You are on page 1of 9

1.

Wyjanij, co to jest tzw. I socjologia, II socjologia i III socjologia a.) I socjologia- pocztki socjologii, wiek XIX. A. Comte, H. Spencer, K. Marks. Zajmuje si spoeczeostwem, zjawiskami, procesami. Spoeczeostwo jako caod, jeden organizm ale dziaaj te podsystemy. Holizm- spoeczeostwo jako wielka caod. Gdy zrozumiemy, jakie funkcje peni jednostka w spoeczeostwie to bdziemy wiedzied co nim kieruje, dlaczego zachowuje si w dany sposb. PARADYGMAT FUNKCJONALNO-STRUKTURALNY, (jakie funkcje peni jednostka w systemie). Wywiad, ankieta, kwestionariusz. Poprzez wzrost, zmiany funkcji, zmiany w strukturze- rozwj spoeczny poprzez ewolucj, droga do logiki, zmiany w poszczeglnych elementach = zmiany w innych systemach. b.) II socjologia- XIX/XX wiek. M. Weber, G. H. Mead, F. Znaniecki. W centrum zainteresowania jednostka i dziaanie jednostek. Jednostki tworz spoeczeostwo, efekty naszych codziennych zachowao tworz struktury, systemy. Jednostki s upodmiotowione, tworz rzeczywistod. Uprawiana zgodnie z perspektyw indywidualistyczn (podkrelenie roli jednostki). Tworzymy scenariusze, powielamy schematy- struktury spoeczne. Interakcjonizm symboliczny, nurt dramaturgiczny, fenomenologia, etrometodologia. Lata 60 XX wieku- najbardziej bujny rozkwit drugiej socjologii. Badanie rzeczywistoci z uwzgldnieniem czynnika humanistycznego, pogbiony wywiad narracyjny. c.) III socjologia- ostatnie dekady, lata 80, 90. Socjologia codziennoci, ycia spoecznego. Najwaniejsze s zdarzenia, sytuacje, epizody- co, co jest niepowtarzalne, jest fenomenem; dorobek trzeciej socjologii bardzo niky, zwaszcza w Polsce. Scharakteryzuj, opisz zaoenia koncepcji struktury spoecznej S. Ossowskiego Struktura spoeczna- to wewntrzna budowa spoeczeostwa, czyli jego czci skadowe oraz wzajemne powizania midzy nimi Kategorie stosunkw zachodzcych w strukturach spoecznych wg. Ossowskiego : o Wzajemne zalenoci wynikajce ze spoecznego podziau pracy i funkcji Koncepcja funkcjonalna- spoeczeostwo jest caoci skadajc si z wzajemnie zalenych elementw, dziki czemu moliwe jest funkcjonowanie i rozwj caej zbiorowoci. Wszystkie czci s rwnie wane o Stosunki zalenoci jednostronnych wynikajcych z grupowych przywilejw i dyskryminacji Koncepcja dychotomiczna- spoeczeostwo jest podzielone dwuczonowo, biegunowo na przeciwstawne grupy, np. uprzywilejowani-upoledzeni, bogaci-biedni, rzdzcy-rzdzeni o Stosunki hierarchii i gradacji Koncepcja gradacyjna- spoeczeostwo jest hierarchicznym ukadem grup ludzi wyrnionych ze wzgldu na stopieo natenia cech ich pooenia spoecznego: wyksztacenia, dochodw, majtku, prestiu (powaania spoecznego). Grupy o zblionym stopniu natenia okrelonej cechy lub cech stanowi warstw spoeczn, np. bogaci-ludzie z wyksztaceniem wyszym, rednio zamoni-ludzie z wyksztaceniem rednim i biedni-ludzie z wyksztaceniem podstawowym Scharakteryzuj, opisz zaoenia koncepcji struktury spoecznej P. Rybickiego Wedug Pawa Rybickiego w kadej strukturze mona wyodrbnid 3 warstwy: 1.) Zbiorowoci spoeczne- skad spoeczny i cechy tej zbiorowoci (ilociowe i jakociowe) 2.) Elementy kulturowe- 2 subwarstwy: dobra kultury symbolicznej, preferencje i orientacje ludzi (jakie maj preferencje, stosunek do symboli, dbr kultury symbolicznej) 3.) Dziaania i zachowania spoeczne- zrozumiemy je, gdy bdziemy wiedzied z jakimi ludmi mamy do czynienia i jak odnosz si do swojej kultury Scharakteryzuj, opisz zaoenia koncepcji struktury spoecznej P. Sztompki Sztompka twierdzi, e w analizie struktury spoecznej mona wyodrbnid 4 struktury: 1.) Struktura normatywna (reguy postpowania) 2.) Struktura idealna (idee i przekonania ludzi) 3.) Struktura interesw (struktura szans yciowych) 4.) Struktura interakcyjna (dziaania i zachowania ludzi)

2.

3.

4.

5.

Wyjanij, co to jest determinacja strukturalna i jakie s jej aspekty Determinacja strukturalna- jest to moc, jak posiadaj struktury by modelowad nasze zachowania, przekonania, reguy Sztompka wyrni 2 aspekty determinacji strukturalnej: 1.) Aspekt negatywny- nasze uczestnictwo w strukturach spoecznych wywiera na nas presj w kierunku zachowao zgodnych z zachowaniami czonkw danej struktury 2.) Aspekt pozytywny- czonkostwo w strukturze umoliwia realizowanie pewnych zachowao Opisz, w jaki sposb wyjaniane s nierwnoci spoeczne (wyjanienie funkcjonalne - Davis i Moore i wyjanienia konfliktowe- Karol Marks) o Davis i Moore (1945r.) - teoretyczne podstawy wyjanieo funkcjonalistycznych 1.) Zdaniem Davisa i Moora zrnicowanie pozycji w spoeczeostwie jest wymogiem funkcjonalnym niezbdnym do tego by spoeczeostwo mogo funkcjonowad 2.) Kade spoeczeostwo po pierwsze, musi motywowad jednostki do zajmowania wysokich pozycji i po drugie rozbudowad pragnienie wypeniania obowizkw powizanych z tymi pozycjami poprzez system korzyci materialnych i niematerialnych 3.) Znaczenie funkcjonalne pozycji zaley od dwch podstawowych czynnikw: - od unikalnoci danej pozycji na tle innych - od stopnia zalenoci od niej innych pod wzgldem funkcji Koncepcja ta bya krytykowana midzy innymi za: - legitymizacj - teoria ta nie odpowiadaa rzeczywistoci, bya naiwna (osoby wyksztacone zarabiaj grosze i na odwrt) - kady system ma tendencj do reprodukcji a Davis i Moore nie wzili tego pod uwag (zazwyczaj dziedziczy si po rodzicach, np. zawd lekarz) - s spoeczeostwa, w ktrych system nagrd nie dziaa a mimo tego jednostki d do rozwoju o Karol Marks- wyjanienia konfliktowe Istnieje wicej odmian konfliktu, ni wyjanieo funkcjonalnych. Teoria Karola Marksa i jego sposb widzenia spoeczeostwa stay si baz tych wyjanieo konfliktowych Na pocztku istnienia spoeczeostw ludzkich nie byo nierwnoci, bya rwnod -wsplnota pierwotna. Wszyscy byli rwni, ludzie realizowali prosty sposb produkcji- wytwarzali tylko tyle ile potrafili skonsumowad. U schyku wsplnoty pierwotnej, gdy podniesiono moliwod produkcji ludzie zaczli produkowad wicej ni byli w stanie zuyd i powstaa nadwyka. Powstanie tej nadwyki zrodzio pytanie- co z ni zrobid? kto ma zdecydowad o tym, co z ni zrobid? By to prapocztek uksztatowania si nierwnoci. Powstaa kategoria ludzi o cechach lepszych od innych (wiek, charyzma itp.). Dano im prawo do decydowania o nadwyce- zyskali pewien przywilej. By to pocztek kategorii ludzi uprzywilejowanych. We wszystkich kolejnych epokach ludzie byli ju nierwni. W kadej kolejnej epoce mona wyrnid co najmniej 2 kategorie ludzi: - uprzywilejowani, Ci na grze, Ci na ktrych si pracuje, zajmujcy wysokie pozycje - Ci, ktrzy pracuj, ktrymi si rzdzi Ci, ktrzy s niej, s wykorzystywani, eksploatowani przez tych z wyszych pozycji. W kadej kolejnej formacji rozwoju spoeczeostw system ten jest coraz doskonalszy (apogeum w czasach kapitalizmu). Naley dyd do wyeliminowania nierwnoci jedynie przez rewolucj + Teorie skumulowanych przewag (Sztompka)- nie chodzi o wyeksponowanie konfliktw, naprawd wane jest to, e pewne wysze kategorie kumuluj przewagi nad tymi, ktrzy s niej w strukturze spoecznej. Przewagi maj charakter ekonomiczny, polityczny, kulturowy. Wyjanij, co to jest stratyfikacja spoeczna o Stratyfikacja w ujciu oglnym- uwarstwienie spoeczne, koncepcja podziau spoecznego polegajca na jego rozpatrywaniu pod ktem istnienia warstw (klas, stanw, grup spoeczno-zawodowych) rnicych si midzy sob pod wzgldem np. dochodu, prestiu, wieku, kwalifikacji, wyksztacenia, penionych funkcji itd. Pozycja danej warstwy spoecznej (wysza -nisza) zaley od uznawanego w danym spoeczeostwie systemu wartoci o Stratyfikacja w ujciu partykularnym- stratyfikacja moe mied wymiar indywidualny i grupowy. Moe mied ujcie obiektywne i subiektywne. Ujcie obiektywne polega na podziale jednostek i caych grup wg. okrelonego kryterium (gradacja prosta). Ujcie subiektywne polega na zbieraniu opinii od ludzi. Gradacja syntetyczna to podzia ludzi na okrelone warstwy z wykorzystaniem wikszej iloci kryteriw

6.

7.

Max Weber- podzia na klasy (ekonomiczne), stany (presti) i partie (polityczne) Wkad badao terenowych: - Middletown (1924/1925 i 10 lat pniej)- Robert Lynd i Helen Lynd- obiektywny charakter struktury spoecznej. Dwie klasy wyodrbnione na podstawie rnych rde dochodu: - pracujca - niezalenych przedsibiorcw Mieszkaocy Middletown nie zauwaali rnid wynikajcych z podziaw spoecznych, 10 lat pniej zauwaono wiksz ilod warstw spoecznych. -Yankee City (1941-1959)- William Lloyd Warner- subiektywny charakter struktury spoecznej (podstawowe kryterium- presti). 8. Opisz indyjski system kastowy (jati, varna, jajmani) Kasta- zamknita grupa, spoeczna, ktrej czonkiem zostaje si na mocy urodzenia, charakteryzujca si endogamicznymi zwizkami maeoskimi, odrbn kultur i stylem ycia, okrelonym statusem w spoeczeostwie i zrytualizowanymi kontaktami z osobami spoza kasty. Spoeczeostwo kastowe w ujciu dosownym (np. indyjski system kastowy) i przenonym (spoeczeostwo o wyranych podziaach rasowych) Indyjski system kastowy: 1.) System Varna Podzia spoeczeostwa na 4 kategorie ludzi: Bramini (kapani) Kszatrijowie (szlachta, ksia, przywdcy polityczni) Waiszjowie (wykonawcy zawodw kupieckich i finansowych) Siudrowie (rzemielnicy i sucy) Poza Varn s tzw. niedotykalni, czyli: Haridowie, Pariowie i Pariasi 2.) System Jati Endogamiczna grupa krewniacza, elementarna jednostka systemu kastowego (w jej ramach zawiera si maeostwo) Jati s podgrupami Varna (nie w kadym regionie tych samych) Kada ma swoj nazw, cechy, waciwoci (najwaniejsze- poczenie z zawodem, zbiorem zasad i zwyczajw) Kady zawd charakteryzuje okrelonym poziom czystoci lub skaenia Istnieje wiele racjonalnych zrnicowao systemu 3.) System Jajmani System zwizkw midzy Jati W jego centrum znajduje si jedna lub wicej dominujcych Jati Dharma- zasady rzdzce postpowaniem kadej grupy Varna i Jati Karma (Karman)- doktryna pouczajca, e zalenie od obecnego postpowania i wypeniania obowizkw jednostka odrodzi si w przyszoci w sposb materialny Reinkarnacja- transmigracja (wdrwka dusz) ku wyzwoleniu -> mokszy (nirwanie) Plusy i minusy systemu kastowego w perspektywie socjologicznej: + system nastawiony na reprodukcj (odtwarzanie si) + system ochronny + wi midzy czonkami penia funkcj stabilizatora + zapewnione bezpieczeostwo, potrzeba przynalenoci - nie pozwala rozwijad si, zmieniad - silne podziay 9. Opisz 3 zasadnicze kryteria tworzce- zdaniem Ossowskiego- stratyfikacj spoeczn 1.) Przywilej konsumpcji usug- najpeniej wyraa si w hierarchii pac- im wyej jeste w hierarchii, tym wysz masz pac

2.) Przywilej wadzy- moliwod decydowania o innych niezalenie od ich woli. Wadza moe byd wyznaczona osobowo lub streficznie (streficzna odnosi si do obszarw - np. zakaz kpieli) 3.) Przywilej prestiu- Ossowski chce zwrcid uwag na wymiar szacunku- jakim rozporzdzaj jednostki, grupy i kategorie spoeczne. Dwa rodzaje prestiu: osobowy i spoeczny (spoeczny to szacunek przypisany do roli spoecznej) 10. Opisz sposoby badania stratyfikacji Sposoby, metody badania stratyfikacji wg. Goodmana: 1.) Obiektywna- klasa spoeczna to kategoria statystyczna, w ktrej badacze umieszczaj ludzi na podstawie obiektywnych wskanikw odzwierciedlajcych pozycj klasow 2.) Reputacyjna (Warner i Lunt)- badacze prosz jednostki z danej spoecznoci o okrelenie jej struktury klasowej przez opisanie rnic midzy grupami statusw i umieszczenie poszczeglnych jednostek w tych kategoriach 3.) Samookrelenia- badani sami siebie sytuuj w strukturze spoecznej 11. Opisz zasadnicze zaoenia koncepcji klas spoecznych K. Marksa oraz gwne nurty krytyki jego koncepcji Klasa spoeczna wg. Marksa- to dua zbiorowod ludzi charakteryzujcych si takim samym stosunkiem do rodkw produkcji Posiadacze rodkw produkcji - buruazja Pozbawieni rodkw produkcji - proletariat rodki produkcji to wszystko to, co wczone w obieg gospodarczy daje wacicielowi zysk, pewn nadwyk Koncepcja Marksa nazywana jest dychotomiczn ze wzgldu na zestawienie klasy uprzywilejowanej z upoledzon . Marks by wiadomy, e wewntrz posiadaczy rodkw produkcji mona wyodrbnid rne kategorie, by te wiadomy istnienia klasy redniej. Twierdzi, e istnieje powana tendencja do pogbiania si dychotomii w spoeczeostwie kapitalistycznym. Oparte na wyzysku stosunki midzy klasami maj charakter antagonistyczny. Zmiany spoeczne zdaniem Marksa zwizane s z przemianami stosunkw i sposobw produkcji oraz wiadomoci spoecznej, czyli z przemianami tzw. bazy i nadbudowy 2 etapy formuowania si klasy spoecznej: 1.) Klasy w sobie- ludzie nie maj wiadomoci bycia klas, chocia maj taki sam stosunek do rodkw produkcji. Maj faszyw wiadomod. Nie s zdolni do wsplnych dziaao, nie s powizani wiziami 2.) Klasa dla siebie- ludzi zdolni do wsplnych dziaao. Grupuje jednostki wiadome swojego pooenia, s te zdolne wyonid lidera Krytyka koncepcji klas spoecznych Marksa: - niejasna terminologia - przesadne eksponowanie roli stosunku do rodkw produkcji - koncepcja klasy dla siebie - teza o dychotomizacji struktury spoecznej 12. Opisz zasadnicze zaoenia koncepcji klas spoecznych M. Webera Klasa spoeczna to zesp ludzi o takich samych szansach yciowych, o takim samym pooeniu na rynku Stosunek do rodkw produkcji jest wany, ale nie jedyny. To jedno z wielu kryteriw okrelajcyc h pooenie klasowe jednostki. Weber uwaa e klasa spoeczna to kategoria obiektywna, zbiorowod ludzi niewiadoma swojego pooenia, swego istnienia jako klasy. Podzia klasowy wedug Webera jest charakterystyczny dla spoeczeostw kapitalistycznych. To kapitalistyczne reguy rynkowe stworzyy klasy. Przedtem ludzie dzielili si na stany grupy statusowe. Stan to zbiorowod, ktra posiada pewne prawa i przywileje zdeterminowane nie pozycj na rynku, ale posiadaniem pewnych cech ocenianych w kategoriach wartoci i prestiu. Wedug Webera stosunki midzy klasami czsto nie maj antagonistycznego charakteru, a konflikty midzy klasami czsto nie maj klasowego charakteru. Podstawowe kryteria wyodrbniania stanw: urodzenie, pochodzenie, pokrewieostwo. Kada g rupa statusowa posiada charakterystyczny styl ycia, obyczaje itd.

Trzeba byo utrzymywad kontakty towarzyskie w ramach swojej klasy. W kapitalizmie klasy i stany wspegzystuj ze sob. Trzeci wany podzia to podzia na partie Partia to kada grupa, ktrej celem jest sprawowanie wadzy w spoeczeostwie lub ktra ma do czynienia z walk o wadz. 13. Wyjanij, na czym polegaj rnice pomidzy koncepcjami klas spoecznych Marksa i Webera

14. Wyjanij, co to jest ruchliwod spoeczna, opisz jej rodzaje oraz warunkujce j czynniki Ruchliwod spoeczna- jest to proces przemieszczania si jednostek i zbiorowoci w strukturze spoecznej Rodzaje ruchliwoci spoecznej: o Ruchliwod pionowa (wertykalna)- awans lub degradacja o Ruchliwod pozioma (horyzontalna)- przemieszczenia nie wice si ze zmian pozycji na wysz lub nisz o Ruchliwod midzypokoleniowa- zmiana pozycji spoecznej dzieci w stosunku do pozycji, jak zajmowali rodzice o Ruchliwod wewntrzpokoleniowa- zmiana pozycji spoecznej jednostek w trakcie ich ycia o Ruchliwod strukturalna- te przemieszczenia w strukturze spoecznej, ktre wynikaj z rnic struktury, midzy ktrymi dokonywana bya ruchliwod. Np. ubywa rolnikw, pracownikw fizycznych a przybywa pracownikw umysowych o Ruchliwod wymienna- aby kto mg awansowad w strukturze spoecznej, kto musi spad. Ruchliwod podlega wymianie, liczba miejsc w strukturach ktre badamy nie zmienia si o Ruchliwod globalna- suma wszystkich przemieszczeo jednostek w strukturze spoecznej, zarwno strukturalnych jak i wymiennych Czynniki warunkujce ruchliwod spoeczn: 1.) Czynniki indywidualne- czynniki, ktre przyczyniaj si do ruchliwoci spoecznej jednostki (klasa spoeczna, wyksztacenie, zawd, rasa i pochodzenie, ped, inne czynniki) 2.) Czynniki strukturalne- jeeli odnotowuje si wzrost ekonomiczny, powstaj pozycje o wyszym statusie i zwikszaj si szanse na ruchliwod spoeczn 15. Opisz przebieg procesw ruchliwoci spoecznej w Polsce po II wojnie wiatowej O ruchliwoci zadecydoway: olbrzymie straty wojenne (zwaszcza w wyszych warstwach struktury spoecznej reformy o charakterze politycznym (dekret o reformie rolnej, na mocy ktrego rozparcelowano wielkie majtki ziemskie i przekazano chopom; dekret o racjonalizacji przemysu likwidacja klasy przemysowcw, zbiorowa degradacja; awans klasy chopskiej i robotniczej Trzeba byo odtworzyd inteligencj, wic byy do niej wcigane dzieci chopw. Ruchliwod w Polsce nigdy nie bya wiksza ni w latach powojennych do okoo 1955 roku, zwaszcza 1950 1955 okres realizacji planu 6-letniego w Polsce, rozbudowy wielkiego przemysu. Model rwnych szans hipotetyczny model, zgodnie z ktrym jeli w samej strukturze jest 10% osb z wyszym wyksztaceniem, na studiach jest 10% osb, ktrych rodzice mieli wysze wyksztacenie (?). Najbliej do tego modelu byo w latach 1950-1955, pniej dynamika przemian zacza sabnd. U mczyzn spadaa dosyd szybko, u kobiet ruchliwod zawodowa zacza wzrastad. Powrotny ruch koniec lat 70, pniej podczas zmian ustrojowych na pocztku lat 90

16. Wyjanij, co to jest klasa rednia (stara, nowa) o Klasa rednia w ujciu Karola Marksa- klasa rednia (mniej staa, mniej wana ni dwie klasy skrajne) jest typow klas pogranicza i w razie ostrych konfliktw czy si bd z jedn, bd z drug z klas przeciwstawnych. Jej istnienie agodzi dychotomi. Wedle tej koncepcji istnienie klasy poredniej to odchylenie od idealnego typu dychotomii o Klasa rednia w ujciu Arystotelesa- klasa rednia jest klas zasadnicz. Klasy skrajne to w pewnym sensie klasy marginesw. Bogactwo i ubstwo to stany niezgodne z natur 17. Wyjanij, jakie funkcje przypisywane s klasie redniej Klasa rednia peni lub s jej przypisywane pewne funkcje stabilizacyjne: o W sferze ekonomicznej- stabilizowanie gospodarki tworzc nowe miejsca pracy (dawniej), obecnie stabilizowanie gospodarki poprzez swoje moliwoci konsumpcyjne spenianie aspiracji (np. zaproszenie amerykaoskiego artysty na koncert), nowe miejsca pracy dziki konsumpcji o W sferze politycznej- pewien rodzaj bufora, agodzenie napid midzy konserwatyzmem klas wyszych a radykalizmem niszych o Funkcja stabilizacyjna zwizana z obywatelskimi powinnociami- od czonkw klas rednich wymaga si zakadania stowarzyszeo, fundacji, pracy wolontariackiej, wypenia nia wzoru dobrego obywatela 18. Wyjanij, w jaki sposb mona pojmowad pojcie spoeczeostwo obywatelskie Spoeczeostwo obywatelskie- spoeczeostwo, w ktrym dziaalnod niezalenych od paostwa rnego typu instytucji, organizacji, zwizkw i stowarzyszeo jest podstaw samodzielnego rozwoju obywateli oraz stanowi wyraz ich osobistej aktywnoci 19. Wyjanij, co to s zachowania zbiorowe Zachowania zbiorowe- to w pewnym stopniu spontaniczne i krtkotrwae dziaania spoeczne stosunkowo duej liczby ludzi znajdujcych si w niejasnej sytuacji Podstawowe cechy zachowao zbiorowych: o Ograniczone, krtkotrwae dziaanie spoeczne- uczestnictwo w zachowaniach zbiorowych jest czasowe. Interakcja uczestnikw ogranicza si do szczeglnej sytuacji, np. koncertu czy demonstracji i zazwyczaj nie trwa duej ni sytuacja. o Niepewna identyfikacja i granice spoeczne- granice midzy osobami biorcymi udzia w danym zachowaniu spoecznym a osobami niebiorcymi udziau nie zawsze s wyrane. Na przykad wok demonstracji zawsze gromadzi si wielu ludzi, z ktrych niektrzy s jej uczestnikami a niektrzy nie o Sabe lub nowo wytworzone normy spoeczne- w zachowaniach zbiorowych oglnie obowizujce normy spoeczne nie daj wystarczajcych wskazwek, co do waciwego sposobu dziaania. W konsekwencji, zachowania zbiorowe s z reguy bardziej spontaniczne i nieprzewidywalne ni zachowania w bardziej jasnym i uporzdkowanym spoecznie kontekcie 20. Wyjanij, co to jest tum oraz opisz zaoenia teorii wyjaniajcych zachowania tumu Tum- czasowe i niezorganizowane zgromadzenie jednostek, ktre znajduj si w bezporedniej bliskoci fizycznej i maj wsplny obiekt zainteresowania Rodzaje tumu: o Tum przypadkowy- to spontaniczne zgromadzenie jednostek, ktrych uwag przyciga to samo wydarzenie, ale ktre nie d do interakcji. Przypadkowy tum tworz np. przechodnie zatrzymujcy si w miejscu wypadku samochodowego. Ich zgromadzeni e nie jest zaplanowane i nie prowadzi do dziaao zbiorowych o Tum konwencjonalny- uczestnicy zbieraj si w jakim szczeglnym celu. Ich dziaania s w jakim stopniu wyznaczone przez istniejce normy spoeczne. Midzy uczestnikami jest zazwyczaj saba interakcja. Przykady to np. suchacze wykadu lub widzowie w kinie. Maj wsplny cel, ale osigaj go jako jednostki o Tum ekspresywny- gromadzi si z okazji wydarzeo o pewnym adunku emocjonalnym. Przykadami s np. coroczni uczestnicy festiwalu Woodstock. Tum ekspresywny jest sabiej zorganizowany ni tum konwencjonalny. Poziom emocji wyraanych przez tum tego typu jest czsto nieakceptowalny w normalnych okolicznociach

Tum aktywny- zgromadzenie podekscytowanych jednostek, ktrych emocje najczciej znajduj ujcie w dziaalnoci niszczycielskiej i przemocy. Tum aktywny nie tylko stara si rozadowad silne emocje, jakie si wytworzyy, ale take przedsiwzid dziaania przeciwko czemu, co postrzega jako zo. Przykady to akty przemocy kibicw i samosdy Tum protestujcy- ma cechy wsplne zarwno z tumem konwencjonalnym, jak i aktywnym. Tum ten jest dod dobrze zorganizowany, jak tum konwencjonalny, ale dziaa destrukcyjnie, jak tum aktywny. Przykady to akty przemocy, do jakich dochodzi podczas zebrao pracowniczych

Teorie dynamiki tumu: o Teorie zaraania si- pocztek da im Le Bon, wyjaniaj zachowanie tumu jako przejaw dziaania umysu zbiorowego, rezultat utraty przez jednostki wasnej tosamoci w wyniku zaraliwego rozprzestrzeniania si w tumie emocji wywoanych dan sytuacj. Anonimowod i napicie emocjonalne danej chwili sprawiaj, e jednostki rezygnuj z wasnego osdu i poczucia odpowiedzialnoci, podporzdkowujc je zbiorowoci. Tum yje wasnym yciem, niezalenym od cech osobowoci jego uczestnikw i istniejcych norm spoecznych. Blumer rozwin t teori twierdzc, e stany emocjonalne powstajce w tumie s skutkiem zachowania jego uczestnikw, ktre obrazowo nazywa ugniataniem lub obrbk. Emocje te s akceptowane bez gbszej refleksji i wzajemnie si wzmacniaj, podgrzewajc nastroje i koncentrujc dziaanie tumu na jakim wsplnym celu o Teorie konwergencji- opisuj zachowanie tumu jako aktywnod podobnie mylcych jednostek, ktre znalazy si w okrelonej sytuacji i wspdziaaj z uwagi na podobieostwo osobowoci. Tum wyzwala w jednostkach prymitywne odruchy, takie jak nienawid, ktre byy ujte w karby przymusu spoecznego. Gwnym mechanizmem wpywajcym na zachowanie tumu nie jest zaraania si ale facylitacja spoeczna. Teorie konwergencji nie mog w peni wyjaniad zachowania tumu, poniewa przypisuj nadmierne znaczenie czynnikom niezalenym od sytuacji. Nie potrafi take wyjanid, dlaczego pewne sytuacje wyzwalaj takie (strach i nienawid) a nie inne odruchy (miod i sympati) o Teoria wyaniania si norm- zachowanie tumu wyjaniaj normy spoeczne, ktre powstaj w wyniku interakcji midzy uczestnikami wydarzenia. Badania rnych typw tumw wykazuj, i ich uczestnicy nie s jednomylni; rni si znacznie w swojej motywacji, w postawach i zachowaniach, a take stopniem zainteresowania tym, co si dzieje. Jedyna rnica midzy zachowaniem jednostki w tumie i w innych sytuacjach polega na tym, e w tumie normy raczej si wyaniaj w danej sytuacji, ni s narzucane. Te wyaniajce si normy kieruj zachowaniem tumu 21. Wyjanij, co to s ruchy spoeczne oraz opisz konstytutywne elementy ruchu spoecznego Ruch spoeczny- jest to zgromadzenie jednostek, ktre zorganizoway si w celu poparcia lub przeciwstawienia si okrelonym zmianom kulturowym czy spoecznym Konstytutywne elementy ruchu spoecznego: - zbiorowod ludzi dziaajcych razem - celem dziaania jest zmiana definiowania w miar podobny sposb przez uczestnikw - zbiorowod relatywnie rozproszona o niskim poziomie organizacji formalnej - dziaania o relatywnie wysokim poziomie spontanicznoci o niezinstytucjonalizowanym i niekonwencjonalnym charakterze 22. Opisz problem elit i sposoby ich wymiany w ujciu V. Pareto 23. Opisz zaoenia teorii wyjaniajcych powstawanie i funkcjonowanie ruchw spoecznych (teoria zachowao zbiorowych, teoria mobilizacji zasobw, teoria nowych ruchw spoecznych, wspczesne podejcia syntetyzujce) o Teoria mobilizacji zasobw- (McCarthy i Zald, Tarrow) teoria ta wypenia luki zauwaone w kilku innych teoriach. Gosi ona, e ruchy spoeczne powstaj jako reakcja na upoledzenie i napicie strukturalne jedynie wtedy, gdy zasoby niezbdne do podtrzymania tych ruchw s dostpne, dobrze zorganizowane i efektywnie wykorzystane. Zasoby, o ktrych mowa to pienidze, pomieszczenia biurowe, rodki komunikacji, kontakty oraz ludzie gotowi do wykonywania koniecznych prac. Wikszod tych zasobw pozyskiwana jest od ludzi, ktrzy nie s bezporednimi uczestnikami ruchu spoecznego. Teoria ta jest powszechnie akceptowana jako model powstawania i funkcjonowania ruchw spoecznych.

Teoria zachowao zbiorowych- (Blumer, Tarner i Kilian, Smeler, Davis). Ruch spoeczny jako reakcja na ucisk spoeczny, napicie w pewnym sensie jest zjawiskiem anormalnym. Przyczyn zachowao kolektywnych upatruje si w jednostkach przeywajcych rne formy niezadowolenia lub lku Semler- warunki powstania ruchu: - sprzyjajcy kontekst strukturalny - pojawienie si strukturalnego napicia - pojawienie si uoglnionych przekonao - stresogenne znaczenia - mobilizacja, czyli dziaania scalajce i organizujce - dziaanie kontroli spoecznej Teoria nowych ruchw spoecznych- (Melucci, Offe). Podejcie makrostrukturalne. Nie jest to teoria konkurencyjna, ale uzupeniajca w stosunku do teorii mobilizacji zasobw. O ile TMZ poszukiwaa odpowiedzi na pytanie, jak funkcjonuj ruchy spoeczne, o tyle teoria nowych ruchw spoecznych na pytanie: dlaczego powsta dany ruch? jakie s jego uwarunkowania? Uczestnicy nie s homogeniczn kategori spoeczn, konflikt dotyczy gwnie sfery spoeczno -kulturowej. Zmagania dotycz starego i nowego stylu ycia, kodw, jzykw, sfery normatywnej. Nowe ruchy kontestuj system paostwowy, ale nie kwestionuj go i nie d do zdobycia wadzy. Stare ruchy powstay gwnie w odpowiedzi na problemy ekonomiczne, polityczne, i deologiczne

24. Wyjanij znaczenie pojd: klasa w ujciu K. Marksa, klasa w ujciu M. Webera, kasta, perspektywa Durkheimowska, badanie rzeczywistoci z uwzgldnieniem wspczynnika humanistycznego, Paretowska klapa bezpieczeostwa o Klasa w ujciu K. Marska- to dua zbiorowod ludzi charakteryzujcych si takim samym stosunkiem do rodkw produkcji o Klasa w ujciu M. Webera- to zesp ludzi o takich samych szansach yciowych, o takim samym pooeniu na rynku. Stosunek do rodkw produkcji jest wany, ale nie jedy ny. To jedno z wielu kryteriw okrelajcych pooenie klasowe jednostki. Weber uwaa e klasa spoeczna to kategoria obiektywna, zbiorowod ludzi niewiadoma swojego pooe nia, swego istnienia jako klasy o Kasta- zamknita grupa, spoeczna, ktrej czonkiem zostaje si na mocy urodzenia, charakteryzujca si endogamicznymi zwizkami maeoskimi, odrbn kultur i stylem ycia, okrelonym statusem w spoeczeostwie i zrytualizowanymi kontaktami z osobami spoza kasty. Spoeczeostwo kastowe w ujciu dosownym (np. indyjski system kastowy) i przenonym (spoeczeostwo o wyranych podziaach rasowych) o Perspektywa Durkheimowska- struktura jest zmienn niezalen. Zmienne zalene to: zachowanie, postawy, tosamod, osobowod, pogldy. Usytuowanie czowieka w strukturach spoecznych warunkuje wszystkie powysze czynniki o Badanie rzeczywistoci z uwzgldnieniem wspczynnika humanistycznego - postawa metodologiczna, okrelajca nastawienie badawcze wzgldem przedmiotu badao. Twrc tego podejcia jest polski socjolog Florian Znaniecki. Koncepcja ta mieci si w teoretyczno-metodologicznej orientacji nazywanej socjologi humanistyczn. Oglna idea wspczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizowad dziaania spoeczne z uwzgldnieniem ich znaczenia dla aktorw dziaajcych. Innymi sowy, badacz powinien brad pod uwag, co dane dziaania znacz dla aktorw dziaajcych, starad si przyjmowad "punkt widzenia" badanych o Paretowska klapa bezpieczeostwa- dua przenikliwod grnej granicy warstwy upoledzonej umoliwia odpyw jej co aktywniejszych jednostek do warstwy uprzywilejowanej (zabezpiecza przed rewolucj)

You might also like