Professional Documents
Culture Documents
Politechnika lska
1. WSTP
Usugodawcy logistyczni, aby utrzyma lub wzmocni swoje dotychczasowe pozycje na rynku transportowym, musz podejmowa dziaania zarwno dostosowawcze jak i antycypacyjne. Dziaajc w rodowisku zakce i duych waha w stosunku do zamwie prognozowanych, aby obniy poziom niepewnoci mog ucieka w elastyczne rozwizania strukturalne. Ten kierunek jest proponowany w badaniach naukowych midzy innymi przez Allaire, Firsirotu [2000]. Std te opracowane strategie powinny zapewni elastyczno w reakcji na zmienne sytuacje rynkowe. Proces planowania strategicznego powinien obj rwnie badanie dotychczasowych aliansw oraz moliwoci nowych konfiguracji instytucjonalnych, jako szans zmniejszenia wraliwoci przedsibiorstwa na zakcenia i niepewno. Takie spojrzenie umoliwia uwzgldnienie szerszego zbioru zasobw, przy zaoeniu rnej ich dostpnoci dla realizacji zada. Umownie wyrnia si cztery modele rynkowych sytuacji strategicznych na polskim rynku transportowym: model zachowawczy, model na przetrwanie, model poszukiwania szans rynkowych i model kreowania rozwoju. Modele te scharakteryzowane s szczegowo w pozycji Rydzkowski, Wojewdzka Krl (2007). Jak mona zauway prezentowane modele oglnie odpowiadaj tradycyjnym strategiom wypywajcym z analizy SWOT. Std te do okrelenia modelu strategicznego wykorzystana moe by metodologia tej analizy strategicznej. To podejcie zostao zaprezentowane w artykule.
W modelach zaproponowanych w pozycji Rydzkowskiego i Wojewdzkiej Krl (2007) analiza strategiczna skierowana bya na pojedyncze przedsibiorstwo. W artykule proponuje si szersze spojrzenie wczajce wizi midzyorganizacyjne budowane z innymi przedsibiorstwami funkcjonujcymi na rynku usug logistycznych. Wczenie wizi midzyorganizacyjnych zwizane jest z usieciowieniem wspczesnych przedsibiorstw logistycznych. Zmiany w usugach logistycznych na rynku globalnym s bardzo znaczce. Zaledwie na przestrzeni 40 lat usugi logistyczne rozwiny si intensywnie1. Poczwszy od utworzonych w firmie specjalnych komrek, ktrych zadaniem bya realizacja nierzadko trudnych zada logistycznych na bazie posiadanych wasnych zasobw, poprzez wydzielanie zada logistycznych ze struktury przedsibiorstwa i zlecanie ich wyspecjalizowanym przedsibiorstwom logistycznym, skoczywszy na zoonych sieciach logistycznych, ktre cz zasoby logistyczne rnych partnerw oraz zarzdzanie wiedz, procesami i informacj. Cz przedsibiorstw logistycznych w tym dynamicznie rozwijajcym si i wysoce konkurencyjnym rynku przyja strategi specjalizacji. Taka tendencja na rynku usug logistycznych z duym prawdopodobiestwem bdzie si pogbia. P.Kohmann (liwieski S., wywiad z Kohmannem P., 2008) uwaa, e w najbliszym czasie rynek bdzie ewaluowa w kierunku walki cenowej w czci rynku realizujcej usugi standardowe, natomiast w czci dedykowanych i nietypowych rozwiza waniejsze bdzie konkurowanie jakoci usug i wysokim poziomem zadowolenia odbiorcy. Podkrela si, e bardziej widoczne bd w najbliszych latach dalsze procesy specjalizacji operatorw logistycznych w obsudze pewnych bran. Dua zoono zada oraz ilo rnych wyspecjalizowanych przedsibiorstw logistycznych na rynku, zapocztkoway wyodrbnienie si podmiotw integrujcych usugodawcw logistycznych, ktrych dziaalno oparta jest na wiedzy i zarzdzaniu informacj. W ten sposb przedsibiorstwa staj si uczestnikami rnych sieci logistycznych. Rola organizacji 3PL oraz 4PL szeroko dyskutowana jest w literaturze [Skowronek, Saryusz Wolski 2008, Goembska 2006,2007, Ciesielski 2005, Zaoga, Kwarciski 2006 ]. Kade przedsibiorstwo logistyczne musi wic zdefiniowa swoj pozycj zarwno acuchu dostaw jak i w sieci logistycznej. Decyzje operacyjne podejmowane w sieci wsppracujcych przedsibiorstw s konsekwencj przyjtego modelu strategicznego a w praktyce dotycz problemu przydzielenia zasobu (wasnego lub partnera w sieci) do zadania w czasie dla realizacji maksymalnych korzyci. Midzy innymi ten problem badawczy rozpatruj w artykule Carvalho i Powell (2000). Autorzy zwracaj szczeglna uwag na dynamiczne sieci logistyczne, gdzie relacje budowane s wok homogenicznych zasobw. Dla rozwizania problemu dynamicznej alokacji zasobw proponuj metod mnonika adaptacji. W pniejszych publikacjach mona zauway prb czenia decyzji strategicznych i operacyjnych zwizanych z alokacj zasobw w sieciach logistycznych [DellOlmo, Lulli 2004]. DellOlmo i Lulli (2004) wskazuj na istotno zwizkw pomidzy problemami alokacji wsplnych zasobw a harmonogramowaniem ich wykorzystania przez partnerw, czc obszary zarzdzania operacjami i optymalizacji wykorzystania zasobw logistycznych. W przytoczonych
Szerzej rozwj usug logistycznych zaprezentowany zosta m.in. w:. Polski Kongres Logistyczny Logistics 2008. Nowe wyzwania nowe rozwizania. Materiay konferencyjne, Pozna 7-maja 2008, Instytut logistyki i magazynowania, Pozna 2008, s. 101
1
pozycjach literaturowych typy relacji pomidzy podmiotami nie s analizowane. Std w artykule rozwinito dyskusj nad rnymi typami wizi midzyorganizacyjnych i motywami ich tworzenia. Intensywno bada nad modelami poszukujcymi rozwiza problemw dynamicznego zarzdzania flot homogenicznych oraz heterogenicznych zasobw, jest wynikiem midzy innymi strategii przedsibiorstw, ktre dla realizacji zoonych zada buduj partnerskie relacje z innymi uczestnikami rynku TSL.
Strategia rynkowa
Analiza SWOT Mocne i Sabe strony Szanse i Zagroenia
Strategia konkurencyjna
acuch wartoci dodanej Portera
finanse
Makrootoczenie Analiza scenariuszowa Mikrootoczenie Analiza piciu si Portera
marketing logistyka
zarzdzanie
zarzdzanie operacjami
Cele, czas i zakres wsppracy, forma relacji, oglne kierunki wsppracy Wsplne dziaania w obszarze rynku i sektora, dziaania pozostajce konkurencyjnymi, niepodlegajace umowie
Zarzdzanie relacjami w sieciach i w acuchach dostaw
logistyka
zarzdzanie operacjami
Rysunek 1. Model projektowania strategii przedsibiorstwa logistycznego wczajcy wizi midzyorganizacyjne rdo: Opracowanie wasne
Natenie walki wewntrz sektora transportu samochodowego zostao ujte po stronie zagroe w analizie SWOT. Bezporednich konkurentw w grupie strategicznej jest okoo 25. Cz z tych firm ju teraz posiada szerszy zakres usug dziki posiadanym powierzchniom magazynowym. Ponadto oferta tych firm skierowana jest do tej samej grupy nabywcw, dodatkowo przedsibiorstwa konkurencyjne zlokalizowane s na tym samym obszarze geograficznym. Oferty substytucyjne to dla analizowanego przedsibiorstwa firmy realizujce usugi transportowe za pomoc innych gazi transportu a take oferujce transport kombinowany. Jest to czynnik umieszczony po stronie zagroe ze redni si wpywu na przedsibiorstwo. Zagroenie pojawieniem si nowych produktw, czyli potencjalni nowi uczestnicy rynku, ocenione zostao przez bariery wejcia do sektora. Uznano, i bariery wejcia s wysokie, przede wszystkim dlatego, e rynek jest nasycony. Istotne s take uwarunkowania prawne, ktre
podwyszaj koszty inwestycji. Poza gesti prawn istotny jest take poziom lojalnoci klientw wobec oferty dotychczasowej firmy. Wysokie koszty wi si take z wymagan zaawansowan technologi. Tak wysokie bariery wejcia do sektora s szans dla przedsibiorstw ju funkcjonujcych na rynku, jednake w kontekcie ju silnej konkurencji, o maej sile pozytywnego wpywu. Dostawcy i kooperanci stanowi grup podmiotw, ktrych usugi i produkty stanowi element niezbdny do pynnego prowadzenia dziaalnoci przez analizowane przedsibiorstwo. Do grupy tej zaliczono zewntrznych dostawcw innych usug, w tym take informatycznych i finansowych bd podmioty, od ktrych przedsibiorstwo kupuje pomocnicze lub podstawowe produkty. Kooperantami zostali okreleni midzy innymi podwykonawcy, ktrzy najczciej wykonuj dziaalno transportow na zlecenie. Zakcenia we wsppracy z wymienionymi firmami mog sta si zagroeniem dla dziaalnoci usugodawcy. Sia przetargowa dostawcw zostaa oceniona jako niska, gdy przedsibiorstwo moe atwo ich zmieni na innych partnerw, bez utraty wiarygodnoci w oczach usugobiorcw. Jest to niewtpliwie szansa przedsibiorstwa. Jednoczenie zarzdzanie ju zbudowanymi wiziami z kooperantami stanowi mocn stron przedsibiorstwa o duej sile wpywu. Ocena relacji wynika z wysokiej oceny niezawodno realizowanych zamwie. Wyniki przeprowadzonych bada ankietowych zawarte s w dalszej czci artykuu. Z drugiej strony, jak wynika z bada, kompleksowo realizowanych usug jest niewystarczajca, co oznacza, e sab stron przedsibiorstwa jest zbyt maa ilo wyspecjalizowanych przedsibiorstw logistycznych, z ktrymi zbudowao trwae wizi. Sia przetargowa nabywcw jest bardzo dua. Przedsibiorstwo oferuje swoje usugi zarwno nabywcom indywidualnym jak i instytucjonalnym, najwicej zamwie otrzymuje z brany motoryzacyjnej, farmaceutycznej i spoywczej. Ich decyzje maj wpyw na sprzeda usug firmy. Jeli nie zaakceptuj oni proponowanej oferty to bdzie ona musiaa zosta zmieniona. Jest to zagroenie o duej sile wpywu na przedsibiorstwo.
mechanizm planowania trasy przejazdu uatwia optymalizacj przejazdw. W konsekwencji udao si znacznie zredukowa puste przejazdy samochodw. Problemem s wic gwnie zamwienia przekraczajce zdolnoci dostpnych w przedsibiorstwie zasobw. W przypadku, gdy zoone zamwienia dotycz czasu realizacji, w ktrym przedsibiorstwo nie dysponuje wolnymi rodkami transportu, zlecenie zostaje przekazane do realizacji w oparciu o zasoby ktrego z podwykonawcw staych bd podwykonawca zostaje znaleziony poprzez gied transportow. Podwykonawcw staych tworzy grupa firm, dziaajcych na zlecenie przedsibiorstwa na ustalonych wczeniej warunkach. W jej skad wchodzi siedem maych przedsibiorstw, ktre maj swoj siedzib na terenie lska. Relacje ksztatowane przez przedsibiorstwo przedstawiono na rys 2, oznaczono typy ksztatowanych relacji oraz motywy podejmowania wsppracy.
Badane przedsibiorstwo logistyczne
Intensywno wsppracy
Niska Gieda transportowa Wysoka Baza podwykonawcw staych
Dla realizacji powtarzalnych Dla realizacji okrelonych terminowo niepowtarzalnych wyspecjalizowanych zamwie dla staych klientw projektw
pustych
Niska
Wysoka
Wsppraca firmy z przedsibiorstwami rynku TSL przybiera rne formy. Najczciej wystpujc form wsppracy s obustronne porozumienia, ktre dotycz w gwnej mierze uzupenienia oferty wiadczonych usug. Dodatkowo firma zawiera porozumienia w celu poszukiwania adunkw powrotnych. Jest to bardzo wany aspekt przewozu, pozwalajcy unikn pustych przebiegw. Przewozy zlecane przez firm podwykonawcom na zasadach umowy-zlecenia czasami dotycz usug z zakresu transportu morskiego, przy czym jest to wynajem promw w celu przemieszczenia caego rodka transportu. Przedsibiorstwo na umow-zlecenie rwnie wsppracuje z innymi przewonikami transportu drogowego. S to zarwno przypadki przewozw nietypowych, gdzie wymagany jest specjalistyczny tabor przystosowany do przewozu adunkw ponadgabarytowych czy te jednostek adunkowych transportu kombinowanego (kontenery, nadwozia wymienne), jak rwnie zwyke zlecenia, ktrych firma z rnych przyczyn nie moe w danej chwili zrealizowa. Przewonicy ci nale do grupy stale wsppracujcych przedsibiorstw lub s wyszukiwani na giedach internetowych TIMOCOM lub TRANS. Europejska Gieda Transportowa TRANS jest platform
internetow, na ktrej firmy wymieniaj si informacjami dotyczcymi ich ofert wolnych adunkw i pojazdw. TRANS oferuje wolne ciarwki na terenie caej Europy, adunki powrotne, realizacj zlece transportowych i frachtw, a nawet nowe kontakty spedycyjne i transportowe. Czciej natomiast wystpuje w firmie wsppraca w oparciu o kontrakty na stae przewozy. Firma w dniu dzisiejszym prowadzi sta wspprac z czterema przewonikami z czego z dwoma czy przedsibiorstwo dugoletnia wsppraca. Przewonicy stale wsppracujcy z przedsibiorstwem figuruj na licie kwalifikowanych dostawcw firmy, ktra podlega staej weryfikacji co 12 miesicy pod ktem jakoci wykonywanych przewozw. Przedsibiorstwo wsppracuje rwnie z firmami spedycyjnymi dziaajcymi na rynkach lokalnych na terenie caej Polski, co umoliwia jej pozyskiwanie wikszej iloci zlece. Jest to ukad partnerski, w ktrym nie ma dominujcej firmy, powstay z inicjatywy kilku przedsibiorstw i nie zwizany adn umow. W analizowanym przedsibiorstwie najczciej brakuje pojazdw przystosowanych do przewoenia ywnoci i niektrych rodkw farmaceutycznych. Sytuacja, w ktrej brakuje w przedsibiorstwie pojazdw zdarza si rednio kilkanacie razy w miesicu i stanowi 18% wszystkich zlece skadanych pod adresem firmy. Wspomniane zlecenia napywaj zarwno od staych klientw, zupenie nowych, jak i tych, zamawiajcych od czasu do czasu, majcych ju zaufanie do firmy. Aby zbada, czym kierowao si analizowane przedsibiorstwo przy decydowaniu si na wspprac z okrelonymi podmiotami, przeprowadzono badanie ankietowe. Ta sama ankieta zostaa wrczona czterem przedsibiorcom, z ktrymi badana firma prowadzi sta wspprac. Pozwolio to w przyblieniu oceni zgodno czynnikw decydujcych o podjciu wsppracy. Badanie zostao przeprowadzone w lipcu 2009 r. W kadym przypadku firma przyznawaa wag dla danego czynnika w skali od 1 do 10, gdzie 10 oznaczao bardzo wany czynnik, natomiast 1 mao wany. Kad warto mona byo przypisa tylko jednemu czynnikowi, co pozwolio je uszeregowa od najwaniejszego dla danego przedsibiorstwa do najmniej wanego. Wartoci przypisywane poszczeglnym czynnikom przez przedsibiorstwo nie rni si zasadniczo od rednich wartoci wskazywanych przez wsppracujce z ni firmy. Dominujcym motywem wsppracy w badanych przedsibiorstwach wydaje si by wzrost konkurencyjnoci. Zarwno walka z dotychczasow konkurencj, jak i podwyszenie barier wejcia do sektora otrzymay bardzo wysokie wartoci. W kolejnych kategoriach (dostp do wyspecjalizowanego taboru oraz dywersyfikacja geograficzna) wida niewielkie rozbienoci. O ile firmy wsppracujce, kontynuujc trend konkurencyjnoci na rynku, oceniy wysoko dostosowanie do potrzeb rynkowych, w analizowanym przedsibiorstwie pojawi si czynnik finansowy, zwizany z ograniczeniem kosztw dziaalnoci.
6. WNIOSKI
Przedsibiorstwa logistyczne realizujc procesy dostosowawcze musz uwzgldnia niepewno, bdc wynikiem burzliwoci otoczenia w ktrym funkcjonuj. Przy obecnym rozwoju systemw informatycznych, dla stabilnego rynku, o pewnych zamwieniach, mona dobra zasoby o odpowiedniej przepustowoci, opracowa optymalne plany przewozw i plany pracy kierowcw, zredukowa puste przebiegi samochodw. Problem pojawia si jednake gdy zamwienia s wysoce nieprzewidywalne. Wwczas, w plany strategiczne, przedsibiorstwa mog wcza wizi midzyorganizacyjne tworzone nie tylko w acuchach dostaw ale take w sieciach logistycznych. W artykule zidentyfikowano typy i motywy tworzenia relacji sieciowych w wybranym przedsibiorstwie transportowym, ktre poddano oglnej ocenie. Podsumowujc mona powiedzie, i zarwno analizowane przedsibiorstwo jak i wsppracujce z ni firmy kieruj si podobnymi pobudkami, decydujc si na kooperacj. Ma ona na celu przede wszystkim wzmacnianie szans w walce z konkurencj i ewentualne pozyskiwanie nowych klientw oraz zwikszeniem oferowanych usug dla
klientw ju pozyskanych. Dalszym kierunkiem bada bdzie ocena wpywu poszczeglnych typw relacji na niezawodno realizacji usugi transportowej uwzgldniajca oszacowanie ryzyka wynikajcego z braku wasnych zasobw. Bibliografia
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Allaire Y, Firsirotu M., Mylenie strategiczne PWN 2000 DellOlmo P., Lulli G., Planning Activities In Network of Logistic Platforms with Shared Resources, Annals of Operations Research 129, Kluwer Academic Publishers, Manufactured in The Netherlands, 2004, 155-169 Skowronek C., Sarjusz-Wolski Z., Logistyka w przedsibiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s. 129 Carvalho T. , Powell W., A multiplier adjustment method for dynamic resource allocation problems, Transportation Science 2000 Vol 34 N.2 Kompendium wiedzy o logistyce, Red. Goembska E., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 Logistyka w Polsce. Raport 2003, Praca zbiorowa pod red. Fechnera I. i szyszki G., instytut Logistyki i Magazynowania, Pozna 2004, s. 152 Polski Kongres Logistyczny. Logistics 2008. Nowe wyzwania nowe rozwizania. Materiay konferencyjne, Pozna 7-9 maja 2008, Instytut Logistyki i magazynowania, Pozna 2008, s. 96 Rynek usug logistycznych, Red. Ciesielski M., Centrum Doradztwa i Informacji Difin Sp. z o. o. , Warszawa 2005 liwczyski B.: System Traceability w acuchu dostaw gwarancja bezpieczestwa, jakoci i szybkiej reakcji. Polski Kongres Logistyczny. Logistic 2008. Nowe wyzwania nowe rozwizania. Instytut Logistyki i Magazynowania, Pozna 2008, s. 138 liwieski S (wywiad z Kohmannem P) Ronie potrzeba specjalizacji, Logistyka a Jako 4/2008, 51 52. Transport, Red. Rydzykowski W., Wojewdzka-Krl K., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 Wspczesne kierunki rozwoju logistyki, Red. Goembska E., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006 Zaoga E., Kwarciski T., Strategie rynkowe w transporcie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin 2006