You are on page 1of 16

Copyright by $ta

CHOROBY
MSKIEGO

NARZDU

PCIOWEGO

Ziarniniak plemnikowy naj drza

Zmiany naczyniowe
Skrt (Torsio) Zawa

Prcie Wrodzone zaburzenia rozwojowe


Stulejka (Phimosis)

Nowotwory oglnie Nowotwory germinalne jder


Wewntrzkanalikowa neoplazja komrek rozrodczych Nasieniak Nasieniak spermatocytowy Rak zarodkowy Nowotwr pcherzyka tkowego Naboniak kosmwkowy Potworniak Postacie mieszane guzw germinalnych

Zapalenia
Zapalenie odzi i napletka Stwardnienie cia jamistych prcia choroba Peyronie Kykciny Koczyste

Zmiany prekursorowi, z ktrych moe rozwin si rak paskonabonkowy inwazyjny


Neoplazja wewntrzpaskonabonkowa

Nowotwory z o liwe
Rak prcia

Nowotwory sznurw pciowych i podcieliska gonad


Guz z komrek Sertolego Guz z komrek Leydiga Ziarniszczak Gonadoblastoma

Moszna
Zgorzel Soniowacizna Rak moszny

Inne nowotwory jder


Choniak zoliwy (Lymphoma malignum) Guz gruczolakowaty

Jdro i najdrze Wrodzone zaburzenia rozwojowe


Wntrostwo

Torbiele i zmiany torbielowate Gruczo krokowy Zapalenia i zmiany naczyniowe


Zapalenie gruczou krokowego (prostatitis) Ziarniniakowe zapalenie gruczou krokowego

Zaburzenia fenotypowe p ci Zmiany wsteczne


Zanik j dra

Obojnactwo prawdziwe Obojnactwo rzekome mskie

Zapalenie (Orchitis)

Nieswoiste zapalenie ziarniniakowe Ziarniniaki w nastpstwie biopsji


Zmiany zakrzepowe i zaway

Nieswoiste zapalenia naj drze i j dra Zapalenie j dra w przebiegu winki Zapalenia naj drza w przebiegu rzeczki Kiowe zapalenie j dra i naj drza Grulicze zapalanie j dra i naj drza Ziarniniakowe zapalenie j dra

Zmiany rozrostowe
Guzkowy rozrost stercza

Nowotwory
Rak gruczou krokowego

Choroby narzdu pciowego mskiego


Prcie
Wrodzone zaburzenia rozwojowe

Stulejka (Phimosis) W schorzeniu tym niemoliwe jest prawidowe odcigni cie napletka, gdy ego cz dystalna ma zbyt may obwd Moe by wrodzona, ale czciej spowodowana jest przez przewleke zapalenia, urazy i blizny Stwarza to ryzyko do cigego zapalenie odzi i napletka Za upek (paraphimosis) to stan, w ktrym odprowadzonego napletka nie mona sprowadzi na swoje miejsce

Zapalenia

Zapalenie odzi i napletka Balanoposthitis Gwn przyczyn tych zapale jest brak higieny, co powoduje zbieranie si pod napletkiem mastki, czyli smegmy (z uszczone komrki nabonkowe, wydzielina gruczow napletkowych oraz fragmenty martwiczo zmienionych komrek), ktra z kolei dziaaj c dranico podtrzymuje przewleke zapalenie, ktre moe prowadzi do stulejki

V1

-1-

Copyright by $ta

Stwardnienie cia jamistych prcia choroba Peyronie Objawem tej choroby jest ogniskowe stwardnienie trzonu prcia po stronie grzbietowej spowodowane bliznowatym zacigniciem przegrody rodkowej powoduje to bolesne jego wygicie w czasie erekcji

Kykciny Koczyste Condylomata acuminata Gwnie w rowku zaodnym i wewntrznej powierzchni napletka Wywoane HPV 6 i 11 Zmiany maj tendencj do nawrotw ale nie s prekursorem raka Cech charakterystyczn infekcji HPV jest wakuolizacja cytoplazmy powierzchownych warstwach nabonka

(koilocytosis)

komrek

Zmiany prekursorowe, z ktrych moe rozwin si rak paskonabonkowy inwazyjny

Neoplazja wewntrzpaskonabonkowa W okolicy zewntrznych narzdw pciowych opisano trzy zmiany, ktre histologicznie wykazuj cechy neoplazji wewntrzpaskonabonkowej (wszystkie te choroby wykazuj zwizek z HPV gwnie 16) o Neoplazja duego stopnia (rak nieinwazyjny) tutaj komrki o cechach duego polimorfizmu, liczne mitozy, ale zmiany nie przekraczaj bony podstawnej nabonka Choroba Bowena Zmiany w naskrku trzonu prcia i moszny To dobrze odgraniczona biaawa plama z nadmiernym rogowaceniem Gwnie w rednim i starszym wieku Erythroplasia Queyrati Zmiany na odzi oraz napletku Dobrze odgraniczona, rowa, lni ca jak aksamit nieco wyniosa zmiana

Stanowi neoplazj o maej cytologicznej atypii Papulosis bowenoides Wystpuje na odzi i trzonie prcia u mczyzn modych (3 dekada) Czerwono-fioletowe wieloogniskowe grudki, mae, czasem brodawkowate Zmiany te prawie zawsze ulegaj samoistnej regresji i prawie nigdy nie dochodzi do rozwoju inwazyjnego raka

Nowotwory zoliwe Rak prcia To rak paskonabonkowy Gwnie u dziadkw DNA wirusa HPV stwierdza si u poowy rakw inwazyjnych Palenie papierosw zwiksza ryzyko wystpienia raka prcia Morfologia o Umiejscowiony najczciej na odzi, w pobliu rowka zaodnego na wewntrznej powierzchni napletka lub pod stulejk o Moe mie posta egzofityczn (brodawkowaty, kalafiorowaty guz) lub endofityczn (twarde, moliwe e owrzodziae nacieczenie) o rak brodawkowaty (carcinoma verrucosum) inaczej guz Buschke-Lowensteina inaczej kykcina olbrzymia to rzadka odmiana to wysoko dojrzaa posta raka paskonabonkowego, ktry nacieka miejscowo, ale wyjtkowo rzadko daje przerzuty bardzo przypomina kykciny makro i mikroskopowo (tu te koilocyty, te HPV 6 i 11) -2-

V1

Copyright by $ta

klinika o o o

ronie powoli zwykle ograniczony do prcia niebolesny (do czasu owrzodzenia) przerzuty do w zw pachwinowych i biodrowych

Moszna
Zgorzel gangraena moe by nastpstwem urazu, zakaenia, stulejki, zapalenia odzi (rne bakterie, zwykle paciorkowce lub clostridium welchii)

Soniowacizna elephantiasis) w wyniku zaburze odpywu chonki spowodowanych niedronoci naczy chonnych Rak moszny to rak paskonabonkowy rzadko wystpuje

Jdro i najdrze
Wrodzone zaburzenia rozwojowe

Wntrostwo cryptorchismus to nieprawidowa lokalizacja jdra w rnych miejscach na drodze jego w drwki do moszny dwufazowe zstpowanie jader o najpierw jdra znajduj si w dolnej czci brzucha, na granicy miednicy (faza brzuszna) zachodzi pod wpywem hormonu anty-Mullerowskiego o nastpnie przechodz przez kana pachwinowy do moszny (faza pachwinowo-mosznowa) kontrolowana przez androgeny jdra powinny zstpi do koca I roku ycia w wikszoci przypadkw niezastpione jdro znajduje si w kanale pachwinowym (retentio testis inguinalis) moliwe przyczyny: endokrynologiczne, nieprawidowy zawizek j dra, obni ona reakcja na gonadotropiny, a te np. zbyt wski kana pachwinowy lub za krtki powrzek nasienny Klinika o Zwikszone ryzyko bezpodnoci o Zwikszone ryzyko wystpienia zoliwych nowotworw terminalnych (gwnie seminoma i carcinoma embryonale) w niezast pionym jdrze -3-

V1

Copyright by $ta

Chirurgiczne przemieszczenie niezastpionego jdra to orchiopexia zabieg powinien by wykonany do 2 r Wntrostwo jest bezbolesne, nie zwraca wic uwagi chorego dziecka i rodzicw

Zaburzenia fenotypowe pci Gdy prawidowym gonadom mskim lub eskim towarzysz zaburzenia budowy zewntrznych narzdw pciowych

Obojnactwo prawdziwe Hermaphroditismus Obecno i jajnikw i j der oraz w rnym stopniu wyksztaconych narzdw pciowych charakterystycznych dla pci Najczstszym typem gonady jest janiko-jdro (ovotestis) umiejscowione najczciej prawostronnie w jamie brzusznej Obojnactwo rzekome mskie Pseudohermaphroditismus virilis Wystpuje pe genetycznie mska (kariotyp XY) oraz gonady mskie (j dra), natomiast zewntrzne narzdy pciowe charakterystyczne dla obu pci, przy czym prcie i moszna s sabo wyksztacone Moe by spowodowane o Niewydolnoci komrek Leydiga o Zaburzeniem wraliwoci tkanek na dziaanie androgenw Klinicznie obserwujemy tutaj Fenotyp eski przy obecnoci jder (zesp feminizujcych jder) Fenotyp niejednoznacznie mski (zesp Reifensteina) tu atrofia jder, spodziectwo, ginekomastia, azoospermia i niepodno Fenotyp typowo mski wraz z jednoczesn bezpodnoci i ginekomasti o o Zaburzeniami metabolizmu testosteronu w tkankach obwodowych Zaburzeniam syntezy, wydzielania i odpowiedzi na dziaanie hormonu anty-Mullerowkiego A hormon anty-mullerowski zapobiega rozwoju macicy i jajowodw, a jest wydzielany przez komrki Sertolego

Zmiany wsteczne

Zanik jdra Przyczyny o Genetycznie z. Klinefeltera o Przewleke zapalenie o Wntrostwo o Podeszy wiek (miadyca) o Wyniszczenie i awitaminoz o Niedoczynno przysadki

Zapalenie (Orchitis) Moe by krwiopochodne lub powstaje przez cigo w nastpstwie zapalenia najdrza (epididymitis), ktre jest znacznie czciej

V1

-4-

Copyright by $ta

Nieswoiste zapalenia najdrze i jdra Najczstsz przyczyn s bakterie Gram-ujemne. Do zapalenia najdrza (i jdra) dochodzi drog naczy limfatycznych lub prze nasieniowd, gdy istnieje ju zapalenie w ukadzie moczowym (zapalenie gruczou krokowego, cewki moczowej pcherza)

Zapalenie jdra w przebiegu winki Orchitis parotidea U dzieci to powikanie wystpuje rzadko. Po pokwitaniu siga 20-30% przypadkw

Zapalenia najdrza w przebiegu rzeczki Wystpuje pod postaci ostrego, nieswoistego, ropnego zapalenia z tworzeniem ropni

Kiowe zapalenie jdra i najdrza Orchoepididymitis luetica W kile wrodzonej i nabytej Krtki mona wykaza w jdrach prawie w kadym przypadku kiy Tutaj napierw zajte jest j dro, a potem rzadko naj drze Histologicznie wystpuj dwie postaci zapalenia jdra: o Rozlege zapalenie rdmiszowe z wknieniem o Pojedyncze lub mnogie kilaki Grulicze zapalanie jdra i najdrza Grulica zwykle wystpuje najpierw w najdrzu, a dopiero pniej w jadrze (odwrotnie ni w kile) Histologicznie widoczne typowe gruzeki grulicze. Zmiany zwykle pojawiaj si jednostronnie, najpierw w ogonie najdrza i stopniowo zajmuj cae najdrze. Ziarniniakowe zapalenie jdra Orchitis granulomatosa Prawdopodobnie autoimmunologiczne Manifsuje si bolesnym powikszeniem jdra lub wystpuje jako bezbolesne stwardnienie, co moe budzi podejrzenie guza nowotworowego j dra Ziarniniak plemnikowy najdrza Granuloma spematicum epididymis To ziarniniakowy odczyn zapalny na obecno plemnikw w tkance rdmiszowej jdra, ktre dostay si tam wskutek urazu lub zapalenia niszczcego ciany kanalikw

Zmiany naczyniowe

Skrt (Torsio) W wyniku nagego skrcenia si powrzka nasiennego (np. przy gwatownym ruchu lub wysiku), gdy naczynia ylne i ttnicze ulegaj zaciniciu Do skrtu usposabiaj: o Wysokie zawieszenie jdra Skrt gwnie dotyczy niezst pionego jdra, o Nadmierna ruchomo jdra np. przy braku wizade mosznowych, tylnej krezki j dra lub wizada Hucka (gubernaculum testis) Do skrtu dochodzi w tej czci powrzka, ktra ley wolno w obrbie osonki wasnej -5-

V1

Copyright by $ta

Skrtowi towarzyszy intensywny bl i obrzk jdra w cigu kilku godzin dochodzi do martwicy zawa krwotoczny

Zawa Gwnie zawa blady (?)

Nowotwory oglnie Wi kszo wywodzi si z nabonka rozrodczego (nowotwory germinalne) Pozostae z podcieliska gonad i sznurw pciowych (niegerminalne) Niewielki odsetek stanowi nowotwory z ukadu chonnego i guzy przerzutowe

Nowotwory germinalne jder To najczstsze nowotwory j der (90-95%) Wi kszo to guzy bardzo zoliwe ktre wczenie daj przerzuty o Do niezoliwych zaliczamy tylko zmian prekursorowi i potworniaka dojrzaego To nowotwory z komrek nabonka plemnikotwrczego kanalikw nasiennych, tzn. z nabonka rozrodczego Ze wzgldu na rokowanie i strategi leczenia dzieli si je na nasieniaki i guzy nienasieniakowe (GNN) Nasieniaki s bardzo wraliwe na radioterapi , GNN raczej nie GNN ma gorsze rokowanie ni nasieniak Komrki nabonka plemnikotwrczego kanalikw nasiennych s wielopotencjalne nowotwory z nich si wywodzce mog si wic fenotypowo rnicowa w rnych kierunkach daj c rnorodn mozaik zmian morfologicznych Klasyfikacja: Zmiana prekursorowa Wewntrzkanalikowa neoplazja komrek rozrodczych (IGCN) Guzy histologicznie jednorodne (40%) Nasieniak (seminoma) Nasieniak spermatocytowy Rak zarodkowy (carcinoma embryonale) Nowotwr pcherzyka tkowego (yolk sac tumour) Naboniak kosmwkowy (choriocarcinoma) Potworniak (teratoma) Dojrzay (maturom) Niedojrzay (immaturum) Z transformacj zoliw Guzy histologicznie niejednorodne (60%) Postacie mieszane guzw z nabonka rozrodczego o Odmiana: wielozarodkowiak (polyembryoma)

Carcinoma embryonale przypomina niedojrzae komrki pytki zarodkowej, teratoma przypomina dojrzae lub niedojrzae tkanki somatyczne, struktury yolk sac tumor (YST) s podobne do tkanek pcherzyka tkowego, bon podowych lub pozazarodkowej mezenchymy, a komrki seminoma przypominaj podowe gonocyty (komrki prapciowe) Neoplasma in situ to tutaj wewntrzkanalikowa neoplazja komrek rozrodczych (IGCN) o Komrki tego nieinwazyjnego nowotworu nie rni si od komrek seminoma Histogeneza guzw germinalnych

V1

-6-

Copyright by $ta

Nasieniak jest prekursorem pozostaych nowotworw geminalnych (z wyjtkiem seminoma spermatocyticum i potworniakw oraz YST u dzieci) Guzy germinalne nienasieniakowe (YST, choriocarcinoma, teratoma) mog rozwin si bezporednio z carcinoma embryonale) Raki zarodkowe i potworniaki zoliwe wystpuj u osb modszych (midzy 20-30 r), nasieniaki u nieco starszych (po 40 r), a nasieniaki spermatocytowe po 50 r Czynniki ryzyka o Wntrostwo o Dysgenezja jder U okoo 25-30% chorych z dysgenezj gonad wystpi gonadoblastoma, z ktrego moe rozwin si inwazyjny guz germinalny o uprzednio rozpoznany guz jdra o Czynniki genetyczne Klinika o Chorzy z guzami germinalnymi jder zgaszaj si albo z powodu bezbolesnego guza, albo obrzmienia jdra i blu, albo z powodu objaww zwizanych z przerzutami. o Przerzuty najczciej do zaotrzewnowych wzw chonnych okooaortalnych, a nastpnie rdpiersiowych o Rozsiew drog krwionon prowadzi gwnie do przerzutw w pucach, a take mzgu i w troba W przeciwiestwie do pozostaych choriocarcinoma daje przerzuty gwnie drog naczy krwiononych, szczeglnie do puc i w troby Guzy germinalne jder wydzielaj hormony polipeptydowe i enzymy np. AFP, hCG, LLDH o Wzrost hCG w surowicy krwi w choriocarcinoma o Poziom AFP wzrasta w surowicy krwi chorych z yolk sac tumor (a take u chorych z carcinoma hepatocellulare)

Wewntrzkanalikowa neoplazja komrek rozrodczych Intratubular germ cell neoplasia IGCN To odpowiednik rdnabonkowej neoplzji duego stopnia w innych lkalizacjach Jest ograniczona do nabonka plemnikotwrczego kanalikw nasiennych Bona podstawna kanalikw nie jest nacieczona Komrki IGCN s bardzo podobne do komrek nasieniaka jeeli komrki te wypeni kanaliki i powoduj ich rozszerzenie, mwimy o seminoma intratubulare U poowy przypadkw progresja do inwazyjnego guza w cigu 5 lat od rozpoznania

V1

-7-

Copyright by $ta

Nasieniak Seminoma To najczstszy germinalny guz jdra (50% guzw) o Natomiast guz jajnika o identycznej budowie to rozrodczak (dysgerminoma) Wystpuje pniej ni guzy nienasieniakowe Czsto w jdrach niezstpionych wystpuje Mikroskopowa budowa nasieniaka o Komrki nowotworowe zawieraj glikogen o W bonie komrkowej i cytoplazmie obecno oyskowej alkalicznej fosfatazy o Komrki nowotworowe tworz lite pola o monotonnym wygldzie porozdzielane pasmami tkanki cznej z naczyniami wosowatymi i naciekami z limfocytw (g T) o Czsto ogniska martwicy skrzepowej o 10-20% zawiera komrki syncycjotrofoblastu (due wieloj drowe komrki), rozsiane w rd korek nowotworowych syncycjotrofoblast zawiera hCG w tych przypadkach podwyszony poziom hCG w surowicy krwi Klinika o o o o To bezbolesny guz jdra, ktremu czasem towarzyszy ginekomastia (gdy hCG) Nasieniak dugo pozostaje ograniczony do j dra, osonka jdra rzadko jest nacieczona To wybitnie promienioczuy nowotwr zoliwy mona go wyleczy Obfity naciek z limfocytw w utkaniu guza zwizany jest z lepszym rokowaniem, wysoki poziom hCG z gorszym

Leczenie o Orchiectomia (usunicie jder) + radioterapia na okolic w zw chonnych okooaortalnych i wok yy gwnej

Nasieniak spermatocytowy Seminoma spermatocyticum Nie wywodzi si z IGCN Nie ma zwizku z wntrostwem Ronie wolno i prawie nigdy nie daje przerzutw Po orchiektomii rokowanie jest bardzo dobre Nie powinno si stosowa radio- ani chemioterapii Histologicznie, w przeciwiestwie do monotonnego obrazu w nasieniaku, obraz mikroskopowy jest rnorodny o W cytoplazmie nie stwierdza si te glikogenu

Rak zarodkowy Carcinoma embryonale To rzadki nowotwr zoliwy w rd guzw germinalnych histologicznie jednorodnych (3%), natomiast wystpuje bardzo czsto jako skadnik guzw mieszanych (87% guzw nienasieniakowych) Morfologia o guz nieostro odgraniczony o Komrki rakowe mog tworzy lite pola o duej kohezji (typ lity) cewki, pcherzyki i gruczoy wycielone kostkowym lub walcowatym nabonkiem (typ gruczoowy) brodawki (typ brodawkowaty) o w przeciwiestwie do seminoma nie s widoczne granice midzykomrkowe o Najwaniejsze cechy Duy polimorfizm komrek nowotworowych Rozlege ogniska martwicy koagulacyjnej Ogniska krwotoczne Liczne, czsto patologiczne mitozy o Czsto stwierdza si podwyszony poziom hCG w surowicy krwi (w 60%)

Niekorzystne czynniki rokownicze o Wysoka frakcja komrek nowotworowych w fazie S -8-

V1

Copyright by $ta

o o o o o o

Aneuploidia Nacieczenie naczy krwiononych i limfatycznych Dua liczba naczy wosowatych w guzie Obecno choriocarcinma Wi kszo utkania typu carcinoma embryonale w guzie mieszanym Wysoki przedoperacyjny poziom AFP

Nowotwr pcherzyka tkowego Yolk sac tumour; tumour sacci vitellini; guz zatoki endodermalnej; rak zarodkowy typu dziecicego To zoliwy nowotwr ktrego komrki r nicuj si w kierunku struktur pcherzyka tkowego To najczciej wystpuj cy zoliwy nowotwr jder noworodkw i dzieci Wystpuje on od urodzenia do 8 r, gwnie ok. 18 miesica ycia u dzieci wystpuje w postaci czystej o u dorosych jest on skadnikiem guzw germinalnych nienasieniakowych (postacie mieszane) morfologia o najczciej mikrotorbielkowaty typ utkania o charakterystyczne ciaka Schiller-Duvala (ciaka kbkowate) wystpuj w ok. 50% przypadkw zbudowane z centralnie umiejscowionego naczynia krwiononego otoczonego prze konierz lunej tkanki cznej, ktr otaczaj komrki nowotworowe; a wszstko to wewntrz torbielowatej przestrzeni cao przypomina kbek o o w komrkach i pozakomrkowo spotyka si ciaka hialinowe komrki nowotworowe mog tworzy rne ukady m.in. typ pcherzyka tkowego w tym typie komrki ktre to wycielaj zawieraj AFP czyli obecno AFP w guzach germinalnych przemawia za obecnoci komponentu typu yolc sac tumour prawie w kadym przypadku yolk sac tumour stwierdza si podwyszony poziom AFP w surowicy inn cech mikroskopijn s pozakomrkowe zogi bon podstawnych

Rokowanie u dzieci jest dobre

Naboniak kosmwkowy Choriocarcinoma, chorionepithelioma, kosmwczak zoliwy To bardzo zoliwy guz j dra (ze rokowanie) rnicuj cy si w kierunku tkanek pozazarodkowych takich jak cyto i syncycjotrofoblast Bardzo rzadko w postaci czystej, czciej w mieszanej Te np. w macicy, jajniku Morfologia o To may mikki guzek ale bardzo zoliwy o Rozlege zmiany krwotoczne i due pola martwicy o Obecno hCG o Zwracaj uwag wybitnie wyrane cytologiczne cechy zoliwoci jder szczeglnie typu syncycjotrofoblastu o Komrki nowotworowe bardzo czsto naciekaj naczynia krwionone Klinika o Wi kszo chorych zgasza si z powodu objaww zwizanych Z PRZERZUTAMI, ktre nastpiy drog naczy krwiononych, tzn. do mzgu, puc i w troby o Poziom hCG w surowicy krwi jest wysoki, co moe wywoywa objawy ginekomastii lub thyreotoxicosis (krzyowa reakcja hCG i TSH)

Potworniak V1 Teratoma To takie guzy germinalne, w ktrych budowie mona wyrni komrki i tkanki wywodzce si z wicej ni jednego listka zarodkowego U noworodkw i dzieci to drugi co do czsto germinalny guz jdra U dorosych wystpuje jako skadnik guzw germinalnych histologicznie niejednorodnych W zalenoci od budowy histologicznej, stopnia zrnicowania s to nowotwory agodne lub zoliwe) -9-

Copyright by $ta

Potworniak dojrzay (Teratoma maturum) Dobrze zrnicowane, dojrzae komrki takie jak chrzstka, pasma mini gadkich, pnie nerwowe, nabonki, przydatki skrne, zby, koci, siatkwka oka itp. U dziecka jest nowotworem agodnym; u dorosych rokowanie jest niepewne Torbiel skrzasta (cystis dermoidalis) To odmiana dojrzaego potworniaka W j drze rzadko, czciej w jajniku Makroskopowo to torbiel wypeniona tawymi, tustymi masami, czsto z domieszk wosw + gruczoy ojowe i inne przydatki skrne Potworniak niedojrzay (teratoma immaturum) Czyli obecno niedojrzaych tkanek To nowotwr zoliwy Potworniak z transformacj zoliw Te zoliwy Wyranie zoliwy skadnik tego raka moe by gruczolakorakiem, paskonabonkowym, rakiem niezrnicowanym lub misakiem

rakiem

Postacie mieszane guzw germinalnych Stanowi 1/3 nowotworw germinalnych j dra, a okoo 60-70% nienasieniakowych nowotworw germinalnych To nowotwory zoliwe Najczstsze kombinacje o Teratoma + carcinoma embryonale zwany teratocarcinoma o Carcinoma embryonale + seminoma o Carcinoma embryonale + teratoma + yolk sac tumour Wielozarodkowiak (polyembryoma) o To odmiana postaci mieszanych o Zbudowany z tzw. ciaek embrioidalnych, ktre utworzone s z komponentu carcinoma embryonale i yolk sac tumour

Nowotwory sznurw pciowych i podcieliska gonad Rzadko wystpuj (4%) Wystpuj w postaci czystej lub mieszanej Guz z komrek Sertolego Sertolinoma, androblastoma Wywodzi si ze sznurw pciowych Wystpuj gwnie w rednim wieku, ale (w odrnieniu od guzw Leydiga) zoliwe guzy Sertolego mog pojawia si u dzieci W wikszoci s agodne (tylko 10% zoliwe) Moe produkowa estrogeny, dlatego czasem ginekomastia jako pierwszy objaw Morfologicznie o rnicowaniu w kierunku komrek Sertolego przemawia obecno wizek filamentw uoonych wok jdra komrki tzw. w kienka Charcota-Bottchera Guz z komrek Leydiga V1 Leydigioma Wywodz si z podcieliska gonad, s hormonalnie czynne i wydzielaj androgeny lub androgeny i estrogeny 80% wystpuje u dorosych, pozostae u dzieci (u ktrych mog wywoywa przedwczesn dojrzao pciow (pubertas praecox), a take ginekomasti) o Ale guzy wystpujce u dzieci s nowotworami agodnymi Okoo 10% guzw u dorosych ma przebieg zoliwy - 10 -

Copyright by $ta

Mikroskopowo w cytoplazmie komrek Leydiga wystpuj charakterystyczne paeczkowate krystaloidy Rainkego Ziarniszczak

Granulosa cell tumor Dwie postacie o Dojrzaa (adultus) W wikszoci agodne o Modziecza (juvenilis) Te agodna (a jej odpowiednik w jajniku jest zoliwy)

Gonadoblastoma Zbudowany z dwch typw komrek: o Duych podobnych do nasieniaka o Maych komrek podobnych do komrek Sertolego

Inne nowotwory jder

Choniak zoliwy (Lymphoma malignum) To najczstszy nowotwr jdra u mczyzn po 60 r Zwykle to zmiana wtrna wystpujca w przebiegu uoglnionego choniaka Z e rokowanie

Guz gruczolakowaty Mesothelioma benignym non papillare agodny To najczstszy guz najdrza i powrzka nasiennego Prawdopodobnie wywodzi si z midzybonka Twardy guzek <2cm

Torbiele i zmiany torbielowate Do najczciej wystpuj cych nale: o Wodniak j dra (hydrocoele testis), czyli nagromadzenie surowiczego pynu midzy blaszkami osonki wasnej jdra o ylaki powrzka nasiennego (varicocoele) bdce rozszerzeniem y splotu wiciowatego w mosznie o Torbiel nasienna (spermatocoele), ktra powstaje z kanalikw najdrza i zawiera plemniki

Gruczo krokowy
Zapalenia i zmiany naczyniowe

V1

- 11 -

Copyright by $ta

Zapalenie gruczou krokowego (prostatitis) Podzia o Bakteryjne Ostre

Gwnie E. coli i inne G(-), Staphylococcus, Enterococcus To ropne zapalenie, ktre leczy si antybiotykami

Przewleke Jej przyczyn s te same bakterie co w ostrym Mog one zagniedzi si w tkance gruczoowej, poniewa antybiotyki penetruj j z trudem Bakterie z prostaty mog zakaa inne elementy dlatego przewlekemu zapaleniu czsto towarzysz inne nawracaj ce zapalenia ukadu moczowego

Niebakteryjne To najczstsze zapalenie stercza Nieznana etiologia Przebieg podobny do przewlekego bakteryjnego ale rnice to o Posiewy z wydzieliny ze stercza s ujemne o Zapalenie nie ma zwizku z nawracajcymi zakaeniami ukadu moczowego

Ziarniniakowe zapalenie gruczou krokowego Prostatitis granulomatosa Postacie o Nieswoiste zapalenie ziarniniakowe najczciej o Ziarniniak w nastpstwie biopsji te stosunkowo czsto o Zakane zapalenie ziarniniakowe o Systemowe (alergiczne) zapalenie ziarniniakowe

NIESWOISTE

Z APA LENIE ZI ARNI NIAKOWE

Moliwe przyczyny Przedostajca si do podcieliska wydzielina z fragmentami martwiczo zmienionych komrek z zablokowanych, rozdtych i pkni tych przewodw Toksyny bakteryjne Symuluje raka (podobne wyniki badania per rectum, usg i PSA te podwyszone) Brak martwicy skrzepowej

ZIARNI NIAKI

W N AS T P ST WI E B I O P SJ I

W nastpstwie biopsji pojawiaj si charakterystyczne ziarniniaki nekrobiotyczne Pojawiaj si od kilku dni do kilkudziesiciu miesicy po zabiegu (zwykle wykrywane przypadkowo) Ziarniniaki nekrobiotyczne zbudowane s z ogniska martwicy wknikowatej otoczonej palisad z komrek nabonkowatych

Zmiany zakrzepowe i zaway U osb unieruchomionych moliwa zakrzepica okoosterczowego splotu ylnego oderwanie zakrzepu zatory ttnicy pucnej Zaway w nastpstwie zmian naczyniowych (miadyca, guzkowe zapalenie ttnic) A mae zway w ok. 20% prostat operowanych z powodu rozrostu guzkowego

V1

- 12 -

Copyright by $ta

Zmiany rozrostowe Guzkowy rozrost stercza Hyperplasia nodularis prostatae To powikszenie gruczou z nastpowym utrudnieniem w oddawaniu moczu Powikszenie stercza jest spowodowane rozrostem komrek nabonkowych i podcieliska pod postaci guzkw o Rozrost gwnie w strefie okoocewkowej gruczou tu gwnie guzki stromalne (twarde, szarobiaawe guzki) o Ale rwnie czsto w okolicy przejciowej tu gwnie guzki nabonkowe, ktre stanowi pniej gwn mas rozrostu (guzki te s mikkie, tawo-rowe, a z ich powierzchni sczy si wydzielina) Etiopatogeneza o Gwna rola androgenw, ale te i estrogeny o Centraln rol odgrywa dihydrotestosteron (DHT) on pobudza syntez odpowiednich czynnikw wzrostu, a te dziaaj mitogennie (pobudzaj proliferacj) na komrki podcieliska i komrki nabonkowe Inhibitor 5--reduktazy (enzym niezbdny przy powstawaniu DHT) powoduje zmniejszenie stercza u niektrych chorych Morfologia o Rozrastajc si wok proksymalnego odcinka sterczowej czci cewki moczowej guzki uciskaj j, tak e niekiedy jej wiato staje si w sk szczelin o Makroskopowo gruczo krokowy jest powikszony (50-200 g) o Mikroskopowo rozrostowi ulega tkanka gruczoowa oraz podcielisko (fibrocyty i miocyty gadkie) Klinika o Rozrost stercza nie jest uwaany za stan przedrakowy o Powierzchnia gruczou gadka, granice wyrane, konsystencja elastyczna o W pocztkowym okresie wystpuj zaburzenia w oddawaniu moczu (czstomocz, zwykle najpierw nocny, dyzunia, trudnoci w rozpoczciu oddawania moczu, parcia naglce) zwizane ze zw eniem sterczowego odcinka cewki moczowej Nastpnie dochodzi do zalegania moczu w pcherzu moczowym z nastpowym zakaeniem i zapaleniem pcherza Jednoczenie rozwija si rozstrze pcherza, vesica urinaria trabecularis, a take uchyki pcherza Uniesiony do gry trjkt pcherza wywouje zagicie moczowodu prowadzc do zastoju moczu, poszerzenia moczowodw i wodonercza (hydronephrosis) czego konsekwencj moe by wstpujce odmiedniczkowe zapalenie nerek (pyelonephritis) i niewydolno nerek Objawy kliniczne s nastpstwem oddziaywania trzech czynnikw: Mechanicznego zw enia Dynamicznego zw enia (zwikszone napicie mini pcherza i cewki moczowej, ktre mona obni y podajc leki blokujce receptory 1-adrenergiczne) Zmian wystpujcych w miniu wypielaczu pcherza (rozrost, przerost, w knienie)

o o o

Nowotwory

Rak gruczou krokowego Carcinoma prostatae W ponad 95% to gruczolakorak Epidemiologia o Zachorowalno ronie wraz z wiekiem po 60 r prawdopodobiestwo 1/6 Rak utajony (carcinoma latens)

V1

- 13 -

Copyright by $ta

o o

To rak bezobjawowy stwierdzany przypadkowo w czasie sekcji zwok lub badania stercza usunitego z innych powodw Wystpuje u 80% mczyzn w wieku 80 lat

W Polsce rak stercza jest trzecim najczstszym nowotworem u mczyzn (po raku puca i raku jelita grubego) Hyperplasiia nodularis prostatae nie jest czynnikiem zwikszonego ryzyka dla RS, pomimo e moe wystpowa razem z rakiem w tym samym gruczole krokowym Wewntrznabonkowa neoplazja sterczowa PIN to zmiana prekursorowi raka stercza Skadaj si na ni Proliferacja komrek nabonka wydzielniczego cewek gruczoowych Zmiany cytologiczne (polimorfizm) tych komrek Zaburzenie architektury nabonka cewek gruczoowych Nie nacieka podcieliska PIN to zmiana wewntrznabonkowa otoczona od zewntrz przez warstw komrek podstawnych i nieuszkodzon bon postawn nabonka gruczoowego Obejmuje zmiany cytoarchitektoniczne nabonka okrelane dawniej mianem dysplazji (maego, redniego i duego stopnia) oraz raka przedinwazyjnego Zmianom nabonka od PIN maego stopnia, poprzez PIN stopnia duego, a do gruczolakoraka z mikroinwazj towarzysz: Narastajcy polimorfizm jder Powikszenie jderek Zwikszona aktywno mitotyczna Utrata cech wydzielniczych, wreszcie zniszczenie komrek warstwy podstawnej nabonka W PIN znajduje si cakowita lub pofragmentowana warstwa podstawna, w gruczolakoraku jej nie ma W ok. 40% przypadkw, w ktrych stwierdzono PIN duego stopnia, po roku wystpuje inwazyjny rak

Gruczolakorak inwazyjny o W 70% powstaje w strefie obwodowej gruczou, zwykle w jego tylnej czci (dlatego moe by wykryty badaniem per rectum) o W wikszoci s to gruczolakoraki o duym, rednim lub niskim stopniu zrnicowania o Do najwaniejszych cech cytologicznych komrek rakowych nale powikszenie jdra i obecno jednego lub dwch duych j derek. Polimorfizm jder i komrek jest niewielki, mitozy nieliczne o Cewki gruczolakoraka s zwykle stoczone nieregularnie na jakim obszarze stercza, le blisko siebie, tzn. podcielisko midzy nimi jest bardzo skpe o Cewki te maj nieregularne obrysy o W wikszoci przypadkw wystpuje naciekanie torebki stercza i znajdujcych si tam naczy chonnych i krwiononych o Czst zmian jest naciekanie perineurium i pni nerwowych o Diagnostyce Szczeglnie w biopsjach gruboigowych, w ktrych materiau do badania jest bardzo mao, pomaga wykonanie reakcji immunohistochemicznej z przeciwciaami Przeciwko cytokeratynom o duym ciarze czsteczkowym Przeciw p63 Przeciw -metylacyl-CoA racemazie Stopie histologicznej zoliwoci guza wyznacza stopie jego zrnicowania Ocena stopnia histologicznej zoliwoci wg systemu Gleasona Bierze on pod uwag stopie architektonicznego zrnicowania raka, ktry zaley od: o morfologicznego obrazu cewek gruczoowych i granicy guza z otoczeniem o stopnia naciekania podcieliska to jedyny system spord wszystkich oceniajcych stopie zoliwoci nowotworw, ktry uwzgldnia heterogenno obrazu histopatologicznego

V1

- 14 -

Copyright by $ta

w systemie tym wyrnia si 5 stopni (stopie 1 oznacza raka bardzo dobrze zrnicowanego, a stopie 5 oznacza raka nisko zrnicowanego, ktry nie tworzy cewek gruczoowych i nacieka podcielisko rnej wielkoci gniazdami) poniewa utkanie histologiczne wikszoci rakw jest heterogenne, w systemie Gleasona nadaje si stopie za dominuj cy typ obrazu histologicznego oraz osobno za ten typ utkania, ktrego jest mniej dodajc obie cyfry otrzymujemy sum punktw w systemie Gleasona o minimalnie 2 gdy najbardziej zrnicowane guzy o max 10 to najbardziej niezrnicowane guzy wykazuj ce podobny obraz na caym obszarze

Diagnostyka Rozpoznanie RS (raka stercza) ustala si najczciej biopsj gruboigow , niekiedy w materiale pobranym w czasie resekcji przezcewkowej (TUR) lub w czasie operacji radykalnej BAC stosowana jedynie przy diagnostyce przerzutw i wznowy lokalnej Ocena poziomu PSA w surowicy krwi Norma 4.0 ng/mL ale poziom ten zaley od wieku Podwyszony poziom PSA w surowicy nie jest jednoznaczny z rozpoznaniem RS bo jakakolwiek zmiana patologiczna, ktra uszkadza tkank stercza, moe spowodowa dyfuzj PSA do krwiobiegu o np. w prostatitis, hyperplasia prostatae, a nawet po ucisku gruczou krokowego w czasie badania per rectum Te nawet 40% chorych moe mie prawidowy poziom PSA w stadium A i B RS Ale mimo to PSA jest bardzo dobrym wykadnikiem stanu RS, nawrotu lub cofania si zmian

Warto oceny PSA w surowicy krwi jest najwiksza wsplnie z badaniem per rerum i przeodbytnicz ultrasonografi, a warto graniczna PSA powinna by interpretowana ostronie Jeeli po operacji radykalnej guza w stadium B poziom PSA w surowicy zostaje podwyszony wiadczy to o istniejcych przerzutach

Przerzuty Szerzy si przez bezporedni naciek tkanek otaczajcych, a take drog naczy krwiononych i chonnych Przychodzi facet do lekarza z teczk wynikw bada. Przerzuty najczciej do: Lekarz przegl da, przegl da, Wzw chonnych miednicy maej (70%) przegl da i w kocu mwi: - Mam dla pana dwie Ko ci (70%) wiadomoci dobra i z. o szczeglnie krgosup ldwiowy Na co pacjent: - To ja t za najpierw poprosz. o s to przewanie przerzuty osteoblastyczne, ale mog by te osteolityczne - Ma pan raka prostaty... P uc (45%) - Ooch!... A ta dobra? o
- Rozejdzie si po kociach....

Ocena zaawansowania klinicznego nowotworu Klasyfikacja TNM jest w tym wypadku skomplikowana, prostsza i w powszechnym uyciu jest klasyfikacja wg Whitmorea Klasyfikacja Whitemorea o Stadium A zmiana mikroskopowa (niepalpacyjna) ograniczona do stercza o Stadium B guz palpacyjny ograniczony do stercza o Stadium C guz naciekajcy torebk i tkanki ssiadujce o Stadium D obecno przerzutw (do w zw chonnych lub odlegych) Dodatkowo w kadym stadium wyrnia si jeszcze dwie podgrupy: A1 (gdy pojedyncze ognisko raka zajmuje <5% tkanki badanej) i A2 (gdy mnogie ogniska zajmuj >5%)

Klinika Chorzy w stadium A i B zwykle nie maj objaww, poniewa rak ronie w strefie obwodowej gruczou z dala od cewki moczowej. Zmiana zostaje wykryta ze wzgldu na podwyszony poziom PSA lub badanie per rectum Chorzy w stadium C lub D zgaszaj si z powodu trudnoci w oddawaniu moczu, dyzunii, czstomoczu lub krwiomoczu - 15 -

V1

Copyright by $ta

W stadium D wystpuj ble krgosupa spowodowane przerzutami

Leczenie Leczenie operacyjne Radioterapia Hormonoterapia chemioterapia

V1

- 16 -

You might also like