14 - Eksplozje Podłego Świata

Jacek Walczyski
LEGENDA I RZECZYWISTO O YCIU KARIERZE I MIERCI
ELVISA PRESLEYA
ROZDZIA XIV
EKSPLOZJE PODEGO WIATA
Zafascynowanie postaci KRLA przyczynia si do powstawania nowej dyscypliny nauki presleyologii, stanowicej nie tylko pomiertny boom erujcy na Presleyu a oparty gwnie na informacjach i wiadomociach agencyjnych plus retrospekcyjne uzupenienia lic znymi biografiami i publikacjami z ycia Elvisa. Wydano ich w formie ksikowej do roku 1982 ponad pidziesit. Najsynniejsza z nich to biografia wedug W. A. Harbinsona, najwikszego i chyba najwiarygodniejszego dziejopisa Presleya. Do bezstronnie i obiektywnie przedstawia on w swych publikacjach mocne i sabe strony Elvisa. Obiektywny i ostrony w sdach, umiarkowany w pochwaach przedstawia do prawdziwy i rzetelny obraz postaci KRLA, czego na og nie mona powiedzie o innych autorach presleyografii, ktrzy bd to do przesady wynosili go pod niebiosa, bd te zdecydowanie starali si poprzez ukazanie go jako narkomana, paranoika i erotomana, a nawet czowieka nieodpowiedzialnego i niezrwnowaonego psychicznie umniejszy blasku jego postaci, co raczej niezbyt im si udawao. Raczej cigali gromy na swoj gow, a KRL jania swoim blaskiem zarwno za ycia jak i po mierci. Jest bowiem i pozostanie Presleyu nie tylko wietnym piosenkarzem, lecz take jedynym w swoim rodzaju zjawiskiem, jednym z charakterystycznych symptomw wspczesnej kultury masowej. Postaci niezwykle barwn, kontrowersyjn i czasem przeraajc, stanowic przedmiot susznego zainteresowania wielu biografw. Na tle licznych publikacji powiconych Presleyowi, ksika Alberta Goldmana pt: ELVIS, odbiega zdecydowanie od wyidealizowanego obrazu KRLA, stworzonego przez mit i legend. Autor z niezwyk miaoci,
Legenda i Rzeczywisto o yciu Karierze i mierci Elvisa Presleya Rozdzia XIV EKSPLOZJE PODEGO WIATA
oryginalnoci i drastycznoci ukazuje przedziwn osobowo chopca z Tupelo, ktry w szybkim czasie przeobrazi si w boyszcze caego wiata. Goldman pokazuje nie tylko karier piosenkarsk waciwie o niej jest w ksice najmniej; wicej uwagi powica cechom osobowym, wynaturzeniom i przedziwnym obyczajom i manierom Presleyu. Jednake z drugiej strony, sposb przekazania tych cech niebezpiecznie zblia go do ksiki Heblera i Westw, a to ju trci rynsztokiem. Trzeba jednak przyzna, e cao jest napisana jzykiem bardzo przystpnym, atwym do zrozumienia, oryginalnym i sprawiajcym wraenie jak najbardziej wiarygodnego. Ale tylko dla laika! A nie dla ledzcego ca karier i znajcego na pami yciorys Elvisa, zagorzaego, zaprzysionego fana! Wielbiciela, do ktrego przede wszystkim trafia przekonywujcy, niezastpiony i niepowtarzalny piew, gra estradowa, posta filmowa. Fascynujcy fenomen wspczesnego idola, boyszcza tumw, przez nich samych stworzony, postawiony na piedestale. Stworzony przez nastolatkw, intronizowany przez starszych, musia ju na nim pozosta, pacc za saw i uwielbienie najwysz cen. Przesta by osob prywatn, sta si wasnoci tumw, czstk caego wiata. W wychodzcej w Chicago gazecie Daily News nazajutrz po mierci Presleya napisano: Jego muzyka wprawiaa w stan rocka cae pokolenie. Tylko mier moga to powstrzyma. A jednak nie powstrzymaa. Wszdzie w fan-clubach, domach prywatnych, przedstawieniach i stowarzyszeniach sycha i wida byo wielojzyczne napisy: ELVIS BE LIVE ETERNAL Elvis bdzie y wiecznie. Harold Trger, przedstawiciel jednego ze Stowarzysze Presleyowskich owiadczy w wywiadzie dla Zachodnioniemieckiego Zeit Magazin: To jest jak religia. Nie na par lat, lecz na cae ycie. Elvis rzdzi ludmi, nadal yje wrd nich, panuje nad nimi. Podziw, jakim darzyli go fani graniczy z histeri, a niech z jak odnosili si do niego ludzie powani i kulturalni, take wykraczaa poza przecitno. Oprcz niezliczonych, wielomilionowych rzesz zwolennikw, mia take niemao przeciwnikw. Ale sztab Presleya z Parkerem na czele nie myla agodzi tylu przeciwnoci i nastrojw. Wydawano miliony na stworzenie legendy KRLA, wadcy krlestwa, gdzie Rolls-Royce to dzie powszedni, a Cadillaki kapi od zota. Chocia tak naprawd, to legenda tworzya si sama. Wypowiedzi idola i wywiady czsto odbiegay od szablonowych monologw uznanych gwiazd. Czstokro brzmiay zbyt prosto, czasami nawet prostacko i brutalnie, co
Opracowanie edytorskie: Jawa 48
Wszelkie prawa zastrzeone
podobao si modziey, a nie zjednywao mu sympatii piknoduchw i prawomylnych. Harbinson w jednej ze swych ksiek prz ytacza fragment wywiadu udzielonego w 1956 roku amerykaskiej dziennikarce. Zapytany, kiedy ma zamiar si oeni, Elvis mia odpowiedzie: Po co kupowa krow, kiedy mona j wydoi. Ile w tym prawdy, i czy rzeczywicie taka wypowied miaa miejsce, trudno dociec, gdy inne gazety przytaczay ten fragment wypowiedzi w cakiem innej formie: Po co kupowa browar, jeeli ma si ch tylko na szklank piwa lub Gdy ma si ch na piwo, niekoniecznie trzeba kupowa cay browar. W tym okresie Elvis mia tylko dwie kandydatki na on: Priscill Ann Beaulieu (ktr pniej polubi) i AnitWood, ktr take darzy ogromn sympati i kosztownymi prezentami. W istocie Elvis mia natur bardziej wraliw ni wskazywayby przytoczone wyej fragmenty wypowiedzi na temat maestwa. Owszem, moe i by troch gruboskrny i prosty, pochodzi przecie z wiejskiego Poudnia, z rodziny biednych robotnikw. Zarzucano mu, e jest wulgarny, co bardzo go bolao. Sam uwaa i czsto podkrela, e nie jest wulgarny i gruboskrny, lecz bezporedni i wolny. Czsto uywa sowa: wolno. Czy Elvis by wulgarny i gruboskrny bezporedni, wolny czy swobodny? To zaley, w jakich kategoriach chcemy go ocenia. Naley pamita o sposobie mylenia i refleksji waciwym trzem pokoleniom. Na pewno mia racj ten, kto pierwszy okreli go pomostem, czcym przepa dzielc starych amerykaskich farmerw, niezrwnanych pionierw w zdobywaniu forsy, bez reszty sptanych przez rne tabu i przesdy od beztroskiej, narwanej a zarazem podliwej i czuej modziey. Niezalenie od dziaania mechanizmw, zdolnoci manipulatorskiej i przedsibiorczej wraliwoci menaera, rekinw showbiznesu i kampanii reklamowej, Elvis z niespotykan dotychczas si potrafi uzewntrzni swj dar zjednywania sobie publicznoci, atwego nawizywania kontaktu z widzem, wcigania do wsplnej zabawy. W interpretowan piosenk wkada ca swoj dusze. Wprowadzajc rhythm and blues oparty na motywowa murzyskich i pieniach biaych osadnikw, uczyni swe utwory porywajcymi. Tchn w nie autentyzm i przekonanie. Mona byo nie sysze sw, nie rozumie ich, nie
zna jzyka a i tak byo wiadomo o czym piewa i o co w nich chodzi. Tak, jak podczas fenomenalnej interpretacji piosenki If I Can Dream czy Unchained Melody. Si oddziaywania Presleya by przede wszystkim jego niewiarygodny temperament, ywioowy, interpretacyjny styl bycia na estradzie i ekspresja, z ktr identyfikoway si tumy nastolatkw na caym wiecie. Gdy nastaa era ukojenia wzburzonych namitnoci, Presley nie tylko nie wypad z gry, cho kilkakrotnie ogaszano jego koniec, lecz umiejtnie podsumowa lady swej obecnoci. By obecny pomimo, e wielokrotnie ogaszano zmierzch rock and rolla i urzdzano symboliczne pogrzeby muzyki rockowej. Znany polski publicysta i dziennikarz (przede wszystkim sportowy) Zbigniew Dutkowski nazwa Presleya na amach Trybuny Robotniczej (gazety z pewnoci nie bdcej autorytetem w dziedzinie muzyki i piosenki), nieboszczykiem rock and rolla. Tymczasem ju kilka tygodni pniej Elvis triumfalnie wkroczy na rynek piosenkarski, rozbijajc bank sentymentalnych modnych przebojw, hawajskimi piosenkami i najwikszym do czasw Love Story szlagierem miosnym w historii piosenki amerykaskie Love me tender. W Polsce piosenka ta, niemal nieznana w okresie swej najwikszej wiatowej popularnoci, zostaa spopularyzowana dopiero po mierci Presleya. Kiedy w muzycznym showbusinessie nastpia kolejna zmiana nastrojw i kontestacji, kiedy w cie odeszy sentymentalne przeboje, wwczas sentymentalny Elvisa (ju ponad trzydziestoletni) zmieni si w Elvisa refleksyjnego, gorzko zadumanego nad niesprawiedliwociami epoki wojen, rasizmu i konfliktw spoecznych. Nagra wwczas midzy innymi refleksyjny i przejmujcy protest-song In the Ghetto, ktry z miejsca sta si wiatowym przebojem. Zyska poklask na dworze krlowej Anglii, zdoby popularno w Japonii, na Kubie, w Ameryce i Afryce Poudniowej oraz w modnych piwnicach Monachium i innych miastach zachodniej Europy, bdcyc h muzycznymi i rozrywkowymi centrami. Po powrocie z wojska zmieni swj wygld. Znacznie skrci bujn niesforn czupryn opadajc na czoo. Poniewa wydorola (by przecie penoprawnym obywatelem, mia za sob wojsko), wydorolaa take jego muzyka i jego publiczno. Dobrowolnie zrezygnowa z owacji tumw, przez co tylko zaostrzy pragnienie nienasyconych jego piewem wielbicieli. Nie uywa ju kanarkowo rowo-tych i seledynowo-fioletowych Cadillakw, Lincolnw i Chevroletw. Odtd jedzi tylko eleganckimi czarnymi lub biaymi RollsRoyceami i Cadillakami, pokazywa si w ciemnych, elegancko skrojonych garniturach, nagra piosenki gospel, koldy i inne utwory tematycznie zwizane ze witami, gwnie Boego Narodzenia. Wydorolay Presley mia t sam co
kiedy publiczno, lecz ona take wydorolaa wraz z nim. Dla modszej, bardziej ywioowej i miaej, nie brako rozmaitych miniaturowych presleykw, tak samo krccych biodrami, tak samo gonych, ujcych gum i wasne sowa, tak jak czyni to niegdy ich wielki prawzr i twrca stylu. Oczywicie nie byli oni w stanie nawet w czci zagrozi ugruntowanej pozycji wielkiego idola. By on ju wtedy nie tylko najwiksz gwiazd powojennego piosenkarskiego firmamentu, lecz take symbolem na miar Jamesa Deana, posiadajcym status pierwszego idola modziey na caym wiecie. Rock and roll wraca na tron, a wraz z nim wraca jego KRL. Kady come-back Elvisa by nadzwyczaj udany, pomimo e gwatowne spekulacje prasy showbiznesu wyrokoway zupenie co innego. Pomimo chwilowych nieobecnoci, nikt z naladowcw nie potrafi uszczkn nawet kawaka z jego sawy. Jeden ze znawcw muzyki rozrywkowej Berndt Wessling wyrazi si o Presleyu, e potrafi porwa swoich suchaczy nie tylko swym piewem, lecz take stworzonym przez siebie okrelonym stylem zachowania i modelem ycia. Naladowcy Presleya do znudzenia parodiowali ten styl, ograniczajc si jednak do ciasnych dinsw, fryzury w kaczy kuper, brzdkania na gitarze i gonego wycia do mikrofonu. Tote dugo nie przetrwali. Publiczno chciaa mie prawdziwego Presleya, z jego piewem, w biaym strojnym kombinezonie z haftem i aplikacjami, ze zotym pasem. Ale tolerowaa rwnie naladowcw. Dopki nie powraca ON sam. I suchaa go bez wzgldu na wygld, ubir czy zachowanie. Decydowa zawsze jego piew: gony, namitny, miadcy, ekscytujcy, dziaajcy na wszystkie zmysy, prowokujcy do krzyku z blu i rozpaczy, ale te uniesienia i radoci, masochistyczny, wyzwalajcy z konwenansw i przymusw. Pomimo lansowania modnych wczenie rytmw calipso, muzyki hawajskiej, sentymentalnych ballad, ckliwych romansw, cha -chy, twista rock and roll pozostawa priorytetowym rytmem. Rock and roll ma swoj dziwn ale i ciekaw genez. We Francji by pocztkowo tacem ludowym. Ze wsi trafi na ulic, sukcesy odnosi w maych knajpkach i dansingowych barach. Potem podbi najbardziej luksusowe nocne lokale. Najpierw taczyli rocka modzi ludzie w skrzanych kurtkach na placu Clichy i Nation, powicajc dwudziestofrankowe oszczdnoci na grajce automaty. Wwczas te przestali nosi rzymskie fryzury w stylu Marlona Brando i zaczli czesa si na gupiego Jasia. Bywalcy sobotnich imprez na placach Parya reklamowali rock and roll jako co nowego, bardziej spontanicznego i rozgrzewajcego ni calipso i gwatowniejszego ni cha -cha. Spece i koneserzy muzyki rozrywkowej przepowiadali mu egzystencj znacznie dusz od przedwojennego swingu, ktry przez dziesi lat krlowa na parkietach.
Seksualne podoe rocka sprawio, e w niektrych miastach USA zosta on zabroniony i zakazany jako nieprzyzwoity tym bardziej, e niektrzy modzi ludzie taczyli go w slipach, od pierwszych taktw poddajc si swoistej ekstazie, wprawiajcej w ruch biodra, do zudzenia przypominajc ruchy frykcyjne. Stopy nie wykonyway tu wiele ruchw, utrzymyway jedynie balans ciaa. Niektre kontrakty telewizyjne podpisane z Presleyem zastrzegay, e bdzie on pokazywany tylko od pasa w gr. Jeden z komisarzy policji owiadczy, e jeeli Presley bdzie produkowa si w wystpach ulicznych, to najprawdopodobniej zostanie zamknity za obraz moralnoci. Nieco inaczej brzmiaa wypowied znanej gwiazdy przedwojennego filmu, synnej seksbomby Mae West, ktra stwierdzia w jednym z wywiadw: Elvis Presley to mj jedyny nastpca, jedyna indywidualno naszej epoki. To mj nastpca. Niewtpliwie pasja z jak modzie przyja rock, bya wspomnianym ju wyrazem jej buntowniczego stosunku do starszej generacji. Rock szokuje starych w tym stwierdzeniu modzi ludzie odkryli dla siebie okazj do demonstracji przeciw atmosferze powojennej. Rock nie jest filozofi, a jednak wyraa brak wiary w polityk, w urzdzenia spoeczne, w szcztkow i nieszczer moralno, demonstrowan przez starych. Modzi przedstawiali rock and roll jako swoj deklaracj i wiar w zmysy, w gr impulsw manifestujc agresywno przeciw wszystkiemu i wszystkim. Tego wanie potrzebowali. Wtargnicie rock and rolla modzie przyja jako wezwanie do obyczajowego i moralnego buntu, ktry uosabia dwudziestotrzyletni kierowca ciarwki z Memphis, sam dobrze o tym nie wiedzc, nie zdajc sobie nawet sprawy ze swojego przesania. Jego posta czya w sobie cechy Marlona Brando i Jamesa Deana, ucieleniaa typ wczgi i prniaka, modzieca o cikich powiekach i misistych ustach, byszczcych, kdzierzawych wosach i stale przymruonym okiem. Dziewczta ktre za nim szalay, dopatryway si w nim czego fatalnego i niebezpiecznego a rwnoczenie nie demonicznego, a wrcz kogo bliskiego i serdecznego. Zapytane, co najbardziej je w nim fascynuje, odpowiaday: Kocham go, bo ma twarz mordercy. Robi wraenie narkomana. Wyglda jakby przed kilkoma
dniami wyszed z wizienia i wkrtce umrze na raka. Ma tak cudowny ciepy gos, a fascynuje mnie niczym w. Ju sam ton tych wypowiedzi daje wyobraenie o idolu i muzyce, ktr reprezentowa. Z owych charakterystycznych ruchw biodrami, ktre pniej naladoway w tacu tysice modych ludzi, narodzia si inna forma rocka. Forma nieco zagodzona, dostpna take dla dorosych. Krytycy zgodnie podkrelali, e Presley zama barier pomidzy sztuk pieniarsk bia i czarn. Uczyni to poprzez pseudoseksualn, ekspresyjn gestykulacj towarzyszc integralnie wykonywanym pieniom. Stworzy co tak specyficznie amerykaskiego, co co da si naladowa lecz nigdy nie osignie si perfekcji mistrza. Sawny kompozytor Beniamin Britten wyrazi jeszcze dalej idc opini, okrelajc pojawienie si Elvisa na muzyczny, parnasie jako wit nowej epoki w wietle muzycznym. To on zaprogramowa i wyzwoli inny pniejszy huragan w muzyce rozrywkowej: liverpoolskich Beatlesw. Rock and roll wycign wic rk do kadego. Take do starych, ktrzy nie mogli dotd przyj go w pierwotnych, buntowniczych i wyzywajcych figurach, ale te nie byli mu cakowicie obojtni. Pojawi si twist, ktry narodzi si w nocnych klubach Filadelfii na pocztku lat szedziesitych i trafi do najbardziej dystyngowanych domw i rodzin. Taczyli go ksiniczka Magorzata, ksina de Bedford, Merle Oberon, lady Campbell, markiza Tavistock, Porfirio Rubirosa, a nawet uchodzca za odludka i dzikusa Greta Garbo. Na naszym rodzimym podwrku pamitamy program estradowy Mieczysawa Fogga FOGG AND ROCK, w ktrym nasz znakomity artysta wystpowa wraz z eskimi zespoami wokalno muzycznymi KARATY i KLIPSY. Oprcz twista byy oczywicie i inne formy zmartwychwstania rocka, jak chociaby lugi-lugi czy paryski balet Bayanihau, czy te nowofilipiska forma taca brzucha. Sam rock przez jednych zwany zwariowanym tacem (lub po prostu zwariowanym rockiem) przez innych okrelany bywa jako bardzo dystyngowany taniec brzucha. Na pocztku lat siedemdziesitych, po dwudziestu latach od swego scenicznego debiutu, na estrady i do grajcych szaf znw powrci idol ze sw zwariowan i nieokrzesan muzyk. Ale tym razem bya ona ju inaczej prezentowana. Rock and roll znw zapanowa w radio, na estradach, prywatkach i parkietach. Elvis w przeciwiestwie do gwiazd efemeryd, posiada autentyczny talent i wrcz intuicyjn umiejtno wyczuwania stylu. W swojej karierze nagrywa piosenki o rozmaitym charakterze, nawet pieni kocielne. Repertuarowy eklektyzm Elvisa wiadczy tylko o jego szerokich moliwociach interpretacyjnych. Znakomity piosenkarz doczy do grona artystw, ktrzy stali si klasycznymi reprezentantami muzyki rozrywkowej.
Lecz Elvis nie by przecie ju nastolatkiem, nawet pierwsz modo mia ju za sob. Zmieni si jego wygld zewntrzny, przybra na wadze. Ale wanie w takim imageu powrotna fala popularnoci starego rocka w nowych aranacjach, przydaa mu wiele blasku. W czerwcu 1972 roku odby pierwsze od wielu lat tournee koncertowe, wystpujc midzy innymi po raz pierwszy w Nowym Jorku, na wielkiej krytej are nie Madison Square Garden. Wszdzie
witay go rozentuzjazmowane tumy, a bilety o wygrowanej cenie znikay z kas w cigu paru godzin. Najdrosza gwiazda amerykaskiego i wiatowego showbussinessu wicia wic znw jasnym blaskiem. I tylko nieliczni przewidywali, a moe i wiedzieli, e idol zaczyna przeywa trudne dni. Po odejciu ony, ktra zabraa ukochan crk, sta si niezwykle uciliwy, zrzdny i grymany wobec otoczenia. Bdc stale zmczonym i znuonym by rwnie powanie chory. Stan jego zdrowia zaczyna budzi coraz wicej zastrzee i uzasadnionych obaw. Wskutek nieprawdopodobnego apetytu, a zapewne i pod wpywem rnego rodzaju garciami zaywanych lekw, zacz w szybkim tempie przybiera na wadze. Przyczyn upatrywano w obawach majcych swe rda w dziecistwie, kiedy czsto chodzi godny. Osobicie powiedzia kiedy dziennikarzowi: Ja ktry zawsze panicznie baem si godu, teraz kiedy mam wszystko, musiabym godowa . Ale w tym zakresie nie mia silnej woli i nie potrafi okiezna swego apetytu. Jad coraz wicej, ty, yka tabletki odchudzajce. Musia je bra, podobnie jak szereg innych rodkw psychotropowych, gdy showbussiness, przemys rozrywkowy i wielbiciele stale potrzebowali jego obecnoci. Kilkakrotnie przerywa koncerty z powodu silnych blw, ale widownia nawet nie zorientowaa si e idol ma powane problemy. Przeszed powan operacj, pociesza si e jest lepiej, e czuje si dobrze i moe dalej wystpowa i nagrywa. By przecie pod sta opiek lekarsk dra Zar chosa Nichoupoulosa. Czy jednak rzeczywicie byo dobrze? Nieprzejednana walka z samym sob, naciski rekinw show bussinessu, dania wielbicieli domagajcych si wci jego nowych nagra i wystpw, zmuszay go do staej produkcji, do niezawodnego systemu prezentowania zarwno swej obecnoci jak i wypuszczania na rynek dawnych i nowych przebojw. Podczas recitalu w Las Vegas, KRL przypomina swym wygldem steranego bojami lwa, ktry nie rezygnuje ze swej krlewskiej pozycji. Tak opini przytoczy midzy innymi Rekord World. Mionicy jego talentu licznie zgromadzeni w sali koncertowej, wrd ktrych nie brakowao przedstawicieli wszystkich generacji byli ogromnie zdziwieni wygldem piosenkarza. Sprawia wraenie bardzo przemczonego, nerwowego i nienatural nie podekscytowanego. Ale cho gos jego te nie brzmia ju jak dawniej, roztacza wok siebie tak niesamowity krlewski splendor, e ekskluzywna i wyrobiona artystycznie widownia, zgotowaa mu dugotrwaa owacj na stojco. KRL by wrd swoich poddanych, a oni nie szczdzili mu nalenego hodu. Widziaem fragment jednego z jego ostatnich koncertw, przedstawiony w programie Muzyka i okolice przez red. Barbar Czajkowsk. W porwnaniu do wystpw w Las Vegas, mona z niewielk przesad stwierdzi, e Elvis by tu nie do poznania. Obcisy kostium i szeroki pas nie zdoay skry
tuszy. Twarz bya tga i nabrzmiaa, oczy wyranie zmczone. Po kilku piosenkach z czoa tryskay mu strumienie potu. Porusza si wolno, z wysikiem. Ale piewa i bawi wspaniale Nie trudno zrozumie, e wszystkie zamierzenia prywatnego ycia, Presley realizowa poprzez cakowite wyizolowanie si ze wiata i otoczenia ludzi, ktrzy nieustannie kazali mu produkowa saw, pienidze, legend. Tak, jakby sam nie by legend. Otoczony wysokim murem dom Presleya mia chroni go przed tymi wszystkimi uciliwociami bogatej popularnoci. W rzeczywistoci sta si zot klatk, w ktrej nie moga niestety, egzystowa pikna, ukochana Priscilla. Nastpowa powoli smutny fina wielkiej sawy amerykaskiej piosenki. Niespodziewana mier w wieku czterdziestu dwch lat kazaa zwolennikom Presley puci w niepami ten ostatni okres ycia idola. Jego mier przybliya wszystkim dni jego najwikszej sawy z lat pidziesitych i szedziesitych oraz niemniej sawne i udane come -backi. Jego wystpy w Madison Square Garden, w International Hotel, w hotelu Hilton, w Flamingo Hotel, w Honolulu, w San Antonio (bohaterskim mieci synnym z desperackiej, tragicznej obrony Fortu Alamo), gdzie por ywajco zapiewa Amerykask Trylogi, prowokujc widowni do nieprzerwanej, trwajcej trzydzieci minut owacji, w Houston Aerodrome, w Lake Tahoe, Pontiak, Michigan i Detroit, w Memphis, Pittsbourgu i Indianapolis to jedno wielkie, nigdy i niczym nie przerwane pasmo sukcesw. Nagrania Presleya z lat siedemdziesitych to wysokiej jakoci majstersztyki wokalne i interpretatorskie. Wspaniae aranacje, niezwyka sceneria, wietni muzycy i akompaniatorzy. Oprcz zespou The Jordanaires, Presleyowi czsto towarzyszya murzyska grupa wokalna The Sweet Inspirations. W tej znakomitej oprawie, Elvis pokaza na co go sta. Murzyski bluesman Ivory Joe Hunter powiedzia: Elvis potrafi piewa bluesy i spirituals lepiej ni ktrykolwiek inny biay wokalista. Na koncertach Elvis niejednokrotnie wykonywa swe dawne przeboje i hity, wprowadzajc nowe elementy muzyczne, wzbogacajc aranacj i barw utworw. Z pewnoci pomoga mu w tym fala muzyki retro, a popyt na piosenki w stylu country, wzmocni jego pozycj na listach przebojw.
10
Niejednokrotnie zarzucano mu, e nie idzie z duchem czasu, nie piewa wielkich kompozycji o spoecznym wydwiku, nie robi tego, co Bob Dylan, Joan Baez czy Pete Seeger. Wwczas wprowadzi na listy przebojw znakomity song In the Ghetto. A na zarzuty odpowiedzia podczas wystpu w Las Vegas wystpujc w biaym garniturze i przejmujco, z wielk ekspresj wykonujc If I Can Dream. mier pooya kres yciu piosenkarza, ale nie jego legendzie. Ile razy mionicy Presley syszeli i nadal sysz jego gos, ogldaj jego filmy, ledz rocznice, znane i nieznane daty z jego yciorysu. Przeywaj kolejny comeback KRLA. Showbussiness pod firm Elvis Presley przynis wytwrni RCA ponad wier miliona dolarw czystego zysku na przestrzeni dwudziestu paru lat. Do dnia mierci KRLA, RCA toczya sto tysicy pyt tygodniowo z piosenkami Elvisa. Po komunikacie ogaszajcym jego mier, podjto prac na trzy zmiany, toczc wycznie nagrania z presleyowskiego katalogu w ktrym 66 piosenek, 50 singli i 21 albumw osigao milion sprzedanych egzemplarzy w zawrotnym tempie. cznie wyemitowano 87 Zotych Pyt. Przygniatajce ! Od pierwszego zotego przeboju Heartbreak Hotel po ostatnie nagrania z Las Vegas: In the Ghetto, Dont Cry Daddy, Suspicious Minds, If I Can Dream , kada pyta przyoblekaa si w zoto. Stawaa si synonimem milionowych nakadw. W Indianapolis, gdzie odby si ostatni koncert Elvisa, nazajutrz po jego mierci sprzedano wier miliona egzemplarzy utworu Moody Blue. Wytwrnia RCA Victor podaa, e w cigu swego ycia Presley sprzeda ponad p miliarda pyt. Znawcy szacuj, e po mierci piosenkarza zapotrzebowanie na nagrania Presley przekroczyo 600 milionw . Wg informacji sprzedawcw, wikszo nabywcw to osoby w wieku lat czterdziestu i powyej, a wic rwienicy Presley. A przecie od czasu gdy w 1953 roku za wasne 4 dolary nagra pierwsza piosenk, mino dwadziecia par lat Wtedy, w kocu lat pidziesitych i na pocztku szedziesitych, szerzca si niepowstrzymanie moda na rock and roll oburzaa i gorszya
11
pokolenie dorosych rodzicw, wychowawcw, nauczycieli. Wymiewano t muzyk z pieka rodem, muzyk z serca dungli, a najpowaniejsze pisma kwitoway wystpy Presleya wicej ni jednoznacznie; jako koszmar zego smaku czy strip tease w ubraniu. Pniej zaczto pisa o Presleyu jako o wanym zjawisku kulturowym, obyczajowym i socjopsychologicznym. Zaczto snu rozwaania, jaki byby wiat bez Presleya. Czy byaby muzyka pop, a gdyby nie to jaka? Czy gdyby jej nie byo, to czy wytworzyaby si subkultura, ktrej muzycznym wyrazem sta si rock and roll dajc podwaliny do rewolucji seksualnej. Czy to nie Elvis zapocztkowa androgeniczn (wtedy wspczesn) jednolit dla obu pci mod, czc w sobie elementy mikkoci, czuoci, wraliwoci pod pozorami zuchwalstwa i brawury? Nadano mu miano ojca rock and rolla, chocia wiadomo, e przed nim byli inni tylko e czarni. Z pewnoci cakiem susznie przypisano mu natomiast stworzenie midzypokoleniowej przepaci, ktra daa modziey poczucie odrbnej pewnoci siebie. Wykpiwany na pocztku swej kariery, wtedy gdy moralne i prawomylne siy uznay jego piew za arie pocztkujcego amatora w wannie, dzi sta si tak uznanym elementem american way of life jak Disneyland czy coca-cola. Zasmakowawszy pniej w swym odosobnieniu, nie zosta zmuszony do wyjcia z niej, gdy jego popularno w wystarczajcym stopniu przekuwaa si na zyski zarwno te finansowej jak i showbussinessowe. Rzadko wychodzi czy te raczej wyjeda ze swej luksusowej willi. Chocia lubi bardzo samotne wypady (w rzeczywistoci w towarzystwie swojej mafii), na olbrzymim Harleyu, ubrany w czarn skr i cyklistwk w stylu Marlona Brando. Kryli wwczas po ulicach, wypatrujc jakiej dzikiej podwrkowej druyny piki nonej czy baseballa. A kiedy ju tak znaleli, Presley pokonujc oniemielenie, podchodzi i pyta czy nie potrzebuj jeszcze jednego gracza. Pod koniec lat szedziesitych wrci na estrad. By to prawdziwy sukces. Tumy wiernych pielgrzymoway do miejscowoci gdzie wystpowa, wcale nie bdc pewnym czy uda im si kupi bilety. Wypeniali po brzegi sale koncertowe. Sam Elvis przylatywa specjalnym samolotem, potem czarna limuzyna przywozia go pod tylne wejcie do hotelu, a specjalna winda zawozia do odosobnionego apartamentu. W Hotelu Hilton by to apartament zwany Cesarskim. Potem znw bezkolizyjny przejazd na koncert i taki sam powrt do hotelu, na lotnisko, do Graceland. mier Elvis bya dla wszystkich bardziej zaskoczeniem psychologicznym i moralnym ni fizycznym. Ci ktrzy dzielili z nim jego osamotnienie w luksusowej rezydencji, twierdzili, e Elvis odszed z tego wiata w wieku przewidzianym przez siebie. Taki te pogld lansowao wielu biografw i agencji prasowych. Mia kiedy powiedzie, e bdzie y tyle ile
12
jego matka. Elvis, przebywajcy wwczas w wojsku, przyjecha w ostatniej chwili by si z ni poegna i by na jej pogrzebie. Kocha j i uwielbia, czsto te powtarza, e poczy si z ni w zawiatach, gdy bdzie mia tyle samo lat co ona. Jak wiemy, zmar w wieku czterdziestu dwch lat, lecz z pyty nagrobnej Gladys wynika, e zmara w wieku nie czterdziestu dwch lecz czterdziestu szeciu lat. Wszystkie legendy rzdz si odrbnymi, charakterystycznymi dla siebie, prawami. Czy Elvis czu si osamotniony w swej legendzie? Trudno powiedzie. Zdobywszy ugruntowana pozycj na rynku pytowym, olbrzymi majtek i saw, mao z kim si kontaktowa, nie udziela si towarzysko, nie bywa w wiecie gwiazd. Wywiadw udziela bardzo rzadko. Wystarczaa mu sawa znanego piosenkarza, chocia bardziej chcia by bohaterem filmw i komiksw. Jak na ironi, te marzenia si speniy, ale raz napdzona machina showbussinesu okazaa si bezlitosna. mier Elvis bya do przewidzenia, tak pisaa wikszo agencji prasowych i biografowie. Ale w chwili gdy to nastpio, by to przysowiowy grom z jasnego nieba. W obliczu ataku serca, tej choroby XX wieku, ktr zawsze uznaje si za niespodziewan, lekarze i psycholodzy zapadli w konsternacj, a wielbiciele tonli w morzu ez. Gdy zmara Gladys Presley, szerzono pogosk, e stao si to z tsknoty za synem. Elvis te zmar na chorob utosamian z samotnoci i tsknota. Gladys zmara nie majc przy sobie nikogo oprcz Vernona i najbliszej rodziny. Elvis by otoczony rojem ludzi, milionami fanw, nie cierpia na jakikolwiek niedostatek. Majc wszystko dosownie w zasigu rki, skupi si na konsumowaniu przede wszystkim tego, czego dotkliwy brak odczu w dziecistwie. Nie mogc pozby si chorobliwego apetytu, jad ponad miar. A rwnoczenie chcc zachowa figur, niszczy organizm rodkami odchudzajcymi i oywiajcymi. Musia nie tylko adnie wyglda ale i modo si porusza. yka wic pene garcie rnorakich lekw, popadajc coraz bardziej w paranoiczne obsesyjne lki. Jest mao prawdopodobne, ale jedna z hipotez mwia, e z tego wanie powodu nie doszo jego planowane tournee po Europie. W jednej z gazet napisano, e dwch opryszkw chciao go napa. Nosi wic przy sobie ten wycinek prasowy, ale te zawsze mia przy sobie bro i nigdzie nie porusza si bez obstawy. Jedna z jego przyjaciek z modych lat, pniejsza sekretarka, opowiadaa, e ilekro wchodzia do Elvisa, zawsze bya dokadnie przeszukiwana przez jego goryli. Trudno dzi dociec, czy czowiek, ktry przyzwyczajony by do olbrzymiego huku i haasu sal koncertowych, mg na dwik korka od szampana schowa si pod st. On, ktry wielokrotnie strzela do obrazw, cian i telewizora. A z drugiej strony, kt z nas nie podskoczy, gdy niespodziewanie wystrzeli szampan.
13
Faktem jest jednak, e nadmierne iloci jedzenia w poczeniu z olbrzymimi ilociami rodkw odchudzajcych, uspakajajcych i nasennych z jednej strony a pobudzajcymi i oywiajcymi z drugiej, przy wyczerpujcym harmonogramie koncertw i nagra, mogy pozosta bez reakcji organizmu. Dziwne, gdyby jego serce to wszystko wytrzymao. Nastpi smutny fina najbardziej zadziwiajcej legendy, ktrej bohater skona z pragnienia dotarszy do rda. Tak wanie Elvis rozsta si z tym wiatem. Mody a sterany yciem, przedwczenie podstarzay. Bogaty, otoczony zbytkiem, a biedny, bo nie majcy wasnego prywatnego ycia. Otoczony milionami wielbicieli a samotny, bo gdy zamkna si jego muzyczna brama, nie byo przy nim ju nikogo szczerze mu oddanego. Kochany a pragncy mioci tej, ktr nie pokocha tak, jak ona tego pragna. Majcy wszystko wygodniay i spragniony. Zbiorowa histeria jaka wyb ucha po mierci Elvisa to swoisty paradoks w zestawieniu z histori ostatnich lat jego ycia. W rzeczywistoci paradoks jest tylko pozorny. Modzieowy idol po ktrym rozpaczay tumy, niewiele mia wsplnego z Elvisem unikajcym ludzi, walczcym z nadcinieniem i otyoci za pomoc olbrzymich iloci rodkw farmakologicznych, ktre serwowa mu doktor Nichoupoulos. Znalazo to swj oddwik kilka lat pniej, gdy rodzina Presleya wytoczya greckiemu lekarzowi proces, pod zarzutem e przepisywane przez niego olbrzymie rodki i dawki lekarstw spowodoway mier Elvisa. Jeden z byych goryli Presleya, kiedy jego najlepszy kolega Red West stwierdzi w wywiadzie (a take w swej ksice), e KRL rock and rolla by narkomanem i paranoikiem, e zaywa wszelkie moliwe piguki antyblowe i antydepresyjne, hemorol i morfin. Poza tym, mia take zaywa lekarstwa przepisywane chorym na raka, mimo e u Presleya nigdy nie stwierdzono komrek rakowych. rodki te, oparte na silnych narkotykach, miay rzekomo wprawia go w eufori i ekstaz. West twierdzi take, e Elvis bra piguki podniecajce i usuwajce odory fizjologiczne, a take zwikszajce dziaalno pigmentu w skrze, aby uczyni j bardziej wraliw na opalenizn. Robert Red West (Red od rudoczerwonych wosw) pozostawa w subie Elvisa od 1960 roku przez 16 lat. On jak i wspautorzy ksiki szkalujcej swego pracodawc, Sonny West i Dave Hebler naleeli do cisego grona przyjaci Elvisa z lat szkolnych. Dziki niemu, wszyscy trzej zapewnili
14
sobie dostatnie ycie. Red oeni si w 1960 roku z jedn z sekretarek Elvisa Patrici Boyd. Grywa drugoplanowe role w filmach Elvisa, a po jego mierci take w innych drugorzdnych produkcjach Hollywoodu. W 1976 roku wszyscy trzej zostali z polecenia Vernona z wolnieni z pracy za brutalne rozprawienie si z wielbicielami Elvisa, ktry musia wysokie odszkodowanie. Westowie i Hebler zostali zwolnieni otrzymujc jednak odpowiednio wysokie wynagrodzenie i odpraw. To im jednak nie wystarczyo i skwapliwie wykorzystali wieloletni znajomo z idolem i mono bliskiego obcowania i podgldania go w rozmaitych sytuacjach. W ten sposb powstaa wspominana ju przeze mnie rynsztokowa ksika pt: Elvis what happened? Autorom przyniosa olbrzymie zyski i bya jedn z najwikszych sensacji na amerykaskim rynku ksigarskim. Sowo Elvis w tytule wystarczao aby ksik wyprzedano do ostatniego egzemplarza. Fani j kupowali, lecz nie wierzyli w adne sowo tam umieszczone. Wydanie ksiki inspirowa Steve Dunleavy, ktry publikowa w New York Post cykl podobnych reportay. Pierwsze wydanie rynsztokowego bestsellera osigno nakad 400 tysicy egzemplarzy i rozeszo si w cigu jednego dnia. Podobnie byo z wiermilionowym dodrukiem. Sie sklepw Martha posiadajca 1260 punktw sprzeday zamwia dwa miliony egzemplarzy, pozostawiajc w tyle takie legendarne wwczas bestsellery jak Trynity Leona Visa i Shanna Kathleen Woodiwiis (po 1,8 miliona egzemplarzy nakadu). O czyme wic pisz byli goryle o swoim pracodawcy? Multimilioner i gwatownik odizolowany od ludzi jak cesarz Japonii czy brytyjska krlowa. Czowiek, ktry zatraci wszelkie poczucie realizmu i potrafi rozmawia tylko o swoich posiadociach i majtku oraz obcowa wycznie w czterech cianach swego pokoju. W Gracelandzie nieustannie odbyway si szalone orgie seksualne, narkotyczne seanse, nieustajce bankiety i wulgarne, wyuzdane zabawy. Niektre z nich miay si koczy tragicznie. Rzekomym zadaniem autorw byo wyszukiwanie modych i adnych dziewczyn do sypialni Elvisa, gdzie z reguy koczyo si na rozbieraniu i ogldaniu gdy Elvis by impotentem. Gdy nie potrafi skonsumowa panienki lub gdy bya dziewic, wpada w wcieko i dalszy cig sceny kowej odbywa si przy wspudziale jednego z chopcw. Elvis nie lubi dziewiczych panienek i gdy taka si trafia, ktry z chopcw pozbawia je dziewictwa a Elvis lubi si temu przyglda. Elvis namitnie kolekcjonowa bro. Zgromadzi jej ponad 300 sztuk. Byy to pistolety, rewolwery, karabiny, fuzje, sztucery, granaty. Bro bya naadowana do koca z wyjtkiem pierwszej komory. Gdy Elvis oglda w telewizji ktrego ze swoich konkurentw, wali wprost w ekran. Kiedy omal nie trafi Lindy Thompson. Strzela w kadym apartamencie i do wszystkieg o. Zadaniem Reda byo czuwa, aby bro Elvisa bya rozadowana.
15
Kiedy ciosem karate zama nog kobiecie z ktr przebywa w sypialni, a w sza wpad z powodu swojej impotencji. Poniewa bya matk zaagodzi spraw wysokim odszkodowaniem. Elvis potrafi ni std ni zowd, nagle wsi do samochodu i pdzi setki mil przed siebie bez opamitania. Lubi udawa policjanta, mia znaczek firmowy i przyczepn lamp sygnalizacyjn, ktr jadc stawia na dachu swego samochodu. Jedynym wyjciem z kadej opresji by balsam dolarowy, aby poszkodowani nie wnosili skarg do sdu. Wszystkim trzeba byo zamyka usta, wic Presley desygnowa olbrzymie kwoty na opacenie wiadkw i wynagrodzenie strat. Urzdzano take przedstawienia artystyczne pacc za goci wszystkie koszty. W ten sposb opacano milczenie. Ksika Heblera i Westw, w ktrej roi si od tego rodzaju przypadkw i historyjek wydana bya przez wydawnictwo Ballantine Booka pod koniec 1976 roku. Zdobya liczne rzesze zwolennikw, lecz jak wspomniaem powye j, nie z powodu zawartych w niej faktw lecz sowa ELVIS w tytule. Bez trudu udowodniono, e trzech podlecw, ktrych ON wycign z ndzy, z nizin spoecznych i uczyni bogatymi nie napisao sowa prawdy, liczc jedynie na tani sensacj, due zyski oraz kierujc si najniszymi pobudkami. Og czytelnikw nie dopuszcza do swej wyobrani innego obrazu idola jak ten, ktry on sam wsplnie z nimi stworzy. Dla nich by i pozosta takim, jakim go zapamitali. Jedna z wytrwaych wielbicielek Elvisa powiedziaa: Czytaam ksik Elvis what Happened? ale nie wierz w ani jedno sowo tam zamieszczone. Wierz, e nie mg by taki, jakim go opisali. Nie ma w niej ani dba prawdy. W podobnym tonie utrzymana jest ksika Alberta Goldmana ELVIS, ktra w nieprawdopodobny wrcz sposb ukazuje Presleya jako niesamowitego, obartego, pozbawionego wrcz jakiegokolwiek smaku, gustu czy talentu piosenkarza, ktremu w oszaamiajcej karierze dopomg czysty przypadek, obrotni disc-jockeye, przedsibiorczy businessmani, epoka i niewyrobiony gust niewybrednej i prymitywnej modocianej amerykaskiej publicznoci. Obie ksiki s tak do siebie bliniaczo podobne, e trudno odrni, co zawarto w jednej a co w drugiej. Odnosi si wraenie, ze autor jest tylko jeden, ale noszcy kilka nazwisk: Zawi, Zazdro, Podo, Nielojalno i Niewdziczno. Niestety, na tych wanie autorach oparta zostaa druga polska publikacja. Znana prezenterka i publicystka Maria Szabowska posza po najmniejszej linii oporu i w swej ksice ELVIS: Amerykaski sen skwapliwie wykorzystaa tani sensacj na ktrej Westowie, Hebler i Goldman zrobili nieze pienidze. Ksika Szabowskiej te spotkaa si ze zdecydowan krytyk i sprzeciwem polskich fanw Elvisa, ale rwnie jak tamte szybko si rozesza, bo miaa niesamowity atut: pikne kolorowe zdjcia, szczeglnie okadek singli, czego dotychczas
16
polscy fani nie ogldali. Prekursorska ksika Leszka Strzeszewskiego miaa niestety bardzo zej jakoci czarno -biae, gazetowe zdjcia. Autorzy odnieli sukces kasowy, lecz o wiele wikszym sukcesem bya posta i pami Elvisa, wzorowo uhonorowanego przez wiernych zwolennikw. W synnej ze zmiennoci nastrojw i sympatii muzyce rozrywkowej, fani Presleya zawsze wyrniali si zdumiewajc staoci. Kade czasopismo muzyczne, ktre omielao si krytykowa KRLA, natychmiast naraao si na natychmiastow krytyk, lawin listw protestacyjnych i spadek poczytnoci. Dla tyche fanw, nie istniay ani sabe nagrania Elvisa, ani te jego nieudane filmy. Liczy si tylko ON KRL! Zgodzi si mona z autorami, e istotnie Elvis cierpia na samotno, melancholi, popada w stany paranoidalne i nostalgie. Po odejciu Priscilli y samotnie, w nieustannej obawie i trwodze przed zamachem na swoje ycie. Ale te zmieni swj styl ycia. Zrzuci mundur grzecznego chopca, zacz prowadzi ycie bardziej ekstrawaganckie, a nawet dziwaczne. Wykupywa kina, lunaparki, jakby chcc aby kto widzia jego smutek, jego dramat i osamotnienie. Nieyczliwi mu ludzie, tumaczyli to sobie jako butny kaprys milionera, ktry nie chce nawet rozrywk dzieli si z innymi. Ale przecie powd by cakiem inny. Elvis czsto zamyka si na cae dnie a nawet tygodnie, siedzia w milczeniu patrzc tpo w cian lub niewidzcym wzrokiem w telewizor. Linda Thompson, ktra spdzia w Gracelandzie prawie trzy lata, jako powd rozstania podaa, ze nie moga znie cakowitej izolacji, oderwania od ycia, ktre Elvis narzuca take otaczajcym go znajomym, bliskim, wsp domownikom i rodzinie. Na pytania typu: Co wy macie z tego ycia? niezmiennie reagowa ze miechem, mwic: Po co goni za tym wszystkim na zewntrz. Przecie wszystko co chc, mog sprowadzi do domu . Jedynie odwiedziny dziewicioletniej wwczas Lisy wyryway go z okoww melancholii i wprawiay w lepszy nastrj. Bawi si z ni i jej koleankami, chcia aby zostaa w Gracelandzie przy nim, ale Priscilla nawet nie chciaa o tym sysze. Harmonogram odwiedzin by wic cile przestrzegany.
17
Po wyjedzie Lisy, Elvisowi wraca zy nastrj. Zamyka si w swych apartamentach, pogra w swych dziwactwach. Po odizolowaniu si od wiata, Elvis w cigu krtkiego czasu postarza si o wiele lat. Wci jeszcze wystpowa, wci pobudza widowni do dugotrwaych owacji, lecz przeycia ostatnich lat wycisny na jego postaci nieodwracalne pitno. Ale wci stara si by takim jak dawniej, cho przychodzio mu to coraz trudniej. W gronie przyjaci zastanawia si nieraz jak to bdzie gdy osignie wiek starca. Nie mg sobie tego wyobrazi, dlat ego te mimo upywu lat i utraty si chcia by wiecznie mody. I dlatego te nigdy nie poznamy starego Elvisa. W naszej pamici pozostanie zawsze mody, ywioowy, umiechnity. Ktrego dnia wykupi w miecie wszystkie arwki byskowe, wrzuci do fontanny w Gracelandzie i strzelajc przez trzy noce z rzdu rozbi do ostatniej. Przy trafieniu kada z lampek eksplodujc wybuchaa niczym pody wiat, w ktrym dolary nie daj szczcia i tona.
Nastpny rozdzia nosi tytu: Rozdzia V KRES W DOLINIE SPOKOJU
Dokument w f ormacie *.pdf moe by wykorzystany wycznie do uytku osobistego bez prawa do dalszego obrotu i obiegu komercyjnego lub handlowego i nie moe by poddawany modyfikacjom bez zgody autora edycji. Naley go traktowa tak, jak ksik wypoyczon do przeczytania.

18

14 - Eksplozje Podłego Świata

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

14 - Eksplozje Podłego Świata

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Jacek Walczyski

LEGENDA I RZECZYWISTO O YCIU KARIERZE I MIERCI

EKSPLOZJE PODEGO WIATA

Nastpny rozdzia nosi tytu: Rozdzia V KRES W DOLINIE SPOKOJU

Opracowanie edytorskie: Jawa 48

You might also like