Jacek Walczyski

LEGENDA I RZECZYWISTO O YCIU KARIERZE I MIERCI

ELVISA PRESLEYA

ROZDZIA X

EWANGELIA ELVISA

Sw mier Elvis Presley w pewnym stopniu przeczuwa. Kiedy bowiem wrka przepowiedziaa mu, e przeyje tyle samo lat ile jego matka. Gladys Presley zmara w sierpniu 1958 roku. Wikszo gazet i cz biografw (m. in. rwnie Leszek Strzeszewski) podaa, e rwnie w wieku 42 lat. W rzeczywistoci miaa lat 46. Zmara podobno z tsknoty za Elvisem, ktry w tym czasie przebywa za oceanem odbywajc sub wojskow. W rzeczywistoci choroba miaa inne podoe. Tym bardziej, e pocztkowo, gdy Elvis odbywa sub w Forcie Hood w Teksasie, sprowadzi rodzicw do pooonego w pobliu koszar miasteczka Killeen. Gdy choroba matki nasilia si, trzeba byo z powrotem przewie j do Memphis, gdzie zostaa umieszczona w szpitalu. Gladys zmara 14 sierpnia, a wic wtedy gdy Elvis suy jeszcze w Teksasie. Do Europy odpyn dopiero 22 wrzenia na pokadzie USS Randall wraz z ca jednostk. Do Bremerhaven przybili 1 padziernika. Sawa Elvisa Presleya to przede wszystkim sukces doczesny. Sawa innego wielkiego idola zbuntowanej modziey Jamesa Deana bya jego udziaem pomiertnym. Po mierci Elvisa Presleya prasa opublikowaa szereg artykularnych szczegw i epizodw z ycia artysty. A jaki by naprawd? Nie pierwszy raz zadajemy sobie to pytanie. Rozbieno ci na ten temat s olbrzymie. Wiadomo, e opucia go ona i to miao niewtpliwy wpyw na jego depresj fizyczn i psychiczn. Sprbujmy jednak zrozumie motywy modej kobiety. Elvis kocha bardzo t liczn, sodk dziewczyn, ktr zna od dorastajcej panienki, nieomal dziecka. Zapewni jej wszystko, podobno wszystko. Podobno bo opowiadano e gdy proponowaa Elvisowi, by si gdzie wybra, odpowiada, e nie ma potrzeby, bo wszystko mona sprowadzi

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

do Graceland. Niewykluczone wic, e luksusowe ycie piknej Priscilli byo take koszmarne. Rozrywk Presleya i jego dworu byo wybra si noc do lunaparku i korzysta z infantylnych uciech wesoego miasteczka w towarzystwie chopcw z Memphis. Nieprawdopodobne bogactwo i straszliwy bana: pienidze nie daj szczcia. Wydawa by si mogo, e Presleya obudowano mitem i legend nim jego przestrze zewntrzna zdya wypeni si czymkolwiek. W jego czterdziestodwuletnim yciu spotkay go dwa najboleniejsze ciosy. Pierwszy to mier matki, ktra bya mu najbliszym przyjacielem, pocieszycielem i doradc. Opiekunem i przewodnikiem. Zasiga jej rad, dzieli si smutkami i radociami. Nie byo dnia bez telefonu do niej. Nigdy nie by bardziej szczliwy jak wwczas gdy wraca do Gracelandu, ktry kupi przecie specjalnie dla niej. Dopki ya, ycie byo dla wesoe i zabawne, szczliwe i radosne, nawet gdy jeszcze za czasw jego dziecistwa klepali bied. Gdy zmara, rado znika i tylko reim codziennych zaj wyrywa go z monotonii wspomnie. Drugi cios to wwczas, gdy odtrcia go ta, ktr najbardziej po mierci matki pokocha, najdrosza, najliczniejsza, najukochasza. Ta, ktr niemal wychowa i uksztatowa dla siebie. Zaama si, lecz o ironio, ta bole i zaamanie uczyniy go zwykym normalnym czowiekiem. Uzwyczajniy i uczowieczyy. Posta Presleya przypomina w tym okresie, cho w sposb nieco wynaturzony, obywatela Kanea z filmu Orsona Wellesa. Kane by rwnie bogaty, rwnie legendarny i rwnie nieszczliwy i samotny jak ON Elvis Presley zwany KRLEM. mier Elvisa Presleya zbulwersowaa cay muzyczny wiat. Nastpia tu przed rozpoczciem tournee po najwikszych salach koncertowych Ameryki. Bilety na jego wystpy wyprzedawano od rki, lecz na odwoano koncerty nikt nie zgasza si po zwrot pienidzy. Zachowano je na pamitk. Podobnie byo tylko na koncercie Paula Anki w Warszawie w 1963 roku. Wwczas na wie o zamordowaniu prezydenta Kennedyego, Anka przerwa koncert i wspaniaa warszawska publiczno w milczeniu opucia Sal Kongresow. Ju w kilka godzin po mierci Elvisa niemal wszystkie radiostacje naday okolicznociowe audycje (polskie Radio we wszystkich programach), a Radio Luxembourg, ktre szczeglnie preferowao Elvisa, nie zwaajc na zamwienia sponsorujcych firm, prezentowao jego nagrania po kadych dwch innych pytach.

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

Analizujc hody jakie zgotowano Presleyowi po mierci, mona zada pytanie: dlaczego wanie ON doczeka si takich honorw, skoro idoli pop muzyki s na caym wiecie tysice, a mier takich gwiazd jak Buddy Holly, Eddie Cochrane, Janis Joplin czy Jimmy Hendrix ani w czci nie wywoaa takiego wstrzsu co mier Presleya. Ale nikt z wyej wymienionych nie pojawi si na muzycznej scenie we waciwym czasie i z waciw muzyk. A w przypadku Presleya te warunki zostay spenione i w tym tkwi przede wszystkim jedna z tajemnic jego sukcesw. Wiek dwudziesty zaznaczy si dwiema wojnami. Po ich okropnociach, wiat potrzebowa czego nowego, oywczego, szaleczego. Stare schematy legy w gruzach, do gosu zacza dochodzi modzie, ktra jak si rycho okazao, waciwie nie ma przy czym taczy. Po pierwszej wojnie wiatowej taczono jazz, gdy bya to muzyka funkcjonalna. Po drugiej wojnie, zmczeni jazzmani zaczli odchodzi od jazzu bigband owego i eksperymentujc doprowadzili do powstania jazzu nowoczesnego typu modern. Lecz ten rodzaj muzyki, podobnie jak i pewne przerbki jazzu tradycyjnego, bardziej nadawa si do suchania ni do taczenia. Rwnie i stare walce, tanga, foxtroty czy slow foxy nie mogy odpowiada gustom wczesnej modziey, potrzebujcej silniejszych wrae i ostrzejszych rytmw. Zaistniaa wic potrzeba wprowadzenia nowej muzyki, takiej ktra dawaaby si nie tylko zataczy lecz take przemwi do psychiki modego czowieka. Rock and roll narodzi si na pocztku lat pidziesitych, lecz okrelenie to nie jest bynajmniej precyzyjne, bowiem muzyka ta, znana bya od lat wrd publicznoci murzyskiej pod nazw rhythm and bluesa.
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

Wykonywana w murzyskich klubach i lokalach rozrywkowych na wskutek silnych barier rasowych, dugo nie moga przedrze si do krgw biaej publicznoci. Tylko koneserzy wiedzieli o jej istnieniu i kupowali pyty ukazujce si w specjalnych seriach przeznaczonych dla odbiorcw murzyskich. Organizatorzy przemysu rozrywkowego (wytwrnie pytowe, impresaria, wydawcy) przypomnieli sobie o tej mao znanej muzyce, ktra ich zdaniem po odpowiedniej preparacji, mogaby by zaakceptowana przez bia publiczno, lecz bali si eksperymentu, a z drugiej st rony, nikt ze znanych wykonawcw nie posiada niezbdnych warunkw zewntrznych, gosowych i interpretacyjnych. Nie mwic o tym, e aden nich nie odway si zaprezentowa tej muzyki. W 1951 roku Allan Freed z rozgoni w Cleveland nada pierwsz pyt rock and rollow. Efekt by wymienity. Muzyka podobaa si, lecz tylko w danym momencie, co jest charakterystyczne dla dobrej piosenki piewanej przez przecitnego wykonawc. Brakowao piosenkarza -boyszcza, na ktrym szeregi modziey zapragnyby si wzorowa. Wszystko zmienio si z chwil, gdy w wytwrni Sun Records pojawi si kierowca ciarwki, ktrego hobby byo piewanie i gra na gitarze. Z t chwil narodzia si nowa era w muzyce rozrywkowej. Po opisywanych ju przygodach i perturbacjach Elvis Presley pojawi si na estradach. Wystpom jego towarzyszya atmosfera skandalu. Nietypowe, ywioowe zachowanie na estradzie, strj, uczesanie, wygld szokoway starszych lecz od razu zostay zaakceptowane przez modych. W 1956 roku Elvis szybko zdetronizowa krlujcego wwczas Johnnyego Raya i w plebiscycie New Musical Express na najlepszego piosenkarza roku ustpi tylko Frankowi Sinatrze. Sta si uosobieniem nie tylko rocka, lecz take nowej mody i nowego, modzieowego stylu ycia. Koneserzy i muzycy ostro skrytykowali jego produkcje, nazywajc rock and roll po prostu zym bluesem. W rzeczywistoci mieli na myli chyba nie sam muzyk lecz sposb interpretacji. Mimo wielu krytycznych gosw, dyskryminowana dotychczas muzyka murzyska okazaa si dobr, oryginaln i autentyczn, a dziki Presleyowi zyskaa powszechn akceptacj. Dotychczasowi dawno zapomniani idole rodowisk murzyskich: Muddy Waters, Ben King, Chuck Berry i wielu innych, zaczli pomau zdobywa uznanie wiata muzycznego. Prezenterzy popularyzujc nagrania czy reklamujc wystpy owych znakomitoci, dodawali im najrozmaitsze tytuy, jak ojciec rock and rolla, twrca rock and rolla itp. ale adnemu z nich nawet si nie nio tworzenie nowych nurtw, bo po prostu wykonywali muzyk, ktr czuli i z ktrej wyroli. W taki sposb spopularyzowane zostay nagrania nie
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

tylko w stylu rock and roll i rhythm and blues, lecz take autentyczny murzyski blues jedno z najcenniejszych rde jazzu. Rzecz prosta, powtrzmy to jeszcze raz. Presley nie wynalaz ani nie odkry muzyki rock and rollowej. Uczynili to wczeniej Ike Turner, Big Joe Turner, Bill Haley, Jay McNelly lecz wanie on nada jej krlewski, niepowtarzalny styl. I mimowolnie sta si symbolem modzieowej rebelii. W jednym z wczesnych wywiadw Elvis powiedzia, e gdy piewa, to nie zastanawia si nad tym jakie s sowa, nie gra adnej roli, nie tworzy pozy. Po prostu piewa i to samo wychodzi w taki wanie a nie inny sposb. Nowa moda przyja si byskawicznie i w Europie, tak e w Polsce. Jednym z pierwszych, a moe i jedynym, ktry u nas od razu dostrzeg i pozna si na walorach i wartociach tej muzyki by red. Franciszek Walicki, ktry stworzy pierwszy polski zesp rockowy nazywajc go wanie Rhythm and Blues. Grupa ta daa pocztek caej lawinie polskich zespow i wykonawcw modzieowych, ktrych repertuar tworzyy utwory znane z wykona Presleya. Oprcz wyej wymienionego Rhythm and Bluesa, piosenki Presleya naladowali (jedni lepiej drudzy gorzej a jeszcze inni po prostu parodiowali): Niebiesko Czarni, Czerwono Czarni, Bogusaw Wyrobek, Jan Danek, Karin Stanek, Janusz Godlewski, Wojciech Gssowski, Wojciech Korda, Michaj Burano i Czesaw Niemen Wydrzycki. I nie tylko oni. Rwnie znani piosenkarze o wiatowej renomie, jak wspominani ju Rick Nelson, Cliff Richard czy Bill Haley, ale take Johnny Hallyday, Connie Francis, Little Richard i caa plejada znakomitych aktorw i wykonawcw estradowych jak chociaby Doris Day i Frank Sinatra, ktrzy nagrali m. in. takie przeboje znane z interpretacji Elvisa jak: Cant Help Falling In Love i Are You Lonesome Tonight. Popularny w Polsce Richard Chamberlain (Dr Kildare, Shogun, Rado o poranku, Ptaki ciernistych krzeww, Poncy wieowiec) nagra synny pierwszy przebj filmowy Elvisa Love me tender. Ale bardziej ni imitacje przemawia do modziey orygina: Elvis z gitar. Nowy nurt w kulturze masowej odezwa si w yciu naszego spoeczestwa w poowie lat pidziesitych i na trwae zaznaczy gwnie w modzie i zainteresowaniach modziey. Nasza wczesna modzie, do ktrej sam siebie rwnie zaliczam, wychowana bya w duchu radoci, pieni pracy, odgruzowujca i odbudowujca z duym zapaem swoj stolic, wraliwa n a wszelkie przejawy za i wypaczenia, z zapaem piewajca piosenki o Nowej Hucie, o Muranowie, o szybko rosncej drugiej Polsce, zacza nagle przejawia zainteresowanie czym, co znacznie odbiegao od dotychczasowych, podsuwanych jej ideaw. Zacza uwielbia jazz, przepada za muzyk bigbandow, za amerykaskimi aktorami, ktrzy na polskich ekranach pojawiali si gwnie w musicalach, romansach a przede wszystkim w westernach. Poza fal
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

filmw radzieckich, wojennych, francuskich i krajw demokracji lud owej, western amerykaski cieszy si zarwno uznaniem widzw jak i dystrybutorw kinowych. Coraz czciej pojawia si rwnie amerykaski Murzyn, gwnie w sporcie, jako ewidentny przykad kapitalistycznego wyzysku czowieka niszej klasy przez imperialistycznego bogacza. A e i w naszym przedwojennym spoeczestwie uprzedzenia rasowe rwnie nie byy rzadkoci, widok czarnych studentw spacerujcych ulicami Warszawy w towarzystwie polskich dziewczyn wzbudza nie tylko ciekawo ale i zdziwienie. Pierwsz e bariery zostay przeamane podczas V Midzynarodowego Festiwalu Modziey i Studentw w Warszawie w 1955 roku. Nasza modzie te potrzebowaa czego, czego kompozytorzy starszego pokolenia nie byli w stanie zaspokoi, a modzi jeszcze nie wyroli. Pojawiay si co prawda sezonowe gwiazdy typu Karin Stanek czy Heleny Majdaniec, ale to jeszcze nie byo to.

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

Dopiero pojawienie si na muzycznym firmamencie Elvisa Presleya spowodowao, e gdy modzi usyszeli z gonikw zainstalowanych na parkowych boiskach elektryzujcy gos, natychmiast przerywali gr w koszykwk, siatkwk czy pik non. A trzeba pamita, e by to okres kiedy bardziej dbao si o trampki ni o kolorowe skarpety i kraciaste koszule, za trening, gimnastyk i midzypodwrkowe mecze tra ktowano znacznie powaniej ni zabawy i prywatki. Pamitam moment gdy pierwszy raz usyszaem o Presleyu. Moe to by rok 1955, moe 56. Byem z rodzicami w parku, na karuzeli. Z gonikw pyna bez przerwy szybka, gona muzyka. Byem jeszcze zbyt may by zwrci uwag na rytmiczne takty, ale zapamitaem jak siedzce obok nastoletnie panienki wymieniy midzy sob te sowa: Syszysz? To Elvis Presley, mam jego zdjcie. Ja mam lusterko z jego zdjciem. Jest cudowny Pniej w szkole na zakadce w zeszycie koleanki, wzrok mj przykuo zdjcie aktora w kowbojskim kapeluszu. Kto to jest? zapytaem. Nie wiesz? To Presley Na koloniach jeden z kolegw, mia na koszulce znw tego chopaka w kapeluszu z gitar. Poka, kto to jest? To Elvis Presley A kiedy miaem czternacie lat, usyszaem piosenk w wykonaniu Elvisa, ktra najbardziej utkwia mi w pamici. Bya to Its Now Or Never, presleyowska wersja woskiej O sole mio na pocztwce dwikowej, kupiona w prywatnym sklepiku za 18 z. I wtedy Elvis zagoci ju na dobre w moich uszach i sercu. Zaczo si zainteresowanie pogbiane dziki temu, e mj brat przynosi poyczane od kolegw pyty, longplaye i single, wrd ktrych dominoway nagrania Presleya. I wtedy zaczo si szukanie na radiowej antenie znajomego gosu, wyapywanie znajomej piosenki, np. Vino, Dinero, y Amor usyszaem na antenie Wolnej Europy. I tak jak setki moich rwienikw i troch starszych kolegw, zaczem stylizowa si na Presleya, naladowa jego sposb bycia, chodzenia (znane tylko ze zdj, opisw i migawek w kronice filmowej), wygld, uczesanie, piew. Fotografowaem si w typowo presleyowskich pozach, zyskujc nawet w szkole redniej przydomek Presley. Pniej wyrastaem i dorolaem jak kiedy ON i miliony jego admiratorw. I arliwie propagowaem i rozpowszechniaem wrd koleanek i kolegw presleyowsk ide modzieowej kultury, mody i zainteresowa. Ciekawo moich rwienikw podnieca fakt, e na jeden z moich listw wysyanych do Elvisa i innych piosenkarzy rock and rollowych, wanie ON przysa mi kart witeczn na Boe narodzenie. Gromadziem wszelkie artykuy prasowe i zdjcia mego idola, ktrego do dzi jestem zaprzysionym wielbicielem (w miar skromnych moliwoci finansowych) i wyznawc religii, jaka wok niego si wytworzya. Wielbicielem i wyznawc jednym z wielomilionowej rzeszy na caym wiecie.
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

Popularnoci Presleya w Polsce nie mona zrozumie, jeeli bdzie si j tumaczy wycznie muzyk, aczkolwiek ta odegraa dominujc rol. Nie mona jednak oderwa jej od tosamoci modziey lat szedziesitych, od jej szybszego dojrzewania, wasnych pienidzy i wczesnego poczucia niezalenoci i odmiennoci, jak przynosi kade pokolenie. Znamienne znaczenie ma take fakt, e w historii muzyki rozrywkowej (i nie tylko) nikt nie cieszy si tak popularnoci i zainteresowaniem jak wanie Presley. Ani Artur Rubinstein, ani zdobywca pierwszej Zotej Pyty w historii fonografii wiatowej Enrico Caruso, ani aden inny wykonawca muzyki rozrywkowej czy klasycznej nie spotka si z tak masowym odzewem co Presley. Mionicy muzyki powanej lubi oburza si na takie heretyckie porwnanie, ale nie chodzi tu przecie o wzgldy czysto artystyczne lecz o moliwoci jakie stay do dyspozycji Presleya, a ktrych inni byli pozbawieni. Pomijajc pyty i niezwykle istotn popularyzatorsk dziaalno disc -jockeyw, trzeba wspomnie przede wszystkim o dziaalnoci filmowej i o masowych koncertach transmitowanych na cay wiat, nawet via satellite w czym Presley sta si pionierem. Z jednej strony bya to akcja stosowana przez impresario, z drugiej ch zrobienia krociowych interesw na sawie boyszcza. Powsta wiec przemys pamitkarski produkujcy rne suweniry i towary zwizane z dziaalnoci Presleya (koszulki, torby, gitary, stroje, chusteczki itp.). W latach szedziesitych wywietlano w naszych kinach francuski film muzyczny pt: Szukajcie gitary (Cherchez lidole 1963). Fabu tej komedii byo
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

poszukiwanie skradzionego brylantu ukrytego w gitarze. Gitara wdrowaa z rk do rk, zmieniaa waciciela. Kryminalno -komediowa fabua bya tylko pretekstem do pokazania caej plejady znakomitych aktorw i piosenkarzy. W filmie wystpili i piewali: Charles Aznavour, Johnny Hallyday, Sylvia Vartan, Juliette Greco, Franck Fernandel, Francoise Dorleac, Frank Alamo, Dany Savage, Nancy Holloway i inni. I nie byoby waciwie nic w tym zadziwiajcego, gdyby nie to, e poszukiwana gitara marki Erickson nosia nazw Elvis Presley. W znanej komedii muzycznej Pokochajmy si (Lets Make Love 1960) z Marylin Monroe, Yves Montandem i Frankie Vaughanem, obok Marii Callas i Van Cliburna, parodiowana jest posta Elvisa Presleya. Temat presleyowski przewija si rwnie w szwedzkim filmie pt: Elvis, Elvis. Tytuowy Elvis to siedmioletni chopiec z gatunku tzw. trudnych dzieci, ktrego matka, kobieta blisko czterdziestoletnia, jest fanatyczn zwolenniczk Presleya. Zapewne dlatego jej syn ma na imi Elvis. Tematem przewodnim jest Wooden Heart. W filmie pokazano rwnie telewizyjny fragment estradowego wystpu Presleya. Znamienne jest zachowanie si owej wielbicielki podczas ogldania tego programu, typowe i charakterystyczne dla starszej generacji wielbicieli Elvisa. W wywietlanym w polskiej telewizji filmie psychologicznoobyczajowym Zakochane w Elvisie (The Women Who Loved Elvis 1993) bohaterk jest moda kobieta (Roseanne Arnold) fanatycznie powicajca swj czas na suchanie muzyki Presleya. Jej crka (Danielle Harris) ma na imi Priscilla (zdrobniale Cilla) a jej mieszkanie zamienia si niemal w sanktuarium powicone KRLOWI. Zaniedbuje dom, odchodzi m (Tom Arnold), ona sama popada w depresj. Jednake wszystko dobrze si koczy, a muzyka Elvisa agodzi wszelkie konflikty. Reyserem filmu jest Bill Bixby partner Elvisa w filmach Speedway i Clambake, znany polskim widzom take z serialu Pogoda dla bogaczy.. Motyw Presleya jest treci epizodw filmowych, muzycznych i literackich, take i w Polsce. O Presleyu piewaa Helena Majdaniec, Bogdan azuka, Dwa Plus Jeden. Pisali: Waldemar ysiak, Roman Waschko, Marek Garztecki, Marek Gaszyski, Krzysztof Mtrak. Piosenki Presleya byy ilustracj niektrych filmw, spektakli teatralnych i telewizyjnych. W jednym ze spektakli telewizyjnego Teatru Kobra, z radiowego gonika sycha Its Now Or Never. Stanisaw Grzybowski w ksice o tematyce indiaskiej pt: Tomahawki i muszkiety na pocztku rozdziau zatytuowanego Miasto grzechu, zamieci zdanie: Nie wiesz co znaczy niebo, jeli nie znasz Nowego Orleanu piewa Elvis Presley. ycie tu jest gnune, lecz mio pikna. Przytoczone powyej przykady pochodz z okresu lat szedziesitych i pocztku siedemdziesitych. Po roku siedemdziesitym sidmym a w
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

szczeglnoci w latach osiemdziesitych i dziewidziesitych niemal kady film wspczesny zawiera motyw presleyowski, nie mwic ju o filmach jemu powiconych. Nawet w popularnych serialach jak Pena chata czy Alf stale wykorzystywano osob Presleya. Posta Elvisa wykorzystyway nawet pisma pornograficzne (patrz obrazek obok). W padzierniku 1986 roku ukazaa si pierwsza w Polsce ksikowa biografia Presleya. Ksika Leszka C. Strzeszewskiego pt: ELVIS miaa nakad 200 tysicy egzemplarzy i wydana bya wydana przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w serii Kontrapunkty. Podczas spotkania autorskiego w bydgoskim Fan-clubie, autor powiedzia, e napisa j m. in. dlatego, e nie podobao mu si to, co w Polsce o Elvisie pisay gazety. Saw przyniosa Presleyowi nawet tak prozaiczna rzecz jak powoanie do odbycia suby wojskowej. Nie omieszkano wykorzysta tego dla celw reklamowych robic z niego wzorowego Amerykanina, ktry powicajc krociowe gae, spenia swj obywatelski obowizek. Po powrocie z wojska Elvis w krtkim czasie wykaza, e jest nadal w znakomitej formie i jego status gwiazdy pierwszej wielkoci nie jest w niczym zagroony. Tym bardziej, e zmianie uleg dynamiczny rock and rollowy dotychczas repertuar. Zasadniczo odszed od rytmicznych i ywioowych utworw, zaznaczajc swj come -back przerbkami woskich O sole mio i Torna a Sariento. Jerry Lee Lewis owiadczy nawet, e jedyne co mona zarzuci Presleyowi, to wanie to, e po powrocie z wojska zdradzi rock and rolla dla ckliwych canzon i sentymentalnych ballad, ale i tak by i pozostanie najlepszy i wspaniay. Zawsze go podziwia i pniej bra udzia w koncertach powiconych jego pamici. Trudno dzi dociec, czy wanie nie dlatego sawa Presleya urosa do rangi symbolu. Niektrzy z fachowcw showbussinessu twierdz, jakoby byo to wiadome dziaanie firmy RCA i samego Parkera. RCA odkupujc kontrakt Presleya od Sun Records, liczya przede wszystkim na olb rzymie zyski, lecz ponadto miaa rzekomo wyrugowa z piosenek Presleya dzikie i niebezpieczne momenty. Gdy w 1958 roku by nadal zatrwaajco popularny, nieokrzesanie gony i gwatowny, z pomoc przyszo wojsko. Koncertom Presleya od pocztku niemal do koca towarzyszya niesychana ekscytacja, szczeglnie jego zwolenniczek, ktre mdlay z wraenia, a te ktre nie traciy przytomnoci, dokonyway zbiorowego striptizu, rzucajc na scen najintymniejsze czci swej garderoby od poczoszek i bluzeczek poczwszy, a na staniczkach i majteczkach skoczywszy. Nastrj histerii towarzyszy rwnie uroczystociom pogrzebowym, w czasie ktrych doszo do wypadku miertelnego. Inna z uczestniczek pogrzebu urodzia w tumie dziecko. Jeli to by chopiec, to nie trudno zgadn jakie imi otrzyma.
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

10

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

Jakie byo codzienne ycie Presleya i jak bardzo by on niewolnikiem showbussinessu i jego twardych praw, obrazuje dokumentalny film Elvis on tour oraz film Andrew Solta i Malcolma Leo This Is Elvis, ktry by prezentowany na festiwalu filmowym Cannes 81, jako jeden z tzw. filmw pozakonkursowych, stanowicych podkrelenie wiatowej dominacji Hollywoodu. Film This Is Elvis jest biografi zmarego piosenkarza. Jest o tyle interesujcy, e powsta na fali kolejnej mody na Presleya, a nie stara si eksploatowa mitu. Nie jest zaw historyjk o nieprawdziwym yciu idola piosenki. Autorzy posugujc si zarwno dokumentalnymi fragmentami filmw, jak i inscenizacjami z ycia Presleya, pokazuj cos zupenie innego. Jest to prba ujawnienia jak przemys rozrywkowy zniszczy znakomitego piosenkarza. Lekko i ironicznie potraktowano sfer ycia osobistego, zderzajc j z cik prac przekraczajc psychiczn wytrzymao Presleya. Dramat gwnego bohatera polega na tym, e wobec publicznoci musi on do koca gra rol jak twardo i konsekwentnie egzekwuje od niego wiat przemysu rozrywkowego, rol jak wymyli dla niego meneder. W tym wyreyserowanym spektaklu ktremu na imi kariera, nie ma miejsca na ycie. Trzeba przyzna, e film Leo i Solta przyjto w Cannes z duym zainteresowaniem, a dla wybrednej i znajcej si na temacie publicznoci, takie wanie ujcie jednego z amerykaskich mitw byo widocznie duym zaskoczeniem, skoro na sali ani razu nie rozlegy si gwizdy niewielu filmom udao si unikn takiego komentarza widowni. Wwczas w 1985 roku napisaem, e warto byoby ten film sprowadzi do nas. Dzi jest on ju doskonale znany nie tylko zagorzaym wielbicielom Elvisa. Kilkakrotnie emitowaa go telewizja, by dostpny na kasetach video (w dwch wydaniach). Film Elvis on tour jest materiaem dokumentalno-archiwalnym i jest to ostatni film z udziaem Elvisa, podobnie jak poprzedni Thats the way it is, gdzie Elvis take gra samego siebie. Nieco odmiennym tematycznie, lecz cakowicie zasugujcym na uwag krytyki, by wystawiony w londyskich teatrach musical zatytuowany ELVIS. Prezentowany by w okresie wakacyjnym, a wic automatycznie zaliczono go atrakcji turystyczno-rozrywkowych. Potrafi przycign uwag widza, tego ambitnego, ukierunkowanego i wraliwego na nieco bardziej uniwersalne wartoci artystyczne, a nie odbijajce jedynie warsztatow sprawno autorw i wykonawcw rozrywki musicalowej o charakterze komercyjnym.

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

Wszelkie prawa zastrzeone

11

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

ELVIS to gatunek musicalu, ktry nie mona co prawda wyczy z komercyjnych krgw showbussinessu, skoro jego fabua, temat i budowa wyrastaj z tradycji i potrzeb maszyny do sprzgania pienid zy z oczywistymi modelami oczekiwa i upodoba publicznoci. I chocia daleko mu do nowatorstwa czy chociaby szokujcego tematu takich musicali jak Hair, Oh! Calutta czy Jesus Christ Super Star, to jest to jednak prezentacja w swoim gatunku bezbdna i bezprecedensowa. ELVIS jest przedstawieniem nie idcym na atwizn, nie stanowi atwego eru rzuconego milionom zwolennikw zmarego idola wiatowego formatu. Wrd komercyjnych musicali ELVIS wyrnia si wyjtkow dbaoci o efekt artystyczny. Przedstawie nie odtwarza histori ycia Presleya, gwnie poprzez piewanie przez gwnych wykonawcw piosenek -hitw, zrcznie kojarzonych
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

12

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

z faktami z ycia Elvisa. Historia jego ycia jest tu wypiewana tekstami jego wasnych piosenek. Autorami musicalu wystawionego w londyskim Astoria Theatre s Jack Good i Ray Cooney. Nie narzucaj naturalnej chronologii. Opierajc si na tematyce piosenek Presleya zawarli w swym widowisku spory adunek moe powierzchownych, ale bardzo zrcznie skojarzonych faktw i nastrojw z zakresu zjawisk spoecznych, najnowszej historii, a przede wszystkim mitologii wspczesnej pop-kultury. Posta Presleya w musicalu ELVIS odtwarza a trzech wykonawcw, co powoduje ze musical nie jest chronologiczn opowiastk z piosenkami lecz autentycznym reportaem z rnych okresw ycia Elvisa. Presleya nastolatka gra amator znaleziony w wyniku specjalnych poszukiwa i przesucha Thimothy Whitnall. Presley redni, to profesjonalny piosenkarz, 26-letni (wwczas) Shakin Stevens, jeden z naladowcw repertuaru i manier Presleya, stylizujcy swe wykonawstwo estradowe na jego charakterystycznych wzorach pocztkw kariery. Obecny styl jego dziaalnoci estradowej nie podlega dyskusji pod wzgldem indywidualnociowym, nie mniej jednak i on wzi swj pocztek od Presleya. Ostatnim, grajcym Elvisa z kocowych lat jego ycia, jest weteran estrady P. J. Proby, najmniej do Presleya podobny wizualnie, ale za to doskonale ucharakteryzowany i obdarzony idealnie presleyowskim gosem, zwaszcza w balladach. W musicalu, w roli Presleya wystpowa take nasz rodak z Australii Bogdan Kominowski. W widowisku ELVIS bywa e dwie lub trzy postacie Presleya pojawiaj si na estradzie rwnoczenie, prowadz jakby dialog, dyskusj, bd te piosenka starszego Elvisa jest point naiwnej wiary Elvisa -modzika. Takie, interesujce zreszt rozbicie chronologii, wzbogacaj wietne efekty wizualne i scenografia, duo przeroczy, filmy, makiety, zmienne dekoracje na ktrych poruszaj si muzycy i inne biorce udzia w spektaklu osoby. Punktem czcym piosenki jest posta kaznodziei, dziki ktremu atwo zrozumie wszelkie elementy muzyki Presleya: od gospel po country, rock and roll, bluesa, muzyk meksykask, hawajsk czy piosenk europejsk.
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone

13

Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia X EWANGELIA ELVISA

Szkoda, e charakterystyk tego widowiska mog przytoczy tylko na podstawie opisw prasowych, bez moliwoci obejrzenia na ywo Dla prawdziwych, fanatycznych zwolennikw Presleya, nie fabua czy rozwizania formalne s tu najwaniejsze. yciorys Elvisa znaj przecie na pami. Oni po prostu przyszli popatrze na prawie prawdziwego Elvisa i posucha w znakomitej interpretacji jego niezapomnianych przebojw, ktrych jest tu w sumie okoo osiemdziesit! Tych najbardziej znanych, ktre wielokrotnie zdobyway czoowe miejsca na listach przebojw (i serca suchaczy) i tych mniej znanych, ale rwnie adnych i miych dla ucha, bo przecie piewanych przez tego najbardziej uwielbianego. Na XI Midzynarodowym Festiwalu Filmowym Filmw Krtkometraowych i Dokumentalnych, odbywajcym si w dniach 22 28 marca 1982 roku w Lille, we Francji, Grand Prix w dziedzinie filmu fabularnego zdoby film kanadyjski pt: ELVIS GRATTON re. Pierre Falardeau i Julien Poulin.

Nastpny rozdzia nosi tytu: Rozdzia XI ON ZDZIERA SERCA

Dokument w f ormacie *.pdf moe by wykorzystany wycznie do uytku osobistego bez prawa do dalszego obrotu i obiegu komercyjnego lub handlowego i nie moe by poddawany modyfikacjom bez zgody autora edycji. Naley go traktowa tak, jak ksik wypoyczon do przeczytania.

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

Wszelkie prawa zastrzeone

14