Druk nr 1829

Warszawa, 25 marca 2009 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów
RM 10-35-09

Pan
Bronis!aw Komorowski
Marsza!ek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia

2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o dochodzeniu roszcze! w post"powa-

niu grupowym.

W za!"czeniu przedstawiam tak#e opini$ dotycz"c" zgodno%ci

proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuj$, #e do prezentowania stanowiska Rz"du
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych zosta! upowa#niony Minister
Sprawiedliwo%ci.

(-) Donald Tusk

 Projekt

USTAWA
z dnia

o dochodzeniu roszcze& w post$powaniu grupowym 1)

Art. 1. 1. Ustawa normuje s"dowe post$powanie cywilne w sprawach, w których s"

dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na jednakowej
podstawie faktycznej lub prawnej, je#eli istotne okoliczno%ci faktyczne uzasadniaj"ce
#"danie s" wspólne dla wszystkich roszcze& (post$powanie grupowe).

2. Wszcz$cie post$powania grupowego nie wy!"cza mo#liwo%ci dochodzenia swych

roszcze& przez osoby, które nie przyst"pi!y do grupy lub z niej wyst"pi!y.

Art. 2. 1. Post$powanie grupowe w sprawach o roszczenia pieni$#ne jest dopuszczalne

tylko wtedy, gdy wysoko%' roszczenia ka#dego cz!onka grupy zosta!a ujednolicona przy
uwzgl$dnieniu wspólnych okoliczno%ci sprawy.

2. Ujednolicenie wysoko%ci roszcze& mo#e nast"pi' w podgrupach.

3. W sprawach o roszczenia pieni$#ne powództwo mo#e ogranicza' si$ do #"dania

ustalenia odpowiedzialno%ci pozwanego. W takim przypadku powód nie jest obowi"zany
wykazywa' interesu prawnego w ustaleniu.

Art. 3. 1. Post$powanie grupowe nale#y do w!a%ciwo%ci s"du okr$gowego.

2. S"d rozpoznaje spraw$ w sk!adzie trzech s$dziów zawodowych.

Art. 4. 1. Powództwo w post$powaniu grupowym wytacza reprezentant grupy.

2. Reprezentantem grupy mo#e by' osoba b$d"ca cz!onkiem grupy albo powiatowy
(miejski) rzecznik konsumentów w zakresie przys!uguj"cych im uprawnie&.
 3. Reprezentant grupy prowadzi post$powanie w imieniu w!asnym, na rzecz wszystkich
cz!onków grupy.

4. W post$powaniu grupowym obowi"zuje zast$pstwo powoda przez adwokata lub

radc$ prawnego, chyba #e powód jest adwokatem lub radc" prawnym.

5. Zast$pstwo powoda przez adwokata lub radc$ prawnego nie jest obowi"zkowe, je#eli
reprezentantem grupy jest powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.

Art. 5. Umowa reguluj"ca wynagrodzenie pe!nomocnika mo#e okre%la' wynagrodzenie

w stosunku do kwoty zas"dzonej na rzecz powoda.

Art. 6. 1. Pozew powinien czyni' zado%' warunkom okre%lonym w ustawie z dnia

17 listopada 1964 r. – Kodeks post$powania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z pó(n.
zm.2)), a ponadto zawiera':

1) wniosek o rozpoznanie sprawy w post$powaniu grupowym;

2) wskazanie okoliczno%ci, o których mowa w art. 1 ust. 1, a w przypadku roszcze&

pieni$#nych tak#e zasad ujednolicenia wysoko%ci roszcze& cz!onków grupy lub
podgrup;

3) w przypadku roszcze& pieni$#nych okre%lenie wysoko%ci roszczenia ka#dego

z cz!onków grupy lub podgrup;

4) o%wiadczenie powoda o tym, #e dzia!a on w charakterze reprezentanta grupy.

2. Do pozwu nale#y do!"czy' o%wiadczenia cz!onków grupy o przyst"pieniu do grupy

i wyra#eniu zgody co do osoby reprezentanta grupy i na obj$cie ich roszcze&
post$powaniem grupowym oraz umow$ reprezentanta grupy z pe!nomocnikiem, okre%laj"c"
sposób wynagrodzenia pe!nomocnika.

Art. 7. W ka#dym stanie sprawy s"d mo#e skierowa' strony do mediacji.

Art. 8. 1. Na #"danie pozwanego s"d mo#e zobowi"za' powoda do z!o#enia kaucji na

zabezpieczenie kosztów procesu.

2
 2. Pozwany mo#e zg!osi' #"danie zabezpieczenia kosztów najpó(niej przy pierwszej
czynno%ci procesowej. Pozwany nie ma prawa domaga' si$ z!o#enia kaucji, je#eli uznana
przez niego cz$%' roszczenia wystarcza na zabezpieczenie kosztów.

3. S"d oznaczy termin z!o#enia kaucji, nie krótszy ni# miesi"c, oraz jej wysoko%',
maj"c na wzgl$dzie prawdopodobn" sum$ kosztów, które poniesie pozwany. Kaucj$ sk!ada
si$ w gotówce. Kaucja nie mo#e by' wy#sza ni# 10 % warto%ci przedmiotu sporu.

4. Je#eli w toku sprawy oka#e si$, #e kaucja nie wystarcza na zabezpieczenie kosztów
procesu, pozwany mo#e #"da' dodatkowego zabezpieczenia.

5. Po bezskutecznym up!ywie wyznaczonego przez s"d terminu do z!o#enia kaucji s"d

na wniosek pozwanego odrzuci pozew lub %rodek odwo!awczy, orzekaj"c o kosztach, jak
w przypadku cofni$cia pozwu.

6. Postanowienie w przedmiocie kaucji s"d mo#e wyda' na posiedzeniu niejawnym.

Na postanowienie s"du przys!uguje za#alenie.

Art. 9. S"d na wniosek pozwanego zarz"dzi zaspokojenie z kaucji przyznanych mu

kosztów. Wniosek taki powinien by' zg!oszony w terminie miesi"ca od dnia
uprawomocnienia si$ orzeczenia ko&cz"cego post$powanie w sprawie. Je#eli wniosku nie
zg!oszono, s"d po up!ywie tego terminu zarz"dzi wydanie kaucji powodowi na jego
#"danie. S"d zarz"dzi wydanie powodowi kaucji natychmiast po uprawomocnieniu si$
orzeczenia ko&cz"cego post$powanie w sprawie, je#eli pozwanemu kosztów nie przyznano.

Art. 10. 1. S"d rozstrzyga na rozprawie o dopuszczalno%ci post$powania grupowego

i odrzuca pozew, je#eli sprawa nie podlega rozpoznaniu w post$powaniu grupowym.
W przeciwnym razie s"d wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w post$powaniu
grupowym.

2. Na postanowienie s"du w przedmiocie rozpoznania sprawy w post$powaniu

grupowym przys!uguje za#alenie.

3. W przypadku wytoczenia przez cz!onka grupy, w terminie 6 miesi$cy od dnia

uprawomocnienia si$ postanowienia o odrzuceniu pozwu, powództwa o roszczenie, które
by!o obj$te powództwem w post$powaniu grupowym, w odniesieniu do tego roszczenia
zostaj" zachowane skutki wytoczenia powództwa w post$powaniu grupowym.

3
 Art. 11. 1. Po uprawomocnieniu si$ postanowienia o rozpoznaniu sprawy
w post$powaniu grupowym s"d og!asza o wytoczeniu powództwa w post$powaniu
grupowym. Og!oszenie powinno wskazywa' s"d, przed którym toczy si$ post$powanie,
przedmiot sprawy oraz informacj$ dla uprawnionych, których roszczenia mog!yby by' obj$te
powództwem, o zasadach wynagrodzenia pe!nomocnika oraz o mo#liwo%ci przyst"pienia do
grupy, w terminie nie d!u#szym ni# 2 miesi"ce od daty obwieszczenia, przez z!o#enie
o%wiadczenia reprezentantowi grupy. Przyst"pienie do grupy po up!ywie terminu jest
niedopuszczalne.

2. Og!oszenia dokonuje si$ przez obwieszczenie w poczytnej prasie o zasi$gu

krajowym, je#eli zdarzenie zwi"zane z przedmiotem post$powania ma zasi$g krajowy.
W przeciwnym razie wystarczaj"ce jest og!oszenie dokonane w prasie miejscowej.
Og!oszenia mo#na zaniecha', je#eli z okoliczno%ci sprawy wynika, #e wszyscy uprawnieni
z!o#yli ju# o%wiadczenia o przyst"pieniu do grupy.

Art. 12. W o%wiadczeniu o przyst"pieniu do grupy uprawniony powinien okre%li' swe

#"danie oraz wskaza' okoliczno%ci uzasadniaj"ce #"danie, a tak#e przynale#no%' do grupy
oraz przedstawi' dowody. Wykaz osób, które przyst"pi!y do grupy, sporz"dza powód
i przedstawia s"dowi, do!"czaj"c o%wiadczenia o przyst"pieniu do grupy. S"d dor$cza wykaz
pozwanemu.

Art. 13. 1. Z chwil" przedstawienia s"dowi o%wiadczenia o przyst"pieniu do grupy

mi$dzy cz!onkiem grupy oraz pozwanym powstaje skutek sprawy w toku, co do roszczenia
obj$tego post$powaniem grupowym.

2. Osoba, która przed dniem wszcz$cia post$powania grupowego wytoczy!a przeciwko

pozwanemu powództwo o roszczenie, które mo#e by' obj$te post$powaniem grupowym, nie
pó(niej ni# do dnia zako&czenia post$powania w pierwszej instancji mo#e z!o#y'
o%wiadczenie o przyst"pieniu do grupy. W takim przypadku s"d wydaje postanowienie
o umorzeniu post$powania.

Art. 14. Interwencja uboczna cz!onka grupy po stronie powoda jest niedopuszczalna.

Art. 15. W wyznaczonym przez s"d terminie, nie krótszym ni# miesi"c, pozwany mo#e
podnie%' zarzuty co do cz!onkostwa okre%lonych osób w grupie lub podgrupach.

4
 Art. 16. 1. W sprawach o roszczenia pieni$#ne ci$#ar udowodnienia przynale#no%ci
cz!onka do grupy spoczywa na powodzie. W innych sprawach do ustalenia przynale#no%ci
cz!onka do grupy wystarcza uprawdopodobnienie.

2. Powód mo#e zobowi"za' cz!onka grupy do z!o#enia w wyznaczonym terminie

dodatkowych dowodów i wyja%nie&.

Art. 17. 1. Po up!ywie wyznaczonego przez s"d terminu, nie krótszego ni# miesi"c od
dnia dor$czenia powodowi zarzutów co do cz!onkostwa, s"d wydaje postanowienie co do
sk!adu grupy. S"d mo#e wyda' postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

2. Na postanowienie, o którym mowa w ust. 1, przys!uguje za#alenie.

3. Po wydaniu postanowienia, o którym mowa w ust. 1, o%wiadczenie cz!onka grupy

o wyst"pieniu z grupy jest bezskuteczne.

Art. 18. 1. Na wniosek wi$cej ni# po!owy cz!onków grupy s"d mo#e dokona' zmiany
reprezentanta grupy. Wniosek powinien wskazywa' proponowanego reprezentanta grupy
oraz zawiera' jego o%wiadczenie o wyra#eniu zgody na bycie reprezentantem. S"d wydaje
postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

2. Zmiana reprezentanta grupy nie powoduje wyga%ni$cia udzielonego

w post$powaniu pe!nomocnictwa.

3. W przypadku z!o#enia wniosku o zmian$ reprezentanta grupy po wydaniu wyroku,

bieg terminu do zaskar#enia wyroku nie mo#e sko&czy' si$ wcze%niej ni# z up!ywem dwóch
tygodni od uprawomocnienia si$ postanowienia, o którym mowa w ust. 1.

Art. 19. 1. Cofni$cie pozwu, zrzeczenie si$ lub ograniczenie roszczenia oraz zawarcie
ugody wymaga zgody wi$cej ni# po!owy cz!onków grupy.

2. S"d mo#e uzna' za niedopuszczalne cofni$cie pozwu, zrzeczenie si$ lub

ograniczenie roszczenia, jak te# zawarcie ugody, je#eli okoliczno%ci sprawy wskazuj", #e
wymienione czynno%ci s" sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami albo zmierzaj" do
obej%cia prawa b"d( ra#"co naruszaj" interes cz!onków grupy.

Art. 20. Cz!onka grupy lub podgrupy przes!uchuje si$ w charakterze strony.

5
 Art. 21. 1. W sentencji wyroku nale#y wymieni' wszystkich cz!onków grupy lub
podgrupy.

2. W wyroku zas"dzaj"cym %wiadczenie pieni$#ne nale#y ustali', jaka kwota przypada

ka#demu cz!onkowi grupy lub podgrupy.

3. Wyrok prawomocny ma skutek wobec wszystkich cz!onków grupy.

Art. 22. Tytu!em egzekucyjnym do prowadzenia egzekucji %wiadczenia pieni$#nego

przypadaj"cego cz!onkowi grupy lub podgrupy jest wyci"g z wyroku wskazuj"cy
w szczególno%ci wysoko%' nale#nego mu %wiadczenia.

Art. 23. 1. W sprawach o %wiadczenia niepieni$#ne egzekucj$ zas"dzonego %wiadczenia

wszczyna si$ na wniosek reprezentanta grupy.

2. Je#eli zas"dzone %wiadczenie niepieni$#ne nie zostanie spe!nione w terminie 6 mie-

si$cy, liczonym od dnia uprawomocnienia si$ wyroku, a w tym czasie reprezentant grupy nie
wyst"pi z wnioskiem o wszcz$cie egzekucji, z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalno%ci,
a tak#e o wszcz$cie egzekucji, mo#e wyst"pi' ka#dy z cz!onków grupy.

Art. 24. 1. W kwestiach nieuregulowanych w ustawie stosuje si$ odpowiednio przepisy

ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks post$powania cywilnego, z wy!"czeniem art. 7,
8, 117 – 124, 194 – 196, 204, 205, art. 207 § 3 i art. 425 – 50514.

2. W sprawach rozpoznawanych w post$powaniu grupowym przepisów art. 100 ust. 2,

art. 101 – 103, 105, 107 i 109 – 112 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach s"dowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z pó(n. zm.3)) nie stosuje si$.

Art. 25. W ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych
(Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z pó(n. zm.3)) wprowadza si$ nast$puj"ce zmiany:

1) w art. 13 dotychczasow" tre%' oznacza si$ jako ust. 1 i dodaje si$ ust. 2 w brzmieniu:

„2. Op!ata stosunkowa w sprawach o prawa maj"tkowe dochodzone w post$powaniu

grupowym wynosi 2 % warto%ci przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskar#enia, jednak nie
mniej ni# 30 z!otych i nie wi$cej ni# 100 000 z!otych.”;

2) w art. 15 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

6
 „2. Op!at$ tymczasow" okre%la si$ w granicach od 30 z!otych do 1 000 z!otych,
a w sprawach dochodzonych w post$powaniu grupowym od 100 z!otych do 10 000 z!otych.”;

3) w art. 26 w ust. 1 w pkt 6 kropk$ zast$puje si$ przecinkiem i dodaje si$ pkt 7
w brzmieniu:

„7) ochron$ niemaj"tkowych praw dochodzonych w post$powaniu grupowym.”.

Art. 26. Ustawa wchodzi w #ycie po up!ywie 2 miesi$cy od dnia og!oszenia.

1)
Niniejsz" ustaw" zmienia si$ ustawy: ustaw$ z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks post$powania cywilnego
oraz ustaw$ z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych.
2)
Zmiany wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 1965 r. Nr 15, poz. 113, z 1974 r. Nr 27, poz. 157
i Nr 39, poz. 231, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 11, poz. 82 i Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 5, poz. 33,
z 1984 r. Nr 45, poz. 241 i 242, z 1985 r. Nr 20, poz. 86, z 1987 r. Nr 21, poz. 123, z 1988 r. Nr 41, poz. 324,
z 1989 r. Nr 4, poz. 21 i Nr 33, poz. 175, z 1990 r. Nr 14, poz. 88, Nr 34, poz. 198, Nr 53, poz. 306, Nr 55,
poz. 318 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 7, poz. 24, Nr 22, poz. 92 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 12, poz. 53,
z 1994 r. Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 43, poz. 189, Nr 73,
poz. 350 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 270, Nr 54, poz. 348, Nr 75, poz. 471, Nr 102, poz. 643,
Nr 117, poz. 752, Nr 121, poz. 769 i 770, Nr 133, poz. 882, Nr 139, poz. 934, Nr 140, poz. 940 i Nr 141,
poz. 944, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 757, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 269
i 271, Nr 48, poz. 552 i 554, Nr 55, poz. 665, Nr 73, poz. 852, Nr 94, poz. 1037, Nr 114, poz. 1191 i 1193
i Nr 122, poz. 1314, 1319 i 1322, z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 49, poz. 508, Nr 63, poz. 635, Nr 98, poz. 1069,
1070 i 1071, Nr 123, poz. 1353, Nr 125, poz. 1368 i Nr 138, poz. 1546, z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 26,
poz. 265, Nr 74, poz. 676, Nr 84, poz. 764, Nr 126, poz. 1069 i 1070, Nr 129, poz. 1102, Nr 153, poz. 1271,
Nr 219, poz. 1849 i Nr 240, poz. 2058, z 2003 r. Nr 41, poz. 360, Nr 42, poz. 363, Nr 60, poz. 535, Nr 109,
poz. 1035, Nr 119, poz. 1121, Nr 130, poz. 1188, Nr 139, poz. 1323, Nr 199, poz. 1939 i Nr 228, poz. 2255,
z 2004 r. Nr 9, poz. 75, Nr 11, poz. 101, Nr 68, poz. 623, Nr 91, poz. 871, Nr 93, poz. 891, Nr 121, poz. 1264,
Nr 162, poz. 1691, Nr 169, poz. 1783, Nr 172, poz. 1804, Nr 204, poz. 2091, Nr 210, poz. 2135, Nr 236,
poz. 2356 i Nr 237, poz. 2384, z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 22, poz. 185, Nr 86, poz. 732, Nr 122, poz. 1024,
Nr 143, poz. 1199, Nr 150, poz. 1239, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1413 i 1417, Nr 172, poz. 1438,
Nr 178, poz. 1478, Nr 183, poz. 1538, Nr 264, poz. 2205 i Nr 267, poz. 2258, z 2006 r. Nr 12, poz. 66, Nr 66,
poz. 466, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 186, poz. 1379, Nr 208, poz. 1537 i 1540, Nr 226, poz. 1656 i Nr 235,
poz. 1699, z 2007 r. Nr 7, poz. 58, Nr 47, poz. 319, Nr 50, poz. 331, Nr 99, poz. 662, Nr 106, poz. 731,
Nr 112, poz. 766 i 769, Nr 115, poz. 794, Nr 121, poz. 831, Nr 123, poz. 849, Nr 176, poz. 1243, Nr 181,
poz. 1287, Nr 192, poz. 1378 i Nr 247, poz. 1845 oraz z 2008 r. Nr 59, poz. 367, Nr 96, poz. 609 i 619,
Nr 110, poz. 706, Nr 116, poz. 731, Nr 119, poz. 772, Nr 120, poz. 779, Nr 122, poz. 796, Nr 171, poz. 1056,
Nr 220, poz. 1431, Nr 228, poz. 1507, Nr 231, poz. 1547, Nr 234, poz. 1571 oraz z 2009 r. Nr 26, poz. 156.
3)
Zmiany wymienionej ustawy zosta!y og!oszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 126, poz. 876, z 2007 r. Nr 21,
poz. 123, Nr 82, poz. 560, Nr 123, poz. 849 i Nr 125, poz. 873, z 2008 r. Nr 228, poz. 1524 i Nr 234,
poz. 1571 oraz z 2009 r. Nr 26, poz. 156.

03/15si

7
 UZASADNIENIE

I. Ochrona interesów wielu podmiotów w jednym post$powaniu cywilnym jest

zagadnieniem od lat #ywo dyskutowanym. Post$powanie s!u#"ce jednoczesnej realizacji praw
do ochrony prawnej (prawa do s"du) wielu podmiotów jest znane ustawodawstwom na ca!ym
%wiecie i prze#ywa ono dynamiczny rozwój tak#e w Europie.

Analiza ustawodawstw, w których wyst$puje post$powanie grupowe, prowadzi do

wniosku, #e post$powanie maj"ce na celu ,,za!atwienie” spraw wielu podmiotów w ramach
jednego procesu jest regulowane bardzo ró#norodnie. Bior"c pod uwag$ kryterium formalne –
aktu prawnego normuj"cego wskazane zagadnienia, regulacje dotycz"ce post$powania
grupowego s" zawarte w kodeksie post$powania cywilnego (np. Hiszpania, Dania), kodeksie
cywilnym (np. Holandia) czy oddzielnej ustawie (np. Szwecja).

W prawodawstwach wyst$puj" tak#e ró#ne sposoby preferowanego za!atwienia

sprawy grupowej. Z jednej strony mo#emy mie' do czynienia z prejudycjalnym wyrokiem co
do zasady (np. niemieckie Sammelsklage, austriackie Verbands-Musterklage, norweskie
,,pilot action” – sprawa ,,testowa”), rozstrzygni$ciem zrównanym ze ,,zwyk!ym” wyrokiem
(np. Szwecja, Hiszpania) czy d"#eniem do zawarcia ugody (np. Holandia). W tej samej grupie
zagadnie& pozostaje zakres spraw (roszcze&), jakie mog" by' za!atwiane przy pomocy
omawianej instytucji proceduralnej. W niektórych systemach prawnych dostrzegalne jest
ograniczanie takich roszcze& do okre%lonej kategorii spraw, np. ochrony konsumentów
(Grecja), rynku instrumentów finansowych (Niemcy), ochrony %rodowiska czy wreszcie
post$powa& dotycz"cych roszcze& odszkodowawczych (rodz"cych wiele problemów
materialnoprawnych i proceduralnych). Innym kryterium podzia!u post$powa& grupowych
jest sposób kszta!towania (zebrania) grupy – podmiotów zainteresowanych wynikiem
post$powania, które (albo w których imieniu) jest ono prowadzone. Wyró#niamy tu dwa
g!ówne systemy: opt-in i opt-out (opcja wyra(nie deklarowanego ,,wst"pienia” do grupy
i opcja wyra(nego ,,wyst"pienia” z grupy). Pierwszy model (opt-in) zak!ada, #e grupa
kszta!tuje si$ przez wyra(ne o%wiadczenia podmiotów, które posiadaj" cechy (w!a%ciwo%ci,
np. s" poszkodowanymi) okre%lone w akcie notyfikacji (np. og!oszeniu jednego
z zainteresowanych podmiotów) o ch$ci obj$cia ich post$powaniem grupowym – jego
skutkami procesowymi i materialnoprawnymi. Z takim podej%ciem mamy do czynienia np.
w prawodawstwie Wielkiej Brytanii, Szwecji, Brazylii. Drugi model (opt-out) zak!ada
formowanie grupy na podstawie o%wiadczenia podmiotu o niezaliczaniu go do post$powania
(nieobj$cia jego skutkami), mimo posiadania przez ten podmiot w!a%ciwo%ci
(np. uczestniczenia w jednym zdarzeniu), które ,,formalnie” umo#liwiaj" zaliczenie go do
grupy (klasy). Brak takiego o%wiadczenie rozci"ga skutki orzeczenia na taki abstrakcyjnie
zdefiniowany podmiot. System ten funkcjonuje w USA, Holandii czy Izraelu. Innym
wa#nym wyró#nikiem post$powa& grupowych jest przys!ugiwanie legitymacji czynnej – do
wytoczenia powództwa okre%lonemu podmiotowi. W tym aspekcie mo#emy spotka' tak#e
kilka rozwi"za&. Pierwsze umo#liwia wyst"pienie z pozwem ka#demu zainteresowanemu
materialnie podmiotowi, który okre%la pozwanego (pozwanych), roszczenie (#"danie), cechy
podmiotów, które mog" by' (albo s") zaliczone do grupy. Niektóre za% rozwi"zania
ograniczaj" prawo do wyst$powania z powództwem ka#demu zainteresowanemu podmiotowi
na rzecz organów ochrony prawnej (np. rzecznik konsumentów, Agencja Ochrony )rodo-
wiska w Szwecji, Finlandii, niemieckie Verbandsklage) czy innych podmiotów – certy-
fikowanych przez pa&stwo (stowarzysze& ochrony %rodowiska, konsumentów, fundacji itd.).
W tym aspekcie nale#y tak#e wspomnie' o przewidywanym w wielu systemach obowi"zku
prowadzenia takich spraw przez pe!nomocników fachowych (adwokatów, radców prawnych
z listy pa&stwowej).

Nawi"zuj"c do tych tendencji, w projekcie przewiduje si$ unormowanie w Polsce

post$powania, w którym mog!yby by' jednocze%nie dochodzone prawa podmiotowe lub inne
prawnie chronione interesy wielu podmiotów. Post$powanie takie okre%la si$ mianem
post$powania grupowego.

W projekcie przyj$to, #e post$powanie grupowe jest prowadzone w interesie wielu

(co najmniej 10) podmiotów, które dochodz" na tej drodze swoich roszcze& indywidualnych
od jednego podmiotu i mi$dzy którymi wyst$puje na tyle istotna wi$( podmiotowa
i przedmiotowa, #e – ze wzgl$du na interes cz!onków takiej grupy, pozwanego, jak i samego
wymiaru sprawiedliwo%ci – celowe jest ich wspólne dochodzenie.

Celem post$powania grupowego jest stworzenie mo#liwo%ci rozstrzygni$cia wielu

podobnych spraw ró#nych podmiotów w jednym post$powaniu. Post$powanie grupowe
u!atwia dost$p do s"du w sytuacjach, w których dochodzenie roszczenia w takim
post$powaniu jest korzystniejsze dla zainteresowanego ni# indywidualne wyst$powanie

2
z w!asnym roszczeniem (np. w przypadku dochodzenia bardzo ma!ych kwotowo roszcze& od
jednego sprawcy szkody) i dzi$ki temu zwi$ksza efektywno%' ochrony s"dowej.

Cele, którym s!u#y post$powanie grupowe, s" istotne nie tylko dla samych
zainteresowanych stron sporu, ale tak#e wymiaru sprawiedliwo%ci jako takiego. Przede
wszystkim nale#y wskaza' na takie zalety post$powania grupowego, jak ekonomia wymiaru
sprawiedliwo%ci czy ujednolicenie rozstrzygni$' w podobnych sprawach.

Przez post$powanie grupowe osi"ga si$ odci"#enie s"dów od rozpatrywania wielu

podobnych spraw ró#nych podmiotów oraz zmniejszenie kosztów post$powania (np. wspólne
post$powanie dowodowe).

W pa&stwach cz!onkowskich UE powszechnie podkre%la si$, #e korzy%ci p!yn"ce

z wprowadzenia instytucji post$powania grupowego obejmuj" poprawienie funkcjonowania
wspólnego rynku (przez podniesienie bezpiecze&stwa prawnego nabywcy – konsumenta),
rozszerzenie zakresu dost$pu do wymiaru sprawiedliwo%ci (ponad 70 % ankietowanych
obywateli krajów cz!onków UE deklaruje, #e skorzysta!oby z ochrony s"dowej w drobnych
sprawach, je#eli mog!yby by' one wytaczane wspólnie z innymi osobami).

Przepisów o post$powaniu grupowym nie zdecydowano si$ w!"czy' do Kodeksu

post$powania cywilnego, zak!adaj"c, #e ta nowa instytucja post$powania cywilnego wymaga
sprawdzenia w praktyce. Zdobyte w ten sposób do%wiadczenia mog" za% doprowadzi' do
zmian w regulacji. Ze wzgl$du na potrzeb$ zapewnienia stabilizacji Kodeksu post$powania
cywilnego, i tak zbyt cz$sto zmienianego, uznano, #e lepiej b$dzie, je#eli w pocz"tkowym
okresie obowi"zywania przepisów o post$powaniu grupowym b$d" one zawarte poza
kodeksem.

W projekcie zak!ada si$, #e w post$powaniu grupowym wyst"pi" cztery stadia:

– post$powanie w przedmiocie dopuszczalno%ci post$powania,
– ustalenie zakresu podmiotowego i przedmiotowego sprawy, dochodzonej przez co najmniej
10 podmiotów, ko&cz"ce si$ postanowieniem s"du w przedmiocie sk!adu grupy,
– rozpoznanie sprawy ko&cz"ce si$ wydaniem orzeczenia co do istoty sprawy,
– wykonanie orzeczenia, w tym w zakresie kosztów post$powania.

II. Projekt w art. 1 zawiera definicj$ ustawow" ,,post$powania grupowego”, zgodnie

z któr" jest to s"dowe post$powanie cywilne w sprawach, w których s" dochodzone przez co

3
najmniej 10 osób roszczenia jednego rodzaju oparte na jednakowej podstawie faktycznej lub
prawnej, je#eli istotne okoliczno%ci faktyczne uzasadniaj"ce #"danie s" wspólne dla
wszystkich roszcze&. Jak zatem wynika z przepisu, post$powanie grupowe odnosi si$ tylko do
przypadków, w których z grup" mamy do czynienia po stronie powodowej.

Korzystaj"c z do%wiadcze& zwi"zanych z instytucj" wspó!uczestnictwa formalnego,

projektodawca przes"dza, #e wi$( istniej"ca mi$dzy osobami – cz!onkami grupy – ma by'
oparta na jednakowej podstawie faktycznej (np. korzystanie z us!ug jednego banku, kuracja
tym samym medykamentem, zamieszkiwanie w strefie oddzia!ywania zak!adu) albo na
jednakowej podstawie prawnej, a ponadto zachodzi' musi to#samo%' ,,istotnych”
okoliczno%ci faktycznych uzasadniaj"cych poszczególne roszczenia podmiotów (np.
zwi"zanie umow" o przewóz i uczestniczenie w jednym wypadku drogowym). Ocena, czy
wi$( istniej"ca mi$dzy podmiotami skutkuje mo#liwo%ci" po!"czenia ich w grup$
i dopuszczenia rozpoznania sprawy w post$powaniu grupowym, ka#dorazowo b$dzie nale#a!a
do s"du, badaj"cego wst$pnie pozew. Projekt jest w tym zakresie elastyczny, umo#liwiaj"c
dochodzenie roszcze& o ró#nym charakterze (pieni$#nych lub niepieni$#nych).

Roszczenie powoda w sprawach o roszczenia pieni$#ne mo#e zmierza' do wydania

przez s"d wyroku ograniczaj"cego si$ do ustalenia odpowiedzialno%ci pozwanego, bez
orzekania o jego wysoko%ci (art. 2 ust. 3). Taka sytuacja mo#e zaistnie', je#eli okoliczno%ci
dotycz"ce poszczególnych cz!onków grupy s" na tyle zró#nicowane, #e nie jest mo#liwe
ujednolicenie wysoko%ci roszcze& poszczególnych osób. Po wydaniu przez s"d wyroku
ustalaj"cego odpowiedzialno%' pozwanego, ka#dy z cz!onków grupy mo#e w indywidualnym
procesie dochodzi' przys!uguj"cego mu roszczenia, a wyrok wydany w post$powaniu
grupowym pe!ni w procesie indywidualnym rol$ prejudykatu. Wyrok, który uwzgl$dnia
powództwo o ustalenie odpowiedzialno%ci, nie jest zatem wyrokiem wst$pnym w rozumieniu
art. 318 K.p.c., gdy# ko&czy on post$powanie ca!kowicie grupowe w pierwszej instancji,
podczas gdy po wydaniu wyroku wst$pnego toczy si$ jeszcze dalsze post$powanie co do
wysoko%ci roszczenia. W przypadku, o którym mowa w art. 2 ust. 1, powód nie jest
obowi"zany wykazywa' interesu prawnego w ustaleniu odpowiedzialno%ci pozwanego. Nie
stosuje si$ zatem art. 189 K.p.c. Wykazywanie interesu prawnego w tym przypadku jest
zb$dne, albowiem zawsze chodzi tylko o to, #e cz!onkowie grupy chc" mie' mo#liwo%'
dochodzenia swoich roszcze& o %wiadczenie indywidualnie.

W przypadku gdy w post$powaniu grupowym ma by' dochodzone roszczenie

o zas"dzenie kwoty pieni$#nej, cz!onkowie grupy musz" zgodzi' si$ na rycza!towe okre%lenie

4
wysoko%ci nale#nego im odszkodowania, tzn. na jego ujednolicenie (standaryzacj$),
rezygnuj"c z ewentualno%ci dochodzenia swojego roszczenia indywidualnie i z jego
zaspokojenia w szerszym zakresie. Post$powanie grupowe w sprawach o roszczenia pieni$#ne
jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysoko%' roszczenia dla ka#dego cz!onka grupy zosta!a
ujednolicona przy uwzgl$dnieniu wspólnych okoliczno%ci sprawy. Wysoko%' roszcze& mo#e
by' ujednolicona w podgrupach (art. 2 ust. 2), je#eli okoliczno%ci dotycz"ce poszczególnych
cz!onków grupy s" na tyle zró#nicowane, #e ujednolicenie roszcze& wszystkich cz!onków
grupy nie jest mo#liwe (np. z uwagi na zró#nicowany charakter poniesionych szkód), ale do
ujednolicenia dochodzi w mniejszych zespo!ach.

Dochodzenie roszcze& w post$powaniu grupowym nie wyklucza mo#liwo%ci

wytoczenia powództwa przeciw temu samemu pozwanemu przez osoby, które nie przyst"pi"
do grupy, mimo #e ich roszczenie nadawa!oby si$ do tego, albo te# wyst"pi!y z grupy w trybie
przewidzianym przez projekt (art. 1 ust. 2).

Ze wzgl$du na rang$ spraw rozpoznawanych w post$powaniu grupowym oraz jego

znaczenie dla ochrony praw podmiotowych lub interesów cz!onków grupy przewiduje si$
powierzenie tych spraw s"dom okr$gowym (art. 3 ust. 1). S"d rozpoznaje spraw$ w sk!adzie
trzech s$dziów zawodowych (art. 3 ust. 2).

III. Wzorem ustawodawstw innych pa&stw, powodem w post$powaniu grupowym jest

tzw. reprezentant grupy, którym mo#e by' cz!onek grupy albo powiatowy (miejski) rzecznik
konsumentów (art. 4). Rozwi"zanie takie wynika ze specyfiki post$powania grupowego,
w którym w sk!ad grupy wchodzi niekiedy du#a (nawet do kilkunastu tysi$cy) liczba osób,
i dla jego sprawnego przeprowadzenia konieczne jest przyznanie legitymacji czynnej jednemu
podmiotowi.

Ustawa nie ingeruje w zasadzie w relacje mi$dzy cz!onkami grupy i jej

reprezentantem, pozostawiaj"c je umowie zainteresowanych podmiotów. Tre%' tej umowy
zainteresowani mog" ukszta!towa' dowolnie, zgodnie z zasad" swobody umów. Umowie
stron pozostawiono tak#e problem, sk"d reprezentant grupy b$dzie posiada! %rodki pieni$#ne
na pokrycie op!at zwi"zanych ze wszcz$ciem post$powania oraz kaucj$.

Na reprezentancie ci"#y wiele obowi"zków zwi"zanych z zebraniem grupy,

uzgodnieniem zasad uczestnictwa w grupie czy ustaleniem wynagrodzenia adwokata (radcy
prawnego). Cz!onkom grupy pozostawiono jedynie decyzje w kwestiach najistotniejszych dla

5
ochrony ich praw podmiotowych (co do cofni$cia pozwu, zrzeczenia si$ i ograniczenia
roszczenia i zawarcia ugody) (art. 19).

Procesowe relacje mi$dzy reprezentantem a cz!onkami grupy (status reprezentanta)

zosta!y uregulowane na zasadzie subrogacji, polegaj"cej na tym, #e reprezentant grupy
prowadzi post$powanie w imieniu w!asnym, ale na rzecz wszystkich cz!onków grupy.
Cz!onkowie grupy nie s" stron" w post$powaniu grupowym. Je#eli jednak zachodzi potrzeba
ich przes!uchania, to z oczywistych wzgl$dów przes!uchuje si$ ich w charakterze strony, a nie
%wiadka (art. 20). W post$powaniu s" wszak dochodzone ich roszczenia.

Projekt przewiduje wprowadzenie przymusu adwokacko-radcowskiego w sprawach

rozpoznawanych w post$powaniu grupowym, co wynika z potrzeby zapewnienia
profesjonalizmu w prowadzeniu procesu celem ochrony praw lub interesów cz!onków grupy,
niebior"cych osobistego udzia!u w post$powaniu. Zast$pstwo przez adwokata albo radc$
prawnego nie jest jednak potrzebne, je#eli osoba b$d"ca reprezentantem grupy ma taki status.

Zast$pstwo powoda przez adwokata lub radc$ prawnego nie jest obowi"zkowe, je#eli
reprezentantem grupy jest powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. W zwi"zku z tym,
je#eli rzecznik konsumentów nie ustanowi! pe!nomocnika, to nie ma obowi"zku do!"czenia
do pozwu umowy z takim pe!nomocnikiem (zob. art. 6 ust. 2 in fine).

IV. Specyfika spraw rozpoznawanych w post$powaniu grupowym przejawia si$ tak#e

w szczególnych wymaganiach dotycz"cych pozwu. Poza warunkami, jakie powinno spe!nia'
pismo procesowe i pozew w post$powaniu cywilnym (art. 126 i 187 K.p.c.), w art. 6
wskazuje si$ dodatkowe elementy pozwu.

Do pozwu nale#y do!"czy' o%wiadczenia co najmniej 10 podmiotów o ich

przyst"pieniu do grupy, wyra#eniu zgody na osob$ reprezentanta grupy i na obj$cie ich
roszcze& post$powaniem grupowym – na zasadach przewidzianych w #"daniu pozwu oraz
umow$ reprezentanta grupy z pe!nomocnikiem, okre%laj"c" sposób wynagrodzenia
pe!nomocnika.

Zgodnie z art. 5 umowa reguluj"ca wynagrodzenie pe!nomocnika mo#e okre%la'

wynagrodzenie w stosunku do kwoty zas"dzonej na rzecz powoda. Maj"c na wzgl$dzie
potrzeb$ zainteresowania fachowych pe!nomocników udzia!em w skomplikowanych
post$powaniach grupowych, przepis ten prze!amuje zasad$, #e wynagrodzenie pe!nomocnika
nie mo#e zale#e' od wysoko%ci zas"dzonego na rzecz strony roszczenia.

6
 V. Projekt nie wy!"cza mo#liwo%ci ugodowego za!atwienia sprawy, podkre%laj"c
zarazem mo#liwo%' skierowania stron do mediacji przez s"d, co mo#e nast"pi', wedle oceny
s"du, nie tylko a# do zamkni$cia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozpraw$, ale
w ka#dym stadium sprawy (art. 7). Ugoda podlega kontroli s"du zgodnie z art. 19 ust. 2.

VI. Powództwo grupowe jest silnym elementem nacisku na pozwanego, który

w zwi"zku z jego wytoczeniem cz$sto jest stawiany pod pr$gierzem opinii publicznej, musi
tak#e zarezerwowa' niekiedy znaczne sumy dla zapewnienia sobie mo#liwo%ci skutecznej
obrony swoich praw. Dostrzegaj"c niebezpiecze&stwa p!yn"ce z ewentualno%ci nadu#ycia
instytucji post$powania grupowego, w projekcie przewiduje si$ mo#liwo%' zabezpieczenia
kosztów post$powania w drodze kaucji. Jest to rozwi"zanie zbli#one do znanej post$powaniu
cywilnemu instytucji kaucji aktorycznej (art. 1119 K.p.c.).

Zgodnie z art. 8 projektu, na #"danie pozwanego s"d mo#e zobowi"za' powoda do

z!o#enia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu. Pozwany mo#e zg!osi' #"danie
zabezpieczenia kosztów najpó(niej przy pierwszej czynno%ci procesowej. Pozwany nie ma
prawa domaga' si$ z!o#enia kaucji, je#eli uznana przez niego cz$%' roszczenia reprezentanta
grupy wystarcza na zabezpieczenie kosztów. Ocena, w jakim zakresie (nawet zg!oszone przy
uznaniu przez pozwanego cz$%ci roszczenia) nale#y zabezpieczy' pozwanego, nale#y do
s"du. S"d oznaczy wysoko%' kaucji, maj"c na wzgl$dzie prawdopodobn" sum$ kosztów,
które poniesie pozwany. Kaucj$ sk!ada si$ w gotówce. Kaucja nie mo#e by' wy#sza ni#
10 % warto%ci przedmiotu sporu. Je#eli w toku sprawy po ustaleniu sk!adu grupy oka#e si$,
#e kaucja nie wystarcza, pozwany mo#e #"da' dodatkowego zabezpieczenia. S"d orzeka
o dodatkowym zabezpieczeniu postanowieniem, na które przys!uguje pozwanemu
i powodowi za#alenie. Postanowienie w przedmiocie kaucji s"d mo#e wyda' na posiedzeniu
niejawnym.

Po bezskutecznym up!ywie wyznaczonego przez s"d terminu do z!o#enia kaucji, s"d na

wniosek pozwanego odrzuci pozew lub %rodek odwo!awczy, orzekaj"c o kosztach jak
w przypadku cofni$cia pozwu. Powód mo#e #"da' przywrócenia terminu na zasadach
ogólnych. Je#eli za% powód nie wp!aci dodatkowej kaucji (art. 8 ust. 4), s"d umorzy
post$powanie na zasadach ogólnych (art. 355 K.p.c.).

VII. Podstawowym zagadnieniem, które musi rozstrzygn"' s"d, jest dopuszczalno%'

post$powania grupowego. Rozstrzygni$cie tego zagadnienia wymaga wyznaczenia

7
rozprawy. Je#eli stwierdzi brak okoliczno%ci uzasadniaj"cych rozpoznanie sprawy
w post$powaniu grupowym, odrzuca pozew. W przeciwnym razie s"d wydaje postanowienie
o rozpoznaniu sprawy w post$powaniu grupowym (art. 10 ust. 1).

Odrzucenie pozwu z powodu niedopuszczalno%ci post$powania grupowego nie mo#e

jednak odbi' si$ na ochronie indywidualnych praw podmiotowych cz!onków grupy. Aby
zapobiec takim negatywnym skutkom, w art. 10 ust. 3 przewiduje si$, #e w przypadku
wytoczenia przez cz!onka grupy, w terminie sze%ciu miesi$cy od prawomocnego odrzucenia
pozwu, powództwa o roszczenie, które by!o obj$te powództwem w post$powaniu
grupowym, w odniesieniu do roszczenia zostaj" zachowane skutki wytoczenia powództwa
w post$powaniu grupowym (np. przerwa biegu przedawnienia).

VIII. W projekcie przyj$to za!o#enie, #e post$powaniem grupowym zostaj" obj$te

roszczenia tylko tych osób, które wyra#" wyra(nie tak" wol$ (tzw. opt-in). Dla ustalenia
osobowego sk!adu grupy jest zatem niezb$dne z!o#enie o%wiadcze& o przyst"pieniu do grupy
przez uprawnione osoby. Zgodnie z art. 11 po uprawomocnieniu si$ postanowienia
o rozpoznaniu sprawy w post$powaniu grupowym s"d og!asza o wytoczeniu powództwa
w post$powaniu grupowym. Og!oszenie powinno wskazywa' s"d, przed którym toczy si$
post$powanie, przedmiot sprawy oraz informacj$ dla uprawnionych, których roszczenia
mog!yby by' obj$te powództwem, o zasadach wynagrodzenia pe!nomocnika oraz
o mo#liwo%ci przyst"pienia do grupy w terminie nie d!u#szym ni# 2 miesi"ce od daty
obwieszczenia przez z!o#enie o%wiadczenia reprezentantowi grupy. Przyst"pienie do grupy
po up!ywie terminu nie jest dopuszczalne.

Og!oszenia mo#na zaniecha', je#eli z okoliczno%ci sprawy wynika, #e wszyscy

uprawnieni z!o#yli ju# o%wiadczenia o przyst"pieniu do grupy (art. 11 ust. 2).

Wykaz osób, które przyst"pi!y do grupy, sporz"dza reprezentant grupy i przedstawia

s"dowi, do!"czaj"c o%wiadczenia o przyst"pieniu do grupy. Wykaz dor$cza si$ pozwanemu
(art. 12).

Z chwil" przedstawienia s"dowi przez powoda o%wiadczenia o przyst"pieniu do grupy

mi$dzy cz!onkiem grupy oraz pozwanym powstaje skutek sprawy w toku, co do roszczenia
obj$tego post$powaniem grupowym (art. 13 ust. 1). W projekcie unormowano tak#e wp!yw,
jaki wywiera przyst"pienie do grupy przez osob$, która wcze%niej wytoczy!a indywidualne
powództwo o roszczenie, które podlega obj$ciu post$powaniem grupowym. W takim

8
przypadku s"d wydaje postanowienie o umorzeniu wcze%niej wszcz$tego procesu (art. 13
ust. 2).

Pozwany, w terminie wyznaczonym przez s"d, co najmniej miesi$cznym, mo#e

podnie%' zarzuty co do cz!onkostwa okre%lonych osób w grupie (art. 15). W sprawach
o roszczenia pieni$#ne ci$#ar udowodnienia przynale#no%ci cz!onka do grupy spoczywa na
reprezentancie grupy. W innych sprawach do ustalenia przynale#no%ci cz!onka do grupy
wystarcza uprawdopodobnienie (art. 16).

Po up!ywie terminu zakre%lonego przez s"d – co najmniej miesi"ca – od dor$czenia

reprezentantowi grupy zarzutów co do cz!onkostwa, s"d wydaje postanowienie co do sk!adu
grupy. Po wydaniu tego postanowienia o%wiadczenie cz!onka grupy o wyst"pieniu z grupy
jest bezskuteczne (art. 18).

Ustalony w zakre%lony wy#ej sposób sk!ad grupy determinuje zakres podmiotowy

i przedmiotowy post$powania.

W celu wyeliminowania podmiotowej komplikacji post$powania w art. 14 projekt

wy!"cza mo#liwo%' zg!aszania przez cz!onków grupy interwencji ubocznej po stronie
powoda.

IX. Osoba reprezentanta grupy ma istotne znaczenie dla w!a%ciwego prowadzenia

sprawy i w konsekwencji dla ochrony cz!onków grupy. St"d te# w projekcie przewiduje si$
mo#liwo%' oceny wywi"zywania si$ reprezentanta grupy z jego obowi"zków przez cz!onków
grupy oraz mo#liwo%' jego zmiany (nie tylko na skutek zaniedba&, ale tak#e jako skutek
innych zdarze& losowych).

Zgodnie z art. 18 projektu, na wniosek wi$cej ni# po!owy cz!onków grupy, s"d mo#e
dokona' zmiany reprezentanta grupy. Wniosek powinien wskazywa' propozycj$ co do
nowego reprezentanta grupy oraz zawiera' jego o%wiadczenie o wyra#eniu przez niego
zgody na obj$cie tej funkcji. S"d wydaje postanowienie na posiedzeniu niejawnym. S"d
powinien oceni' zasadno%' wniosku, bior"c m.in. pod uwag$ stan sprawy, interes grupy,
sposób wywi"zywania si$ reprezentanta z obowi"zków, jego sytuacj$ osobist". Zmiana
reprezentanta grupy nie powoduje jednak wyga%ni$cia pe!nomocnictwa udzielonego
w post$powaniu adwokatowi albo radcy prawnemu. Oczywi%cie nowy reprezentant grupy
mo#e cofn"' udzielone pe!nomocnictwo na zasadach ogólnych i ustanowi' nowego
pe!nomocnika.

9
 X. Projekt zak!ada, #e post$powanie dowodowe w post$powaniu grupowym b$dzie
prowadzone na podstawie zasad ogólnych Kodeksu post$powania cywilnego. Je#eli jednak
chodzi o przeprowadzenie dowodu z przes!uchania cz!onka grupy, to w art. 20 stwierdza si$,
#e przes!uchuje si$ go w charakterze strony (a nie %wiadka). Reprezentant grupy jako powód
prowadzi bowiem post$powanie w imieniu w!asnym, ale na rzecz cz!onków grupy (art. 4
ust. 3). Cz!onek grupy jest wi$c stron" w znaczeniu materialnym.

XI. W sentencji wyroku nale#y wymieni' wszystkich cz!onków grupy (art. 21).
W wyroku zas"dzaj"cym %wiadczenie pieni$#ne nale#y ponadto zaznaczy', jaka kwota
przypada ka#demu cz!onkowi grupy (podgrupy). Wyrok prawomocny ma skutek wobec
wszystkich cz!onków grupy. S"d, uznaj"c roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie (art. 2
ust. 2), mo#e wyda' wyrok przes"dzaj"cy o odpowiedzialno%ci pozwanego co do zasady.
W tym przypadku ka#dy z cz!onków grupy mo#e wytoczy' odr$bne powództwo o zas"dzenie
nale#nego mu %wiadczenia. W takim post$powaniu wyrok ustalaj"cy odpowiedzialno%'
pozwanego co do zasady ma znaczenie prejudykatu (art. 365 K.p.c.).

XII. Tytu!em egzekucyjnym do prowadzenia egzekucji %wiadcze& pieni$#nych

zas"dzonych na rzecz poszczególnych cz!onków grupy (podgrupy) jest wyci"g z wyroku
obejmuj"cy ich %wiadczenia (art. 22).

W sprawach o %wiadczenia niepieni$#ne egzekucj$ zas"dzonego %wiadczenia wszczyna

si$ na wniosek reprezentanta grupy (art. 23 ust. 1). Je#eli zas"dzone %wiadczenie
niepieni$#ne nie zostanie spe!nione w terminie sze%ciu miesi$cy, liczonym od
uprawomocnienia si$ wyroku, a w tym czasie reprezentant grupy nie wyst"pi z wnioskiem
o wszcz$cie egzekucji, ka#dy z cz!onków grupy mo#e zwróci' si$ do s"du, który wyda!
wyrok, z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalno%ci, a tak#e o wszcz$cie egzekucji (art. 23
ust. 2).

XIII. Post$powanie grupowe zawiera w sobie wiele odr$bno%ci w stosunku do

,,indywidualistycznie” ukszta!towanego post$powania ,,zwyk!ego” regulowanego w Kodeksie
post$powania cywilnego. St"d te# projektodawca proponuje, aby w kwestiach
nieuregulowanych odmiennie w ustawie stosowa' odpowiednio przepisy Kodeksu
post$powania cywilnego, z wy!"czeniem tych z nich, które stoj" w sprzeczno%ci z istot"
post$powania grupowego (art. 24 ust. 1).

10
 XIV. Ze wzgl$du na rozpoznawanie roszcze& wielu podmiotów jednocze%nie wydaje
si$ w!a%ciwe ustalenie op!aty s"dowej w ni#szej wysoko%ci ni# w post$powaniu zwyczajnym.
Proponowane jest ustalenie op!aty s"dowej w wysoko%ci 2 % warto%ci przedmiotu sporu lub
przedmiotu zaskar#enia, jednak nie mniej ni# 30 z!otych oraz nie wi$cej ni# 100 000 z!otych.
Wysoko%' op!aty s"dowej powinna by' ustalana przez s"d dopiero po ostatecznym ustaleniu
si$ sk!adu grupy, co jest jednoznaczne z ustaleniem ogólnej wysoko%ci roszczenia
dochodzonego przez cz!onków grupy.

W sprawach dochodzonych w post$powaniu grupowym nie stosuje si$ przepisów

art. 100 § 2, art. 101 – 103, 105, 107 i 109 – 112 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
s"dowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, z pó(n. zm.).

11
 OCENA SKUTKÓW REGULACJI:

1. Cel wprowadzenia ustawy

Celem regulacji jest stworzenie mo#liwo%ci rozstrzygni$cia wielu podobnych spraw

ró#nych podmiotów w jednym post$powaniu s"dowym oraz u!atwienie dost$pu do s"du
w sytuacjach, w których dochodzenie roszczenia w takim post$powaniu jest korzystniejsze
dla zainteresowanego ni# indywidualne wyst$powanie z w!asnym roszczeniem.

2. Wskazanie podmiotów, na które oddzia!uje ustawa

Projekt dotyczy nieoznaczonego kr$gu osób fizycznych, prawnych oraz jednostek

organizacyjnych nieb$d"cych osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolno%' prawn"
(u!omne osoby prawne).

3. Konsultacje

W ramach konsultacji spo!ecznych projekt ustawy zosta! przekazany do

zaopiniowania: Pierwszemu Prezesowi S"du Najwy#szego, Krajowej Radzie S"downictwa,
Naczelnej Radzie Adwokackiej, Krajowej Radzie Radców Prawnych, Prokuratorii Generalnej
Skarbu Pa&stwa, Stowarzyszeniu S$dziów „Iustitia”, Zwi"zkowi Banków Polskich,
Narodowemu Bankowi Polskiemu, Business Centre Club, Konfederacji Pracodawców
Polskich, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych ,,Lewiatan”, Krajowej Izbie
Gospodarczej, Stowarzyszeniu Konsumentów Polskich oraz Federacji Konsumentów.

Krajowa Rada S"downicza (KRS) podnios!a, #e projekt wkracza w regulacje dwóch

ustaw, z czego jednej o randze kodeksu, co prowadzi do zaburzenia systemu prawnego.
Zdaniem KRS, proponowane rozwi"zania s" niedostatecznie rozwini$te, a u#ywana
terminologia nie jest dostosowana do wyst$puj"cej w Kodeksie post$powania cywilnego
i w ustawie o kosztach s"dowych w sprawach cywilnych. Problematyka „post$powania
grupowego” powinna znale(' rozwi"zanie systemowe wkomponowane prawid!owo
w szeroko rozumian" procedur$ s"dow".

Odpowiadaj"c na uwagi KRS, nale#y stwierdzi', #e post$powanie grupowe jest

wkomponowane w system prawa procesowego cywilnego. Fakt, #e jest to regulacja nowa,

12
niemaj"ca tradycji w prawie polskim (z nielicznymi, lecz niesprawdzonymi wyj"tkami),
sprawia, #e nie nale#y jej zamieszcza' w K.p.c. By' mo#e, je#eli post$powanie zbiorowe
znajdzie uznanie w praktyce, zasadne oka#e si$ wprowadzenie tej instytucji do K.p.c. Jednak
obecnie jest na to za wcze%nie.

Zwi"zek Banków Polskich (ZBP) zg!osi! m.in. zastrze#enia dotycz"ce art. 1 projektu
ustawy. Przepis ten nie koresponduje z art. 1 K.p.c., który zawiera definicj$ przedmiotu
post$powania s"dowego. Wed!ug ZBP projektowana ustawa nie precyzuje poj$cia
„podgrupy”. Projektowanym aktem wprowadza si$ do systemu prawa nowe poj$cie, nie
definiuj"c go, co mo#e powodowa' trudno%ci w praktycznym stosowaniu regulacji. Zdaniem
ZBP nie jest spójny z przepisami K.p.c. zawarty w projekcie przepis o ograniczeniu #"dania
ustalenia odpowiedzialno%ci. W projekcie nale#a!oby równie# wskaza', kto jest powodem,
cz!onek grupy czy grupa, oraz jaki status przys!uguje ka#demu z tych podmiotów.
W"tpliwo%ci ZBP budzi odej%cie od regulacji dotycz"cych ponoszenia op!at przez strony
z tytu!u zast$pstwa procesowego na rzecz adwokatów i radców prawnych. Zaproponowane
w projekcie rozwi"zanie mo#e doprowadzi' do swoistej „amerykanizacji” naszego wymiaru
sprawiedliwo%ci i wprowadzi' praktyk$ „poszukiwania” poszkodowanych przez
potencjalnych pe!nomocników w celu zwielokrotnienia profitów z prowadzenia sprawy. ZBP
stoi na stanowisku, #e art. 16 projektu jest niezgodny z art. 6 Konwencji o ochronie praw
cz!owieka i podstawowych wolno%ci, gdy# brak mo#liwo%ci z!o#enia o%wiadczenia przez
cz!onka grupy o wyst"pieniu z niej jest sprzeczny z prawem do s"du.

Odnosz"c si$ do uwag ZBP, zauwa#y' trzeba, #e art. 1 K.p.c. zawiera definicj$ sprawy
cywilnej, natomiast art. 1 projektu okre%la jego zakres przedmiotowy. W art. 1 projektu nie
chodzi o definicj$ sprawy cywilnej, lecz o stwierdzenie, #e w ustawie chodzi o post$powanie
cywilne (ergo o post$powanie w sprawie cywilnej). Poj$cia grupy i podgrupy daje si$ ustali'
na podstawie art. 2 projektu. Chodzi o osoby, w odniesieniu do których wysoko%' roszczenia
jest ujednolicona przy uwzgl$dnieniu wspólnych okoliczno%ci sprawy. Je#eli np. w ramach
grupy osób poszkodowanych w wypadku komunikacyjnym s" osoby, które dozna!y obra#e&
powierzchownych, a inne z!amania ko&czyn itp., to oczywiste staje si$ utworzenie podgrup,
w ramach których dojdzie do zró#nicowania wysoko%ci roszcze&. Projekt normuje
post$powanie grupowe, wprowadzaj"c odr$bno%ci w porównaniu z ogólnym przebiegiem
procesu cywilnego. Wymóg wykazania interesu prawnego przy powództwie o ustalenie
prawa lub stosunku prawnego nie jest nienaruszalnym za!o#eniem konstrukcyjnym, lecz
zasad", od której w naszym systemie prawnym zachodz" wyj"tki (zob. np. art. 252 § 1

13
K.s.h.). Okre%lenie powoda wynika z art. 4 ust. 1 i 3 projektu. Jest nim zawsze reprezentant
grupy. W zakresie zawartych w projekcie zasad dotycz"cych ponoszenia przez strony op!at
z tytu!u zast$pstwa procesowego chodzi o stworzenie mechanizmu zach$caj"cego prawników
do anga#owania si$ w prowadzenie trudnych procesów. Procesami takimi b$d" z pewno%ci"
niektóre sprawy zwi"zane z dochodzeniem roszcze& w post$powaniu grupowym.
Odpowiadaj"c na zarzut niezgodno%ci art. 16 projektu z art. 6 Konwencji o ochronie praw
cz!owieka i podstawowych wolno%ci, nale#y stwierdzi', #e sugerowana sprzeczno%' nie
zachodzi. Zakaz wyst"pienia cz!onka z grupy po uprawomocnieniu si$ postanowienia co do
sk!adu grupy wynika z konieczno%ci zapewnienia sprawno%ci post$powania s"dowego.
Mo#liwo%' dowolnego wyst"pienia z grupy powodowa!aby dezorganizacj$ przebiegu
post$powania wskutek wyst"pienia z grupy poszczególnych jej cz!onków. Nale#y wskaza', #e
je#eli kto% zdecyduje si$ na przyst"pienie do grupy, to musi by' %wiadomy wynikaj"cych
z tego konsekwencji prawnych. W projekcie zastosowano technik$ opt-in, w której
przyst"pienie do grupy okre%lonej osoby dokonuje si$ przez z!o#enie stosownego
o%wiadczenia.

Konfederacja Pracodawców Polskich (KPP) zg!osi!a zastrze#enia w stosunku do art. 1

projektu. Zdaniem KPP, projekt ustawy nie zawiera #adnych ogranicze& przedmiotowych ani
podmiotowych co do stosowania trybu post$powania grupowego, co mo#e powodowa'
trudno%ci w stosowaniu ustawy, ze wzgl$du na ró#nice mi$dzy poszczególnymi stanami
faktycznymi. W"tpliwo%ci wywo!uje liczba osób niezb$dna do wniesienia powództwa
grupowego. Wyja%nienia wymaga, na czym ma polega' ujednolicenie roszcze& pieni$#nych,
w tym ujednolicenie w podgrupach. Wed!ug KPP nie jest w!a%ciwym rozwi"zaniem brak
wymogu wykazania interesu prawnego dla dochodzenia roszczenia o ustalenie. Projekt nie
zawiera regulacji dotycz"cej odpowiedzialno%ci reprezentanta wobec pozosta!ych cz!onków
grupy za nierzetelne prowadzenie procesu. Zawarty w projekcie system wi$kszo%ciowego
decydowania o dokonaniu dyspozytywnych (cofni$cie pozwu, zrzeczenie si$ lub ograniczenie
roszczenia, zawarcie ugody) czynno%ci mo#e budzi' w"tpliwo%ci natury konstytucyjnej.

Zakres ustawy jest %wiadomie zakre%lony szeroko i nie nale#y wprowadza' w tym
przedmiocie ogranicze&. Podstawowym wyznacznikiem dopuszczalno%ci post$powania
grupowego jest wymóg, wynikaj"cy z art. 1 projektu, wed!ug którego chodzi tylko o te
przypadki, gdy roszczenia cz!onków grupy s" oparte na jednakowej podstawie faktycznej albo
na jednakowej podstawie prawnej, je#eli istotne okoliczno%ci faktyczne uzasadniaj"ce #"danie

14
s" wspólne dla wszystkich roszcze&. Liczba osób konstytuuj"ca grup$ w rozumieniu projektu
jest kwesti" konwencji. Nie ma natomiast w"tpliwo%ci, #e prowadzenie „zwyk!ego” procesu
cywilnego, w którym mieliby%my do czynienia z 10 wspó!uczestnikami, by!oby w praktyce
rzecz" niezmiernie trudn". To samo przez si$ wystarcza, aby uzna', #e liczba 10 cz!onków
grupy nie jest za ma!a. Z przepisu art. 2 ust. 1 projektu wynika, #e ujednolicenie odnosi si$ do
wysoko%ci roszcze&. Wysoko%' roszcze& zostaje ujednolicona wy!"cznie na potrzeby
post$powania grupowego. Nie wyklucza to dochodzenia innych roszcze& w odr$bnym
procesie. Powództwo grupowe w pewnych przypadkach s!u#y tak#e ochronie osób
niezidentyfikowanych, np. w przypadku roszcze& o zaniechanie naruszenia %rodowiska.
W zwi"zku z tym w projektowanej ustawie stworzono mechanizm, który umo#liwi
dochodzenie roszcze&, które dot"d nie by!y realizowane z takich przyczyn, jak
„nieop!acalno%'” procesu indywidualnego ze wzgl$du na nisk" wysoko%' roszczenia czy trud
i koszty ponoszone przez indywidualnego powoda. Relacja mi$dzy reprezentantem grupy
a jej cz!onkami wykracza poza problematyk$ procesow". Aby by' reprezentantem grupy,
trzeba mie' akceptacj$ jej cz!onków. Nikt nie musi przyst$powa' do grupy (za!o#enie opt-in),
je#eli nie godzi si$ na osob$ reprezentanta. Relacje mi$dzy reprezentantem grupy i jej
cz!onkami okre%la prawo materialne. Propozycja zast"pienia wymogu zgody wi$kszo%ci
wymaganiem zgody powodowa!aby dezorganizacj$ przebiegu post$powania wskutek
wyst"pienia z grupy poszczególnych jej cz!onków. Nale#y wskaza', #e je#eli kto% zdecyduje
si$ na przyst"pienie do grupy, to musi by' %wiadomy wynikaj"cych z tego konsekwencji
prawnych. W projekcie zastosowano technik$ opt-in, w której przyst"pienie do grupy
okre%lonej osoby dokonuje si$ przez z!o#enie stosownego o%wiadczenia.

Zdaniem Narodowego Banku Polskiego nale#y rozwa#y', czy projektowana ustawa

nie powinna przewidywa' stosownej zmiany art. 17 K.p.c. w zwi"zku z przyj$ciem, #e
post$powanie grupowe nale#y do w!a%ciwo%ci s"du okr$gowego. Ponadto z projektu nie
wynika wprost, czy wszyscy cz!onkowie grupy maj" wyrazi' zgod$ na osob$ reprezentanta.

Nie jest zasadna uwaga zg!oszona do art. 3 projektu dotycz"ca nieokre%lenia

w projektowanym przepisie w!a%ciwo%ci rzeczowej s"dów okr$gowych. Zauwa#y' trzeba, #e
w projekcie nie chodzi o w!a%ciwo%' rzeczow" s"du (zob. art. 17 pkt 4 K.p.c.), lecz
o ograniczenie liczby s"dów, które b$d" prowadzi!y post$powania grupowe, przez co nast"pi
kumulacja tych spraw, pozwalaj"ca s$dziom na zdobycie wi$kszego do%wiadczenia. Zgoda na
osob$ reprezentanta, o której mowa w art. 6 ust. 2 projektu, jest zgod" wszystkich cz!onków,

15
którzy utworzyli grup$ przed wytoczeniem powództwa. Osób, które nie wyrazi!y zgody na
reprezentanta, na tym etapie by' nie mo#e, bo nie wesz!yby one do grupy. Osoba
przyst$puj"ca do grupy w pó(niejszym czasie wyra#a implicite zgod$ na jej reprezentanta.

Wed!ug Stowarzyszenia Konsumentów Polskich (SKP) do kr$gu podmiotów

uprawnionych do wytaczania powództw grupowych powinny zosta' równie# zaliczone
organizacje konsumenckie. Ponadto w stosunku do powiatowych (miejskich) rzeczników
konsumentów nie powinno stosowa' si$ regulacji dotycz"cych kaucji na zabezpieczenie
kosztów procesu.

W projekcie celowo zrezygnowano z rozwi"zania, wed!ug którego reprezentantem

grupy mo#e by' organizacja spo!eczna. Organizacje spo!eczne nie maj" dostatecznego
do%wiadczenia oraz %rodków finansowych na prowadzenie tego typu spraw. Jednak#e, je#eli
w praktyce oka#e si$, #e przyznanie takiego przywileju organizacjom spo!ecznym oka#e si$
celowe, mo#na znowelizowa' projekt w kierunku umo#liwienia tym podmiotom wytaczania
powództw grupowych. Kaucja zabezpiecza tzw. roszczenie o zwrot kosztów na wypadek
oddalenia powództwa. Nie ma znaczenia, czy reprezentantem grupy jest rzecznik
konsumentów czy inna osoba. W razie przegranej koszty nale#y zap!aci'. Jasne i klarowne
zasady w tym wzgl$dzie s" niezb$dne ze wzgl$du na konieczno%' zabezpieczenia tak#e
interesów pozwanego.

Projekt aktu zosta! uzgodniony z Komisj" Wspóln" Rz"du i Samorz"du

Terytorialnego.

Projektowana ustawa zosta!a zamieszczona w Biuletynie Informacji Publicznej (na

stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwo%ci (www.ms.gov.pl)) zgodnie z przepisami
ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o dzia!alno%ci lobbingowej w procesie stanowienia prawa
(Dz. U. Nr 169, poz. 1414). *aden podmiot nie zg!osi!, w trybie wy#ej wymienionej ustawy,
zainteresowania udzia!em w pracach nad przedmiotowym projektem.

4. Skutki spo!eczno-gospodarcze oraz finansowe wprowadzenia ustawy

4.1. Wp!yw na sektor finansów publicznych, w tym na bud#et pa&stwa i bud#ety

jednostek samorz"du terytorialnego

16
 Wej%cie w #ycie projektowanej ustawy mo#e spowodowa' skutki w postaci obni#enia
dochodów bud#etowych z tytu!u op!at s"dowych w cz$%ci 15 bud#etu pa&stwa – „S"dy
powszechne”, w zwi"zku z ustaleniem op!aty s"dowej w post$powaniu grupowym w ni#szej
wysoko%ci ni# w post$powaniu zwyczajnym. Ustalenie wysoko%ci tych skutków jest jednak
trudne do oszacowania z uwagi na brak danych dotycz"cych przewidywanej liczby spraw,
które b$d" rozpatrywane w post$powaniu grupowym, warto%ci przedmiotów sporu lub
przedmiotów zaskar#enia, a tak#e liczebno%ci grup sk!adaj"cych pozwy zbiorowe.

4.2. Wp!yw na rynek pracy

Regulacja nie b$dzie mia!a wp!ywu na rynek pracy.

4.3. Wp!yw na konkurencyjno%' gospodarki i przedsi$biorczo%', w tym na

funkcjonowanie przedsi$biorstw

Regulacja nie wp!ynie na konkurencyjno%' gospodarki.

4.4. Wp!yw na sytuacj$ i rozwój regionalny

Regulacja nie wp!ynie na sytuacj$ i rozwój regionalny.

5. Zgodno%' z prawem Unii Europejskiej

Materia obj$ta przedmiotowym projektem jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.

03/16si

17
 i\ rl-:
t c;'
"l"
{
URZ D
KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
SEKRETARZ
KOMITETU INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
SEKRETARZ STANU
Miko aj Dotugielewicz

Min.MD/5,ti ros,Dptrnu

Warszawa,dnia Smarca 2009 r.

Pan Maciej Berek

Sekretarz Radv Ministrów

opinia o zgodno ciz prawem Unii Europejskiej projektu ustawy o docltodzeniuroszcze

lupost powaniugrupo}|:,ym sporz dzona na podstawie art. 9 pkt 3 w zw. z art.2 ust. 1 pkt
2 i ust. 2 pkt2a ustawy z dnia 8 sierpnia 1996r. o Komitecie Integracji Europejskiej (Dz.
U. Nr 106, poz. 494) przez Sekretarza Komitetu Integracji Europejskiej Mikolaja
Dowgielewicza

PclnieMinistrze'
Sz nown},

W zwt zku z projektern ustawy o dochodzeniu roszcze w post powaniu grupowym,

przed o onymwraz z uzasadnieniemoraz ocen skutków regulacji(pismoz dnia 5.03.2009r.,
nr RM-10-35-09),uprzejmieinformuj ' e nie zg 'aszam
uwag.
Jednocze niepozwalam sobie vryrazi nast puj c opini :

Przedmiot regulacji nie jest obj fy prawem Unii Europejskiej.

Z powa aniem,

Do uprzeimejwiadomo ci:

Pan Zbigniew Wrona

PodsekretarzStanu
MinisterstwoSprawiedliwo ci

_:''
,,:' ,r: I
'', '
:.',L.'l ;r;..,,.,;"irlrjy :

-03-
..i009 U6

2 . ^a L , ! i p