You are on page 1of 10

Wst Wstp

Przepawki dla ryb


Wyk Wykad XII

Jazy, zapory, stopnie, progi, bystrotoki zamykaj zamykajc ciek wodny ograniczaj ograniczaj lub uniemo uniemoliwiaj liwiaj przep przepyw ryb, a tym samym zak zakcaj caj wdr drwki niezb niezbdne dla ich cyklu yciowego. Ograniczone zostaje r rwnie wnie poruszanie si si innych organizm organizmw wodnych, stanowi stanowicych warunek prze przeycia wielu ryb. Nast Nastpstwem jest zmniejszenie liczby i r rnorodno norodnoci ryb. W celu uchronienia od zag zagady reofilnych (pr (prdolubnych) gatunk gatunkw ryb, a szczeg szczeglnie najcenniejszych z nich wdrownych, przy budowie nowych budowli na rzekach musz musz by by zaprojektowane skutecznie dzia dziaaj ajce urz urzdzenia umo umoliwiaj liwiajce rybom pokonanie tych przegr przegrd rzecznych.

Wdrwki ryb

W drwki koncentrujce

W drwki dyspersyjne

Losowe

W drwki rozrodcze

W drwki ryb na zimowiska

W drwki kompensacyjne

Wzrostowe lub odywcze

W drwki larwalne

W drwki potarowe.

Wdr drwki rozrodcze. S to w wdr drwki, podczas kt ktrych osobniki dojrza dojrzae dla wydania potomstwa z erowisk udaj udaj si si na tarliska. Nale Nale do nich gatunki migracyjne, dorastaj dorastajce w morzu. Wst c do g Wstpuj puj one do rzek, d dc grnych partii i dop dopyw yww, stanowi stanowicych dogodne miejsca dla z zoenia ikry i dla rozwoju wyl wylgych form m modocianych. Wdr drwki ryb na zimowiska. S to w bszych, spokojnych wdr drwki, przed okresem zimowym, w poszukiwaniu g gbszych, miejsc, o odpowiednich warunkach fizykofizyko-chemicznych. Przyk Przykadem jest leszcz, kt ktry w du duych stadach gromadzi si si na le leach zimowych. Wdr drwki kompensacyjne. kompensacyjne. Polegaj Polegaj na tym, e ryby, porywane przez pr prd, przy ka kadym wi wikszym wezbraniu wody w d d rzeki d d z powrotem na swe pierwotne stanowiska. Rodzaj tej migracji powtarza si eniu si kilka razy do roku i obejmuje wiele gatunk gatunkw ryb. O du duym nat nateniu wdr drwek kompensacyjnych wiadcz wiadcz ryby zniesione przez wezbrania i znajdowane po opadni bieniach na brzegach rzek, a nawet na polach. opadniciu wody w odci odcitych zag zagbieniach Wdr drwki wzrostowe lub od odywcze. S to w wdr drwki, podczas kt ktrych ryby rozpraszaj rozpraszaj si si w obr obrbie naturalnego zasi zasigu bytowania gatunku. Ryby w poszukiwaniu pokarmu odbywaj odbywaj je indywidualnie lub ma maymi stadami. Wdr drwki larwalne. Podczas tych w wdr drwek stadia m modociane, jeszcze drobne i s sabe s s biernie unoszone przez ruch wody. Przyk Przykadem mog mog by by wdr drwki larw w wgorza, kt ktre przez oko okoo dwa lata niesione s s przez pr prd zatokowy ku brzegom Europy. Wdr drwki potar potarowe. owe. Odbywaj Odbywaj je osobniki, kt ktre po z zoeniu ikry powracaj powracaj na erowiska. S S one, podobnie jak i w wdr drwki rozrodcze, cz czsto bardzo dalekie, szczeg szczeglnie u gatunk gatunkw migracyjnych. Wdr drwki losowe. Do tej grupy zaliczaj zaliczaj si si wszystkie przemieszczenia ryb z innych przyczyn. Mog Mog to by by masowe w wdr drwki ryb zagro zagroonych brakiem tlenu w zimie.

Wp Wpyw przegrody na rzece na wygini wyginicie ryb rzecznych


Je Jeeli przegroda wybudowana jest powy powyej g gwnych tarlisk danego gatunku dzia dziaanie jej jest ma mao szkodliwe; Je Jeeli przegroda przedziela rzek rzek w rejonie tarlisk ujemny jej wp wpyw jest w tym przypadku znacznie wi wikszy i zale zaleny od rozleg rozlegoci obszar obszarw pozosta pozostaych poni poniej przegrody i przydatnych do tar tara; Je Jeeli nast nastpuje odci odcicie przegrod przegrod gwnych tarlisk powoduje to najgro najgroniejsze nast nastpstwa. W tym przypadku zaniedbanie lokalizacji przep przepawki przy budowli pi pitrz trzcej spowoduje szybkie wymarcie gatunku.

Przepisy reguluj regulujce obowi obowizek budowy przep przepawek wodnych


Dz. U. 1997 r. Nr 21, poz. 111 W sprawie warunk warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada odpowiada obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie.
21 Budowle hydrotechniczne przegradzaj przegradzajce rzek rzek powinny by by wyposa wyposaone w urz urzdzenia zapewniaj swobodne zapewniajce przedostawanie si si ryb przez przeszkod przeszkod, a zbiorniki wodne powinny by by tak ukszta uksztatowane, aby by byy pozostawione ostoje i tarliska dla ryb ryb.

USTAWA z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2001.115.1229 z dnia 11 padziernika 2001 r.) Art. 63.2. Budowle pitrzce powinny umoliwia migracj ryb, o ile jest to uzasadnione lokalnymi warunkami rodowiska.

Typy stosowanych rozwi rozwiza za konstrukcyjnych. Urz Urzdzenia, pozwalaj pozwalajce rybom pokonanie rnic poziom poziomw wody w rzece, mo mona podzieli podzieli nast nastpuj pujco: przep przepawki - s to urz urzdzenia umo umoliwiaj liwiajce samodzielne przechodzenie ryb z dolnego do grnego stanowiska, wyci wycigi - s to urz urzdzenia przenosz przenoszce ryby z dolnego poziomu wody do g grnego, luzy - urz urzdzenia pozwalaj pozwalajce rybom pokonanie stopnia wodnego, sk skadaj adajce si si z komory i zamkni . zamkni.

Przep Przepawki
Przep Przepawka - to kana kana otwarty, kt ktry w zale zaleno noci od ukszta uksztatowania terenu, jest w planie kana kanaem prostym lub amanym, o spadku 1:31:30. Poszczeg Poszczeglne rodzaje przep przepawek r rni ni si si mi midzy sob sob urz urzdzeniami wewn wewntrznymi, kt ktre s su do zmniejszenia pr prdko dkoci przep przepywu wody, po to aby ryby mog mogy pokona pokona spi spitrzenie w dowolnym czasie. Ze wzgl wzgldu na konstrukcje przep przepawki mo mona podzieli podzieli na nast nastpuj pujce typy:
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

bez urz urzdze dze wewn wewntrznych, z urz urzdzeniami wewn wewntrznymi, komorowe, o pr prdzie wstecznym, kaskadowe, wgorzowe, kana kanaowe, pochylnie kamienne.

Przep Przepawki bez urz urzdze dze wewn wewntrznych.


S to przep przepawki najprostszego typu, kt ktre u uywane s s przy spi spitrzeniach ma maych, nie przekraczaj przekraczajcych 1 - 2 m. R Rni ni si si mi midzy sob sob kszta ksztatem dna, kt ktre mo moe by by proste, wkl wklse lub amane w postaci schod schodw

Przep Przepawki z urz urzdzeniami wewn wewntrznymi


Przep Przepawki tego typu posiadaj posiadaj urz urzdzenia wewn wewntrzne zmniejszaj zmniejszajce pr prdko dko wody. S S to g gazy, bloki kamienne lub betonowe, umieszczone na dnie kana kanau (rys. 4.4). Wystawa Wystawa one mog mog rwnie wnie w postaci wyst wystpw ze cian bocznych kana kanau (rys. 4.5), lub przedstawiaj przedstawiaj one przegrody niepe niepene (rys. 4.6).

Przep Przepawki z pionowymi szczelinami


Przep Przepawki z pionowymi szczelinami mog mog posiada posiada cianki dzia dziaowe, umieszczone w stosunku do cian bocznych kana kanau, pod k ktem prostym (rys. 4.7) lub r rnymi k ktami (rys. 4.8); czasami otwory w cianach dzia dziaowych zaopatrzone s s w skrzyd skrzyda boczne (rys. 4.7b, 4.7c, 4.8c).

Przep Przepawka dla ryb z pionowymi szczelinami [Ritta, Ritta, Kamula] Kamula]
Sk Skada si si z kana kanau o przekroju prostok prostoktnym z pochy pochy albo stopniowan stopniowan podstaw podstaw. Kana Kana jest podzielony przegrodami na pewn pewn liczb liczb kom komr o regularnych d dugo ugociach. Przegroda mo moe posiada posiada jedn jedn lub dwie pionowe szczeliny przez kt ktre przep przepywa woda. W Wskie szczeliny na ca caej wysoko wysokoci cian kana kanau pozwalaj pozwalaj na przep przepyw ryb zar zarwno przy niskich jak i wysokich poziomach wody. Gaszenie energii przep przepywu nast nastpuje przez ruch obrotowy strumienia przep przepywu w osi prostopad prostopadej do podstawy kana kanau. W zale zaleno noci od gatunku ryb, ich przep przepyw przez pionowe szczeliny, odbywa si si na rnych g boko ciach. Nachylenie dna kana gboko kanay mo moe wynosi wynosi 1:5 do 1:10. Typowe rozmiary kom komr wynosz wynosz : d dugo ugo 3 m, szeroko szeroko 2 m. Pr Prdko dko wody w przep przepawce reguluje nachylenie dna kana kanau i wielko wielko szczelin. Przep Przepawki dla ryb z pionowymi szczelinami s s stosowane raczej przy du duych r rnicach poziomu wody g grnej i dolnej oraz przy niskim poziomie wahania zwierciad zwierciada wody.

Schemat usytuowania przep przepawki z pionowymi szczelinami

Przep Przepawki komorowe

Przep Przepawka komorowa sk skada si si z kana kanau z regularnie rozstawianymi przegrodami, ustawionymi schodkowo jedna wy wyej od poprzedniej przy czym schodkowy uk ukad przegr przegrd jest utworzony dzi dziki pochyleniu koryta przep przepawki ze spadkiem w kierunku przep przepywu wody (rys. 4.10 4.12) lub przez stopnie w podstawie kana kanau (rys. 4.13). Najwi Najwiksze przyjmowane pochylenie wynosi 10%.

Typy wyci wyci w przegrodach

Przep Przepawki o pr prdzie wstecznym


Przep Przepawki te posiadaj posiadaj du duy spadek (1:10 - 1:16). W zale zaleno noci od sposobu i rodzaju prog progw umieszczonych w kanale mo mona wyr wyrni ni nast nastpuj pujce typy: progi wbudowane przy dnie w kszta ksztacie z zbw nachylonych przeciwnie do kierunku przep przepywu wody - typ Mc. Donalda, progi wbudowane w cianach bocznych - typ Denil, Denil, zby o kraw krawdzi zygzakowatej typ Lachadenede. Woda sp spywaj ywajca stromym korytem odrzucana jest przez progi, dzi dziki czemu redukuje si si pr prdko dko wody nieraz 2,52,5krotnie. Redukcj Redukcj pr prdko dkoci wody otrzymuje si si rwnie wnie przez skierowanie do kana kanau, przez otwory poprzeczne w dnie, strugi wody o kierunku przeciwnym do przep przepywu wody w kanale. Stosuje si si je przy niskich zaporach. Nie s s one zbyt odpowiednie dla ma maych i s sabych gatunk gatunkw ryb. Og Oglnie s s uywane dla silnych ryb, tj. pstr pstrgw i ryb ososiowatych.

Przep Przepawka dla ryb typu Denil


Sk Skada si si z kana kanau zawieraj zawierajcego symetryczne, progi o kszta ksztacie z zbw mocowane w cianie bocznej. Przegrody s s ustawione pod k tem 45 k 45 do dna kana kanau (nachylenie dna od 1:3 do 1:5), przeciwnie do kierunku przep przepywu i stawiaj stawiaj op opr g gwnemu strumieniowi w centralnej cz ci kana czci kanau, kieruj kierujc cz cz energii przep przepywu na ciany i podstaw podstaw kana kanau. Uzyskuje si si znaczne rozproszenie energii przep przepywu oraz stabilizuje pr prdko dkoci przep przepywu w centralnej strefie przep przepawki.

Przep Przepawka typu Denil

Schemat usytuowania przepawki typu Denil: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-pole spocznikowe, 4-pokrywa ochronna, 5-przelew wabicy ryby, 6-krata, 7-przelew przy wysokim poziomie wody.

Przep Przepawki kaskadowe


Ten typ przep przepawki jest wzorowany na naturalnych wodospadach. Sk Skada si si ona z du duych zbiornik zbiornikw wypoczynkowych, wykutych w skale (lub wybudowanych sztucznie) po czonych kr poczonych krtkimi kana kanaami o znacznych spadkach. W zale zaleno noci od nachylenia kana kanau dobierane s s w nich urz urzdzenia wewn wewntrzne.

Przep Przepawki dla w wgorzy


Przep Przepawka dla w wgorzy sk skada si si z w wskiego drewnianego kana kanau (koryta), cz cego dolny poziom wody z g cz grnym. Kana Kana przy wodzie dolnej mo moe by by szerszy, w celu u uatwienia rybom do niego wej wejcia. Spadek dna kana kanau mo moe by by bardzo du duy, nie wi wikszy jednak ni ni 1:8. Kana Kana mo moe by by przedzielony przegrodami, si sigaj gajcymi do 2/3 wysoko wysokoci cianek bocznych, wype wypenionych grubym wirem lub drobnymi otoczakami. W dnie mog mog by by zainstalowane pionowe kolce, mi midzy kt ktrymi poruszaj poruszaj si si wgorze. Dla tego typu przep przepawki jest u uywana minimalna ilo ilo wody.

1-zapora, 2-akweny, 3poczenia (przepawki komorowe).

Przep Przepawki kana kanaowe


Przepawka - kana obiegowy: 1-rzeka, 2-jaz, 3pochylnia kamienna, 4-przepawka - kana obiegowy, 5wlot, 6ujcie - wejcie dla ryb, 7-kierownica palowa, 8przepust, 9-kana na stawy rybne.

Przep Przepawki ze swobodnie ukszta uksztatowanymi basenami


Schemat usytuowania przep przepawki ze swobodnie ukszta uksztatowanymi basenami: 1-wej wejcie, 22-wyj wyjcie, 3-zw enie kana zwenie kanau w celu kontroli i monitorowania przep przepywu ryb, 44-zakola kana kanau formowane z ziemi, kamieni i ro rolinno linnoci, tworzone przez naturalne ukszta uksztatowanie terenu, 55zw enie wylotu w celu zwenie kontroli i monitowania przep przepywu ryb, 66- przelew wabi wabicy ryby.

Sk Skadaj adaj si si z koryta ukszta uksztatowanego na podobie podobiestwo naturalnych ciek ciekw, zoonych z odcink odcinkw o zmniejszonym przep przepywie i du duej liczbie ma maych stopni lub ostr ostrg kamiennych. Koryto przep przepawki jest poprowadzone w ten spos sposb, aby roboty ziemne by byy jak najmniejsze, dlatego jej kszta ksztat jest dosy dosy nieregularny. Maksymalne r rnice wysoko wysokoci po pooenia zwierciade zwierciade wd w basenach nie powinny przekracza przekracza w strefach g grskich 25 cm, w obszarach nizinnych 1010-20 cm. Przep Przepawka przedstawiona na rysunku [ [bikowski, elazko] sk skada si si z pi piciometrowych odcink odcinkw o wi wikszym spadzie i nast nastpuj pujcych po nich odcink odcinkw bez spadu, niekiedy z progiem dennym. Jej dno jest umocnione wirem i drewnianymi palikami. Zosta Zostay tam te te wbudowane du due kamienie, kt ktre wytwarzaj wytwarzaj miejsca o niejednakowym przep przepywie. Skarpy umocnione faszyn faszyn i brzegos brzegosonem wiklinowym.

Nachylenie w pochylniach przyjmowane jest w granicach 1:15 1:27. Su one do pokonywania niskich stopni, poniewa w wikszych budowlach dugo pochylni byaby zbyt dua. Przepyw wody odbywa si midzy kamieniami. S to konstrukcje tanie.

Pochylnie kamienne.

Wyci Wycigi dla ryb

Schemat usytuowania pochylni kamiennej: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-obszar wypoczynku ryb, 4-poprzeczny ukad kamieni formujcy seri basenw 5-pena szeroko kanau z pochyleniem 1:20 w kierunku przepywu, 6grzbiet zapory, 7-zanurzony grzbiet progu, 8grzbiet z kamieni.

Schemat usytuowania pochylni kamiennej: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-obszar wypoczynku ryb, 4-poprzeczny ukad kamieni formujcy seri basenw, 5-zanurzony grzbiet progu, 6-grzbiet z kamieni, 7-przelew wabicy ryby

Schemat usytuowania wycigu: 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-przepawka, 4-klatka, 5-klatka w pozycji podniesienia, 6-przewd doprowadzajcy wod, 7-machanizm podnoszcy, 8pochylnia.

Su do pokonywania r rnic poziom poziomw wodnych budowane s s na zaporach, maj majcych ponad 12 metr metrw spadu. Dzia Dziaaj aj one na tej samej zasadzie co przep przepawki. Tak jak w przep przepawkach tworzony jest pr prd wabi wabicy ryby, kt ktry powoduje e ryby wp wpywaj ywaj do komory luzy, gdy zamkni zamknicie dolne jest podniesione. Po okre okrelonym czasie zamkni zamknicie dolne jest opuszczane i nast nastpuje nape napenienie komory luzy wod wod, a a poziom wody w luzie osi osignie taki sam, jak w g grnym stanowisku. Nast Nastpnie zamkni zamknicie grne zostaje otworzone i ryby wyp wypywaj ywaj z komory. Czas poszczeg poszczeglnych faz cyklu luzowania jest okre okrelany indywidualnie dla ka kadej budowli.

luzy

luza typu Deelder

Schemat usytuowania luzy dla ryb typu Deelder: a) wpynicie ryb do luzy, b) napenienie c) wypuszczenie ryb; 1-wejcie, 2-wyjcie, 3-zamknicie dolne, 4-zamknicie grne, 5- przelew wabicy ryby.

Przep Przepawki dla ryb


Wyb Wybr lokalizacji.

Lokalizacja przep przepawki w terenie jest bardzo istotnym elementem w projektowaniu przep przepawek i decyduje o jej dzia dziaaniu. Nawet najlepsza konstrukcja nie b bdzie spe spenia niaa swych funkcji, je jeli ryby nie b bd mog mogy z niej korzysta w skutek z ego umieszczenia do niej wej korzysta z wejcia. Zalecenia og oglne wyboru lokalizacji przep przepawki w terenie wg. wg. Sakowicza i arneckiego Przy projektowaniu budowli pi pitrz trzcych nale naley jednocze jednoczenie projektowa projektowa przep przepawki, poniewa poniewa nawet w najtrudniejszych sytuacjach terenowych przep przepawk awk mo mona tak zaprojektowa zaprojektowa, aby zapewni zapewni niezawodne wchodzenie do niej ryb. Decyduj Decydujcym czynnikiem o wyborze miejsca lokalizacji przep przepawki jest rozmieszczenie poszczeg poszczeglnych element elementw ka kadego stopnia. Przy wi wikszych szeroko szerokociach rzek nale naley wybudowa wybudowa wi wicej, ni ni jedn jedn przep przepawk awk. Jedn Jedn umie umieci ci przy odprowadzeniu wody z turbin, a nast nastpne na obu brzegach koryta rzeki (kana (kanau). W zale zaleno noci od stan stanw wody ryby bd mog mogy zamiennie z nich korzysta korzysta. Przy niskich stanach, kiedy nie ma przelewu wody przez jaz, ryby b bd korzysta korzysta z przep przepawki umieszczonej przy elektrowni, a przy wysokim stanie wody ryby b bd dy y do przep przepawki po pooonej przy brzegach. Je Jeli stopie stopie wodny z elektrowni elektrowni projektuje si si w jednej linii w g gwnym korycie rzeki oraz w przypadku sta staego przep przepywu wody przez stopie stopie to ryby b bd dy yy do budowli na ca caej jej szeroko szerokoci. Nale Naley wtedy wybudowa wybudowa przep przepawki przy obu brzegach.

Lokalizacja przep przepawki w terenie

Sposoby umieszczenia przep przepawki w stosunku do budowli

Sposoby umieszczenia przep przepawki w stosunku do budowli

przybrzene

rdrzeczne.

a) przy elektrowni, b) na brzegu przeciwlegym do elektrowni, c) rodkowe - pomidzy elektrowni a jazem

w postaci uku,

w linii amanej na brzegu,

rwnolegle do rzeki.

a) poczenie dolnego stanowiska rzeki z kanaem grnym, b) poczenie kanaw dolnego z grnym.

Przedpole przep przepawki


Doln Doln granic granic przedpola stanowi odleg odlego od przeszkody, do kt ktrej ryby pr prbuj bujce sforsowa sforsowa przeszkod przeszkod s znoszone przez zbyt silny pr prd. Dolna granica zale zaley od rozmaitych czynnik czynnikw takich jak: pr prdko dko wody, biologiczne waciwo ciwoci danego gatunku ryb.

Wylot przep przepawki wej wejcie


Umieszczenie wylotu przep przepawki uzale uzalenione jest od: charakteru koryta rzeki, topografii brzeg brzegw, szczeg szczegw konstrukcyjnych przegrody pi pitrz trzcej, sytuacji w nurtowej cz ci rzeki poni czci poniej przegrody w okresie ci cigu ryb, zdolno zdolnoci do pokonywania pr prdko dkoci wody przez gatunek, kt ktremu g gwnie ma s suy przep przepawka.

Zatem wylot przepawki powinien znajdowa si moliwie najbliej grnej granicy poszukiwa.

zalena jest od prdkoci prdu i zdolnoci pywackich poszczeglnych gatunkw ryb.

Grna granica przedpola mo moe znajdowa znajdowa si si u podn podna przegrody, albo w pewnej odleg odlegoci od niej. Odleg Odlego ta jest zmienna i zale zaley od pr prdko dkoci wody sp spywaj ywajcej w d d w danym momencie. Granica grna
Przesuwanie si ryb na przedpolu przepawki: a - grna granica przedpola, b - dolna granica przedpola.

Lokalizacja wej wejcia


Wej Wejcie jest elementem przyci przycigaj gajcym ryby. Czynnikiem kieruj kierujcym ryby do przep przepawki jest strumie strumie wody opuszczaj opuszczajcej wej wejcie. Strumie Strumie wej wejcia przenika wod wod doln doln wytyczaj wytyczajc w pewnym sensie cie ciek. Przenikanie jest funkcj funkcj trzech czynnik czynnikw: p pdu, formy i k kta ustawienia strumienia. Ryby d d zawsze w kierunku najwi najwikszej masy wody, dlatego pr prd wyp wypywaj ywajcej wody musi by by bardziej wyczuwalny, ni ni przep przepyw w rzece. Wej Wejcie dla ryb powinno by by po pooone mo moliwie blisko przeszkody (jazu, zapory, elektrowni itd.), lecz poni poniej strefy o du duej turbulencji powstaj powstajcej poni poniej wylot wylotw z turbin oraz urz urzdze dze do rozpraszania energii. Zaleca si si aby wej wejcie nie znalaz boko ci wody. znalazo si si bli bliej przegrody ni ni 6 g gboko Istotnym warunkiem jest umieszczenie wylotu przep przepawki w grnej granicy przedpola. Wej si Wejcie do przep przepawki powinno agodnie czy czy si z dnem oraz by bokim Wylot nale by umieszczone w miejscu odpowiednio g gbokim naley tak umie umieci ci, aby by by zalany nawet przy najni najniszych stanach wody i aby ryby mog mogy dostawa dostawa si si do niego swobodnie, bez potrzeby wykonywania skok skokw.

Usytuowanie wylotu przepawki

a) rwnolege z prdem, b) pod ktem ostrym do prdu, c) pod ktem prostym do prdu, d) przeciw prdowi w rzece.

Wlot przep przepawki (wyj (wyjcie dla ryb).


Ryby opuszczaj opuszczajc przep przepawk awk maj maj trudno trudnoci w aklimatyzacji do warunk warunkw wody g grnej. Na etapie projektowym nale naley uwzgl uwzgldnia dnia poni ponisze uwagi: Po wyj wyjciu z przep przepawki ryby musz musz dosta dosta si si w strumie strumie wody przybrze przybrzenej, dlatego wyj wyjcie musi by by lokalizowane w linii brzegowej zorientowanej w kierunku w wdr drwki ryb (aby skierowa skierowa ryby w g gr rzeki po tej stronie brzegu rzeki, kt ktr dany gatunek ryb wybiera w swoich w wdr drwkach). Wyj boko ci por Wyjcie powinno by by lokalizowane na g gboko porwnywalnej do gboko ci wody w kanale przep boko przepawki. Nurt komory wyj wyjciowej powinien by by przyjmowany w projekcie jako g gwny strumie strumie wody zasilaj zasilajcy przep przepawk awk. Strumie Strumie wody p pyn yncy w kierunku wlotu elektrowni, lub pr prd wody p pyn yncej na przelewy jazowe mo moe powodowa powodowa zawirowania w granicach komory wyj wyjciowej i dezorientowa dezorientowa ryby wyp wypywaj ywajce w g grze strumienia. Nale Naley unika unika lokalizacji wyj wyjcia przep przepawki w pobli pobliu tych obszar obszarw. Ryby po wyj wyjciu z przep przepawki powinny by by kierowane ku brzegom koryta rzeki. W innym przypadku mog mogoby zosta zosta porwane przez nurt rzeki i skierowane na przelewy.

Dob Dobr g gwnych parametr parametrw przep przepawek Przy projektowaniu przej przej nale naley rozwa rozway nast nastpuj pujce zmienne biologiczne:
gatunek, zachowanie, wyb wybr czasu, wiek, rozmiar, pokonywane odleg odlegoci, hydraulika.

Przep Przepawka komorowa za zaoenia do projektu


Komory przep przepawek powinny by by mo moliwie du due, niezale niezalenie od ich typu i przeznaczenia, jak r rwnie wnie od rodzaju cianek dzia dziaowych. Dla ryb wielko wielko przestrzeni w przep przepawce, do kt ktrej maj maj wp wpyn yn odgrywa istotn istotn rol rol. Przyjmuje si si nast nastpuj pujce zalecenia: dla ososi i troci nie mniejsze ni ni 6,0 m d dugo ugoci i 3,0 m szeroko szerokoci, dla innych gatunk gatunkw nie mniejsze ni ni 3,0 m d dugo ugoci i 2,0 m szeroko szerokoci.

Przep Przepawka komorowa za zaoenia do projektu


Gboko komory. boko w przep przepawkach dla ososi i troci od 1,5 do 1,8 m, dla gatunk gatunkw drobniejszych do 1,0 - 1,2 m. W Polsce dobre wyniki w przep przepawkach ososiowych otrzymano w Ro boko ci kom Ronowie i Czchowie przy g gboko komr 1,8 m oraz we W boko ci 1,6 m. Woc ocawku przy g gboko W krajach Europy Zachodniej g boko kom gboko komr przekracza zwykle 1,5 m, a w du duych przep przepawkach nawet dochodzi do 2 m. W krajach by ] byego Zwi Zwizku Radzieckiego [Charczew [Charczew] przyjmuje si si dla ososi i troci do 1,0 m, dla ryb drobniejszych do 0,8 m i dla ryb ma maych do 0,6 m. Jedynie dla jesiotrowatych projektuje si boko ci do si komory o g gboko 2,0 m.

Przep Przepawka komorowa za zaoenia do projektu Wielko Wielko otwor otworw. Zalecana minimalna wielko wielko otwor otworw przesmykowych w przep przepawkach ososiowych wynosi 50 50 cm. Dla drobniejszych gatunk gatunkw ryb wymiary otwor otworw w przep przepawkach mog mog wynosi wynosi 40 40 cm, ale nie powinny by by mniejsze, poniewa poniewa zbyt ma mae otwory mog mog dzia dziaa na ryby odstraszaj odstraszajco. Wyci Wycicia g grne projektuje si si zwykle mniejsze od otwor otworw przesmykowych.

Przep Przepawka komorowa za zaoenia do projektu


Wymiary otworw w przegrodach midzy komorami zalecane przez Charczewa

Przep Przepawka komorowa za zaoenia do projektu


W celu zmniejszenia wir wirw w komorach i ich si siy, stosuje si si nast nastpuj pujce zalecenia: wykonanie naprzemianleg naprzemianlegych otwor otworw po pooonych po obu stronach osi przep przepawki, stosowanie ostr ostrg kierunkowych o zr zrnicowanej wielko wielkoci i o r rnym ustawieniu, umieszczenie otwor otworw wzd wzdu agodnej krzywej: lewa strona - rodek prawa strona - itd. Takie usytuowanie szczeg szczeglnie zalecane jest przy niewysokich stopniach [Charczew ], [Charczew], umieszcza umieszcza grne i dolne otwory w ciankach dzia dziaowych kom komr w ten spos sposb, aby pr prd wody przep przepywaj ywajcy przez nie tworzy tworzy dwie krzy krzyuj ujce si si linie faliste - sinusoidy.

Przep Przepawka komorowa pr prdko dkoci wody


Zdolno Zdolno ryb rzecznych do pokonywania pr prdu wody: gatunki nale ce do tzw. dobrych nalece pywak ywakw: 1,5 1,51,8 m/s, du due gatunki w wdrowne, takie jak oso oso i tro : 2,0 2,5 m/s. tro 2,0

Schemat rozmieszczenia grnych wyci i otworw przesmykowych w cianach dziaowych komr.

Przep Przepawka komorowa - wysoko wysoko stopni

Prdko prdu pokonywana przez niektre gatunki ryb

Przep Przepawka komorowa - wysoko wysoko stopni


Wysoko Wysokoci stopnia w przep przepawkach zalecane dla warunk warunkw polskich: przep przepawki dla ososi i troci na g grnych dop dopywach Wis Wisy wynosi 40 cm, natomiast w dolnym biegu rzeki oraz na kr krtkich rzekach pomorskich wysoko wysoko stopnia mo moe by by podwy podwyszona do 50, a nawet 60 cm. przep przepawki na tych rzekach, w kt ktrych ososie i trocie nie wyst wystpuj puj, nale naley stosowa stosowa wysoko wysoko stopnia 15 cm, wysoko wysoko t mo mona podwy podwyszy szy w poszczeg poszczeglnych przypadkach do 25, a nawet do 30 cm.
W Ro Ronowie, Czchowie i W Woc ocawku wykonano komory o wysoko wysokoci stopnia 40 cm.

Przep Przepawka komorowa - wydatek wody


Minimalny wydatek wody potrzebnej dla obs obsugi przep przepawki dla ososi, nie powinien by by mniejszy od 0,8 m3/s. Wskazane jest projektowanie na wi wicej ni ni 1,0 m3/s. W przedziale tym mieszcz mieszcz si si przep przepawki na Dunajcu w Ro Ronowie i Czchowie oraz na Wi Wile we Woc ocawku, kt ktrych wydatek wynosi ok. 1,0 m3/s. W przep przepawkach przeznaczonych dla ososi i troci nie wolno schodzi schodzi ni niej podanego minimum (0,8 m3/s). W przep przepawkach przeznaczonych dla ryb innych ni ni ososie i trocie wydatek waha si si w granicach od 0,25 m3/s do 0,5 m3/s. Przyk Przykadem takiej przep przepawki w Polsce jest przep przepawka na rzece Wel w Kurojadach, kt ktrej wydatek wynosi 0,25 m3/s. Dla ryb w wdrownych i reofilnych, mniejszych od ososi minimalny zalecany wydatek 0,5 m3/s.

Przep Przepawka komorowa - wydatek wody


Ilo Ilo przep przepywu wody przez przep przepawk awk typu komorowego, jest funkcj funkcj trzech warto wartoci: wielko wielkoci otwor otworw w przegrodach poprzecznych, rnicy poziom poziomw s ssiaduj siadujcych kom komr (wysoko (wysoko stopnia), pr prdko dkoci przep przepywu wody w wietle otworu. ilo iloci wody, przep przepywaj ywajcej przez przesmykowy otw otwr zatopiony, obliczamy wg wzoru:

Przep Przepawka komorowa - wydatek wody Wydatek wody dla g grnego wyci wycicia w ciance dzia dziaowej oblicza si si na podstawie wzoru:

gdzie:
C - wsp wspczynnik wydatku wody przy nie zatopionym przelewie, b - faktyczna szeroko szeroko przelewu przy uwzgl uwzgldnieniu bocznego d dawienia h - gboko supa wody nad progiem otworu, boko

10

You might also like