niej x = 32, 8 oraz s2 = 1, 8. Zakadajc normalno rozkadu, sprawdzi, czy prba
ta jest wystarczajco liczna do oszacowania redniej piernicy z maksymalnym bdem
szacunku l = 0, 5 cm na poziomie ufnoci
a) 1 = 0, 9,
b) 1 = 0, 99.
Jeli prba nie jest wystarczajco liczna obliczy, o ile naley j powikszy.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

26

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

206. Maopolski Oddzia NFZ wyasygnowa na badania poziomu magnezu w surowicy krwi
u 10-latkw kwot 1400 z. Dla 20-elementowej prby pilotaowej otrzymano: x = 0, 9
mmol/l, s = 0, 05 mmol/l. Czy kwota ta jest wystarczajca dla oszacowania na poziomie
ufnoci 0,99 redniego poziomu magnezu w populacji 10-latkw z dopuszczalnym bdem
szacunku rwnym 0,01 mmol/l? Koszt badania dla jednego pacjenta wynosi 10 z. Zaoy
normalno rozkadu.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

5. Parametryczne testy istotnoci


5.1. Testy istotnoci dla redniej
207. Pewien automat w fabryce czekolady wytwarza tabliczki czekolady o nominalnej wadze
250 g. Wiadomo, e rozkad wagi produkowanych tabliczek jest normalny N (m, 5). Kontrola techniczna pobraa w pewnym dniu prb losow 16 tabliczek czekolady i otrzymaa
ich redni wag 247 g. Czy mona twierdzi, e automat rozregulowa si i produkuje
tabliczki czekolady o mniejszej ni przewiduje norma wadze? Na poziomie istotnoci 0,05
zweryfikowa odpowiedni hipotez statystyczn.
208. Zakad L otrzymuje od zakadu N prty stalowe, ktrych rednia dugo powinna wynosi 1 m. Odbiorca L zoy reklamacj, e dostarczane prty s krtsze. Dostawca N
w obecnoci odbiorcy L wylosowa z dostarczanej partii prb liczc 10 prtw. Wyniki
pomiarw byy nastpujce (w cm): 97, 101, 100, 102, 96, 99, 101, 98, 99, 100. Czy mona
uzna reklamacj odbiorcy L za suszn? Do weryfikacji hipotezy przyj poziom istotnoci
0,05 oraz zaoy, e rozkad dugoci prtw jest normalny.
209. Plony yta w gospodarstwach indywidualnych pewnego wojewdztwa maj rozkad normalny o nieznanych parametrach. Przypuszcza si, e rednie plony s rwne 30 q/ha. Czy
przypuszczenie to jest suszne, jeeli w prbie zoonej z 49 losowo wybranych gospodarstw
otrzymano: x = 28 q/ha oraz s = 4 q/ha? Przyj poziom istotnoci 0,05.
210. W stowce studenckiej przeprowadzono kontrol masy porcji obiadowej misa, ktra nominalnie powinna wynosi 120 g. Losowo wybrano a nastpnie zwaono 40 porcji, uzyskujc
wyniki: x = 118 g, s = 2, 7 g. Na poziomie istotnoci 0,02, zweryfikowa, czy masa misa
jest zgodna z mas nominaln.
211. Sklep spoywczy otrzyma dostaw rodzynek w torebkach, z ktrych kada powinna way
rednio 10 dag. Poniewa zdarzay si reklamacje co do wagi zakupionych bakalii, wybrano
losowo 10 torebek, zwaono je i uzyskano nastpujce wyniki: 10,5, 9,3, 9,5, 10,3, 10,9,
8,7, 9,9, 10,1, 10,5, 10,2. Przy poziomie istotnoci = 0, 1 zweryfikowa hipotez, e
przecitna waga rodzynek w torebkach jest zgodna z podan na opakowaniu, przyjmujc,
e badana cecha ma rozkad normalny.
212. Kiedy w drzewostanie sosnowym II klasy wieku liczba gsienic barczatki sosnwki wyniesie
przecitnie pod jednym drzewem 50 lub wicej sztuk, wwczas naley przystpi do zakadania na drzewach piercieni lepowych, co stanowi sposb zwalczania tego szkodnika.
Przyjmujc poziom istotnoci 0,05, zbada, czy prba o liczebnoci 9 drzew, dla ktrej
x = 45 i s = 10 gsienic, stanowi sygna do zwalczania barczatki.
213. Zmierzono czasy pracy 10 wylosowanych bateryjek radiowych i otrzymano nastpujce
wyniki (w godz.): 29, 34, 37, 40, 35, 37, 34, 36, 33, 30. Zakadajc, e czasy pracy maj
rozkad normalny na poziomie istotnoci 0,02 zweryfikowa hipotez, e warto przecitna
czasu pracy tego typu bateryjek jest mniejsza ni 35 godz.
214. Sklep ogrodniczy otrzyma dostaw nasion fasoli w torebkach, ktrych rednia waga powinna by rwna 10 dag. Poniewa zdarzay si reklamacje, co do wagi zakupionych nasion, wybrano losowo 36 torebek, zwaono je i w wyniku oblicze otrzymano: x = 9, 94, s = 0, 24.
Przyjmujc, e badana cecha ma rozkad normalny, na poziomie istotnoci
a) = 0, 08,
b) = 0, 05,
sprawdzi zasadno skadanych reklamacji.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

28

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

215. Badania wykazay, e rednie zuycie paliwa w pewnym modelu samochodu wynosi 7
litrw na 100 km. Wprowadzono nowy model i po przeprowadzeniu 45-ciu jazd prbnych
otrzymano nastpujce wyniki: x = 6, 95, s = 0, 16. Czy na poziomie istotnoci
a) = 0, 01,
b) = 0, 05,
firma moe twierdzi, e nowy model zuywa mniej paliwa? Zaoy, e rozkad zuycia
paliwa jest normalny.
216. Dla celw dietetycznych konieczne jest ustalenie zawartoci witaminy C w owocach agrestu.
Czy mona przyj, e przecitna zawarto tej witaminy w 100 g wieych owocw jest
rwna 35 mg, jeeli na podstawie wynikw bada 46 prbek 100-gramowych uzyskano:
x = 33, 625, s2 = 15, 11. Przyj = 0, 05
217. W pewnym biochemicznym dowiadczeniu bada si czas ycia ywych komrek w pewnym
rodowisku. Rozkad tego czasu mona przyj za normalny. Dokonano 8 pomiarw i otrzymano nastpujce czasy ycia tych komrek w badanym rodowisku (w godz.): 4,7, 5,3,
4,0, 3,8, 6,2, 5,5, 4,5, 6,0. Przyjmujc poziom istotnoci = 0, 05 sprawdzi hipotez, e
redni czas ycia tych komrek w tym rodowisku jest duszy ni 4 godziny.
218. Konsumenci twierdz, e waga netto demu produkowanego w soikach przez pewien zakad
jest mniejsza, ni podano na etykiecie, czyli mniej ni 495 g. Dla zbadania czy skarga jest
suszna, z partii soikw produkowanych przez ten zakad wylosowano 15 sztuk i zwaono
je otrzymujc x = 493, 4 g oraz s = 7, 48 g.
Zakadajc, e waga demu w soikach ma rozkad normalny, zbada, na poziomie istotnoci = 0, 05 czy skarga konsumentw jest uzasadniona.
219. Dzienne zuycie wody w zakadzie jest zmienn losow o rozkadzie N (1000, 200). Na
podstawie obserwacji przez 196 dni w roku stwierdzono, e rednie dzienne zuycie wody
wynosi x = 1025 m3 . Na poziomie istotnoci = 0, 05, sprawdzi, czy rednie rzeczywiste zuycie wody rni si istotnie od teoretycznego. Rozway dwie (sensowne) postacie
hipotezy alternatywnej.
220. W drzewostanie sosnowym IV klasy wieku z drzew zebrano jaja brudnicy mniszki uzyskujc na 6 drzewach: 820, 1500, 780, 1000, 600 i 1300 jaj. Krytyczna rednia liczba jaj
od ktrej naley przystpi do zwalczania brudnicy wynosi 1200 na drzewo. Zakadajc
normalno rozkadu, sprawdzi na poziomie istotnoci
a) = 0, 05,
b) = 0, 2,
czy naley przystpi do zwalczania szkodnika.
221. Zmierzono wysokoci 40 wierkw wylosowanych z drzewostanu Wgierska Grka i otrzymano: x = 21, 5, s = 3, 3. Czy mona twierdzi, e rednia wysoko wierka jest wiksza
ni 20 m? Przyj = 0, 1 oraz zaoy, e rozkad wysokoci wierkw jest normalny.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

5. Parametryczne testy istotnoci

29

5.2. Testy istotnoci dla dwch rednich


222. Porwnano dugo ledzia batyckiego i atlantyckiego. Losowo wybrano 100 ledzi batyckich i otrzymano: x1 = 28 cm, s1 = 3 cm, a dla 100 ledzi atlantyckich: x2 = 33 cm,
s2 = 4 cm. Zakadajc, e rozkad badanej cechy w obu populacjach ledzi jest normalny,
na poziomie istotnoci 0,01 zweryfikowa hipotez, e ledzie atlantyckie osigaj wiksz
redni dugo.
223. W tecie badajcym pami uczniw, dla 10 wylosowanych uczniw otrzymano nastpujce
liczby zapamitanych przez nich elementw: 21, 16, 21, 14, 17, 25, 17, 22, 19, 17. Natomiast
po specjalnym treningu pamici grupa ta wykazaa nastpujce wyniki: 25, 23, 19, 25, 18,
17, 19, 15, 23, 22. Przyjmujc poziom istotnoci = 0, 05 zweryfikowa hipotez, e trening
zwiksza redni liczb zapamitanych przez uczniw elementw (zastosowa test dla par
wizanych).
224. Pewnej grupie 12 pacjentw leczonych na nadcinienie podawano odpowiedni lek. Wyniki
pomiarw cinienia ttniczego krwi byy w tej grupie przed leczeniem nastpujce (w mm
Hg): 220, 180, 270, 290, 200, 300, 250, 190, 220, 230, 260, 270. Natomiast po pewnym
okresie leczenia pacjenci ci mieli odpowiednio cinienie: 190, 170, 220, 260, 220, 200, 260,
150, 160, 170, 210, 190. Przyjmujc poziom istotnoci = 0, 01 zweryfikowa hipotez, e
lek ten powoduje spadek cinienia u pacjentw (zastosowa test dla par wizanych).
225. Opracowano dwie metody produkcji pewnego wyrobu. W metodzie A zaobserwowano nastpujce liczby zuycia surowca w kg na jednostk wyrobu: 17, 11, 20, 18, 19, 13, 14, 16, za
w metodzie B: 15, 12, 10, 18, 14, 16, 13. Zakadajc, e zuycie surowca w metodzie A i B
na jednostk wyprodukowanego wyrobu ma rozkad normalny o rwnych wariancjach, na
poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e przecitne zuycie surowca na jednostk
wyrobu w metodach A i B jest rne.
226. Zmierzono w dwch losowych prbach dugo ziaren fasoli. Otrzymano nastpujce wyniki:
odmiana A: x1 = 11, 9 mm, s1 = 2, 1 mm, n1 = 100,
odmiana B: x2 = 12, 3 mm, s2 = 1, 8 mm, n2 = 100.
Zakadamy, e rozkad badanej cechy w obu populacjach jest rozkadem normalnym. Na
poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e przecitna dugo ziaren w populacjach
A i B jest taka sama.
227. Badano wpyw koszenia lici po zbiorach na plon owocw na plantacji truskawek. Zabieg koszenia zastosowano w drugim roku uprawy. Dla wybranych losowo rolin uzyskano
nastpujce wyniki okrelajce czny plon owocw z trzech lat:
x1 = 8, 4 kg, s1 = 0, 5 kg, n1 = 50 dla rolin bez zabiegu,
x2 = 8, 7 kg, s2 = 1, 2 kg, n2 = 60 dla rolin z zastosowanym zabiegiem.
Na poziomie istotnoci
a) = 0, 1,
b) = 0, 01,
zweryfikowa hipotez, e rednie plony s takie same, przeciw alternatywnej, e dla rolin
bez zabiegu redni plon jest mniejszy.
228. Dwm grupom robotnikw zlecono wykonanie tej samej pracy z tym jednak, e robotnicy grupy drugiej przeszli wczeniej odpowiednie przeszkolenie. Zaobserwowana wydajno
pracy w pierwszej grupie ksztatowaa si nastpujco (w szt/h): 17,3, 17,6, 17,8, 16,7,
18,1, podczas gdy w drugiej grupie zaobserwowano nastpujce wydajnoci: 18,2, 17,7,
18,1, 17,1, 18,6, 18,3. Zakadajc, e wydajno pracy ma rozkad normalny zweryfikowa
hipotez, e przeszkolenie zwiksza redni wydajno pracy . Przyj = 0, 1.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

30

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

229. Porwnywano redni wysoko 2 gatunkw cisw i dla rolin 5-letnich uzyskano nastpujce wyniki (w cm): x1 = 84, s1 = 5, n1 = 14 oraz x2 = 79, s2 = 6, n2 = 16. Na poziomie
istotnoci
a) = 0, 05,
b) = 0, 01,
zweryfikowa hipotez, e rednie wysokoci s rwne przeciw alternatywnej, e 1-szy gatunek ma wikszy redni przyrost. Zakadamy, e w obu populacjach badana cecha ma
rozkad normalny o rwnych wariancjach.
230. W wojewdztwie lskim i maopolskim dokonano pomiarw 5-letniego przyrostu wysokoci 20-letnich drzewostanw sosnowych. Otrzymano nastpujce wyniki:
lsk: n1 = 19, x1 = 66 cm, s1 = 3 cm,
Maopolska: n2 = 23, x2 = 70 cm, s2 = 2, 7 cm.
Zakadamy, e w obu populacjach 5-letni przyrost wysokoci badanych drzewostanw ma
rozkad normalny o rwnych wariancjach. Przyjmujc poziom istotnoci 0,05, zweryfikowa hipotez, e redni 5-letni przyrost wysokoci drzewostanu sosnowego jest wikszy
w Maopolsce.
231. W drzewostanie mieszanym wierkowo-sosnowym o przecitnym wieku sosny 179 lat, wyrniono dwie populacje wierka: populacj drzew zdrowych i populacj drzew poraonych
przez hub korzeniow. Z obu populacji pobrano prb liczc po 46 wierkw i okrelono
dla kadego drzewa 5-letni przyrost piernicy. Dla prby pobranej z populacji drzew zdrowych otrzymano x1 = 7, 87 mm i s1 = 4, 01 mm, a dla prby pobranej z populacji drzew
poraonych hub korzeniow otrzymano x2 = 6, 2 mm i s2 = 2, 28 mm. Przyjmujc poziom istotnoci 0, 01 zbada istotno rnicy midzy rednimi, przy zaoeniu, e rozkad
badanej cechy jest normalny. Rozway dwie postacie hipotezy alternatywnej.
232. Wybrani studenci matematyki i fizyki na pewnej uczelni uzyskali nastpujce rednie wynikw nauczania: x1 = 3, 6, x2 = 4, 1, przy czym n1 = n2 = 50. Na poziomie istotnoci
= 0, 08 zweryfikowa hipotez, e rednie oceny na obu kierunkach s takie same. Zaoy, e prby pochodz z populacji o rozkadzie normalnym i wariancji rwnej 3. Rozway
dwie postacie hipotezy alternatywnej.
233. Badano zawarto nikotyny w dwch gatunkach papierosw. Dla prby liczcej 60 papierosw gatunku A otrzymano x1 = 23, 2 mg, s1 = 1, 1 mg. Natomiast dla prby liczcej
50 papierosw gatunku B otrzymano x2 = 23, 8 mg, s2 = 1, 3 mg. Czy mona uwaa, na
poziomie istotnoci 0,01, e przecitna zawarto nikotyny w papierosach gatunku A jest
nisza ni w papierosach gatunku B? Zakadamy, e rozkad zawartoci nikotyny dla obu
gatunkw jest rozkadem normalnym.
234. Dla 7 losowo wybranych rolin chmielu wykonano nastpujce dowiadczenie laboratoryjne: zapylono jedn poow kadej kwitncej roliny, a drugiej nie zapylono. Otrzymano
nastpujcy plon z tych rolin (masa nasion na 10 g chmielu):
cz zapylona
0,75
0,73
0,40
0,89
0,82
0,56
0,65

cz niezapylona
0,18
0,09
0,29
0,26
0,27
0,17
0,11

Przyjmujc = 0, 05 zweryfikowa hipotez, e zapylenie zwiksza redni mas nasion


chmielu. Zastosowa test dla par wizanych oraz zaoy normalno rozkadw.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

5. Parametryczne testy istotnoci

31

235. W celu porwnania zawartoci witaminy C dla dwch gatunkw porzeczek pobrano 8
prbek owocw czarnej i 7 owocw czerwonej porzeczki otrzymujc nastpujce wyniki
pomiarw (w mg/100 g):
czarna: 48, 42, 50, 56, 55, 45, 60, 44,
czerwona: 40, 41, 42, 38, 48, 32, 39.
Zweryfikowa hipotez o jednakowej redniej zawartoci witaminy C w obu gatunkach
zakadajc normalno rozkadw i rwno wariancji. Przyj = 0, 1.
236. Pojemno puc studentw uprawiajcych czynnie sport ma rozkad normalny z odchyleniem standardowym 440 cm3 , natomiast studentw nie uprawiajcych sportu ma rozkad
normalny z odchyleniem standardowym 620 cm3 . Z obu populacji studentw wylosowano
prby i zmierzono redni pojemnoc puc kadego studenta otrzymujc dla 40 studentw uprawiajcych sport redni rwn 4080 cm3 , a dla 50 pozostaych redni rwn
3615 cm3 . Sprawdzi, czy na podstawie powyszych danych mona twierdzi, e uprawianie sportu zwiksza redni pojemno puc. Przyj poziom istotnoci = 0, 02.
237. Wydzia Ochrony rodowiska Urzdu Miasta w Czarnkowicach postanowi zasadzi topole
wzdu Alei Topolowej. W ofercie s dwa gatunki topl: Robusta i Hybrida. Postanowiono wybra ten gatunek, ktry charakteryzuje si wikszym rednim rocznym przyrostem
wysokoci. Lokalna firma ogrodnicza, w wyniku wieloletnich bada, uzyskaa nastpujce
wyniki:
Robusta: 112, 93, 121, 80, 97, 125, 118, 104, 113,
Hybrida: 98, 96, 94, 107, 93, 99, 82, 115.
Ktry gatunek topoli powinni wybra urzdnicy? Przyj = 0, 1 oraz zaoy, e rozkad
przyrostu wysokoci jest normalny.
238. Dwa 70 - letnie drzewostany sosnowe miay takie same: przecitn piernic, wysoko,
miszo i przyrost wysokoci. Okoo 30 lat temu jeden z drzewostanw znalaz si w zasigu emisji nowo wybudowanego zakadu wapienniczego. Z obu drzewostanw pobrano
prby 6 elementowe i zmierzono 30 letnie przyrosty piernic (w cm.):
I drzewostan: 13, 9, 19, 18, 11, 14,
II drzewostan (w zasigu emisji): 7, 5, 9, 14, 13, 12.
Na poziomie istotnoci 0,05 sprawdzi, czy wybudowanie zakadu spowodowao zmniejszenie redniego przyrostu piernic. Zaoy normalno rozkadw i rwno wariancji.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

32

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

5.3. Testy istotnoci dla wariancji


239. W szklarni pewnego gospodarstwa ogrodniczego pobrano losowo prb 20 godzikw i zmierzono ich dugo, otrzymujc s = 3, 35 cm. Zakadajc, e dugo godzikw ma rozkad
normalny, na poziomie istotnoci 0,05, zweryfikowa hipotez, e wariancja godzikw
szklarniowych wynosi 6,5 cm2 , przeciw hipotezie, e jest ona wiksza od 6,5 cm2 .
240. Sadzonki sosny posadzono na powierzchni dowiadczalnej nowo skonstruowan sadzark.
Postawmy danie dotyczce precyzji sadzenia korzenie sadzonek powinny by umieszczone na odpowiedniej gbokoci w ziemi z dopuszczalnym odchyleniem standardowym
rwnym 5 mm. Dla prby zoonej z 26 sadzonek, uzyskano odchylenie standardowe gbokoci sadzenia s = 5, 8 mm. Zakadajc, e rozkad gbokoci sadzenia jest normalny,
na poziomie istotnoci
a) = 0, 1,
b) = 0, 05,
oceni, czy sadzarka spenia postawiony wymg.
241. W szklarni pewnego gospodarstwa ogrodniczego pobrano losowo prb 46 r, zmierzono
ich dugo i otrzymano nastpujce wyniki: (w cm): x = 60, 8, s = 2, 6 cm. Zakadajc,
e dugo r ma rozkad normalny, na poziomie istotnoci 0,02, zweryfikowa hipotez
H0 : 2 = 7, wobec hipotezy alternatywnej HA : 2 6= 7.
242. Sklep spoywczy otrzyma dostaw maku w torebkach. Podczas kontroli wylosowano i zwaono 12 torebek uzyskujc nastpujce wyniki (w g): x = 485, s = 9, 3. Zakadajc
normalno rozkadu, na poziomie istotnoci = 0, 1 zweryfikowa hipotez H0 : = 10,
wobec hipotezy alternatywnej HA : < 10.
243. Temperatura w chodni ma rozkad normalny o nieznanych parametrach. Wykonano 20
niezalenych pomiarw i na ich podstawie otrzymano s = 2, 3o C. Zweryfikowa hipotez
H0 : = 2o C, wobec hipotezy alternatywnej HA : > 2o C. Przyj = 0, 1.
244. Do produkcji pewnego typu baterii uywane s metalowe pytki o rednicy 6 mm. Jeli
wariancja rednicy pytki jest nie wiksza ni 1 mm2 , produkcja jest kontynuowana. Jeli
wariancja przekracza 1 mm2 proces produkcji trzeba przerwa. W celu przeprowadzenia
kontroli pobrano losowo prb 28 pytek i obliczono wariancj s2 = 1, 34. Czy na poziomie
istotnoci
a) = 0, 01,
b) = 0, 1,
moemy podj decyzj o przerwaniu produkcji? Zaoy, e badana cecha ma rozkad
normalny.
245. Zebrano nastpujce plony z pewnej odmiany leszczyny szlachetnej, w kilogramach z krzaka: 2,45, 3,81, 2,60, 4,12, 5,05, 4,28, 5,20, 4,62, 3,85, 4,52. Zakadamy, e rozkad plonw
leszczyny jest normalny. Na poziomie istotnoci 0,05, zweryfikowa hipotez, e wariancja
plonu leszczyny szlachetnej wynosi 0,85, przeciw hipotezie, e jest ona rna od 0,85.
246. Przecitne zrnicowanie czasu wykonania pojedynczego detalu przy produkcji pewnego
wyrobu powinno wynosi 10 minut. Wylosowano 80 stanowisk roboczych i ustalono, e
odchylenie standardowe czasu wykonania tego detalu wynosi s = 12 minut. Zakadajc,
e rozkad czasu wykonania detalu jest normalny, zweryfikowa hipotez, e odchylenie
standardowe faktycznie nie odbiega od wartoci teoretycznej. Przyj = 0, 04.
247. Dla zbadania wariancji wysokoci powojnika Clematis Bkitny Anio zmierzono wysokoci 10 rolin (w m): 3,9, 4,3, 3,9, 3,7, 4,5, 4,8, 3,5, 3,2, 4,5, 4,7.
Zakadajc normalno rozkadu rozstrzygn, czy mona twierdzi, e odchylenie standardowe wysokoci jest mniejsze ni 0,6. Przyj = 0, 1.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

5. Parametryczne testy istotnoci

33

248. W celu zbadania dokadnoci urzdzenia pomiarowego dokonano 40 pomiarw pewnej


wielkoci uzyskujc s2 = 0, 45 mm2 . Na poziomie istotnoci = 0, 1, sprawdzi, czy
mona twierdzi, e wariancja pomiarw jest wysza ni zadeklarowana przez producenta
urzdzenia tj. 0, 4 mm2 . Zaoy normalno rozkadu pomiarw.
249. Badano zrnicowanie wzrostu 10 - letnich chopcw. W tym celu pobrano prb 15 elementow i obliczono (w cm) x = 143, s = 3, 1. Na poziomie istotnoci 0,05 sprawdzi,
czy mona twierdzi, e odchylenie standardowe jest mniejsze ni 4. Zaoy normalno
rozkadu wzrostu.
250. Nowa metoda pomiaru dugoci powinna zapewni odchylenie standardowe nie wiksze ni
0,5 cm. Stosujc j dokonano 15 pomiarw tej samej dziaki otrzymujc x = 1425, 3 cm oraz
s2 = 0, 37 cm2 . Czy wynik ten neguje skuteczno nowej metody z prawdopodobiestwem
a) 0,9,
b) 0,95?
Zaoy normalno rozkadu dugoci.

5.4. Testy istotnoci dla dwch wariancji


251. Z dwch druyn pikarskich wybrano losowo po 8 zawodnikw. Wariancja wzrostu wylosowanych pikarzy wynosia w I druynie: s21 = 5, 28 cm2 , a w II druynie: s22 = 4, 96
cm2 . Zakadajc, e rozkad wzrostu pikarzy w obu druynach jest rozkadem normalnym,
zweryfikowa hipotez, e wariancje wzrostu zawodnikw w obu druynach s jednakowe.
Przyj poziom istotnoci 0,02.
252. Dla sprawdzenia stabilnoci pracy maszyny pobrano dwie prbki: pierwsz w pocztkowym
okresie eksploatacji oraz drug po miesicznym okresie pracy tej maszyny i wykonano
pomiary wylosowanych produktw. Otrzymano:
dla pierwszej prbki: n1 = 25, s21 = 0, 1447,
dla drugiej prbki: n2 = 19, s22 = 0, 1521.
Zakadajc, e rozkad badanej cechy jest normalny, na poziomie istotnoci = 0, 1 zweryfikowa hipotez o rwnoci wariancji wymiarw wykonanych produktw w badanych
okresach (tzn. hipotez o nierozregulowaniu si maszyny w sensie stabilnoci rozproszenia
mierzonego wymiaru produktw).
253. Dwaj zawodnicy skacz w dal. W czasie treningu zawodnik A odda 10 skokw o nastpujcej dugoci (w m): 9,0, 7,8, 8,0, 7,9, 7,6, 8,2, 7,5, 8,1, 7,7, 8,1. Zawodnik B natomiast
6 skokw o dugoci (w m) 8,0, 7,6, 7,8, 8,2, 7,9, 7,7. Czy na poziomie istotnoci 0,05
mona twierdzi, e zawodnik B jest bardziej regularny ni zawodnik A? Zakadamy, e
rozkad dugoci skokw obu zawodnikw jest normalny.
254. W celu stwierdzenia, czy wariancje ocen uzyskanych na egzaminie z pewnego przedmiotu
przez studentw dwch wydziaw pierwszego roku pewnej uczelni s jednakowe, dla losowo
wybranej z kadego wydziau grupy 30 studentw obliczono wariancje ocen, otrzymujc:
s21 = 1, 4, s22 = 0, 9. Zakadajc, e rozkady ocen s normalne, na poziomie istotnoci
= 0, 1 zweryfikowa hipotez o rwnoci wariancji ocen dla wszystkich studentw pierwszego roku tych dwch wydziaw.
255. W drzewostanie mieszanym wierkowo-sosnowym z populacji zdrowych wierkw pobrano
prb o liczebnoci 12 drzew, dla ktrej otrzymano s1 = 4, 01 mm. Z populacji wierkw
poraonych hub korzeniow pobrano prb o liczebnoci 16 drzew, dla ktrej s2 = 2, 78
mm. Przyjmujc poziom istotnoci 0,02, zbada, czy wariancje w obu populacjach maj
takie same wartoci.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

34

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

5.5. Testy istotnoci dla wskanika struktury


256. Celem przeprowadzenia oceny owocw buka zebrano w drzewostanie 600 bukwi. Ocena
wykazaa, e 162 bukwie s ponne lub uszkodzone przez owady. Poniewa nadlenictwo
moe podj decyzj o zbiorze bukwi w przypadku, kiedy liczba owocw ponnych lub
uszkodzonych przez owady jest mniejsza od 30%, naley zbada na poziomie istotnoci
0,05, czy decyzja dotyczca zbioru bukwi moe by podjta.
257. Sonda opinii publicznej na temat frekwencji oczekiwanej na wyborach do samorzdu
wykaza, e w losowo wybranej grupie 2500 osb, 1600 zamierza uczestniczy w gosowaniu.
Czy na poziomie istotnoci rwnym 0,03 mona przyj, e 60% ogu osb zamierza wzi
udzia w wyborach do samorzdu?
258. W magazynie ywnociowym wylosowano niezalenie 120 skadowanych tam skrzynek z cytrynami i po zbadaniu ich okazao si, e w 16 skrzynkach znaleziono zepsute cytryny. Na
poziomie istotnoci 0,05, zweryfikowa hipotez, e przechowywana partia zawiera wicej
ni 5% skrzynek z zepsutymi cytrynami.
259. W jednej z politechnik wylosowano niezalenie prb 150 studentw, z ktrych jedynie 45
zdao wszystkie egzaminy w pierwszym terminie. Na poziomie istotnoci 0,05, zweryfikowa
hipotez, e mniej ni trzecia cz studentw zdaje egzaminy w pierwszym terminie.
260. W czasie transportu ze szklarni zakadu ogrodniczego do sklepu moe ulec uszkodzeniu
5% kwiatw. Wrd dostarczonych do sklepu 250 chryzantem uszkodzeniu ulego 17 sztuk.
Zweryfikowa hipotez, e frakcja uszkodzonych kwiatw chryzantem jest zgodna z przewidywan norm. Przyj = 0, 1.
261. Z drzewostanu mieszanego pobrano prb 150 drzew iglastych i stwierdzono, e 18 z nich
jest poraonych przez korzeniowiec wieloletni. Czy mona twierdzi, na poziomie istotnoci
0,1, e frakcja drzew chorych wynosi w drzewostanie 15%?
262. Gdy frakcja drzew majcych na najmodszych pdach wierzchokowych igy uszkodzone
przez choinka szarego bdzie rwna co najmniej 30%, naley przystpi do zwalczania
szkodnika. Zaobserwowano, e wrd 300 drzew 85 ma uszkodzone igy. Na poziomie istotnoci = 0, 05 sprawdzi, czy ingerencja jest ju konieczna.
263. Opracowano now metod wyznaczania wsprzdnych (X, Y ) punktu. W celu jej zweryfikowania wyznaczono 40 - krotnie wsprzdne tego samego punktu (ktrego wsprzdne
(X0 , Y0 ) byy wczeniej wyznaczone inn metod, ktr mona uzna za dokadn), a nastpnie dla kadego pomiaru obliczono odlego (X, Y ) od (X0 , Y0 ). Nowa metoda bdzie
uwaana za rwnie dokadna, jak stara, jeli wicej ni 90 % punktw (X, Y ) bdzie lee
w odlegoci mniejszej ni 1 cm od (X0 , Y0 ). Okazao si, e 38 wsprzdnych spenia ten
warunek. Na poziomie istotnoci = 0, 05 dokona weryfikacji.
264. Z populacji pobrano prb 150 osb. Wrd nich 117 byo nosicielami gronkowca zocistego. Czy mona twierdzi, e frakcja nosicieli gronkowca jest mniejsza ni 80%? Uy
= 0, 1.
265. Przyjmuje si, e przy prawidowym przechowywaniu ziarna pszenicy przez okres 12 miesicy do 5% ziaren moe ulec zepsuciu. Z populacji pobrano losowo 200 ziaren i stwierdzono,
e 14 z nich jest zepsutych. Czy mona twierdzi, e odsetek zepsutych jest zbyt duy
w stosunku do dopuszczalnego, np. na skutek zego przechowywania? Uy = 0, 1.
266. Badajc drzewostan wierkowy Puszczy Knyszyskiej stwierdzono, e dua cz populacji zostaa zaatakowana przez kornika drukarza. Na 230 wylosowanych wierkw u 30
zaobserwowano typowe objawy obecnoci szkodnika. Czy na poziomie istotnoci
a) = 0, 08,
b) = 0, 01
mona twierdzi, e odsetek zaatakowanych jest wikszy ni 10%?

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

5. Parametryczne testy istotnoci

35

267. Na 800 zbadanych pacjentw pewnego szpitala 320 miao grup krwi 0. Na poziomie
istotnoci 0,05, zweryfikowa hipotez, e procent pacjentw z t grup krwi wynosi 35%.

5.6. Testy istotnoci dla dwch wskanikw struktury


268. Badajc wpyw nowego leku na popraw stanu zdrowia diabetykw podzielono ich na
dwie grupy. Z pierwszej wylosowano 300 osb, ktrym podano nowy lek. U 240 stwierdzono, po ustalonym okresie leczenia, powrt poziomu cukru w organizmie do normy.
Natomiast z drugiej grupy wylosowano 200 chorych, ktrych leczono lekami tradycyjnymi
i u 124 pacjentw stwierdzono powrt poziomu cukru do normy. Na poziomie istotnoci
0,01 zweryfikowa hipotez o wikszym procencie wyzdrowie w grupie pacjentw, ktra
otrzymywaa nowy lek.
269. W odpowiedzi na pewn ankiet na 300 wylosowanych pracownikw pewnego zakadu,
pracujcych w produkcji, 52 pracownikw owiadczyo, e pragnie zmieni swoje stanowisko na inne. Natomiast na takie samo pytanie skierowane do 200 pracownikw zaplecza
technicznego i administracji 26 wyrazio ch zmiany stanowiska. Na poziomie istotnoci
0,05 zweryfikowa hipotez o jednakowym odsetku pracownikw produkcji i administracji
pragncych zmieni swe dotychczasowe stanowisko pracy.
270. 23 z 251 osb, ktre zostay zaszczepione przeciw grypie, zachorowao na ni, natomiast
wrd 214 osb nie szczepionych zachorowao 91. Czy mona wycign wniosek, e ta
szczepionka jest skuteczna? Zastosowa test dla dwch frakcji przyjmujc = 0, 05.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

6. Nieparametryczne testy istotnoci


Uwaga! Minimaln liczebno klasy w tecie 2 ustalono na 5.
271. Wylosowano 250 robotnikw i zbadano ich pod wzgldem liczby wytwarzanych brakw
w partii 100 sztuk wyrobw. Otrzymano nastpujce wyniki:
liczba brakw

liczba robotnikw

54

82

64

30

20

Na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e rozkad liczby wytwarzanych brakw


w populacji generalnej jest w stosunku 4:8:5:2:1.
272. Zbadano 300 losowo wybranych 5-sekundowych odcinkw czasowych pracy pewnej centrali
telefonicznej i otrzymano nastpujcy empiryczny rozkad liczby zgosze:
liczba zgosze
liczba odcinkw

0
50

1
100

2
80

3
40

4
20

5
10

Na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e rozkad liczby zgosze w centrali


jest rozkadem Poissona.
273. W celu sprawdzenia, czy kostka szecienna do gry jest rzetelna (symetryczna), wykonano
120 rzutw t kostk i otrzymano nastpujce wyniki:
liczba oczek

liczba rzutw

1
2
3
4
5
6

11
30
14
10
33
22

Na poziomie istotnoci = 0, 05 zweryfikowa hipotez, e wszystkie liczby oczek w rzucie


t kostk maj identyczne prawdopodobiestwo wyrzucenia.
274. W pewnym dowiadczeniu mierzony jest czas okrelonego efektu wietlnego. Przeprowadzono 140 dowiadcze i otrzymano nastpujce wyniki:
czas efektu wietlnego

00,2

0,20,4

0,40,6

0,60,8

0,81

liczba dowiadcze

10

30

45

34

21

Korzystajc z testu zgodnoci 2 zweryfikowa hipotez, e rozkad czasu efektu wietlnego


jest rozkadem normalnym. Przyj poziom istotnoci = 0, 05. Estymatory zaokrgli
do 2-go miejsca po przecinku.
275. W pewnym drzewostanie dokonano pomiaru wysokoci 200 drzew i uzyskano nastpujce
wyniki:
wysoko (w m) 026 2652 5278 78104 104130
liczba drzew

14

46

69

51

20

Na poziomie istotnoci 0,01 zweryfikowa hipotez, e rozkad wysokoci drzew badanego


drzewostanu jest N (70, 28).

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

6. Nieparametryczne testy istotnoci

37

276. W WSSE w Krakowie przeprowadzono badania czasu trwania pewnej reakcji chemicznej.
W tym celu wykonano 180 niezalenych prb tego eksperymentu i otrzymano nastpujce
wyniki:
czas trwania (w s) 12 23 34 45 56
liczba dowiadcze

16

30

48

77

Korzystajc z testu zgodnoci 2 , na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e


badany czas ma rozkad, ktrego gsto jest postaci

f (x) =

dla x < 0,

dla x > 6.

1 2
72 x

dla x [0, 6],

277. Automat paczkuje kostki masa o nominalnej wadze 250 g. Zwaono 200 kostek i uzyskano
nastpujce wyniki:
waga (w g)

248248,4

248,4248,8

248,8249,2

249,2249,6

249,6250

liczba kostek

15

45

70

50

20

Korzystajc z testu -Komogorowa, na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez,


e waga kostek masa ma rozkad normalny. Estymatory zaokrgli do 2-go miejsca po
przecinku.
278. Rejestrujc straty czasu na skutek przestoju maszyn i urzdze otrzymano dla dwch
wydziaw pewnego zakadu nastpujce wyniki:
Straty czasu (w min)

010

1020

2030

3040

Liczba stanowisk na wydziale I

10

14

15

11

Liczba stanowisk na wydziale II

20

30

40

10

a) Zweryfikowa hipotez, e rozkad strat czasu na obydwu wydziaach jest taki sam.
Przyj = 0, 05.
b) Czy mona uwaa na poziomie istotnoci 0,05, e rozkad strat czasu na wydziale II
jest rozkadem N (20, 9)?
279. W pewnym drzewostanie dokonano pomiaru wysokoci 200 drzew i uzyskano nastpujce
wyniki:
wysoko (w m) 026 2652 5278 78104 104130
liczba drzew

15

45

70

50

20

W wyniku oblicze otrzymano: x = 67, s = 28. Korzystajc z testw zgodnoci: 2 ,


-Komogorowa, na poziomie istotnoci 0,01 zweryfikowa hipotez, e rozkad wysokoci
drzew badanego drzewostanu jest rozkadem normalnym.
280. Modnik bukowy podzielono na 500 maych dziaek, po czym na kadej dziace policzono
drzewa i otrzymano nastpujcy rozkad liczby drzew:
liczba drzew
liczba dziaek

0
182

1
185

2
92

3
30

4
11

Na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e rozkad liczby drzew jest rozkadem
Poissona z parametrem = 1.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

38

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

281. Zaobserwowane liczby rolin ostu na poletkach o powierzchni 20 m2 przedstawia poniszy


szereg:
liczba rolin ostu 0
1
2
3
4
liczba poletek

22

58

70

39

11

Na poziomie istotnoci 0,01 zweryfikowa hipotez, e rozkad ten jest w stosunku 2:6:7:4:1.
282. Wylosowano 250 robotnikw i zbadano ich pod wzgldem liczby wytwarzanych brakw
w partii 100 sztuk wyrobw. Otrzymano nastpujce wyniki:
liczba brakw

liczba robotnikw

54

82

64

30

20

Na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e rozkad liczby wytwarzanych brakw


w populacji generalnej jest rozkadem Poissona z parametrem = 1, 5.
283. Dla 200 prbek betonu przeprowadzono badanie wytrzymaoci na ciskanie i uzyskano
wyniki (w kg/cm2 ) zapisane w tabeli:
wytrzymao

190200

200210

210220

220230

230240

240250

liczba prbek

10

26

56

64

30

14

Na poziomie istotnoci 0,1 zweryfikowa hipotez, e rozkad wytrzymaoci jest rozkadem


N (221, 12).
284. Wykonano 200 serii po 6 niezalenych rzutw pewn monet i uzyskano nastpujce liczby
wyrzuconych orw:
liczba orw w serii
liczba serii

0
7

1
18

2
45

3
60

4
46

5
19

6
5

Na poziomie istotnoci 0,1 zweryfikowa hipotez, e liczba orw wyrzuconych na tej


monecie w serii rzutw ma rozkad dwumianowy z parametrem p = 12 .
285. Wylosowano 300 robotnikw i zbadano ich pod wzgldem liczby wytwarzanych brakw
w partii 100 sztuk wyrobw. Otrzymano nastpujce wyniki:
liczba brakw

liczba robotnikw

99

138

39

24

Na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e rozkad liczby wytwarzanych brakw


w populacji generalnej jest rozkadem Poissona z parametrem = 0, 9.
286. W pewnym drzewostanie mieszanym sosnowo-brzozowo-dbowym dokonano pomiaru wysokoci losowo wybranych 100 drzew i uzyskano nastpujce wyniki:
wysoko (w metrach)

(41, 43]

(43, 45]

(45, 47]

(47, 49]

(49, 51]

liczba drzew

10

26

35

21

Na poziomie istotnoci 0,01, zweryfikowa hipotez, e wysoko drzew badanego drzewostanu ma rozkad N (46, 2).
287. Modnik bukowy podzielono na 500 maych dziaek, po czym na kadej dziace policzono
drzewa i otrzymano nastpujcy rozkad liczby drzew:
liczba drzew
liczba dziaek

0
182

1
185

2
92

3
30

4
11

Na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez, e rozkad liczby drzew jest w stosunku
8:8:4:2:1.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

6. Nieparametryczne testy istotnoci

39

288. Ogrodnik podzieli wszystkie sadzonki pomidorw na 90 skrzynek po 5 sztuk. Po pewnym


czasie zauway, e cz z nich choruje:
liczba chorych

liczba skrzynek

0
1
2
3
4
5

33
15
16
16
8
2

Sprawdzi zgodno liczby chorych sadzonek z rozkadem Bernoulliego, przyj = 0, 01.


Estymator parametru p rozkadu teoretycznego zaokrgli do pierwszego miejsca po przecinku.
289. Dokonano pomiaru 160 lici pewnego gatunku otrzymujc nastpujcy rozkad ich dugoci
(w mm):
dugo licia

liczba lici

05
5 10
10 15
15 20
20 25
25 30
30 35
35 40
40 45

2
10
30
48
41
15
11
2
1

Na poziomie istotnoci = 0, 05 zweryfikowa hipotez, e rozkad dugoci jest normalny.


Uy testw 2 oraz -Komogorowa. Estymatory zaokrgli do pierwszego miejsca po
przecinku. Narysowa na jednym obrazku histogram czstoci znormalizowanej oraz wykres
hipotetycznej krzywej Gaussa.
290. Z populacji pobrano prb 500 - elementow, ktrej wartoci ustawiono w szereg rozdzielczy:
wartoci prby liczebno
1, 0 1, 5
1, 5 2, 0
2, 0 2, 5
2, 5 3, 0
3, 0 3, 5
3, 5 4, 0

22
64
84
83
103
144

Na poziomie istotnoci = 0, 1 sprawdzi, czy prba pochodzi z populacji o rozkadzie


zadanym nastpujc funkcj gstoci:

f (x) =

1
3x
1
3
1
3x

1
3

2
3

dla x [1, 2),


dla x [2, 3),
dla x [3, 4)
poza tym.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

40

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

291. Dokonano 200 pomiarw dugoci sardynek (w cm), zowionych w pewnym rejonie Atlantyku i otrzymano nastpujcy rozkad dugoci:
dugo sardynki

10 12

12 14

14 16

16 18

18 20

20 22

liczebno

10

26

56

64

30

14

Na poziomie istotnoci 0,1 zweryfikowa hipotez, e rozkad dugoci sardynek jest normalny. Estymatory parametrw zaokrgli do pierwszego miejsca po przecinku.
292. Modnik sosnowy podzielono na 500 maych dziaek i na kadej dziace policzono drzewa.
Otrzymano empiryczny rozkad liczby drzew na dziace:
liczba drzew

liczba dziaek

0
1
2
3
4
5
6

182
185
92
30
8
2
1

Sprawdzi zgodno rozkadu liczby drzew z rozkadem Poissona, przyj = 0, 05. Estymator parametru zaokrgli do liczby cakowitej.
293. Zebrano informacje o liczbie zachorowa na gryp w pewnym wojewdztwie w kolejnych
dniach tygodnia:
dzie tygodnia liczba zachorowa
poniedziaek
wtorek
roda
czwartek
pitek
sobota
niedziela

350
270
240
260
270
190
150

Na poziomie istotnoci = 0, 05 sprawdzi, czy rozkad liczby zachorowa jest rwnomierny.


294. Zbadano 100 niezalenych prbek pobranych z duej zawiesiny drody i otrzymano nastpujcy rozkad liczby komrek w prbkach:
liczba komrek

liczba prbek

0
1
2
3
4
5

10
27
29
19
8
7

Na poziomie istotnoci = 0, 1 zweryfikowa hipotez, e rozkad ten jest rozkadem


Poissona. Estymator parametru zaokrgli do liczby cakowitej.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

6. Nieparametryczne testy istotnoci

41

295. Grupa krwi ludzi w ukadzie AB0 jest wyznaczana trzema allelami: A, B i 0. W prbie
pobranej z pewnej narodowoci stwierdzono 161 osobnikw 0, 229 A, 326 B oraz 124 AB. Na
poziomie istotnoci = 0, 1 sprawdzi zgodno rozkadu grup krwi w populacji, z ktrej
pochodzi prba z rozkadem danym tabel:
grupa krwi
procent

0
20

A
25

B
40

AB
15

296. Firma telekomunikacyjna badaa liczb zgosze w wybranej centrali telefonicznej w godzinach od 8.00 do 15.00, oto wyniki:
godzina

liczba zgosze

89
9 10
10 11
11 12
12 13
13 14
14 15

1023
1112
1234
1520
1089
1321
1163

Na poziomie istotnoci = 0, 1 sprawdzi, czy rozkad liczby zgosze jest jednostajny


(prostoktny) na przedziale [8, 15].
297. Na podstawie przeprowadzonych transakcji zebrano informacje o cenach dziaek w dwch
wojewdztwach:
cena za 1 ar ( tys. z)

liczba sprzedanych dziaek


w wojewdztwie A

liczba sprzedanych dziaek


w wojewdztwie B

3, 5 4, 0
4, 0 4, 5
4, 5 5, 0
5, 0 5, 5
5, 5 6, 0
6, 0 6, 5
6, 5 7, 0
7, 0 7, 5
7, 5 8, 0
8, 0 8, 5

10
22
25
39
69
60
42
23
10

15
33
46
72
55
47
22
11
9

Zweryfikowa testem Komogorowa-Smirnowa hipotez, e rozkady cen s takie same.


Uy = 0, 05.
298. Zebrano informacje o cenach dziaek w wojewdztwach dolnolskim (D), maopolskim
(M ) i wielkopolskim (W ) (w tys. z/ar):
D
M
W

10,3
8,5
8,2

8,3
6,2
7,4

9,0
5,3
6,3

8,4
7,9
5,9

8,9
11,5
10,1

8,0
10,3
8,3

7,5
12,1
7,8

7,8
7,3
8,8

7,2
6,4
6,8

7,6
8,7
9,1

Na poziomie istotnoci 0, 05 sprawdzi testem Kruskala-Wallisa rwno rozkadw cen


w tych trzech wojewdztwach.
299. W populacji dbw badano liczb nabiegw korzeniowych. W losowej prbie byo 15 drzew
z czterema nabiegami, 25 z trzema, 32 z dwoma, 28 z jednym i 10 bez nabiegw. Czy
na podstawie powyszej prby mona twierdzi, e w populacji liczba dbw z czterema, trzema, dwoma, jednym i brakiem nabiegw pozostaje w stosunku 1:2:2:2:1? Przyj
= 0, 05.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

42

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

300. Badano wzgldny przyrost nadwyki bezporedniej uzyskanej po zwikszeniu intensywnoci uprawy fasoli zwykej z poziomu technologii ekstensywnej do integrowanej. Na podstawie prby 100 - elementowej sporzdzono nastpujce zestawienie:
wzgldny wzrost ceny

liczebnoci

0 0, 2
0, 2 0, 4
0, 4 0, 6
0, 6 0, 8
0, 8 1, 0

2
10
18
25
45

Stosujc dowolny test zgodnoci sprawdzi na poziomie istotnoci = 0, 1, czy populacja,


z ktrej pochodzi prba, ma rozkad zadany nastpujc funkcj gstoci:

dla x < 0,

dla x > 1.

3 x2

f (x) =

dla x [0, 1],

301. Z populacji pobrano 100 elementow prb prost. Wyniki jej badania ze wzgldu na cech
X przedstawia ponisza tabela:
klasy

00,2

0,20,4

0,40,6

0,60,8

0,81,0

liczebnoci

10

18

23

47

Korzystajc z testu -Komogorowa zweryfikowa na poziomie istotnoci 0,05 hipotez, e


badana cecha X ma rozkad, ktrego gsto jest postaci

f (x) =

dla x < 0,

dla x > 1.

xex

dla x [0, 1],

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

7. Korelacja i regresja liniowa


302. W pewnym zakadzie pobrano losow prb 11-tu partii gotowych wyrobw i obliczono
wspczynnik korelacji r = 0, 4 midzy wielkoci partii a wadliwoci (procent brakw).
Na poziomie istotnoci 0,1 zweryfikowa hipotez o braku korelacji midzy wielkoci produkowanych w tym zakadzie partii gotowych wyrobw a ich wadliwoci.
303. Wylosowano 10 par zawierajcych zwizek maeski i otrzymano dla nich nastpujce
dane o wieku (w latach) kobiety i mczyzny:
wiek kobiety

23

24

29

27

33

29

19

22

21

23

wiek mczyzny

27

28

30

30

35

41

22

25

26

26

Na poziomie istotnoci = 0, 05 zweryfikowa hipotez, e istnieje dodatnia korelacja


midzy wiekiem osb zawierajcych maestwo.
304. W celu zbadania zalenoci midzy ktami nachylenia terenu a wielkoci bdw wysokociowych popenianych w pewnej metodzie aerotriangulacji, dokonano 9 pomiarw tych
bdw dla rnych ktw nachylenia i otrzymano wyniki (xi kt w radianach, yi bd
wysokociowy w metrach):
xi

0,157

0,140

0,122

0,105

0,087

0,070

0,052

0,035

0,017

yi

0,111

0,097

0,183

0,215

0,214

0,209

0,200

0,178

0,225

Na poziomie istotnoci = 0, 05 zweryfikowa hipotez, e istnieje ujemna korelacja midzy ktem nachylenia terenu a wielkoci bdu wysokociowego.
305. Badajc zaleno midzy wielkoci produkcji X pewnego wyrobu a zuyciem Y pewnego
surowca zuywanego w produkcji tego wyrobu otrzymano dla losowej prby 7 obserwacji
nastpujce wyniki (xi w tys. sztuk, yi w tonach):
xi

yi

3,3

4,1

4,4

5,0

5,2

6,1

6,6

a) Narysowa wykres rozrzutu punktw empirycznych. Co na podstawie tego wykresu


mona powiedzie o ksztacie zalenoci badanych cech?
b) Znale funkcj regresji liniowej Y wzgldem X oraz oceni stopie jej dopasowania do
danych empirycznych.
306. W rezultacie badania ceny dziaek budowlanych i odlegoci dziaek od centrum miasta
otrzymano nastpujce wyniki:
odlego od centrum [km]

ceny dziaek [z/m2 ]

2000

1900

1500

1500

1270

1300

1100

Wyznaczy rwnanie regresji liniowej opisujce ceny dziaek w zalenoci od odlegoci od


centrum miasta. Zbada dokadno dopasowania tej funkcji do danych empirycznych.
307. Badajc zaleno midzy wiekiem i wzrostem dzieci i modziey, otrzymano nastpujce
dane (xi wiek w latach, yi wzrost w cm):
xi

10

11

12

13

14

15

16

17

18

yi

122

125

131

135

142

145

150

154

159

164

168

Zbada korelacj midzy zmiennymi X i Y oraz zbudowa odpowiedni model regresji


liniowej.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

44

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

308. Wysunito hipotez, e istnieje zwizek midzy czasem leczenia chorych na zaburzenia
ukadu krenia a aktywnoci pewnego enzymu w organizmie tych chorych. Losowa prba
daa nastpujce wyniki (xi czas leczenia w dniach, yi aktywno badanego enzymu):
xi

10

14

18

20

yi

42

40

37

39

36

35

30

26

22

20

Wyznaczy rwnanie regresji liniowej opisujce aktywno enzymu od czasu leczenia oraz
oceni stopie dopasowania tego rwnania do danych empirycznych. Poda interpretacj
otrzymanych wynikw.
309. W pewnej szkole dokonano, na podstawie caoksztatu pracy zawodowej i kwalifikacji,
oceny nauczycieli. Opinie wyrazi dyrektor szkoy oraz wizytator, wyniki ujto w punktach:
nauczyciele

ocena dyrektora

41

27

35

33

25

47

38

53

43

35

36

ocena wizytatora

38

24

34

29

27

47

43

52

39

31

29

Wyznaczy wspczynnik korelacji rang Spearmana oraz poda interpretacj otrzymanego


wyniku.
310. Wykonano pomiary biometryczne pszenicy losujc 12 rolin. Dla kadej roliny zmierzono
jej wysoko oraz mas i dugo kosa.
masa kosa (g)
dugo kosa (cm)
wysoko roliny (cm)

2, 0
7, 8
112

1, 6
8, 0
102

1, 5
7, 5
96

2, 5
8, 3
110

3, 1
9, 0
114

3, 0
8, 4
102

2, 8
8, 9
112

1, 8
8, 0
98

2, 2
7, 5
104

1, 9
7, 8
100

2, 7
7, 2
106

2, 4
7, 6
104

Obliczy wspczynniki korelacji liniowej dla wszystkich par zmiennych. Ktra para jest
najsilniej skorelowana?
311. W tabeli zebrano informacje o piernicowej liczbie ksztatu strzay (yi ) oraz procentem
gruboci kory na piernicy (xi ) w prbie wybranej z 63-letniego drzewostanu sosnowego
Puszczy Biaej.
xi

10

12

12

13

14

14

16

17

17

yi

0,469

0,473

0,465

0,448

0,437

0,441

0,438

0,432

0,429

0,425

Znale wspczynnik korelacji w prbie, sprawdzi, czy korelacja midzy zmiennymi jest
ujemna ( = 0, 1), znale rwnanie prostej regresji.
312. Dla kilku oddziaw lenych okrelono liczb gatunkw drzew (X) i liczb gatunkw ptakw
(Y ):
xi 2 5 5 7 8 8 8 9 10 10
yi

Obliczy wspczynnik korelacji Spearmana, sprawdzi testem Spearmana na poziomie


istotnoci 0, 05, czy istnieje zaleno midzy X i Y .
313. Analizowano zmiany poziomw oceanw wyznaczonych z obserwacji altimetrycznych satelity TOPEX/POSEIDON. Zaistniay podejrzenia (bazujce na obserwacjach poczynionych w okresie El Nino i bezporednio go poprzedzajcym), e wraz ze wzrostem amplitudy oscylacji poziomu wody na okoorwnikowym Pacyfiku, maleje amplituda oscylacji
poziomu Oceanu Indyjskiego. Obliczony wspczynnik korelacji liniowej Pearsona dla 10
pomiarw wynosi 0, 4. Sprawdzi, czy mona twierdzi, e istnieje ujemna korelacja
midzy oscylacjami poziomu wody. Zaoy normalno rozkadu i przyj = 0, 1.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

7. Korelacja. Regresja liniowa

45

314. Badano zaleno midzy gebokoci cakowit studni a cinieniem subartezyjskim. Dla
20-elementowej prby otrzymano r = 0, 78. Zakadajc normalno rozkadu zweryfikowa
hipotez, e wspczynnik korelacji dla tej pary zmiennych wynosi 0, 7 przeciw alternatywnej, e jest wikszy. Przyj = 0, 05.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

8. Analiza wariancji z klasyfikacj


pojedyncz
315. Prowadzc badania wzrostu dzieci z klas 6-tych otrzymano nastpujce wyniki:
klasa A: 1,75, 1,38, 1,51, 1,55,
klasa B: 1,63, 1,30, 1,73, 1,45,
klasa C: 1,55, 1,48, 1,58, 1,52,
klasa D: 1,72, 1,51, 1,67, 1,59.
Na poziomie istotnoci 0,05 zweryfikowa hipotez o identycznym rednim wzrocie uczniw
w populacjach rnych klas. Zaoy normalno rozkadw i rwno wariancji.
316. Fabryka Polam przeprowadzia badania czasu wiecenia nowego typu arwek (o rnych
ksztatach), pobierajc losowo arwki do czterech niezalenych prb. Oto wyniki (w tys.
godz.):
prba I: 1,61, 1,65, 1,70, 1,72, 1,80,
prba II: 1,58, 1,64, 1,70, 1,75,
prba III: 1,55, 1,60, 1,64, 1,74, 1,82,
prba IV: 1,52, 1,57, 1,60, 1,68.
Przyjmujc poziom istotnoci 0,05 zbada, czy ksztat arwki ma wpyw na redni czas
jej wiecenia. Zaoy normalno rozkadw i rwno wariancji.
317. W 80 - letnim drzewostanie bukowym w 1956 roku zaoono 16 dziaek, na ktrych przeprowadzono trzebiee o rnym nasileniu: Awariant bez trzebiey, Btrzebie o nasileniu
sabym, Ctrzebie umiarkowana i Dsilna. W 1971 roku przeprowadzono kontrolny pomiar drzew na dziakach:
A
B
C
D
36,4 39,7 40,1 38,2
37,3 37,0 39,9 39,9
36,6 38,5 38,5 45,9
34,1 41,1 38,9 36,6
Przyjmujc poziom istotnoci = 0, 05 zbada, czy nasilenie trzebiey ma wpyw na
redni piernic drzew. Zaoy normalno rozkadw i rwno wariancji piernicy.
318. Badano wpyw rnych pochodze, ktre oznaczono A, B, C, D na wysoko 3-letnich
siewek jedlicy, oto wyniki (w mm):
A
482
367
333
261
298
327

B
343
349
341
270
294

C
219
195
219
156
156
227

D
216
237
206
165
155

Na poziomie istotnoci 0,05 sprawdzi, czy pochodzenie ma wpyw na redni wysoko


3-letnich siewek jedlicy. Zaoy normalno rozkadw i rwno wariancji wysokoci.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

8. Analiza wariancji z klasyfikacj pojedyncz

47

319. Trzech nauczycieli jzyka polskiego N 1, N 2, N 3 miao oceni w skali punktowej 120
wypracowania czterech uczniw pewnej szkoy. Wyniki oceny (punkty) byy nastpujce:
N 1: 19, 20, 10, 14;
N 2: 17, 20, 11, 15;
N 3: 20, 19, 9, 12.
Na poziomie istotnoci 0,01 zweryfikowa hipotez, e wszyscy trzej nauczyciele s tak samo surowi (wystawiaj rednie oceny takie same). Zaoy normalno rozkadw i rwno
wariancji.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Dodatek
Wzory statystyczne

x u < m < x + u

n
n

s
s
< m < x + t; n1
, n 6 30
x t; n1
n

1
n
1

s
s

x u < m < x + u , n > 30


n
n

n s2
n s2

<

<
, n 6 30

2
21 ; n1
2 ; n1
2

s 2n
s 2n

<<
, n > 30
2n 3 + u
2n 3 u

r
r
p(1 p)
p(1 p)
p u
< p < p + u
, n > 100
n
n

n s2

2 =
, n 6 30

2
s 0

2n s2

2n 3, n > 30
u =
02
s21
, gdy s21 > s22
s22

u = 2 n(arc sin p arc sin p0 ), n < 100

u = p p p0
n, n > 100
p0 (1 p0 )

p1 p2

2
n2
2 p

n, p = n1 np11 +n
, n = nn11+n
u = p
+n2
2
p(1 p)

k
X

(ni npi )2

npi

i=1

= D n, D = sup |Fn (x) F0 (x)|

xR

= D n, D = sup |F1 n1 (x) F2 n2 (x)|, n =

 u 2

n
>

l

2
t

;
n0 1 s

n >
l

x m0

n
u=

x m0
t=
n 1, n 6 30

u = x m0 n, n > 30
s

x1 x2

u= q 2

22
1

n1 + n2

x1 x2

t= r
,

n1 s21 +n2 s22
1
1

n1 +n2 2
n 1 + n2

x1 x2

u= q 2
, n1 , n2 > 30

s1
s22

+
n1
n2

n1 6 30
lub
n2 6 30

2 =

f=

xR

0, 01

0, 02

0, 05

0, 1

1, 628 1, 517 1, 358 1, 224

k1 qG

(k 1, n k) stopni swobody
f
=

qR

nk

ni
k

X
X

xi = n1i
xij , i = 1, . . . , k, x = n1
xi ni

j=1
i=1

ni
k X
k

X
X

q
=
(x

x
)
,
q
=
(xi x)2 ni
R
ij
i
G

i=1 j=1

12
n(n+1)

3
X
R2
i

ni

3(n + 1), k = 3

i=1

12[Ri ni (n+1)
]2

2
2

=
, k>3

ni (n ni )(n + 1)
i=1

n1 n2
n1 +n2

1
n

n
P

xi yi x y

i=1

r=
sx sy

t=
n2
2
1r

n
P

6
d2i

i=1
rs = 1 3
n n

u s = rs n 1

n
n
P
P

xi yi x
yi

sy

i=1
a
= i=1
=r
n
n
P
P
s
x
x2i x
xi

i=1
i=1

b=ya
x

i=1

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Dodatek

49

Tablice statystyczne
Dystrybuanta standaryzowanego rozkadu normalnego, (x) =
x
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,8
2,9
3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,5
3,6
3,7
3,8
3,9
4,0

0,00
0,5000
0,5398
0,5793
0,6179
0,6554
0,6915
0,7257
0,7580
0,7881
0,8159
0,8413
0,8643
0,8849
0,9032
0,9192
0,9332
0,9452
0,9554
0,9641
0,9713
0,9772
0,9821
0,9861
0,9893
0,9918
0,9938
0,9953
0,9965
0,9974
0,9981
0,9987
0,9990
0,9993
0,9995
0,9997
0,9998
0,9998
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

0,01
0,5040
0,5438
0,5832
0,6217
0,6591
0,6950
0,7291
0,7611
0,7910
0,8186
0,8438
0,8665
0,8869
0,9049
0,9207
0,9345
0,9463
0,9564
0,9649
0,9719
0,9778
0,9826
0,9864
0,9896
0,9920
0,9940
0,9955
0,9966
0,9975
0,9982
0,9987
0,9991
0,9993
0,9995
0,9997
0,9998
0,9998
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

0,02
0,5080
0,5478
0,5871
0,6255
0,6628
0,6985
0,7324
0,7642
0,7939
0,8212
0,8461
0,8686
0,8888
0,9066
0,9222
0,9357
0,9474
0,9573
0,9656
0,9726
0,9783
0,9830
0,9868
0,9898
0,9922
0,9941
0,9956
0,9967
0,9976
0,9982
0,9987
0,9991
0,9994
0,9995
0,9997
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

0,03
0,5120
0,5517
0,5910
0,6293
0,6664
0,7019
0,7357
0,7673
0,7967
0,8238
0,8485
0,8708
0,8907
0,9082
0,9236
0,9370
0,9484
0,9582
0,9664
0,9732
0,9788
0,9834
0,9871
0,9901
0,9925
0,9943
0,9957
0,9968
0,9977
0,9983
0,9988
0,9991
0,9994
0,9996
0,9997
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

0,04
0,5160
0,5557
0,5948
0,6331
0,6700
0,7054
0,7389
0,7704
0,7995
0,8264
0,8508
0,8729
0,8925
0,9099
0,9251
0,9382
0,9495
0,9591
0,9671
0,9738
0,9793
0,9838
0,9875
0,9904
0,9927
0,9945
0,9959
0,9969
0,9977
0,9984
0,9988
0,9992
0,9994
0,9996
0,9997
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

0,05
0,5199
0,5596
0,5987
0,6368
0,6736
0,7088
0,7422
0,7734
0,8023
0,8289
0,8531
0,8749
0,8944
0,9115
0,9265
0,9394
0,9505
0,9599
0,9678
0,9744
0,9798
0,9842
0,9878
0,9906
0,9929
0,9946
0,9960
0,9970
0,9978
0,9984
0,9989
0,9992
0,9994
0,9996
0,9997
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

0,06
0,5239
0,5636
0,6026
0,6406
0,6772
0,7123
0,7454
0,7764
0,8051
0,8315
0,8554
0,8770
0,8962
0,9131
0,9279
0,9406
0,9515
0,9608
0,9686
0,9750
0,9803
0,9846
0,9881
0,9909
0,9931
0,9948
0,9961
0,9971
0,9979
0,9985
0,9989
0,9992
0,9994
0,9996
0,9997
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

1
2

Rx

1 2

e 2 t dt, x > 0

0,07
0,5279
0,5675
0,6064
0,6443
0,6808
0,7157
0,7486
0,7794
0,8078
0,8340
0,8577
0,8790
0,8980
0,9147
0,9292
0,9418
0,9525
0,9616
0,9693
0,9756
0,9808
0,9850
0,9884
0,9911
0,9932
0,9949
0,9962
0,9972
0,9979
0,9985
0,9989
0,9992
0,9995
0,9996
0,9997
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

0,08
0,5319
0,5714
0,6103
0,6480
0,6844
0,7190
0,7517
0,7823
0,8106
0,8365
0,8599
0,8810
0,8997
0,9162
0,9306
0,9429
0,9535
0,9625
0,9699
0,9761
0,9812
0,9854
0,9887
0,9913
0,9934
0,9951
0,9963
0,9973
0,9980
0,9986
0,9990
0,9993
0,9995
0,9996
0,9997
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

0,09
0,5359
0,5753
0,6141
0,6517
0,6879
0,7224
0,7549
0,7852
0,8133
0,8389
0,8621
0,8830
0,9015
0,9177
0,9319
0,9441
0,9545
0,9633
0,9706
0,9767
0,9817
0,9857
0,9890
0,9916
0,9936
0,9952
0,9964
0,9974
0,9981
0,9986
0,9990
0,9993
0,9995
0,9997
0,9998
0,9998
0,9999
0,9999
0,9999
1,0000
1,0000

50

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej


Dystrybuanta standaryzowanego rozkadu normalnego, (x) =
x
-0,0
-0,1
-0,2
-0,3
-0,4
-0,5
-0,6
-0,7
-0,8
-0,9
-1,0
-1,1
-1,2
-1,3
-1,4
-1,5
-1,6
-1,7
-1,8
-1,9
-2,0
-2,1
-2,2
-2,3
-2,4
-2,5
-2,6
-2,7
-2,8
-2,9
-3,0
-3,1
-3,2
-3,3
-3,4
-3,5
-3,6
-3,7
-3,8
-3,9
-4,0

0,00
0,5000
0,4602
0,4207
0,3821
0,3446
0,3085
0,2743
0,2420
0,2119
0,1841
0,1587
0,1357
0,1151
0,0968
0,0808
0,0668
0,0548
0,0446
0,0359
0,0287
0,0228
0,0179
0,0139
0,0107
0,0082
0,0062
0,0047
0,0035
0,0026
0,0019
0,0013
0,0010
0,0007
0,0005
0,0003
0,0002
0,0002
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

0,01
0,4960
0,4562
0,4168
0,3783
0,3409
0,3050
0,2709
0,2389
0,2090
0,1814
0,1562
0,1335
0,1131
0,0951
0,0793
0,0655
0,0537
0,0436
0,0351
0,0281
0,0222
0,0174
0,0136
0,0104
0,0080
0,0060
0,0045
0,0034
0,0025
0,0018
0,0013
0,0009
0,0007
0,0005
0,0003
0,0002
0,0002
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

0,02
0,4920
0,4522
0,4129
0,3745
0,3372
0,3015
0,2676
0,2358
0,2061
0,1788
0,1539
0,1314
0,1112
0,0934
0,0778
0,0643
0,0526
0,0427
0,0344
0,0274
0,0217
0,0170
0,0132
0,0102
0,0078
0,0059
0,0044
0,0033
0,0024
0,0018
0,0013
0,0009
0,0006
0,0005
0,0003
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

0,03
0,4880
0,4483
0,4090
0,3707
0,3336
0,2981
0,2643
0,2327
0,2033
0,1762
0,1515
0,1292
0,1093
0,0918
0,0764
0,0630
0,0516
0,0418
0,0336
0,0268
0,0212
0,0166
0,0129
0,0099
0,0075
0,0057
0,0043
0,0032
0,0023
0,0017
0,0012
0,0009
0,0006
0,0004
0,0003
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

0,04
0,4840
0,4443
0,4052
0,3669
0,3300
0,2946
0,2611
0,2296
0,2005
0,1736
0,1492
0,1271
0,1075
0,0901
0,0749
0,0618
0,0505
0,0409
0,0329
0,0262
0,0207
0,0162
0,0125
0,0096
0,0073
0,0055
0,0041
0,0031
0,0023
0,0016
0,0012
0,0008
0,0006
0,0004
0,0003
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

0,05
0,4801
0,4404
0,4013
0,3632
0,3264
0,2912
0,2578
0,2266
0,1977
0,1711
0,1469
0,1251
0,1056
0,0885
0,0735
0,0606
0,0495
0,0401
0,0322
0,0256
0,0202
0,0158
0,0122
0,0094
0,0071
0,0054
0,0040
0,0030
0,0022
0,0016
0,0011
0,0008
0,0006
0,0004
0,0003
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

0,06
0,4761
0,4364
0,3974
0,3594
0,3228
0,2877
0,2546
0,2236
0,1949
0,1685
0,1446
0,1230
0,1038
0,0869
0,0721
0,0594
0,0485
0,0392
0,0314
0,0250
0,0197
0,0154
0,0119
0,0091
0,0069
0,0052
0,0039
0,0029
0,0021
0,0015
0,0011
0,0008
0,0006
0,0004
0,0003
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

1
2

Rx

1 2

e 2 t dt, x < 0

0,07
0,4721
0,4325
0,3936
0,3557
0,3192
0,2843
0,2514
0,2206
0,1922
0,1660
0,1423
0,1210
0,1020
0,0853
0,0708
0,0582
0,0475
0,0384
0,0307
0,0244
0,0192
0,0150
0,0116
0,0089
0,0068
0,0051
0,0038
0,0028
0,0021
0,0015
0,0011
0,0008
0,0005
0,0004
0,0003
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

0,08
0,4681
0,4286
0,3897
0,3520
0,3156
0,2810
0,2483
0,2177
0,1894
0,1635
0,1401
0,1190
0,1003
0,0838
0,0694
0,0571
0,0465
0,0375
0,0301
0,0239
0,0188
0,0146
0,0113
0,0087
0,0066
0,0049
0,0037
0,0027
0,0020
0,0014
0,0010
0,0007
0,0005
0,0004
0,0003
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

0,09
0,4641
0,4247
0,3859
0,3483
0,3121
0,2776
0,2451
0,2148
0,1867
0,1611
0,1379
0,1170
0,0985
0,0823
0,0681
0,0559
0,0455
0,0367
0,0294
0,0233
0,0183
0,0143
0,0110
0,0084
0,0064
0,0048
0,0036
0,0026
0,0019
0,0014
0,0010
0,0007
0,0005
0,0003
0,0002
0,0002
0,0001
0,0001
0,0001
0,0000
0,0000

Dodatek

51
Wartoci krytyczne rozkadu t-Studenta, P (|T | > t; r ) =

r
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
120

0,8
0,325
0,289
0,277
0,271
0,267
0,265
0,263
0,262
0,261
0,260
0,260
0,259
0,259
0,258
0,258
0,258
0,257
0,257
0,257
0,257
0,257
0,256
0,256
0,256
0,256
0,256
0,256
0,256
0,256
0,256
0,255
0,255
0,255
0,255
0,254
0,254
0,254
0,254
0,254
0,254
0,253

0,6
0,727
0,617
0,584
0,569
0,559
0,553
0,549
0,546
0,543
0,542
0,540
0,539
0,538
0,537
0,536
0,535
0,534
0,534
0,533
0,533
0,532
0,532
0,532
0,531
0,531
0,531
0,531
0,530
0,530
0,530
0,529
0,529
0,528
0,528
0,527
0,527
0,526
0,526
0,526
0,526
0,524

0,4
1,376
1,061
0,978
0,941
0,920
0,906
0,896
0,889
0,883
0,879
0,876
0,873
0,870
0,868
0,866
0,865
0,863
0,862
0,861
0,860
0,859
0,858
0,858
0,857
0,856
0,856
0,855
0,855
0,854
0,854
0,852
0,851
0,850
0,849
0,848
0,847
0,846
0,846
0,845
0,845
0,842

0,2
3,078
1,886
1,638
1,533
1,476
1,440
1,415
1,397
1,383
1,372
1,363
1,356
1,350
1,345
1,341
1,337
1,333
1,330
1,328
1,325
1,323
1,321
1,319
1,318
1,316
1,315
1,314
1,313
1,311
1,310
1,306
1,303
1,301
1,299
1,296
1,294
1,292
1,291
1,290
1,289
1,282

0,1
6,314
2,920
2,353
2,132
2,015
1,943
1,895
1,860
1,833
1,812
1,796
1,782
1,771
1,761
1,753
1,746
1,740
1,734
1,729
1,725
1,721
1,717
1,714
1,711
1,708
1,706
1,703
1,701
1,699
1,697
1,690
1,684
1,679
1,676
1,671
1,667
1,664
1,662
1,660
1,658
1,645

0,05
0,04
12,706 15,894
4,303
4,849
3,182
3,482
2,776
2,999
2,571
2,757
2,447
2,612
2,365
2,517
2,306
2,449
2,262
2,398
2,228
2,359
2,201
2,328
2,179
2,303
2,160
2,282
2,145
2,264
2,131
2,249
2,120
2,235
2,110
2,224
2,101
2,214
2,093
2,205
2,086
2,197
2,080
2,189
2,074
2,183
2,069
2,177
2,064
2,172
2,060
2,167
2,056
2,162
2,052
2,158
2,048
2,154
2,045
2,150
2,042
2,147
2,030
2,133
2,021
2,123
2,014
2,115
2,009
2,109
2,000
2,099
1,994
2,093
1,990
2,088
1,987
2,084
1,984
2,081
1,980
2,076
1,960
2,054

0,02
31,821
6,965
4,541
3,747
3,365
3,143
2,998
2,896
2,821
2,764
2,718
2,681
2,650
2,624
2,602
2,583
2,567
2,552
2,539
2,528
2,518
2,508
2,500
2,492
2,485
2,479
2,473
2,467
2,462
2,457
2,438
2,423
2,412
2,403
2,390
2,381
2,374
2,368
2,364
2,358
2,327

0,01
63,656
9,925
5,841
4,604
4,032
3,707
3,499
3,355
3,250
3,169
3,106
3,055
3,012
2,977
2,947
2,921
2,898
2,878
2,861
2,845
2,831
2,819
2,807
2,797
2,787
2,779
2,771
2,763
2,756
2,750
2,724
2,704
2,690
2,678
2,660
2,648
2,639
2,632
2,626
2,617
2,576

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

0,002
318,29
22,328
10,214
7,173
5,894
5,208
4,785
4,501
4,297
4,144
4,025
3,930
3,852
3,787
3,733
3,686
3,646
3,610
3,579
3,552
3,527
3,505
3,485
3,467
3,450
3,435
3,421
3,408
3,396
3,385
3,340
3,307
3,281
3,261
3,232
3,211
3,195
3,183
3,174
3,160
3,091

0,001
636,58
31,600
12,924
8,610
6,869
5,959
5,408
5,041
4,781
4,587
4,437
4,318
4,221
4,140
4,073
4,015
3,965
3,922
3,883
3,850
3,819
3,792
3,768
3,745
3,725
3,707
3,689
3,674
3,660
3,646
3,591
3,551
3,520
3,496
3,460
3,435
3,416
3,402
3,390
3,373
3,291

52

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej


Wartoci krytyczne rozkadu 2 , P (2 > 2; r ) =

r
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
90
100
120
140

0,999
0,000
0,002
0,024
0,091
0,210
0,381
0,599
0,857
1,152
1,479
1,834
2,214
2,617
3,041
3,483
3,942
4,416
4,905
5,407
5,921
6,447
6,983
7,529
8,085
8,649
9,222
9,803
10,391
10,986
11,588
14,688
17,917
21,251
24,674
31,738
39,036
46,520
54,156
61,918
77,756
93,925

0,995
0,000
0,010
0,072
0,207
0,412
0,676
0,989
1,344
1,735
2,156
2,603
3,074
3,565
4,075
4,601
5,142
5,697
6,265
6,844
7,434
8,034
8,643
9,260
9,886
10,520
11,160
11,808
12,461
13,121
13,787
17,192
20,707
24,311
27,991
35,534
43,275
51,172
59,196
67,328
83,852
100,65

0,99
0,000
0,020
0,115
0,297
0,554
0,872
1,239
1,647
2,088
2,558
3,053
3,571
4,107
4,660
5,229
5,812
6,408
7,015
7,633
8,260
8,897
9,542
10,196
10,856
11,524
12,198
12,878
13,565
14,256
14,953
18,509
22,164
25,901
29,707
37,485
45,442
53,540
61,754
70,065
86,923
104,03

0,975
0,001
0,051
0,216
0,484
0,831
1,237
1,690
2,180
2,700
3,247
3,816
4,404
5,009
5,629
6,262
6,908
7,564
8,231
8,907
9,591
10,283
10,982
11,689
12,401
13,120
13,844
14,573
15,308
16,047
16,791
20,569
24,433
28,366
32,357
40,482
48,758
57,153
65,647
74,222
91,573
109,14

0,95
0,004
0,103
0,352
0,711
1,145
1,635
2,167
2,733
3,325
3,940
4,575
5,226
5,892
6,571
7,261
7,962
8,672
9,390
10,117
10,851
11,591
12,338
13,091
13,848
14,611
15,379
16,151
16,928
17,708
18,493
22,465
26,509
30,612
34,764
43,188
51,739
60,391
69,126
77,929
95,705
113,66

0,9
0,016
0,211
0,584
1,064
1,610
2,204
2,833
3,490
4,168
4,865
5,578
6,304
7,041
7,790
8,547
9,312
10,085
10,865
11,651
12,443
13,240
14,041
14,848
15,659
16,473
17,292
18,114
18,939
19,768
20,599
24,797
29,051
33,350
37,689
46,459
55,329
64,278
73,291
82,358
100,62
119,03

0,1
2,706
4,605
6,251
7,779
9,236
10,645
12,017
13,362
14,684
15,987
17,275
18,549
19,812
21,064
22,307
23,542
24,769
25,989
27,204
28,412
29,615
30,813
32,007
33,196
34,382
35,563
36,741
37,916
39,087
40,256
46,059
51,805
57,505
63,167
74,397
85,527
96,578
107,57
118,50
140,23
161,83

0,05
3,841
5,991
7,815
9,488
11,070
12,592
14,067
15,507
16,919
18,307
19,675
21,026
22,362
23,685
24,996
26,296
27,587
28,869
30,144
31,410
32,671
33,924
35,172
36,415
37,652
38,885
40,113
41,337
42,557
43,773
49,802
55,758
61,656
67,505
79,082
90,531
101,88
113,15
124,34
146,57
168,61

0,025
5,024
7,378
9,348
11,143
12,832
14,449
16,013
17,535
19,023
20,483
21,920
23,337
24,736
26,119
27,488
28,845
30,191
31,526
32,852
34,170
35,479
36,781
38,076
39,364
40,646
41,923
43,195
44,461
45,722
46,979
53,203
59,342
65,410
71,420
83,298
95,023
106,63
118,14
129,56
152,21
174,65

0,01
6,635
9,210
11,345
13,277
15,086
16,812
18,475
20,090
21,666
23,209
24,725
26,217
27,688
29,141
30,578
32,000
33,409
34,805
36,191
37,566
38,932
40,289
41,638
42,980
44,314
45,642
46,963
48,278
49,588
50,892
57,342
63,691
69,957
76,154
88,379
100,43
112,33
124,12
135,81
158,95
181,84

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

0,005
7,879
10,597
12,838
14,860
16,750
18,548
20,278
21,955
23,589
25,188
26,757
28,300
29,819
31,319
32,801
34,267
35,718
37,156
38,582
39,997
41,401
42,796
44,181
45,558
46,928
48,290
49,645
50,994
52,335
53,672
60,275
66,766
73,166
79,490
91,952
104,21
116,32
128,30
140,17
163,65
186,85

0,001
10,827
13,815
16,266
18,466
20,515
22,457
24,321
26,124
27,877
29,588
31,264
32,909
34,527
36,124
37,698
39,252
40,791
42,312
43,819
45,314
46,796
48,268
49,728
51,179
52,619
54,051
55,475
56,892
58,301
59,702
66,619
73,403
80,078
86,660
99,608
112,32
124,84
137,21
149,45
173,62
197,45

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
100
120

r2

1
4052
98,50
34,12
21,20
16,26
13,75
12,25
11,26
10,56
10,04
9,65
9,33
9,07
8,86
8,68
8,53
8,40
8,29
8,18
8,10
8,02
7,95
7,88
7,82
7,77
7,72
7,68
7,64
7,60
7,56
7,42
7,31
7,23
7,17
7,08
7,01
6,96
6,90
6,85
6,63

2
4999
99,00
30,82
18,00
13,27
10,92
9,55
8,65
8,02
7,56
7,21
6,93
6,70
6,51
6,36
6,23
6,11
6,01
5,93
5,85
5,78
5,72
5,66
5,61
5,57
5,53
5,49
5,45
5,42
5,39
5,27
5,18
5,11
5,06
4,98
4,92
4,88
4,82
4,79
4,61

3
5404
99,16
29,46
16,69
12,06
9,78
8,45
7,59
6,99
6,55
6,22
5,95
5,74
5,56
5,42
5,29
5,19
5,09
5,01
4,94
4,87
4,82
4,76
4,72
4,68
4,64
4,60
4,57
4,54
4,51
4,40
4,31
4,25
4,20
4,13
4,07
4,04
3,98
3,95
3,78

4
5624
99,25
28,71
15,98
11,39
9,15
7,85
7,01
6,42
5,99
5,67
5,41
5,21
5,04
4,89
4,77
4,67
4,58
4,50
4,43
4,37
4,31
4,26
4,22
4,18
4,14
4,11
4,07
4,04
4,02
3,91
3,83
3,77
3,72
3,65
3,60
3,56
3,51
3,48
3,32

5
5764
99,30
28,24
15,52
10,97
8,75
7,46
6,63
6,06
5,64
5,32
5,06
4,86
4,69
4,56
4,44
4,34
4,25
4,17
4,10
4,04
3,99
3,94
3,90
3,85
3,82
3,78
3,75
3,73
3,70
3,59
3,51
3,45
3,41
3,34
3,29
3,26
3,21
3,17
3,02

6
5859
99,33
27,91
15,21
10,67
8,47
7,19
6,37
5,80
5,39
5,07
4,82
4,62
4,46
4,32
4,20
4,10
4,01
3,94
3,87
3,81
3,76
3,71
3,67
3,63
3,59
3,56
3,53
3,50
3,47
3,37
3,29
3,23
3,19
3,12
3,07
3,04
2,99
2,96
2,80

7
5928
99,36
27,67
14,98
10,46
8,26
6,99
6,18
5,61
5,20
4,89
4,64
4,44
4,28
4,14
4,03
3,93
3,84
3,77
3,70
3,64
3,59
3,54
3,50
3,46
3,42
3,39
3,36
3,33
3,30
3,20
3,12
3,07
3,02
2,95
2,91
2,87
2,82
2,79
2,64

8
5981
99,38
27,49
14,80
10,29
8,10
6,84
6,03
5,47
5,06
4,74
4,50
4,30
4,14
4,00
3,89
3,79
3,71
3,63
3,56
3,51
3,45
3,41
3,36
3,32
3,29
3,26
3,23
3,20
3,17
3,07
2,99
2,94
2,89
2,82
2,78
2,74
2,69
2,66
2,51

9
6022
99,39
27,34
14,66
10,16
7,98
6,72
5,91
5,35
4,94
4,63
4,39
4,19
4,03
3,89
3,78
3,68
3,60
3,52
3,46
3,40
3,35
3,30
3,26
3,22
3,18
3,15
3,12
3,09
3,07
2,96
2,89
2,83
2,78
2,72
2,67
2,64
2,59
2,56
2,41

10
6056
99,40
27,23
14,55
10,05
7,87
6,62
5,81
5,26
4,85
4,54
4,30
4,10
3,94
3,80
3,69
3,59
3,51
3,43
3,37
3,31
3,26
3,21
3,17
3,13
3,09
3,06
3,03
3,00
2,98
2,88
2,80
2,74
2,70
2,63
2,59
2,55
2,50
2,47
2,32

11
6083
99,41
27,13
14,45
9,96
7,79
6,54
5,73
5,18
4,77
4,46
4,22
4,02
3,86
3,73
3,62
3,52
3,43
3,36
3,29
3,24
3,18
3,14
3,09
3,06
3,02
2,99
2,96
2,93
2,91
2,80
2,73
2,67
2,63
2,56
2,51
2,48
2,43
2,40
2,25

12
6107
99,42
27,05
14,37
9,89
7,72
6,47
5,67
5,11
4,71
4,40
4,16
3,96
3,80
3,67
3,55
3,46
3,37
3,30
3,23
3,17
3,12
3,07
3,03
2,99
2,96
2,93
2,90
2,87
2,84
2,74
2,66
2,61
2,56
2,50
2,45
2,42
2,37
2,34
2,18

13
6126
99,42
26,98
14,31
9,82
7,66
6,41
5,61
5,05
4,65
4,34
4,10
3,91
3,75
3,61
3,50
3,40
3,32
3,24
3,18
3,12
3,07
3,02
2,98
2,94
2,90
2,87
2,84
2,81
2,79
2,69
2,61
2,55
2,51
2,44
2,40
2,36
2,31
2,28
2,13

14
6143
99,43
26,92
14,25
9,77
7,60
6,36
5,56
5,01
4,60
4,29
4,05
3,86
3,70
3,56
3,45
3,35
3,27
3,19
3,13
3,07
3,02
2,97
2,93
2,89
2,86
2,82
2,79
2,77
2,74
2,64
2,56
2,51
2,46
2,39
2,35
2,31
2,27
2,23
2,08

15
6157
99,43
26,87
14,20
9,72
7,56
6,31
5,52
4,96
4,56
4,25
4,01
3,82
3,66
3,52
3,41
3,31
3,23
3,15
3,09
3,03
2,98
2,93
2,89
2,85
2,81
2,78
2,75
2,73
2,70
2,60
2,52
2,46
2,42
2,35
2,31
2,27
2,22
2,19
2,04

16
6170
99,44
26,83
14,15
9,68
7,52
6,28
5,48
4,92
4,52
4,21
3,97
3,78
3,62
3,49
3,37
3,27
3,19
3,12
3,05
2,99
2,94
2,89
2,85
2,81
2,78
2,75
2,72
2,69
2,66
2,56
2,48
2,43
2,38
2,31
2,27
2,23
2,19
2,15
2,00

17
6181
99,44
26,79
14,11
9,64
7,48
6,24
5,44
4,89
4,49
4,18
3,94
3,75
3,59
3,45
3,34
3,24
3,16
3,08
3,02
2,96
2,91
2,86
2,82
2,78
2,75
2,71
2,68
2,66
2,63
2,53
2,45
2,39
2,35
2,28
2,23
2,20
2,15
2,12
1,97

18
6191
99,44
26,75
14,08
9,61
7,45
6,21
5,41
4,86
4,46
4,15
3,91
3,72
3,56
3,42
3,31
3,21
3,13
3,05
2,99
2,93
2,88
2,83
2,79
2,75
2,72
2,68
2,65
2,63
2,60
2,50
2,42
2,36
2,32
2,25
2,20
2,17
2,12
2,09
1,93

19
6201
99,45
26,72
14,05
9,58
7,42
6,18
5,38
4,83
4,43
4,12
3,88
3,69
3,53
3,40
3,28
3,19
3,10
3,03
2,96
2,90
2,85
2,80
2,76
2,72
2,69
2,66
2,63
2,60
2,57
2,47
2,39
2,34
2,29
2,22
2,18
2,14
2,09
2,06
1,90

20
6209
99,45
26,69
14,02
9,55
7,40
6,16
5,36
4,81
4,41
4,10
3,86
3,66
3,51
3,37
3,26
3,16
3,08
3,00
2,94
2,88
2,83
2,78
2,74
2,70
2,66
2,63
2,60
2,57
2,55
2,44
2,37
2,31
2,27
2,20
2,15
2,12
2,07
2,03
1,88

Wartoci krytyczne rozkadu F -Snedecora, P (F > f0,01; r1 ; r2 ) = 0, 01


r1
24
6234
99,46
26,60
13,93
9,47
7,31
6,07
5,28
4,73
4,33
4,02
3,78
3,59
3,43
3,29
3,18
3,08
3,00
2,92
2,86
2,80
2,75
2,70
2,66
2,62
2,58
2,55
2,52
2,49
2,47
2,36
2,29
2,23
2,18
2,12
2,07
2,03
1,98
1,95
1,79

30
6260
99,47
26,50
13,84
9,38
7,23
5,99
5,20
4,65
4,25
3,94
3,70
3,51
3,35
3,21
3,10
3,00
2,92
2,84
2,78
2,72
2,67
2,62
2,58
2,54
2,50
2,47
2,44
2,41
2,39
2,28
2,20
2,14
2,10
2,03
1,98
1,94
1,89
1,86
1,70

40
6286
99,48
26,41
13,75
9,29
7,14
5,91
5,12
4,57
4,17
3,86
3,62
3,43
3,27
3,13
3,02
2,92
2,84
2,76
2,69
2,64
2,58
2,54
2,49
2,45
2,42
2,38
2,35
2,33
2,30
2,19
2,11
2,05
2,01
1,94
1,89
1,85
1,80
1,76
1,59

60
6313
99,48
26,32
13,65
9,20
7,06
5,82
5,03
4,48
4,08
3,78
3,54
3,34
3,18
3,05
2,93
2,83
2,75
2,67
2,61
2,55
2,50
2,45
2,40
2,36
2,33
2,29
2,26
2,23
2,21
2,10
2,02
1,96
1,91
1,84
1,78
1,75
1,69
1,66
1,47

120
6340
99,49
26,22
13,56
9,11
6,97
5,74
4,95
4,40
4,00
3,69
3,45
3,25
3,09
2,96
2,84
2,75
2,66
2,58
2,52
2,46
2,40
2,35
2,31
2,27
2,23
2,20
2,17
2,14
2,11
2,00
1,92
1,85
1,80
1,73
1,67
1,63
1,57
1,53
1,32

200
6350
99,49
26,18
13,52
9,08
6,93
5,70
4,91
4,36
3,96
3,66
3,41
3,22
3,06
2,92
2,81
2,71
2,62
2,55
2,48
2,42
2,36
2,32
2,27
2,23
2,19
2,16
2,13
2,10
2,07
1,96
1,87
1,81
1,76
1,68
1,62
1,58
1,52
1,48
1,25

6366
99,50
26,13
13,46
9,02
6,88
5,65
4,86
4,31
3,91
3,60
3,36
3,17
3,00
2,87
2,75
2,65
2,57
2,49
2,42
2,36
2,31
2,26
2,21
2,17
2,13
2,10
2,06
2,03
2,01
1,89
1,80
1,74
1,68
1,60
1,54
1,49
1,43
1,38
1,00

Dodatek
53

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
35
40
45
50
60
70
80
100
120

r2

1
161
18,51
10,13
7,71
6,61
5,99
5,59
5,32
5,12
4,96
4,84
4,75
4,67
4,60
4,54
4,49
4,45
4,41
4,38
4,35
4,32
4,30
4,28
4,26
4,24
4,23
4,21
4,20
4,18
4,17
4,12
4,08
4,06
4,03
4,00
3,98
3,96
3,94
3,92
3,84

2
199
19,00
9,55
6,94
5,79
5,14
4,74
4,46
4,26
4,10
3,98
3,89
3,81
3,74
3,68
3,63
3,59
3,55
3,52
3,49
3,47
3,44
3,42
3,40
3,39
3,37
3,35
3,34
3,33
3,32
3,27
3,23
3,20
3,18
3,15
3,13
3,11
3,09
3,07
3,00

3
216
19,16
9,28
6,59
5,41
4,76
4,35
4,07
3,86
3,71
3,59
3,49
3,41
3,34
3,29
3,24
3,20
3,16
3,13
3,10
3,07
3,05
3,03
3,01
2,99
2,98
2,96
2,95
2,93
2,92
2,87
2,84
2,81
2,79
2,76
2,74
2,72
2,70
2,68
2,60

4
225
19,25
9,12
6,39
5,19
4,53
4,12
3,84
3,63
3,48
3,36
3,26
3,18
3,11
3,06
3,01
2,96
2,93
2,90
2,87
2,84
2,82
2,80
2,78
2,76
2,74
2,73
2,71
2,70
2,69
2,64
2,61
2,58
2,56
2,53
2,50
2,49
2,46
2,45
2,37

5
230
19,30
9,01
6,26
5,05
4,39
3,97
3,69
3,48
3,33
3,20
3,11
3,03
2,96
2,90
2,85
2,81
2,77
2,74
2,71
2,68
2,66
2,64
2,62
2,60
2,59
2,57
2,56
2,55
2,53
2,49
2,45
2,42
2,40
2,37
2,35
2,33
2,31
2,29
2,21

6
234
19,33
8,94
6,16
4,95
4,28
3,87
3,58
3,37
3,22
3,09
3,00
2,92
2,85
2,79
2,74
2,70
2,66
2,63
2,60
2,57
2,55
2,53
2,51
2,49
2,47
2,46
2,45
2,43
2,42
2,37
2,34
2,31
2,29
2,25
2,23
2,21
2,19
2,18
2,10

7
237
19,35
8,89
6,09
4,88
4,21
3,79
3,50
3,29
3,14
3,01
2,91
2,83
2,76
2,71
2,66
2,61
2,58
2,54
2,51
2,49
2,46
2,44
2,42
2,40
2,39
2,37
2,36
2,35
2,33
2,29
2,25
2,22
2,20
2,17
2,14
2,13
2,10
2,09
2,01

8
239
19,37
8,85
6,04
4,82
4,15
3,73
3,44
3,23
3,07
2,95
2,85
2,77
2,70
2,64
2,59
2,55
2,51
2,48
2,45
2,42
2,40
2,37
2,36
2,34
2,32
2,31
2,29
2,28
2,27
2,22
2,18
2,15
2,13
2,10
2,07
2,06
2,03
2,02
1,94

9
241
19,38
8,81
6,00
4,77
4,10
3,68
3,39
3,18
3,02
2,90
2,80
2,71
2,65
2,59
2,54
2,49
2,46
2,42
2,39
2,37
2,34
2,32
2,30
2,28
2,27
2,25
2,24
2,22
2,21
2,16
2,12
2,10
2,07
2,04
2,02
2,00
1,97
1,96
1,88

10
242
19,40
8,79
5,96
4,74
4,06
3,64
3,35
3,14
2,98
2,85
2,75
2,67
2,60
2,54
2,49
2,45
2,41
2,38
2,35
2,32
2,30
2,27
2,25
2,24
2,22
2,20
2,19
2,18
2,16
2,11
2,08
2,05
2,03
1,99
1,97
1,95
1,93
1,91
1,83

11
243
19,40
8,76
5,94
4,70
4,03
3,60
3,31
3,10
2,94
2,82
2,72
2,63
2,57
2,51
2,46
2,41
2,37
2,34
2,31
2,28
2,26
2,24
2,22
2,20
2,18
2,17
2,15
2,14
2,13
2,07
2,04
2,01
1,99
1,95
1,93
1,91
1,89
1,87
1,79

12
244
19,41
8,74
5,91
4,68
4,00
3,57
3,28
3,07
2,91
2,79
2,69
2,60
2,53
2,48
2,42
2,38
2,34
2,31
2,28
2,25
2,23
2,20
2,18
2,16
2,15
2,13
2,12
2,10
2,09
2,04
2,00
1,97
1,95
1,92
1,89
1,88
1,85
1,83
1,75

13
245
19,42
8,73
5,89
4,66
3,98
3,55
3,26
3,05
2,89
2,76
2,66
2,58
2,51
2,45
2,40
2,35
2,31
2,28
2,25
2,22
2,20
2,18
2,15
2,14
2,12
2,10
2,09
2,08
2,06
2,01
1,97
1,94
1,92
1,89
1,86
1,84
1,82
1,80
1,72

14
245
19,42
8,71
5,87
4,64
3,96
3,53
3,24
3,03
2,86
2,74
2,64
2,55
2,48
2,42
2,37
2,33
2,29
2,26
2,22
2,20
2,17
2,15
2,13
2,11
2,09
2,08
2,06
2,05
2,04
1,99
1,95
1,92
1,89
1,86
1,84
1,82
1,79
1,78
1,69

15
246
19,43
8,70
5,86
4,62
3,94
3,51
3,22
3,01
2,85
2,72
2,62
2,53
2,46
2,40
2,35
2,31
2,27
2,23
2,20
2,18
2,15
2,13
2,11
2,09
2,07
2,06
2,04
2,03
2,01
1,96
1,92
1,89
1,87
1,84
1,81
1,79
1,77
1,75
1,67

16
246
19,43
8,69
5,84
4,60
3,92
3,49
3,20
2,99
2,83
2,70
2,60
2,51
2,44
2,38
2,33
2,29
2,25
2,21
2,18
2,16
2,13
2,11
2,09
2,07
2,05
2,04
2,02
2,01
1,99
1,94
1,90
1,87
1,85
1,82
1,79
1,77
1,75
1,73
1,64

17
247
19,44
8,68
5,83
4,59
3,91
3,48
3,19
2,97
2,81
2,69
2,58
2,50
2,43
2,37
2,32
2,27
2,23
2,20
2,17
2,14
2,11
2,09
2,07
2,05
2,03
2,02
2,00
1,99
1,98
1,92
1,89
1,86
1,83
1,80
1,77
1,75
1,73
1,71
1,62

18
247
19,44
8,67
5,82
4,58
3,90
3,47
3,17
2,96
2,80
2,67
2,57
2,48
2,41
2,35
2,30
2,26
2,22
2,18
2,15
2,12
2,10
2,08
2,05
2,04
2,02
2,00
1,99
1,97
1,96
1,91
1,87
1,84
1,81
1,78
1,75
1,73
1,71
1,69
1,60

19
248
19,44
8,67
5,81
4,57
3,88
3,46
3,16
2,95
2,79
2,66
2,56
2,47
2,40
2,34
2,29
2,24
2,20
2,17
2,14
2,11
2,08
2,06
2,04
2,02
2,00
1,99
1,97
1,96
1,95
1,89
1,85
1,82
1,80
1,76
1,74
1,72
1,69
1,67
1,59

20
248
19,45
8,66
5,80
4,56
3,87
3,44
3,15
2,94
2,77
2,65
2,54
2,46
2,39
2,33
2,28
2,23
2,19
2,16
2,12
2,10
2,07
2,05
2,03
2,01
1,99
1,97
1,96
1,94
1,93
1,88
1,84
1,81
1,78
1,75
1,72
1,70
1,68
1,66
1,57

Wartoci krytyczne rozkadu F -Snedecora, P (F > f0,05; r1 ; r2 ) = 0, 05


r1
24
249
19,45
8,64
5,77
4,53
3,84
3,41
3,12
2,90
2,74
2,61
2,51
2,42
2,35
2,29
2,24
2,19
2,15
2,11
2,08
2,05
2,03
2,01
1,98
1,96
1,95
1,93
1,91
1,90
1,89
1,83
1,79
1,76
1,74
1,70
1,67
1,65
1,63
1,61
1,52

30
250
19,46
8,62
5,75
4,50
3,81
3,38
3,08
2,86
2,70
2,57
2,47
2,38
2,31
2,25
2,19
2,15
2,11
2,07
2,04
2,01
1,98
1,96
1,94
1,92
1,90
1,88
1,87
1,85
1,84
1,79
1,74
1,71
1,69
1,65
1,62
1,60
1,57
1,55
1,46

40
251
19,47
8,59
5,72
4,46
3,77
3,34
3,04
2,83
2,66
2,53
2,43
2,34
2,27
2,20
2,15
2,10
2,06
2,03
1,99
1,96
1,94
1,91
1,89
1,87
1,85
1,84
1,82
1,81
1,79
1,74
1,69
1,66
1,63
1,59
1,57
1,54
1,52
1,50
1,39

60
252
19,48
8,57
5,69
4,43
3,74
3,30
3,01
2,79
2,62
2,49
2,38
2,30
2,22
2,16
2,11
2,06
2,02
1,98
1,95
1,92
1,89
1,86
1,84
1,82
1,80
1,79
1,77
1,75
1,74
1,68
1,64
1,60
1,58
1,53
1,50
1,48
1,45
1,43
1,32

120
253
19,49
8,55
5,66
4,40
3,70
3,27
2,97
2,75
2,58
2,45
2,34
2,25
2,18
2,11
2,06
2,01
1,97
1,93
1,90
1,87
1,84
1,81
1,79
1,77
1,75
1,73
1,71
1,70
1,68
1,62
1,58
1,54
1,51
1,47
1,44
1,41
1,38
1,35
1,22

200
254
19,49
8,54
5,65
4,39
3,69
3,25
2,95
2,73
2,56
2,43
2,32
2,23
2,16
2,10
2,04
1,99
1,95
1,91
1,88
1,84
1,82
1,79
1,77
1,75
1,73
1,71
1,69
1,67
1,66
1,60
1,55
1,51
1,48
1,44
1,40
1,38
1,34
1,32
1,17

254
19,50
8,53
5,63
4,37
3,67
3,23
2,93
2,71
2,54
2,40
2,30
2,21
2,13
2,07
2,01
1,96
1,92
1,88
1,84
1,81
1,78
1,76
1,73
1,71
1,69
1,67
1,65
1,64
1,62
1,56
1,51
1,47
1,44
1,39
1,35
1,32
1,28
1,25
1,00

54
Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Dodatek

55

Katalog wybranych rozkadw prawdopodobiestwa


Rozkady dyskretne
X ma rozkad

parametry

funkcja prawdopodobiestwa

EX

D2 X

jednopunktowy

cR

P (X = c) = 1

dwupunktowy
Bernoulliego

p (0, 1)

P (X = 0) = 1 p, P (X = 1) = p

p(1 p)

dwumianowy
Bernoulliego B(n, p)

p (0, 1)
nN

P (X = k) =

np

np(1 p)

Poissona P ()

>0

geometryczny

p (0, 1)

1
p

1p
p2

hipergeometryczny

n, N, M N 1
M < N, n M
n N M

Mn
N

M n(N M )(N n)
N 2 (N 1)

n
k

pk (1 p)nk

k {0, 1, . . . , n}
P (X = k) =

k
e ,
k!

kN

P (X = k) = (1 p)k1 p, k N
N M
(M
k )( nk )
(N
n)
k {0, 1, . . . , n}

P (X = k) =

Rozkady cige
X ma rozkad
jednostajny

parametry
a, b R, a < b

funkcja gstoci

wykadniczy

>0

f (x) =

normalny N (m, )

m R, > 0

f (x) =

Cauchyego C(, )

R, > 0

t-Studenta z r
stopniami swobody

rN

2 (chi-kwadrat) z r
stopniami swobody
F -Snedecora z r1 oraz
r2 stopniami swobody
logarytmiczno normalny

f (x) =

e 2 (

1
2

1+

f (x) =

) , xR

x2
r

 r+1
2

r1 +r2
2
r
21

x 2 1 e 2 ,

r1

r2

r12 r22

)( r22 )

m R, > 0

f (x) =

(ab)2
12

1
2

x 6 0,
x>0

2r

r2
r2 2

2
2r2
(r1 +r2 2)
r1 (r2 2)2 (r2 4)

(r2 > 2)

(r2 > 4)

1 1
x 2
r1 +r2
2
(r1 x+r2 )

x 6 0,

0,
2

1 ln xm
1

e 2 ( )
x 2

r
(r > 2)
r2

, xR

dla x > 0

a+b
2

nie istniej

D2 X

xR

0,
( )

r1 , r2 N

xm 2

,
2 +(x)2

2r/2 r
2

dla x < 0,
dla x 0

0
ex

( r+1
2 )

( r
r
2)

(
rN

f (x) =
f (x) =

dla x < a,
dla a x b,
dla x > b

1
ba

f (x) =

EX

x>0

em+ 2

n - liczebno prby, N - liczebno populacji, M - liczba sukcesw w populacji.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

(e 1)e2m+

56

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

Zasady tworzenia szeregw rozdzielczych


W celu przedstawienia zasad budowy szeregw rozdzielczych przypomnijmy najpierw pojcia
i oznaczenia z tymi zagadnieniami zwizane:
n liczebno prby (N liczebno populacji),
k liczba klas szeregu,
b dugo klasy (dla szeregu przedziaowego),
xi rodek i-tej klasy (dla szeregu przedziaowego),
ymin najmniejsza warto prby y1 , y2 , . . . , yn ,
ymax najwiksza warto prby y1 , y2 , . . . , yn ,
R = ymax ymin rozstp badanej cechy w prbie,
ni liczebno i-tej klasy (nazywana te czsto czstoci absolutn lub czstoci),
wi =
fi =
vi =

ni
n
i
P

czsto wzgldna i-tej klasy,


ws czsto skumulowana i-tej klasy,

s=1
wi
b

czsto znormalizowana i-tej klasy.

Szereg rozdzielczy punktowy tworzy si poprzez grupowanie powtarzajcych si wartoci


badanej cechy w prbie. Tego typu grupowanie stosujemy dla cech o charakterze skokowym.
Szereg rozdzielczy punktowy dla cechy o k rnych wartociach x1 , x2 , . . . , xk bdziemy przedstawia w postaci tabeli:
xi x1 x2 . . . xk
ni n1 n2 . . . nk

Szereg rozdzielczy przedziaowy tworzy si poprzez grupowanie wartoci prby y1 , y2 , . . . , yn


w tzw. klasach. Klasy s przedziaami, najczciej jednakowej dugoci. Szereg rozdzielczy przedziaowy stanowi poszczeglne klasy oraz ich liczebnoci ni . Istnieje kilka regu ustalania orientacyjnie liczby klas szeregu rozdzielczego w zalenoci od liczebnoci prby. My przyjmiemy
nastpujce kryterium:

k
= n (n 500) lub k
= 1 + 3, 322 ln n (n > 500).

Jako dugo klasy przyjmuje si liczb b = R , tak jednak, by bk R. Jako lewy koniec
k

pierwszej klasy moemy przyj x1 = ymin .


Majc k, b oraz x1 wyznaczamy wszystkie klasy szeregu oraz ich liczebnoci otrzymujc szereg
rozdzielczy przedziaowy postaci:
klasy
[x1 , x2 ] (x2 , x3 ] . . . . . . (xk , xk+1 ]
liczebnoci n1
n2
......
nk
Empiryczny rozkad cechy moemy przedstawi w formie graficznej poprzez narysowanie histogramu. Histogram to wykres kolumnowy, gdzie o pozioma reprezentuje wartoci (klasy) a
pionowa odpowiadajce im:
liczebnoci histogram liczebnoci,
czstoci wzgldne histogram czstoci wzgldnej,
czstoci skumulowane histogram czstoci skumulowanej (obrazuje on dystrybuant
empiryczn),
czstoci znormalizowane histogram czstoci znormalizowanej (obrazuje on empiryczny rozkad gstoci prawdopodobiestwa).

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Dodatek

57

Charakterystyki liczbowe prby


szereg szczegowy

szereg punktowy

szereg przedziaowy

x1 6 x2 6 . . . 6 xn

xi x1 x2 . . . xk
ni n1 n2 . . . nk

klasy
(x1 , x2 ] (x2 , x3 ] . . . (xk , xk+1 ]
ni
n1
n2
...
nk
rodki klas
x1
x2
...
xk

miary
opisowe

rednia
arytmetyczna

x=

rednia
geometryczna

xg =

n
P

1
n

s
n

k
P

1
n

x=

xi

i=1

n
Q

xg =

xi

i=1

i=1

rednia
harmoniczna

n
xh = P
n
1

i=1

xi

i=1

warto wystpujca najczciej

xini

n
xh = P
k
ni

xi

i=1

k
Q

xg =

n
xh = P
k
ni

xi

moda
(dominanta)

xni i

xi ni

i=1

k
Q

k
P

1
n

x=

xi ni

i=1

i=1

d - nr klasy o najwikszej liczebnoci

warto xi dla ktrej ni jest


najwiksza

Mo = xd +

nd nd1
2nd nd1 nd+1

|xd+1 xd |

Uwaga! Przy wyznaczaniu mody nie bierzemy pod uwag wartoci oraz klas skrajnych.
mediana
(kwartyl drugi)

m
P
m - nr pierwszej klasy, dla ktrej
ni > n2
i=1


m1
P
xm |
Me = xm
Me = xm + n2
ni |xm+1
nm

Me = x n+1 n - nieparzyste
2

Me = 21 x n2 + x n2 +1 n - parzyste

i=1

kwartyl
pierwszy

kwartyl
trzeci

m
P

wyznacza si w ten sposb, e


z pierwszej czci zbiorowoci, ktra
powstaa po wyznaczeniu mediany,
wyznacza si median

m - nr pierwszej klasy, dla ktrej


ni > n4
 i=1m1 
P
xm |
Q1 = xm
Q1 = xm + n4
ni |xm+1
nm
i=1

m
P

wyznacza si w ten sposb, e


z drugiej czci zbiorowoci, ktra
powstaa po wyznaczeniu mediany,
wyznacza si median

odchylenie
przecitne

d=

1
n

1
n

s2 =
wariancja
s2 =

n
P

m - nr pierwszej klasy, dla ktrej


ni > 3n
4
 i=1 m1 
P
xm |
Q3 = xm
Q3 = xm + 3n
ni |xm+1
4
nm
i=1

|xi x|

1
n

d=

i=1
n
P

(xi x)2

i=1
n
P

1
n1

(xi x)2

s2 =

V =

momenty
zwyke

mr =
Mr =

1
n

1
n

n
P

n
P
i=1

xri

(xi x)r

s
x

(xi x)2 ni

Mr =

1
n

k
P

Fn (x) =

dla x 6 x1 ,

i
n

dla xi < x 6 xi+1 ,

dla x > xn

M4
s4

(xi x)2 ni

s2 =

i=1

s2 , s =

1
n

k
P

k
P
i=1

s
x

|xi x| ni

i=1
k
P

(xi x)2 ni

i=1

1
n1

k
P

(xi x)2 ni

i=1

100 [%]

xri ni

mr =

(xi x)r ni

M3
s3 ,

k
P

s2

Mr =

i=1

K=

1
n

s2 =

100 [%], V =

mr =

i=1

wspczynnik
asymetrii
(skono)
wspczynnik
koncentracji
(kurtoza)
dystrybuanta
empiryczna

k
P

s=

wspczynnik
zmiennoci

1
n

d=

i=1

1
n1

odchylenie
standardowe

momenty
centralne

|xi x| ni

i=1

1
n

s2 =

i=1

k
P

1
n

1
n

k
P

xir ni

i=1

k
P

(xi x)r ni

i=1

=
3, K

n2 n
n2

n2 1
(n2)(n3)

P
i
ns
Fn (x) =
n

s=1

K+

6
n+1

dla x 6 x1 ,
dla xi < x 6 xi+1 , i = 1, 2, . . . , k 1,
dla x > xk

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

58

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

Spis oznacze
B(n, p)
2; r
d
D2 X
DX
EX
f; r1 ; r2
F

K, K
Me
Mo
mr
Mr
N (m, )
P ()
Qk
r
rs
R2
s2 , s2
s, s
t; r
u
V , V

rozkad dwumianowy Bernoulliego z parametrami n i p


kwantyl rzdu 1 rozkadu 2 z r stopniami swobody
odchylenie przecitne od redniej
wariancja zmiennej losowej X
odchylenie standardowe zmiennej losowej X
warto oczekiwana zmiennej losowej X
kwantyl rzdu 1 rozkadu F -Snedecora z r1 oraz r2 stopniami swobody
dystrybuanta zmiennej losowej X 2
gsto standaryzowanego rozkadu normalnego
dystrybuanta standaryzowanego rozkadu normalnego
wspczynnik asymetrii (skono)
funkcja gamma 3
wspczynnik koncentracji (kurtoza)
mediana
moda (dominanta)
moment zwyky rzdu r
moment centralny rzdu r
rozkad normalny z parametrami m i
rozkad Poissona z parametrem
kwartyl k-ty, gdzie k = 1, 2, 3
wspczynnik korelacji liniowej
wspczynnik korelacji rang Spearmana
wspczynnik determinacji
wariancja z prby
odchylenie standardowe z prby
kwantyl rzdu 1 2 rozkadu t-Studenta z r stopniami swobody
kwantyl rzdu 1 2 rozkadu N (0, 1)
wspczynnik zmiennoci
kwantyl rzdu p, gdzie p (0, 1)
rednia arytmetyczna z prby
rednia geometryczna z prby
rednia harmoniczna z prby
rednia waona z prby

xp
x
xg
xh
xw

F (x) = P (X < x).

(r) =

xr1 ex dx, r > 0.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada
1. P =

2
19 .

2. a) P =

169
400 ,

b) P =

39
95 .

3. P = 0, 86.
4. P =

2
13 .

5. P = 12 .
6. P = 0, 4.
7. P = 0, 65.
8. P = 23 .
9. P = 0, 5.
10. P =

1
75600 .

3 3
4 .

11. a) P = 2 , b) P =
12. P = 13 .
13. P = 13 .
14. P = 29 .
15. P = 59 .
16. P =

2l
d .

17. P = 13 .
18. P = 13 .
19. a) P =

13
24 ,

b) P = 0, c) P =

7
12 ,

b) P = 15 , c) P = 31 .

1
48 .

20. P = 4 .
21. P = 59 .
22. a) P =
23. P =

4
675 .

24. P =

1
2 .
3
4 . Wskazwka:

25. P =

z kad prost zwiza jej kt nachylenia do osi OX.

26. P = 1 (1 p)10 .
27. P =

5
16 .

28. P = 0, 003.
29. P = 0, 297.
30. P (A B) = 78 , P (A B) = 18 .
31. P (X = 5) = 0, 185, P (X = 5) 0, 175.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

60

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

32. a) P = 25 , b) P = 13 .
33. P (A B) =

1
4

34. P (A B) =

1
36

6=

3
8

6=

= P (A) P (B), zatem zdarzenia nie s niezalene.


5
216

= P (A) P (B), zatem zdarzenia nie s niezalene.

35. P (A B) = P (A) P (B) =

1
26 ,

zatem zdarzenia s niezalene.

36. P (A B) = P (A) P (B) = 0, 06, zatem zdarzenia s niezalene.


37. P =

33
40 .

38. P = 0, 969.
39. P = 0, 16.
40. P = 0, 75.
41. P = 0, 56.
42. P =

9
23 .

43. P =

97
327 .

44. P = 0, 93.
45. P = 0, 85.
46. a) P = 0, 787, b) z drugiego.
47. a) P = 0, 03, b) P = 13 .
48. P = 0, 4.
49. P = 0, 35.
50. P = 0, 435.
51. a) P = 0, 51, b) P = 0, 314.
52. P = 0, 87.
53. a) P = 0, 038, b) P = 0, 013, c) P = 0, 741.
54. P = 0, 4.
55. a) P = 0, 939, b) P = 0, 492.
56. a) ok. 0, 98, b) 0, 047 - jest to pozorna sprzeczno, gdy milczco zakadamy, e testowi
poddanych zostaje a 99, 9% zdrowych i tylko 0, 1% chorych.
57.

xi 0 1
5
6
pi 12
12

2
1
12

x (, 0] (0, 1] (1, 2] (2, +)


,
5
11
F (x)
0
1
12
12

D2 X =

7
18 .

58. a = 2, b = 0, 2, DX = 0, 917.
xi 0
1
2
3
4
,
pi 0,12 0,32 0,18 0,16 0,22
b) EX = 2, 04, DX = 1, 356,
c) P (1 < X 3) = 0, 34, P (X = 21 ) = P (X > 5) = 0.

59. a)

60.

xi 0
1
2
3
4
5
, D2 X = 1, 246.
pi 0,031 0,156 0,313 0,313 0,156 0,031

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada
61.

xi 1 2 3
,
pi 15 35 15

62.

xi 0 1 2
1 15 30
pi 56
56 56

61

EX = 2, D2 X = 0, 4.
3
10
56

63. P (X 3) = 0, 577.
64. p = 14 , n = 160.
65. D2 Z = 8.
66. P (Z > 2) = 0, 701.
67. a = 20, b = 0, 1, D2 X = 129.
68. DX = 27.
69.

xi 0 1 2 3 4
3
5
4
3
2
pi 18
18 18 18 18

70. a)

5
1
18

Me = 2, Mo = 1.

xi 0
1
2
3
4
,
pi 0,2 0,16 0,128 0,102 0,41

b) M1 = 0, M2 = 2, 571, M3 = 1, 217,
c) P (X > 2) = 0, 512, P (X = 3) = 0, 102, P (0 < X 4) = 0, 8.
71.

xi 0
1
2
.
pi 0,25 0,5 0,25

72.

xi 0 1
3 15
pi 28
28

73. a)

2
10
28

Me = Mo = 1.

x (, 0] (0, 1] (1, 2] (2, 3] (3, 4] (4, +)


,
F (x)
0
0,1 0,4 0,7 0,9
1

b) EX = 1, 9, D2 X = 1, 29,
c) P (X > 2) = 0, 3, P (1 6 X 6 4) = 0, 9.
74.

xi 0 1
7
7
pi 15
15

2
1
15

x (, 0] (0, 1] (1, 2] (2, +)


,
7
14
F (x)
0
1
15
15

EX = 35 .

75. P (X = n) = (1 p)n1 p dla n = 1, 2, 3, ..., EX = p1 . (Wskazwka: Mona zauway, e


EX jest pochodn pewnego szeregu geometrycznego)
76. P (X = n) = ( 12 )n , n = 1, 2, 3, . . . ,
(

F (x) =

dla x (, 1],

0
1

( 12 )n

dla x (n, n + 1], n = 1, 2, 3, . . . ,

EX = 2.
77. a) c = 0, 3

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

62

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

b) F (x) =

0
dla x 5,

0, 1 dla 5 < x 2,

0, 3 dla 2 < x 0,

0, 4 dla 0 < x 1,

0, 6 dla 1 < x 3,

0, 9 dla 3 < x 8,

1
dla x > 8
2
c) EX = 1, D X = 11, 6, DX = 3, 406
d) P (X < 0) = 0, 3, P (X 0) = 0, 4, P (X < 4) = 0, 9, P (X 4) = 0, 9,
P (2 X < 4) = 0, 8, P (X = 2) = 0, P (X = 3) = 0, 3, P (6 < X 0) = 0, 4,
P (1 < X 8) = 0, 4.
78.

xi 2 4 6 7
,
pi 0,3 0,4 0,2 0,1

EX = 4, 1, D2 X = 2, 89, DX = 1, 7,

P (X > 1) = 1, P (X 0, 5) = 1, P (1 < X < 2) = 0, P (X 7) = 0, 1.


79. EX = 21 , tak.
80.

xi 0
1
2
3
4
,
pi 0,2 0,14 0,43 0,19 0,04

x (, 0] (0, 1] (1, 2] (2, 3] (3, 4] (4, +)


,
F (x)
0
0,2 0,34 0,77 0,96
1
EX = 1, 73, D2 X = 1, 217, P (X > 3) = 0, 04, P (X 1) = 0, 34, P (0 X 4) = 1.
81.

xi 0
1
2
3
,
pi 0,118 0,367 0,382 0,133

EX = 1, 53, D2 X = 0, 751, P = 0, 867.

82. Q1 = 1, Me = 2, Q3 = 3.
84. P (Z > 0) = 0, 5, P (|Z| < 2) = 0, 9544, P (|Z| > 1) = 0, 3174,
x0,1 = 1, 28, x0,7 = 0, 52, x0,97 = 1, 88.
85. P (|X 1| > 1) = 0, 8536.
86. a) P = 0, 6915, b) P = 0, 2902, c) P = 0, 0228.
87. a) P = 0, 9772, b) P = 0, 1587, c) P = 0, 0013.
88. a) P = 0, 0668, b) P = 0, 8351, c) P = 0, 3085.
89. 0, 62%.
90. a) P {|X m| < 3} = 0, 9974, b) k = 2, 58.
91. x0,2 = 1, 16.
92. n = 100.
93. n = 300.
94. EX = 43 , D2 X =

3
80 .

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada

63

0
dla x 1,

1 (x2 1) dla x (1, 0],


5
95. a) F (x) =
1 (x2 + 1) dla x (0, 2],

dla x > 2.

b) EX =

14
15 ,

D2 X

373
450 ,

c) P (X > 3) = 0, P ( 21 X < 1) = 14 , P (X = 0) = 0.

96. EX = 1 , DX = 1 .
97. EX =

a+b
2 ,

D2 X =

(ab)2
12 .

98. a = 2 , P (X > 0) = 12 .
99. a) EX = 43 , D2 X = 92 ,

8
b) M1 = 0, M2 = 29 , M3 = 135
, Q1 = 1, Me = 2, Q3 = 3.
(

100. a = 2, P (1 X 1, 5) =

2
3,

f (x) =

2
x2

dla x (1, 2),


poza tym

101. a = 2 3.

102. a) F (x) =

dla x 0,

1
2 (1

cos 2x) dla 0 < x 2 ,


dla x >

b) EX = 4 , D2 X =

2
16

12 ,

c) P (X > 4 ) = 12 ,
d) x 1 = 6 , x 3 = 3 .
4

103. a) a =
b) F (x) =

dla x 1,

3
2 ( 6

c) D2 X =

3
2 ,

+ arc sin

x
2)

dla x (1, 2],


dla x > 2,

8 2 273
4 2

d) P (1 < X < 1) =

1
2 , P (X

> 0) = 14 , P (X = 21 ) = 0.

104. a) b = 12 ,
b) F (x) =

dla x 0,

1 x
2 (e

1) dla x (0, ln 3],


dla x > ln 3.

c) EX = 12 (3 ln 3 2), D2 X = 2 43 ln2 3,
d) P (X > 1) = 12 (3 e).
(

105. f (x) =

1 2
9x

dla x [0, 3],

poza tym

EX = 49 , x0,125 = 32 , x

1
125

= 53 , x 8 = 2.
27

106. 2(3 3 1).

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

64

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

0
dla x 1,

1 (1 x2 ) dla x (1, 0],


2
107. F (x) =
1 (1 + x2 ) dla x (0, 1],

dla x > 1

EX = 0,

D2 X

108. F (x) =

1
2,

dla x 1,

1
4 (3x

x3

+ 2) dla x (1, 1],


dla x > 1,

1
12 )

EX = 0, P (X <

109. F (x) =

P (X < 0) = 12 , P (X 1) = 0.

1
2 (1

1
5,

P (|X| > 13 ) =

14
27 .

dla x (, 2 ],
+ sin x) dla x ( 2 ,

2 ],

dla x ( 2 , +)

2 8
4 ,

3 ) = 24 3 ,

a = 21 , EX = 0, D2 X =
P (|X| > 6 ) = 21 , P (X
(

dla x 6 0,

110. F (x) =

P ( 6 < X 2 ) = 34 , Mo = Me = 0.

e2x

dla x > 0,

EX = 12 , D2 X = 41 , P (X > 1) = e2 , P (0 < X ln 3) = 89 , Me =
(

EX = 2,

D2 X

ln 2.

dla x 1,

111. F (x) =

1
2

1
x2

dla x > 1

= +, P (|X| > 1) = 1, Me =

2.

112. EX nie istnieje, Me = Mo = 0, F (x) = 1 ( 2 + arc tgx) dla x R,

P (0 < X 1) = 14 , P (0 < X < 3) = 13 , P (3X 1 > 3 1) = 13 .


x2

113. F (x) = 1 e 2 dla x > 0, poza tym F (x) = 0, Me =


q

EX = 2 , P (X > ln 4) = 12 , P (X ln 9) = 32 .

114. EX = 0, P (1 < X 2) = 16 , F (x) =

1
2

ln 4, Mo = 1,

dla x 2,
+

arc sin x2

dla x (2, 2],


dla x > 2.

115. P (ln 2 < X 1) = P (X < ln 12 ) = 0.


116. k = 2 , f (x) =
P (X 1) = 0.

2 1x2

dla x (0, 1), poza tym f (x) = 0, P ( 12 X) = 23 ,

117. A = 1, B = 1 , f (x) =
P (0 < X 1) =
118. a) EX 2 =

1
2,
100
3 ,

P (X >
b)

1
1x2
1
1
2) = 3.

dla x (1, 1), poza tym f (x) = 0

50
3 .

x dla x 0 oraz F (x) = 0 dla x < 0,


119. F (x) = 1 xex e
P (0 < X < ln 2) = 1 ln 2e.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada
120. k =

1.
(

121. f (x) =
EX =

1
2,

65

6x2 + 6x dla x [0, 1],


0

D2 X
(

122. f (x) =

poza tym
P (0 < X < 12 ) = 12 , P (X > 13 ) =

1
20 ,

20
27 .

3x2 dla x (0, 1),


0

EX = 34 , D2 X =

poza tym,
3
80 ,

P (0 < X < 12 ) = 18 , Me =

3 ,
2

x0,2 =

0, 97, x0,729 = 0, 9.

123. a) P 0, 135, b) P 0, 865.


124. P 0, 224.
125. P (74 X 85) ( 54 ) ( 64 ) = 0, 8276.
126. n > 96.
127. P (X 470) (0, 43) = 0, 6664.
128. n 385.
129. n 1068. Wskazwka: Dla kadego p (0, 1) mamy p(1 p) 14 .
130. a) P (X = 0) = (0, 999)200 e0,2 ,
b) P (X 1) = 1 (0, 999)200 1 e0,2 .
131. P (X = 5)

105 10
.
5! e

132. a) P (X = 4)

2,54 2,5
,
4! e

b) P (X 2) 6, 625 e2,5 ,

P (X 2) (0, 32) = 0, 3745.

133. P (100 < X < 140) = P (|X 120| < 20) 34 .


134. a) P (X > 90) =

200
P

1
2200

b) P (88 < X 105) =

i=91

1
2200

105
P
i=89

200
i

1 (1, 41) = 0, 9207,

200
i

(0, 71) (1, 7) = 0, 7165.

k
135. P ( 100
0, 33) (1, 23) = 0, 1093, gdzie k jest liczb osb w prbie majcych problemy
ze snem.

136. P ( < X E(X) < ) 0, 95, std = 7, 31 i szukany przedzia to (9, 35, 23, 98).
137. P (X 3) 1 e2 ,

P (X 3) 1 (0, 71) = 0, 2389.

138. a) P (X 1) = 0, 344,
b) P (X 38) 1 (0, 33) = 0, 6293,

Pa < Pb .

139. a) X jest liczb pomyek, X B(200, 0, 05), P (X > 12) 1 (0, 65) = 0, 2578,
b) P (5 X 15) 265
360 , P (5 X 15) (1, 62) (1, 62) = 0, 8948.
140. a) X jest liczb osb, ktre nie uzyskay poczenia, X B(400, 0, 2),
P (X 70) 1 (1, 25) = 0, 1056,
b) P (72 X 88) 17
P (72 X 88) (1) (1) = 0, 6826.
81 ,

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

66

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

141. a) P (X = 5) =
b) P (X 2) =

900 1 5 299 295


5 ( 300 ) ( 300 )

900 299 300


0 ( 300 )

900 1
1 300

35 3
5! e ,

299 +
( 299
300 )

900 1 2 299 298


2 ( 300 ) ( 300 )

17 3
2 e ,

P (X 2) (0, 42) = 0, 3372,


c) P (X = 1 X = 2 X = 3) 12e3 , P (X = 1 X = 2 X = 3) 0, 5 (1, 16) = 0, 377.
142. a) P (40 X 50) 0, 5 (1, 45) = 0, 4265,
b) P (X > 30) 1 (2, 9) = 0, 9981,
c) P (40 X 60) (1, 45) (1, 45) = 0, 853, P (40 X 60)

735
1210 .

143. a) P (40 X 50) (1, 44) (2, 89) = 0, 073,


b) P (X > 55) 1 (0, 72) = 0, 7642,
c) P (50 X 70) (2, 88) (2, 88) = 0, 996, P (50 X 70)

73
121 .

144. P (X > 150) 1 (1, 41) = 0, 9207.


145. P (5 X 5, 5) (1, 73) 0, 5 = 0, 4582.
146. P (9, 8 < X < 10, 1) (0, 5) (1) = 0, 5328.
147. P (1, 49 < X < 1, 5) 0, 5 (0, 58) = 0, 219.
148. P (200 < S100 < 250) (2, 5) 0, 5 = 0, 4938.
1
149. a) n 12
2,
b) n 834,
c) P (0, 4 < X < 0,6) = 0, 95, std n 33.

150. P 1.
151. P (2, 8 < X 3, 1) (1) (2) = 0, 8185.
152. n 87.
153.

1
4

3
5n

< 0, 01, std n > 375.

154. a) P (4, 9 < X < 5, 3) (1, 5) (0, 5) = 0, 6247,


b) P (4, 9 < X < 5, 3) (3, 35) (1, 19) = 0, 8826.
155. Wskazwka: Naley pokaza, e ET = m.
=x
156.
=
157.

1
x

=
158.

1
x

159. a) Wskazwka: Naley pokaza, e E(aT1 + (1 a)T2 ) = ,


22
b) a = 2 +
2.
1

160. = ln1xg .
161. Dla c = 89 .
162. p =

1
x

163. a
= 12 ( ln1xg + 1).

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada

67

164. x = 33, 6, Me = 34, s2 = 16, 1, s = 4, V = 10%.


165. b)

x (, 0] (0, 20] (20, 40] (40, 60] (60, 80] (80, +)


,
Fn (x)
0
0,09
0,35
0,65
0,86
1

c) x = 51, s2 = 555, s = 23, 6.


166.

xi 0 1 2 3 4
, x = 1, 2, s = 1, 1, Q1 = 0, Q2 = 1, Q3 = 2.
ni 13 12 9 5 1

167. d = 10, 7.
168.

xi 0 1 2 3 4
,
ni 3 13 17 10 7

a) x = 2, 1, s = 1, 1, b) Mo = Me = 2, c) = 0, 15.

169. = 0, 9, K = 0, 7.
170. s = 2, 2, Mo = 45, 5, Q1 = 44, Me = 45, 6, Q3 = 47, 2.
n
P

d2i hi

i=1
n

171. xw = P

= 26, 02.
d2i

i=1

173. x = 9, 1, s2 = 8, 5.
174. xw = 28, 78.
175. x = 2, 7, Mo = 2, 6, Q1 = 1, 9, Me = 2, 7, Q3 = 3, 6.
176. a) x = 4, 4, Mo = 4, Q1 = 3, Me = 4, Q3 = 6,
b)

x (, 1] (1, 2] (2, 3] (3, 4] (4, 5] (5, 6] (6, 7] (7, 8] (8, +)


Fn (x)
0
0,07 0,15 0,32 0,59 0,73 0,80 0,91
1

177. a)

x (, 0] (0, 40] (40, 80] (80, 120] (120, 160] (160, +)


,
Fn (x)
0
0,09
0,28
0,64
0,88
1

b) x = 104, 4, Mo = 103, 4, Q1 = 73, 7, Me = 104, 4, Q3 = 138, 3,


c) s2 = 2012, 7, s = 44, 9, d = 35, 2.
178. Q1 = 11, Q2 = Me = 15, Q3 = 20.
179. x = 6, 3, s = 2, 5, Me = 6, 36, = 0, 13, V = 0, 4.
180. Przedzia (20,067, 21,533) jest jednym z przedziaw, ktry z prawdopodobiestwem 0,9
pokrywa nieznan redni.
181. 19, 506 < m < 20, 494.
182. 8, 832 < m < 11, 168.
183. 15, 311 < m < 19, 689.
184. 1 = 0, 95.
185. 5, 504 < m < 6, 392.
186. 28, 597 < m < 32, 363.
187. 23, 489 < m < 26, 511.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

68

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

188. 113, 318 < m < 126, 682.


189. a) 1, 545 < m < 1, 655, b) 1, 534 < m < 1, 666.
190. Przedzia (17,928, 40,171) jest jednym z przedziaw, ktry z prawdopodobiestwem 0,95
pokrywa nieznan wariancj.
191. 0, 071 < < 0, 092.
192. 2, 993 < < 5, 165.
193. 3, 670 < 2 < 13, 768.
194. 1, 870 < 2 < 25, 418.
195. 34, 590 < 2 < 196, 263.
196. 0, 208 < p < 0, 252.
197. 0, 003 < p < 0, 016.
198. 0, 563 < p < 0, 737.
199. Naley do prby wstpnej dolosowa co najmniej 396 elementw.
200. n = 18.
201. Prba wstpna jest wystarczajco liczna.
202. n = 62.
203. Prba powinna liczy co najmniej 16 elementw.
204. Naley do prby wstpnej dolosowa 7 elementw.
205. a) jest wystarczajco liczna,
b) nie jest wystarczajco liczna, naley do prby wstpnej dobra co najmniej 36 elementw.
206. Nie jest wystarczajca, brakuje 760 z.
207. u = 2, 4 (, 1, 64]. Wyniki bada sugeruj, e z prawdopodobiestwem 0,95
automat zania wag czekolady.
208. t = 1, 172 6 (, 1, 833]. Reklamacje odbiorcy L s nieuzasadnione.
209. Rozwaajc H0 : m = 30, HA : m 6= 30 mamy u = 3, 5 (, 1, 96] [1, 96, +),
zatem z prawdopodobiestwem 0,95 moemy twierdzi, e rednie plony s rne od 30 q/ha.
210. u = 4, 68 (, 2, 05]. Mamy podstawy, by z prawdopodobiestwem 0,98 przypuszcza, e waga porcji misa jest zaniana.
211. Rozwaajc H0 : m = 10, HA : m 6= 10 mamy t = 0, 048 6 (, 1, 833] [1, 833, +),
zatem nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
212. t = 1, 414 6 (, 1, 86]. Naley przystpi do zwalczania szkodnika.
213. t = 0, 478 6 (, 2, 398]. Brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
214. a) u = 1, 5 (, 1, 41], zatem z prawdopodobiestwem 0,92 reklamacje s zasadne,
b) u = 1, 5 6 (, 1, 64], reklamacje s bezzasadne.
215. a) u = 2, 1 6 (, 2, 33], brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 ,
b) u = 2, 1 (, 1, 64], firma ma podstawy, by z prawdopodobiestwem 0,95 twierdzi,
e nowy model zuywa mniej paliwa.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada

69

216. Rozwaajc H0 : m = 35 mg, HA : m < 35 mg mamy u = 2, 41 (, 1, 64], zatem


z prawdopodobiestwem 0,95 odrzucamy hipotez H0 na korzy HA .
217. t = 3, 172 [1, 895, +). Z prawdopodobiestwem 0,95 odrzucamy hipotez H0 na korzy HA .
218. t = 0, 8 6 (, 1, 761]. Nie ma podstaw do tego, by przypuszcza, e skarga konsumentw jest uzasadniona.
219. Rozwaajc H0 : m = 1000, HA : m 6= 1000 mamy u = 1, 75 6 (, 1, 96] [1, 96, +),
zatem nie ma podstaw do odrzucenia H0 .
Natomiast rozwaajc H0 : m = 1000, HA : m > 1000 mamy u = 1, 75 [1, 64, +), zatem
z prawdopodobiestwem 0,95 odrzucamy hipotez H0 na korzy HA .
220. a) t = 1, 437 6 (, 2, 015], naley przystpi do zwalczania,
b) t = 1, 437 (, 0, 92], wyniki nie daj podstaw do tego, by ju przystpi do zwalczania
szkodnika.
221. u = 2, 87 [1, 28, +). Z prawdopodobiestwem 0,9 rednia wysoko wierka jest wiksza ni 20 m.
222. u = 10 (, 2, 33]. Z prawdopodobiestwem 0,99 ledzie atlantyckie osigaj wiksz redni dugo.
223. t = 0, 95 6 (, 1, 833]. Wyniki bada przemawiaj za tym, e trening nie ma wpywu
na liczb zapamitanych elementw.
224. t = 4, 146 [2, 718, +). Moemy twierdzi z prawdopodobiestwem 0,99, e zastosowany
lek powoduje spadek cinienia.
225. t = 1, 328 6 (, 2, 16] [2, 16, +). Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
226. Rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 6= m2 otrzymujemy u = 1, 45 6 (, 1, 96]
[1, 96, +), zatem nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
227. a) u = 1, 76 (, 1, 28], z prawdopodobiestwem 0,9 badania wskazuj na to, e
zastosowanie zabiegu zwiksza plon, b) u = 1, 76 6 (, 2, 33], brak podstaw do odrzucenia
hipotezy H0 .
228. Weryfikujemy najpierw hipotez H0 : 12 = 22 , HA : 12 6= 22 , otrzymujemy f = 1, 02 6
[5, 19, +), zatem nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy o rwnoci wariancji.
Rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 < m2 mamy t = 1, 555 (, 1, 383], std moemy
twierdzi z prawdopodobiestwem 0,9, e przeszkolenie zwiksza redni wydajno.
229. a) t = 2, 377 [1, 701, +), z prawdopodobiestwem 0,95 odrzucamy hipotez H0 na
korzy HA ,
b) t = 2, 377 6 [2, 467, +), nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
230. t = 4, 434 (, 1, 684]. Przeprowadzone pomiary sugeruj, e z prawdopodobiestwem 0,95 badany przyrost jest wikszy w Maopolsce.
231. Rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 6= m2 mamy u = 2, 45 6 (, 2, 58] [2, 58, +),
zatem nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
Natomiast rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 > m2 mamy u = 2, 45 [2, 33, +), zatem
z prawdopodobiestwem 0,99 odrzucamy hipotez H0 na korzy HA .

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

70

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

232. Rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 6= m2 otrzymujemy u = 1, 44 6 (, 1, 75]


[1, 75, +), zatem nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
Natomiast rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 < m2 mamy u = 1, 44 (, 1, 41], zatem
z prawdopodobiestwem 0,92 odrzucamy hipotez H0 na korzy HA .
233. u = 2, 59 (, 2, 33], zatem z prawdopodobiestwem 0,99 mona tak uwaa.
234. t = 7, 493 [1, 943, +). Przeprowadzone dowiadczenie wskazuje, e z prawdopodobiestwem 0,95 zapylenie zwiksza redni mas nasion.
235. Rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 6= m2 otrzymujemy t = 3, 367 (, 1, 771]
[1, 771, +), zatem z prawdopodobiestwem 0,9 hipotez H0 naley odrzuci.
236. u = 4, 15 [2, 05, +). Z prawdopodobiestwem 0,98 odrzucamy hipotez H0 na korzy
HA .
237. Weryfikujemy najpierw hipotez H0 : 12 = 22 , HA : 12 6= 22 , otrzymujemy f = 2, 26 6
[3, 73, +), zatem nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy o rwnoci wariancji.
Rozwaajc H0 : m1 = m2 , HA : m1 > m2 mamy t = 1, 463 [1, 341, +), zatem z prawdopodobiestwem 0,9 urzdnicy powinni wybra Robust.
238. t = 1, 852 [1, 812, +). Z prawdopodobiestwem 0,95 moemy twierdzi, e zakad mia
wpyw na zmniejszenie przyrostu piernic.
239. 2 = 34, 531 [30, 144, +), z prawdopodobiestwem 0,95 odrzucamy hipotez H0 na
korzy HA .
240. a) 2 = 34, 986 [34, 382, +), z prawdopodobiestwem 0,9 moemy twierdzi, e sadzarka nie spenia wymogw dotyczcych precyzji sadzenia,
b) 2 = 34, 986 6 [37, 652, +), brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
241. u = 0, 01 6 (, 2, 33] [2, 33, +). Brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
242. 2 = 10, 379 6 (0, 5, 578]. Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
243. 2 = 26, 45 6 [27, 204, +). Brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
244. a) 2 = 37, 52 6 [46, 963, +), nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 ,
b) 2 = 37, 52 [36, 741, +), z prawdopodobiestwem 0,9 decyzja o przerwaniu produkcji jest
suszna.
245. 2 = 9, 049 6 (0, 2, 7] [19, 023, +). Brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
246. u = 2, 65 (, 2, 05] [2, 05, +). Z prawdopodobiestwem 0,96 hipotez H0 naley
odrzuci.
247. 2 = 7, 282 6 (0, 4, 168]. Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
248. u = 0, 71 6 [1, 28, +). Nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
249. 2 = 9, 009 6 (0, 6, 571], zatem nie mona tak twierdzi.
250. a) 2 = 22, 2 [21, 064, +), z prawdopodobiestwem 0,9 uzyskane wyniki neguj skuteczno nowej metody, b) 2 = 22, 2 6 [23, 685, +), brak podstaw do odrzucenia H0 .
251. f = 1, 06 6 [6, 99, +). Test nie zaprzecza rwnoci wariancji.
252. f = 1, 05 6 [2, 05, +). Nie mamy podstaw, by twierdzi, e maszyna ulega rozregulowaniu.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada

71

253. f = 3, 81 6 [4, 77, +). Nie moemy twierdzi, e skoki zawodnika B cechuje wiksza
regularno.
254. f = 1, 55 6 [1, 85, +). Brak podstaw do odrzucenia hipotezy o rwnoci wariancji.
255. f = 2, 13 6 [3, 73, +). Brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
256. u = 1, 6 6 (, 1, 64]. Brak podstaw do podjcia takiej decyzji.
257. u = 4, 08 [1, 88, +). Z prawdopodobiestwem 0,97 moemy przyj, e frekwencja
w wyborach przekroczy 60%.
258. u = 4, 17 [1, 64, +). Z prawdopodobiestwem 0,95 odsetek zepsutych cytryn jest
wikszy ni 5%.
259. u = 0, 87 6 (, 1, 64]. Brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
260. u = 1, 31 [1, 28, +). Z prawdopodobiestwem 0,9 frakcja uszkodzonych kwiatw przewysza dopuszczaln norm.
261. u = 1, 03 6 (, 1, 28], zatem nie mona tak twierdzi.
262. u = 0, 64 6 (, 1, 64]. Naley przystpi do zwalczania szkodnika.
263. u = 1, 22 6 [1, 64, +). Przy przyjtym poziomie istotnoci nie moemy uzna nowej
metody za rwnie dokadn.
264. u = 0, 61 6 (, 1, 28]. Przeprowadzone badania nie pozwalaj tak twierdzi.
265. u = 1, 3 [1, 28, +). Z prawdopodobiestwem 0,9 moemy twierdzi, e dopuszczalne
normy s przekroczone.
266. a) u = 1, 52 [1, 41, +), zatem z prawdopodobiestwem 0,92, moemy twierdzi, e
odsetek jest wikszy ni 10%, b) u = 1, 52 6 [2, 33, +), nie mamy podstaw, by tak twierdzi.
267. u = 2, 96 (, 1, 96][1, 96, +). Z prawdopodobiestwem 0,95 odrzucamy hipotez
H0 na korzy HA .
268. u = 4, 43 [2, 33, +). Z prawdopodobiestwem 0,99 badany lek ma wpyw na popraw
stanu zdrowia.
269. u = 1, 3 6 (, 1, 96] [1, 96, +). Brak podstaw do odrzucenia hipotezy H0 .
270. u = 8, 32 (, 1, 64]. Z prawdopodobiestwem 0,95 zastosowanie szczepionki
zmniejsza odsetek zachorowa.
271.
nr klasy xi
1
2
3
4
5
suma

0
1
2
3
4

pi

npi

ni

(ni npi )2
npi

0,2
0,4
0,25
0,1
0,05
1

50
100
62,5
25
12,5
250

54
82
64
30
20
250

0,32
3,24
0,036
1
4,5
9,096

2 = 9, 096
/ [9, 488, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by w postaci podanej proporcji.
272. = 1, 7, 2 = 1, 820
/ [9, 488, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by Poissona.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

72

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

273. 2 = 24, 451 [11, 070, +). Odrzucamy H0 , z prawdopodobiestwem 0,95 kostka nie
jest symetryczna.
274. H0 : badany czas ma rozkad N (0, 54, 0, 23), HA : badany czas nie ma takiego rozkadu
nr
klasy
1
2
3
4
5
suma

prawe koce
ui = xi m
F (xi ) = (ui )

klas (xi )
0,2
1, 48
0,069
0,4
0, 61
0,271
0,6
0, 26
0,603
0,8
1, 13
0,871
1,0
2, 00
0,977

pi

npi

ni

(ni npi )2
npi

0,069
0,202
0,332
0,268
0,129
1

9,66
28,28
46,48
37,52
18,06
140

10
30
45
34
21
140

0,012
0,105
0,047
0,330
0,479
0,973

2 = 0, 973
/ [5, 991, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by N (0, 54, 0, 23).
275. 2 = 1, 84
/ [13, 277, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad wysokoci drzew moe by
N (70, 28).
276. 2 = 1, 034
/ [9, 488, +). Nie odrzucamy H0 , czas trwania reakcji moe mie rozkad
zadany dan gstoci.
277. H0 : waga kostek masa ma rozkad N (249, 0, 44), HA : waga kostek masa nie ma takiego
rozkadu
nr
klasy
1
2
3
4
5

prawe koce
ui = xi m
F0 (xi ) = (ui )

klas (xi )
248,4
1, 43
0,076
248,8
0, 52
0,302
249,2
0, 39
0,652
249,6
1, 30
0,903
250,0
2, 20
0,986

ni
n

0,075
0,225
0,350
0,250
0,100

Fn (xi ) |Fn (xi ) F0 (xi )|


0,075
0,300
0,650
0,900
1,000

0,001
0,002
0,002
0,003
0,014

= 0, 198
/ [1, 358, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by N (249, 0, 44).
278. a) = 0, 693
/ [1, 358, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by taki sam.
b) 2 = 5, 714
/ [7, 815, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by N (20, 9).
279. 2 = 0, 181
/ [9, 21, +), = 0, 17
/ [1, 628, +). W obu przypadkach nie odrzucamy
H0 , rozkad moe by normalny.
280. 2 = 0, 272
/ [9, 488, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad liczby drzew moe by P(1).
281. 2 = 0, 392
/ [13, 277, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad liczby rolin ostu moe by dany
tak proporcj.
282. 2 = 1, 053
/ [9, 488, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad liczby drzew moe by P(1,5).
283. 2 = 1, 885
/ [9, 236, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad wysokoci drzew moe by
N (221, 12).
284. 2 = 6, 073
/ [10, 645, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad liczby orw moe by B(200, 21 ).
285. 2 = 15, 408 [7, 815, +). Odrzucamy H0 , z prawdopodobiestwem 0,95 rozkad liczby
brakw nie moe by P(0,9).
286. 2 = 2, 702
/ [13, 277, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad wysokoci drzew moe by
N (46, 2).

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Odpowiedzi do zada

73

287. 2 = 10, 668 [9, 488, +). Odrzucamy H0 , z prawdopodobiestwem 0,95 rozkad liczby
drzew nie moe by dany tak proporcj.
288. Wskazwka: Estymatorem frakcji chorych sadzonek w caej populacji (tzn. parametru p)
jest frakcja chorych w prbie pb = (liczba chorych)/(liczba wszystkich sadzonek).
pb = 0, 3, 2 = 59, 934 [13, 345, +). Odrzucamy H0 , z prawdopodobiestwem 0,99 rozkad
nie jest Bernoulliego.
289. H0 : dugo lici ma rozkad N (19, 4, 7, 1), HA : dugo lici nie ma takiego rozkadu
nr
klasy
1
2
3
4
5
6
7
8
9
suma

prawe koce
klas (xi )
5
10
15
20
25
30
35
40
45

ui

F (xi ) = (ui )

2,03
1,32
0,62
0,08
0,79
1,49
2,20
2,90
3,61

0,021
0,093
0,268
0,532
0,785
0,932
0,986
0,998
1,000

pi

npi

3,36
14,88
11,52
28
42,24
40,48
23,52
8,64 )
1,92 10,88

0,021
0,072
0,175
0,264
0,253
0,147
0,054
0,012
0,002
0,32
1
160

ni

2
12
10
30
48
41
15
11 )
2 14

(ni npi )2
npi

1
160

0,557
0,143
0,785
0,007
3,086
0,895
5,473

= 5, 473
/ [7, 815, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by N (19,4, 7,1).

nr
klasy
1
2
3
4
5
6
7
8
9

prawe koce
klas (xi )
5
10
15
20
25
30
35
40
45

ui

F0 (xi ) = (ui )

ni
n

2,03
1,32
0,62
0,08
0,79
1,49
2,20
2,90
3,61

0,021
0,093
0,268
0,532
0,785
0,932
0,986
0,998
1

0,013
0,063
0,188
0,300
0,256
0,094
0,069
0,013
0,006



Fn (xi ) Fn (xi ) F0 (xi )
0,013
0,076
0,264
0,564
0,82
0,914
0,983
0,996
1,002

0,008
0,017
0,004
0,032
0,035
0,018
0,003
0,002
0,002

= 0, 443
/ [1, 358, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by N (19,4, 7,1).
290. 2 = 58, 408 [9, 236, +). Z prawdopodobiestwem 0,9 rozkad nie jest zadany tak
gstoci.
291. x = 16, 2, s = 2, 5, 2 = 1, 259
/ [6, 251, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad dugoci
sardynek moe by normalny.
b = 1, 2 = 0, 272
292.
/ [7, 815, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by P (1).

293. 2 = 99, 305 [12, 592, +). Z prawdopodobiestwem 0,95 rozkad nie jest rwnomierny.
294. 2 = 1, 752
/ [7, 779, +). Rozkad moe by Poissona.
295. 2 = 2, 341
/ [6, 251, +). Nie odrzucamy H0 , test 2 nie zaprzecza zgodnoci.
296. 2 = 139, 005 [10, 645, +). Z prawdopodobiestwem 0,9 rozkad nie jest jednostajny.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

74

Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej

297. = 0, 407
/ [1, 358, +). Nie odrzucamy H0 , rozkady cen mog by jednakowe.
298. 2 = 0, 477
/ [5, 991, +). Nie odrzucamy H0 , rozkady cen nie rni si istotnie.
299. 2 = 2, 109
/ [9, 488, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by zadany tak proporcj.
300. 2 = 6, 427 [6, 251, +). Z prawdopodobiestwem 0,9 rozkad nie jest zadany tak
gstoci.
301. 2 = 1, 309
/ [7, 815, +). Nie odrzucamy H0 , rozkad moe by zadany tak gstoci.
302. t = 1, 309
/ (, 1, 833][1, 833, +). Nie istnieje korelacja midzy tymi wielkociami.
303. t = 4, 225 [1, 860, +). Istnieje dodatnia korelacja midzy wiekiem nowoecw.
304. t = 2, 701 (, 1, 895]. Istnieje ujemna korelacja midzy tymi wielkociami.
305. y = 0, 525 x + 2, 857, R2 = 0, 982 - stopie dopasowania prostej regresji jest wysoki.
306. y = 147, 5 x + 1952, 5, R2 = 0, 92 - stopie dopasowania prostej regresji jest wysoki.
307. r = 0, 999, y = 4, 692 x + 84, 004.
308. y = 1, 130 x + 42, 192, R2 = 0, 986. Stopie dopasowania prostej regresji jest wysoki.
309. rs = 0, 923.
310. Niech X masa kosa, Y dugo kosa, Z wysoko roliny. Wtedy rxy = 0, 546,
rxz = 0, 648, ryz = 0, 548. Najsilniej skorelowane s X i Z.
311. r = 0, 918, t = 6, 547 (, 1, 397], z prawdopodobiestwem 0,9 istnieje ujemna
korelacja midzy zmiennymi. Rwnanie prostej regresji: y = 0, 005 x + 0, 518.
312. rs = 0, 876, us = 2, 628 (, 1, 96][1, 96, +), z prawdopodobiestwem 0,95 istnieje
zaleno midzy X i Y .
313. t = 1, 234
/ (, 1, 397], nie mona twierdzi, e istnieje ujemna korelacja.
314. u = 0, 734
/ [1, 64, +), wspczynnik korelacji moe by rwny 0,7.
315. f = 0, 44
/ [3, 49, +), brak istotnych rnic w rednich.
316. f = 1, 21
/ (3, 34, +), ksztat nie ma istotnego wpywu na redni czas wiecenia.
317. f = 2, 28
/ [3, 49, +), trzebie nie ma istotnego wpywu na rednie piernice.
318. f = 14, 4 [3, 16, +). Z prawdopodobiestwem 0,95 pochodzenie ma wpyw na redni
wysoko siewek jedlicy.
319. f = 0, 03
/ [8, 02, +), nie ma istotnych rnic w rednich ocenach.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

Literatura
[1] A. Balicki, W. Maka, Metody wnioskowania statystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2000.
[2] A. Bruchwald, Statystyka matematyczna dla lenikw, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1997.
[3] W.J. Gmurman, Zbir zada z rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej, WNT,
Warszawa 1976.
[4] J. Gre, Statystyka matematyczna, modele i zadania, PWN, Warszawa 1984.
[5] Z. Hellwig, Elementy rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej, PWN, Warszawa
1975.
[6] J. Jwiak, J. Podgrski, Statystyka od podstaw, PWE, Warszawa 2006.
[7] J. Koronacki, J. Mielniczuk, Statystyka dla studentw kierunkw technicznych i przyrodniczych,
WNT, Warszawa 2001.
[8] W. Krysicki, J. Bartos, W. Dyczka, K. Krlikowska, M. Wasilewski, Rachunek prawdopodobiestwa
i statystyka matematyczna w zadaniach, cz I i II, PWN, Warszawa 2004.
[9] J. Ombach, Rachunek prawdopodobiestwa wspomagany komputerowo MAPLE, Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagielloskiego, Krakw 2000.
[10] Cz. Platt, Problemy rachunku prawdopodobiestwa i statystyki matematycznej, PWN, Warszawa
1978.
[11] M. Sobczyk, Statystyka, PWN, Warszawa 2002.
[12] A. Sowa, M. Nelicka-Leonhard, R. Sawiska, Elementy matematyki i probabilistyki, Wydawnictwo
AR, Krakw 1999.

Copyright by W. Mocek, K. Piwowarczyk and A. Rutkowska

You might also like