Professional Documents
Culture Documents
Jazy, zapory, stopnie, progi, bystrotoki zamykaj zamykajc ciek wodny ograniczaj ograniczaj lub uniemo uniemoliwiaj liwiaj przep przepyw ryb, a tym samym zak zakcaj caj wdr drwki niezb niezbdne dla ich cyklu yciowego. Ograniczone zostaje r rwnie wnie poruszanie si si innych organizm organizmw wodnych, stanowi stanowicych warunek prze przeycia wielu ryb. Nast Nastpstwem jest zmniejszenie liczby i r rnorodno norodnoci ryb. W celu uchronienia od zag zagady reofilnych (pr (prdolubnych) gatunk gatunkw ryb, a szczeg szczeglnie najcenniejszych z nich wdrownych, przy budowie nowych budowli na rzekach musz musz by by zaprojektowane skutecznie dzia dziaaj ajce urz urzdzenia umo umoliwiaj liwiajce rybom pokonanie tych przegr przegrd rzecznych.
Wdrwki ryb
W drwki koncentrujce
W drwki dyspersyjne
Losowe
W drwki rozrodcze
W drwki kompensacyjne
W drwki larwalne
W drwki potarowe.
Wdr drwki rozrodcze. S to w wdr drwki, podczas kt ktrych osobniki dojrza dojrzae dla wydania potomstwa z erowisk udaj udaj si si na tarliska. Nale Nale do nich gatunki migracyjne, dorastaj dorastajce w morzu. Wst c do g Wstpuj puj one do rzek, d dc grnych partii i dop dopyw yww, stanowi stanowicych dogodne miejsca dla z zoenia ikry i dla rozwoju wyl wylgych form m modocianych. Wdr drwki ryb na zimowiska. S to w bszych, spokojnych wdr drwki, przed okresem zimowym, w poszukiwaniu g gbszych, miejsc, o odpowiednich warunkach fizykofizyko-chemicznych. Przyk Przykadem jest leszcz, kt ktry w du duych stadach gromadzi si si na le leach zimowych. Wdr drwki kompensacyjne. kompensacyjne. Polegaj Polegaj na tym, e ryby, porywane przez pr prd, przy ka kadym wi wikszym wezbraniu wody w d d rzeki d d z powrotem na swe pierwotne stanowiska. Rodzaj tej migracji powtarza si eniu si kilka razy do roku i obejmuje wiele gatunk gatunkw ryb. O du duym nat nateniu wdr drwek kompensacyjnych wiadcz wiadcz ryby zniesione przez wezbrania i znajdowane po opadni bieniach na brzegach rzek, a nawet na polach. opadniciu wody w odci odcitych zag zagbieniach Wdr drwki wzrostowe lub od odywcze. S to w wdr drwki, podczas kt ktrych ryby rozpraszaj rozpraszaj si si w obr obrbie naturalnego zasi zasigu bytowania gatunku. Ryby w poszukiwaniu pokarmu odbywaj odbywaj je indywidualnie lub ma maymi stadami. Wdr drwki larwalne. Podczas tych w wdr drwek stadia m modociane, jeszcze drobne i s sabe s s biernie unoszone przez ruch wody. Przyk Przykadem mog mog by by wdr drwki larw w wgorza, kt ktre przez oko okoo dwa lata niesione s s przez pr prd zatokowy ku brzegom Europy. Wdr drwki potar potarowe. owe. Odbywaj Odbywaj je osobniki, kt ktre po z zoeniu ikry powracaj powracaj na erowiska. S S one, podobnie jak i w wdr drwki rozrodcze, cz czsto bardzo dalekie, szczeg szczeglnie u gatunk gatunkw migracyjnych. Wdr drwki losowe. Do tej grupy zaliczaj zaliczaj si si wszystkie przemieszczenia ryb z innych przyczyn. Mog Mog to by by masowe w wdr drwki ryb zagro zagroonych brakiem tlenu w zimie.
USTAWA z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2001.115.1229 z dnia 11 padziernika 2001 r.) Art. 63.2. Budowle pitrzce powinny umoliwia migracj ryb, o ile jest to uzasadnione lokalnymi warunkami rodowiska.
Typy stosowanych rozwi rozwiza za konstrukcyjnych. Urz Urzdzenia, pozwalaj pozwalajce rybom pokonanie rnic poziom poziomw wody w rzece, mo mona podzieli podzieli nast nastpuj pujco: przep przepawki - s to urz urzdzenia umo umoliwiaj liwiajce samodzielne przechodzenie ryb z dolnego do grnego stanowiska, wyci wycigi - s to urz urzdzenia przenosz przenoszce ryby z dolnego poziomu wody do g grnego, luzy - urz urzdzenia pozwalaj pozwalajce rybom pokonanie stopnia wodnego, sk skadaj adajce si si z komory i zamkni . zamkni.
Przep Przepawki
Przep Przepawka - to kana kana otwarty, kt ktry w zale zaleno noci od ukszta uksztatowania terenu, jest w planie kana kanaem prostym lub amanym, o spadku 1:31:30. Poszczeg Poszczeglne rodzaje przep przepawek r rni ni si si mi midzy sob sob urz urzdzeniami wewn wewntrznymi, kt ktre s su do zmniejszenia pr prdko dkoci przep przepywu wody, po to aby ryby mog mogy pokona pokona spi spitrzenie w dowolnym czasie. Ze wzgl wzgldu na konstrukcje przep przepawki mo mona podzieli podzieli na nast nastpuj pujce typy:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
bez urz urzdze dze wewn wewntrznych, z urz urzdzeniami wewn wewntrznymi, komorowe, o pr prdzie wstecznym, kaskadowe, wgorzowe, kana kanaowe, pochylnie kamienne.
Przep Przepawka dla ryb z pionowymi szczelinami [Ritta, Ritta, Kamula] Kamula]
Sk Skada si si z kana kanau o przekroju prostok prostoktnym z pochy pochy albo stopniowan stopniowan podstaw podstaw. Kana Kana jest podzielony przegrodami na pewn pewn liczb liczb kom komr o regularnych d dugo ugociach. Przegroda mo moe posiada posiada jedn jedn lub dwie pionowe szczeliny przez kt ktre przep przepywa woda. W Wskie szczeliny na ca caej wysoko wysokoci cian kana kanau pozwalaj pozwalaj na przep przepyw ryb zar zarwno przy niskich jak i wysokich poziomach wody. Gaszenie energii przep przepywu nast nastpuje przez ruch obrotowy strumienia przep przepywu w osi prostopad prostopadej do podstawy kana kanau. W zale zaleno noci od gatunku ryb, ich przep przepyw przez pionowe szczeliny, odbywa si si na rnych g boko ciach. Nachylenie dna kana gboko kanay mo moe wynosi wynosi 1:5 do 1:10. Typowe rozmiary kom komr wynosz wynosz : d dugo ugo 3 m, szeroko szeroko 2 m. Pr Prdko dko wody w przep przepawce reguluje nachylenie dna kana kanau i wielko wielko szczelin. Przep Przepawki dla ryb z pionowymi szczelinami s s stosowane raczej przy du duych r rnicach poziomu wody g grnej i dolnej oraz przy niskim poziomie wahania zwierciad zwierciada wody.
Przep Przepawka komorowa sk skada si si z kana kanau z regularnie rozstawianymi przegrodami, ustawionymi schodkowo jedna wy wyej od poprzedniej przy czym schodkowy uk ukad przegr przegrd jest utworzony dzi dziki pochyleniu koryta przep przepawki ze spadkiem w kierunku przep przepywu wody (rys. 4.10 4.12) lub przez stopnie w podstawie kana kanau (rys. 4.13). Najwi Najwiksze przyjmowane pochylenie wynosi 10%.
Schemat usytuowania przepawki typu Denil: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-pole spocznikowe, 4-pokrywa ochronna, 5-przelew wabicy ryby, 6-krata, 7-przelew przy wysokim poziomie wody.
Sk Skadaj adaj si si z koryta ukszta uksztatowanego na podobie podobiestwo naturalnych ciek ciekw, zoonych z odcink odcinkw o zmniejszonym przep przepywie i du duej liczbie ma maych stopni lub ostr ostrg kamiennych. Koryto przep przepawki jest poprowadzone w ten spos sposb, aby roboty ziemne by byy jak najmniejsze, dlatego jej kszta ksztat jest dosy dosy nieregularny. Maksymalne r rnice wysoko wysokoci po pooenia zwierciade zwierciade wd w basenach nie powinny przekracza przekracza w strefach g grskich 25 cm, w obszarach nizinnych 1010-20 cm. Przep Przepawka przedstawiona na rysunku [ [bikowski, elazko] sk skada si si z pi piciometrowych odcink odcinkw o wi wikszym spadzie i nast nastpuj pujcych po nich odcink odcinkw bez spadu, niekiedy z progiem dennym. Jej dno jest umocnione wirem i drewnianymi palikami. Zosta Zostay tam te te wbudowane du due kamienie, kt ktre wytwarzaj wytwarzaj miejsca o niejednakowym przep przepywie. Skarpy umocnione faszyn faszyn i brzegos brzegosonem wiklinowym.
Nachylenie w pochylniach przyjmowane jest w granicach 1:15 1:27. Su one do pokonywania niskich stopni, poniewa w wikszych budowlach dugo pochylni byaby zbyt dua. Przepyw wody odbywa si midzy kamieniami. S to konstrukcje tanie.
Pochylnie kamienne.
Schemat usytuowania pochylni kamiennej: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-obszar wypoczynku ryb, 4-poprzeczny ukad kamieni formujcy seri basenw 5-pena szeroko kanau z pochyleniem 1:20 w kierunku przepywu, 6grzbiet zapory, 7-zanurzony grzbiet progu, 8grzbiet z kamieni.
Schemat usytuowania pochylni kamiennej: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-obszar wypoczynku ryb, 4-poprzeczny ukad kamieni formujcy seri basenw, 5-zanurzony grzbiet progu, 6-grzbiet z kamieni, 7-przelew wabicy ryby
Schemat usytuowania wycigu: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-przepawka, 4-klatka, 5-klatka w pozycji podniesienia, 6-przewd doprowadzajcy wod, 7-machanizm podnoszcy, 8pochylnia.
Su do pokonywania r rnic poziom poziomw wodnych budowane s s na zaporach, maj majcych ponad 12 metr metrw spadu. Dzia Dziaaj aj one na tej samej zasadzie co przep przepawki. Tak jak w przep przepawkach tworzony jest pr prd wabi wabicy ryby, kt ktry powoduje e ryby wp wpywaj ywaj do komory luzy, gdy zamkni zamknicie dolne jest podniesione. Po okre okrelonym czasie zamkni zamknicie dolne jest opuszczane i nast nastpuje nape napenienie komory luzy wod wod, a a poziom wody w luzie osi osignie taki sam, jak w g grnym stanowisku. Nast Nastpnie zamkni zamknicie grne zostaje otworzone i ryby wyp wypywaj ywaj z komory. Czas poszczeg poszczeglnych faz cyklu luzowania jest okre okrelany indywidualnie dla ka kadej budowli.
luzy
Schemat usytuowania luzy dla ryb typu Deelder: a) wpynicie ryb do luzy, b) napenienie c) wypuszczenie ryb; 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-zamknicie dolne, 4-zamknicie grne, 5- przelew wabicy ryby.
Lokalizacja przep przepawki w terenie jest bardzo istotnym elementem w projektowaniu przep przepawek i decyduje o jej dzia dziaaniu. Nawet najlepsza konstrukcja nie b bdzie spe spenia niaa swych funkcji, je jeli ryby nie b bd mog mogy z niej korzysta w skutek z ego umieszczenia do niej wej korzysta z wejcia. Zalecenia og oglne wyboru lokalizacji przep przepawki w terenie wg. wg. Sakowicza i arneckiego Przy projektowaniu budowli pi pitrz trzcych nale naley jednocze jednoczenie projektowa projektowa przep przepawki, poniewa poniewa nawet w najtrudniejszych sytuacjach terenowych przep przepawk awk mo mona tak zaprojektowa zaprojektowa, aby zapewni zapewni niezawodne wchodzenie do niej ryb. Decyduj Decydujcym czynnikiem o wyborze miejsca lokalizacji przep przepawki jest rozmieszczenie poszczeg poszczeglnych element elementw ka kadego stopnia. Przy wi wikszych szeroko szerokociach rzek nale naley wybudowa wybudowa wi wicej, ni ni jedn jedn przep przepawk awk. Jedn Jedn umie umieci ci przy odprowadzeniu wody z turbin, a nast nastpne na obu brzegach koryta rzeki (kana (kanau). W zale zaleno noci od stan stanw wody ryby bd mog mogy zamiennie z nich korzysta korzysta. Przy niskich stanach, kiedy nie ma przelewu wody przez jaz, ryby b bd korzysta korzysta z przep przepawki umieszczonej przy elektrowni, a przy wysokim stanie wody ryby b bd dy y do przep przepawki po pooonej przy brzegach. Je Jeli stopie stopie wodny z elektrowni elektrowni projektuje si si w jednej linii w g gwnym korycie rzeki oraz w przypadku sta staego przep przepywu wody przez stopie stopie to ryby b bd dy yy do budowli na ca caej jej szeroko szerokoci. Nale Naley wtedy wybudowa wybudowa przep przepawki przy obu brzegach.
przybrzene
rdrzeczne.
w postaci uku,
rwnolegle do rzeki.
a) poczenie dolnego stanowiska rzeki z kanaem grnym, b) poczenie kanaw dolnego z grnym.
Zatem wylot przepawki powinien znajdowa si moliwie najbliej grnej granicy poszukiwa.
Grna granica przedpola mo moe znajdowa znajdowa si si u podn podna przegrody, albo w pewnej odleg odlegoci od niej. Odleg Odlego ta jest zmienna i zale zaley od pr prdko dkoci wody sp spywaj ywajcej w d d w danym momencie. Granica grna
Przesuwanie si ryb na przedpolu przepawki: a - grna granica przedpola, b - dolna granica przedpola.
a) rwnolege z prdem, b) pod ktem ostrym do prdu, c) pod ktem prostym do prdu, d) przeciw prdowi w rzece.
Dob Dobr g gwnych parametr parametrw przep przepawek Przy projektowaniu przej przej nale naley rozwa rozway nast nastpuj pujce zmienne biologiczne:
gatunek, zachowanie, wyb wybr czasu, wiek, rozmiar, pokonywane odleg odlegoci, hydraulika.
Przep Przepawka komorowa za zaoenia do projektu Wielko Wielko otwor otworw. Zalecana minimalna wielko wielko otwor otworw przesmykowych w przep przepawkach ososiowych wynosi 50 50 cm. Dla drobniejszych gatunk gatunkw ryb wymiary otwor otworw w przep przepawkach mog mog wynosi wynosi 40 40 cm, ale nie powinny by by mniejsze, poniewa poniewa zbyt ma mae otwory mog mog dzia dziaa na ryby odstraszaj odstraszajco. Wyci Wycicia g grne projektuje si si zwykle mniejsze od otwor otworw przesmykowych.
Przep Przepawka komorowa - wydatek wody Wydatek wody dla g grnego wyci wycicia w ciance dzia dziaowej oblicza si si na podstawie wzoru:
gdzie:
C - wsp wspczynnik wydatku wody przy nie zatopionym przelewie, b - faktyczna szeroko szeroko przelewu przy uwzgl uwzgldnieniu bocznego d dawienia h - gboko supa wody nad progiem otworu, boko
10