1

Macierz odwrotna
Niech A bdzie macierz kwadratow stopnia n. Macierz odwrotn
do macierzy A nazywamy macierz oznaczon przez A
-1
, ktra spenia
warunek:
I A A AA = =
1 1
(
(

=
(

=
(

+ +
=
(

=
(

=
(

1 0
3
2
3
1
1 0
0 1 2 3 2 3
1 0
2 3
1 0
0 1
1 0
2 3
1 0
2 3
1
1
A
A A
d c
d b c a
d c
b a
d c
b a
d c
b a
istnieje nie
sprzeczno
1 0
0 1 0 0
1 1
0 0
1 0
0 1
1 1
0 0
1 1
0 0
1
1

=
(

+ +
=
(

=
(

=
(

=
B
B B
d b c a d c
b a
d c
b a
d c
b a
2
( )

= =


0 det
0 det
1 det det det
1
1 1
A
A
A A AA
0 det = A Macierz osobliwa
Macierz nieosobliwa 0 det A
Twierdzenie o postaci macierzy odwrotnej
- Macierz kwadratowa jest odwracalna wtedy i tylko wtedy gdy jest
nieosobliwa
- Jeli macierz A stopnia n jest nieosobliwa, to
D
ij
oznacza dopenienie algebraiczne elementu a
ij
macierzy A.
T
nn n n
n
n
D D D
D D D
D D D
(
(
(

L
M O M M
L
L
2 1
2 22 21
1 12 11
1
det
1
A
A
( )
T
D
A
A
A
det
1
1
=

3
( )
T
D
A
A
A
det
1
1
=

(
(
(

=
(

= =
(

=

10
4
10
2
10
1
10
3
4 1
2 3
10
1
, 0 10 det ,
3 2
1 4
1
T
A A A
(
(
(

=
(
(

1 0 0
2
1
2
1
0
4 1 1
2 1 8
0 1 2
0 0 2
2
1
1
T
A
, 0 2 det ,
1 0 0
1 2 0
3 2 1
=
(
(

= A A
(

=
(

=
(

1 2
6 4
3 1
5 2
1 2
6 4
3 1
5 2
1
X X
(

=
(

=
8 0
23 2
1 2
6 4
2 1
5 3
X
4
Operacje elementarne - nastpujce przeksztacenia macierzy na
kolumnach:
1. Zamiana i-tej i j-tej kolumny k
i
k
j
.
2. Pomnoenie j-tej kolumny przez liczb c0 ck
j
.
3. Dodanie do elementw i-tej kolumny odpowiadajcych im
elementw j-tej kolumny pomnoonych przez liczb c0 k
i
+ck
j
.
Analogiczne przeksztacenia na wierszach.
Algorytm Gaussa-Jordana
Niech A bdzie macierz kwadratow stopnia n2. Macierz t
mona przeksztaci w macierz jednostkow wykonujc operacje
elementarne na jej wierszach w dwch krokach:
5
L
L
M O M M
L
L
M
L
M O M M
L
L
(
(
(

=
=
=
(
(
(

nn n
n
n
n n n
nn n n
n
n
a a
a a
a a
w a w w
w a w w
a
w
w
a a a
a a a
a a a
' ' 0
' ' 0
' ' 1
' '
' '
'
2
2 22
1 12
1 1
1 21 2 2
11
1
1
2 1
2 22 21
1 12 11
(
(
(

(
(
(

=
=
=
=


1 0 0
0 1 0
0 0 1
1 0 0
1 0
1
" " ' "
" " ' "
" ' "
' "
2
1 12
, 1 2 12 1 1
, 2 1 1 , 2 2 2
, 1 1 1
L
M O M M
L
L
L
M O M M
L
L
K
M
n
n
n n
n n n n n n n n
n n n n n
n n
b
b b
w b w b w w
w b w b w w
w b w w
w w
6
(
(

=
=
=
(
(

=
=
(
(
(

+ =
=
(
(

=
(
(

1 0 0
0 1 0
0 0 1
3 2 '
'
'
1 0 0
0 1 0
3 2 1
2
1
'
'
1 0 0
2
1
1 0
3 2 1
' 2 '
4
'
0 2 0
2 4 0
3 2 1
'
3 0 1
2 4 0
3 2 1
3 2 1 1
2 2
3 3
3 2 2
3 3
2 3 3
2
2
1 3 3
w w w w
w w
w w
w w w
w w
w w w
w
w
w w w
(
(
(

=
=
=
+ =
(
(
(

=
=
=
(
(
(

=
+ =
(
(
(

1 0 0 0
0 1 0 0
0 0 1 0
0 0 0 1
'
'
'
3 4 '
1 0 0 0
0 1 0 0
0 0 1 0
0 3 4 1
'
'
5 2 '
1 0 0 0
0 1 0 0
5 2 1 0
0 3 4 1
'
'
1 0 0 0
1 1 0 0
5 2 1 0
0 3 4 1
4 4
3 3
2 2
3 2 1 1
4 4
3 3
4 3 2 2
4 4
4 3 3
w w
w w
w w
w w w w
w w
w w
w w w w
w w
w w w
7
[ ] [ ]
1
A I I A
Schemat bezwyznacznikowego wyznaczenia macierzy odwrotnej
Operacje elementarne
na wierszach
(
(
(

=
(
(
(

=
(
(
(

+ =
(
(

=
(

11
3
11
1
11
5
11
2
1 0
0 1
3
5
'
11
3
11
1
0
3
1
1 0
3
5
1
11
3
'
1
3
1
0
3
1
3
11
0
3
5
1
'
1 0
0
3
1
2 1
3
5
1
3
'
1 0
0 1
2 1
5 3
2 1 1 2 2
1 2 2
1
1
w w w w w
w w w
w
w
(
(
(

11
3
11
1
11
5
11
2
1
A
(

=
2 1
5 3
A
8
UKADY RWNA LINIOWYCH
Ukadem m rwna liniowych z n niewiadomymi x
1
, x
2
,,x
n
, gdzie
m,nN nazywamy ukad rwna postaci:
gdzie a
ij
,b
i
R dla 1im oraz 1jn.

= + + +
= + + +
= + + +
m n mn m m
n n
n n
b x a x a x a
b x a x a x a
b x a x a x a
K
M M O M M
K
K
2 2 1 1
2 2 2 22 1 21
1 1 2 12 1 11
B AX B X A =
(
(
(

=
(
(
(

=
(
(
(

=
m n mn m m
n
n
b
b
b
x
x
x
a a a
a a a
a a a
M M
L
M O M M
L
L
2
1
2
1
2 1
2 22 21
1 12 11
, ,
Macierz gwna
ukadu rwna
Kolumna
niewiadomych
Kolumna
wyrazw
wolnych
9
(
(

=
(
(

=
(
(

=
= +
=
5
2
0
, ,
1 0 0
1 1 0
0 1 1
5
2
0
B X A
z
y
x
z
z y
y x
(
(
(

=
(
(
(

=
(
(
(

= +
= +
=
= +
5
3
0
1
, ,
3 1 0 1
1 0 0 1
0 2 3 0
0 3 2 1
5 3
3
0 2 3
1 3 2
B X A
t
z
y
x
u z x
t x
z y
z y x
Ukad rwna jednorodny ukad rwna postaci:
gdzie A jest macierz o wymiarze mn , natomiast 0 jest macierz
zerow o wymiarze m1.
Jednym z rozwiza jest rozwizanie zerowe trywialne.
0 AX =
Ukad rwna niejednorodny ukad rwna postaci:
gdzie A jest macierz o wymiarze mn , natomiast B jest macierz
niezerow o wymiarze.
B AX =
10
Ukad Cramera ukad rwna liniowych
w ktrym macierz A jest macierz kwadratow nieosobliw.
, B AX =
Wzr Cramera ukad Cramera ma
dokadnie jedno rozwizanie okrelone wzorem:
gdzie n oznacza stopie macierzy A, natomiast A
j
dla 1jn
oznacza macierz A, w ktrej j-ta kolumna zostaa zastpiona
przez kolumn wyrazw wolnych B.
(
(
(

=
n
A
A
A
A
X
det
det
det
det
1
2
1
M
, B AX =
(
(
(
(
(
(

=
nn n n n
in i i i
n
n
j
a b a a
a b a a
a b a a
a b a a
2 1
2 1
2 2 22 21
1 1 12 11
L L
M O M O M M
L L
L L
A
A
A
det
det
i
i
x =
j-ta kolumna
11
[ ] ( ) [ ]
( )
A
A
A
A
A
A
A
A B A X
det
det
det
1
det
1
det
1
1 1
1 1
1 1
i
n
j
ji j
n
j
j ji
D
n
j
j ij
T
D
n
j
j ij i
D b b
b b x
= = =
= = =


= =
= =

(

=
(

=
(

= +
= +
15
2
, ,
6 3
5 1
15 6 3
2 5
B X A
y
x
y x
y x
21 det , 63 det , 21 det
15 3
2 1
,
6 15
5 2
= = =
(

=
(

=
y x
y x
A A A
A A
1
21
21
, 3
21
63
= = =

= y x
12
10 3 2 12 6 3 4 det
2 2 6 3 3 6 2 det
6 2 4 4 2 2 8 det
6 6 4 12 6 6 8 det
1 2 3
1 4 3
1 1 1
,
2 1 3
2 1 3
1 1 1
,
2 2 1
2 4 1
1 1 1
= + + =
= + + =
= + + + =
= + + + =
(
(

=
(
(

=
(
(

=
z
y
x
z y x
A
A
A
A
A A A
3
5
6
10
,
3
1
6
2
, 1
6
6
=

= =

= =

= z y x
(
(

=
(
(

=
(
(

=
= +
=
1
1
1
, ,
2 2 3
2 4 3
1 1 1
1 2 2 3
1 2 4 3
1
B X A
z
y
x
z y x
z y x
z y x
13
Minor macierzy Minorem stopnia kN macierzy A nazywamy
wyznacznik macierzy utworzonej z elementw macierzy A stojcych
na przeciciu dowolnie wybranych k kolumn i k wierszy.
.
|

\
|

\
|
k
n
k
m
Liczba minorw stopnia k macierzy o wymiarze mn, gdzie
1kmin(m,n), jest rwna
3
2 3
1 0
, 3
1 3
1 0
, 3
1 2
1 1
2
1 , 2 , 3 , 1 , 1 , 0 1
1 2 3
1 1 0
3 2 1
6 5 4 3 2 1
= = =

= =

= =
= = = = = = =
(

=
M M M k
M M M M M M k
A
Rzd macierzy Rzdem macierzy A nazywamy
najwikszy stopie jej niezerowego minora. Przyjmujemy,
e rzd macierzy zerowej jest rwny 0. Rzd macierzy A
oznaczamy przez rz(A).
( ) 2 = A rz
14
Wasnoci rzdu macierzy
Rzd macierzy nieosobliwej jest rwny jej stopniowi.
Operacje elementarne na wierszach (kolumnach) macierzy nie
zmieniaj rzdu macierzy.
Rzd macierzy i jej transpozycji s jednakowe.
( )
2
2 0 1
0 1 0
0 0 1
, 0
2 2 1
0 0 0
0 0 1
, 0
2 2 0
0 0 1
0 0 0
2
2 2 0 1
0 0 1 0
0 0 0 1
4 3 2 1
= = = = = = =
=
(
(

=
M M M M
rz A A
15
Macierz schodkowa
Macierz nazywamy schodkow, gdy pierwsze niezerowe elementy
(tzw. schodki) w kolejnych niezerowych wierszach tej macierzy
znajduj si w kolumnach o numerach rwnych lub wikszych ni
numer danego wiersza.
(
(
(

(
(
(

(
(

0 0 0 0 0
5 0 0 0 0
1 3 0 0 0
3 2 1 0 0
,
3 0 0 0 0 0
0 7 0 0 0 0
1 1 0 0 5 0
2 0 3 4 0 1
,
0 0 0 0
7 1 6 0
0 0 0 0
Rzd macierzy schodkowej
Rzd macierzy schodkowej jest rwny liczbie jej niezerowych
wierszy (tj. liczbie schodkw).
Aby sprowadzi macierz do postaci schodkowej wykorzystywane
s operacje elementarne np. algorytm Gaussa.
16
Twierdzenie Kroneckera-Capellego
Ukad rwna liniowych AX=B ma rozwizanie wtedy i tylko wtedy,
gdy rzd macierzy A jest rwny rzdowi macierzy rozszerzonej [A|B]
tego ukadu;
[ ] B A A rz rz =
O liczbie rozwiza ukadu rwna liniowych
AX=B jest ukadem rwna liniowych z n niewiadomymi. Wwczas
jeeli to ukad nie ma rozwiza (ukad sprzeczny),
jeeli to ukad ma dokadnie jedno rozwizanie
(ukad oznaczony),
jeeli to ukad ma nieskoczenie wiele
rozwiza zalenych od nr parametrw (ukad nieoznaczony).
[ ] , n rz rz = = B A A
[ ], B A A rz rz
[ ] , n r rz rz < = = B A A
17
[ ]
(
(

(
(

(
(

= +
= + +
= +
0 0 0 0 0
3 10 5 3 0
2 3 2 1 1
3 10 5 3 0
3 10 5 3 0
2 3 2 1 1
5 2 3 1 4
1 4 1 1 2
2 3 2 1 1
5 2 3 4
1 4 2
2 3 2
B A
t z y x
t z y x
t z y x
[ ] 4 2 < = = B A A rz rz
[ ]
(
(
(

(
(
(

(
(
(

(
(
(

= +
= +
= +
= +
0 0 0 0
14 0 0 0
10 7 4 0
4 2 1 1
14 0 0 0
0 0 0 0
10 7 4 0
4 2 1 1
24 7 4 0
30 21 12 0
10 7 4 0
4 2 1 1
5 2 6
2 7 5 7
2 1 1 3
4 2 1 1
5 2 6
2 7 5 7
2 3
4 2
p
p p
p p z y x
z y x
z y x
z y x
B A
nieoznaczony
p14 sprzeczny
[ ] 3 2 = = B A A rz rz
p=14 nieoznaczony
[ ] 4 2 < = = B A A rz rz