VELEUILITE U IBENIKU ODJEL ZA MENADMENT

ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ 6. VJEBA

6. ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ

Zadatak 1. Naite opi lan aritmetikog niza ako je: a. a2 = 1, a5 = 5, b. a2 = 3, a7 a6 = 2 Rjeenje: a. Budui je opi lan aritmetikog niza an = a1 + (n 1)d uz zadane uvjete dobivamo sustav od 2 linearne jednadbe s 2 nepoznanice: a1 + d = 1 a1 + 4d = 5

3d = 6 d = 2 Uvrstimo dobivenu nepoznanicu u npr. 1. jednadbu:

a1 + d = 1 a1 + 2 = 1 a1 = 3 Sada moemo odrediti i opi lan aritmetikog niza:

an = a1 + ( n 1) d = 3 + ( n 1) 2 = 3 + 2n 2 an = 2n 5

b.

a2 = 3 a7 a6 = 2 a1 + d = 3 a1 + 6d (a1 + 5d ) = 2 a1 + d = 3 a1 + 2 = 3 a1 = 5 d =2

Sada moemo odrediti i opi lan aritmetikog niza:

an = a1 + ( n 1) d = 5 + ( n 1) 2 = 5 + 2n 2 an = 2n 7

9
MATEMATIKA II Josipa Perkov, prof., pred. 1

VELEUILITE U IBENIKU ODJEL ZA MENADMENT

ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ 6. VJEBA

Zadatak 2. Naite sumu prvih n lanova aritmetikog niza ako je: a. a3 = 8, a7 = 20, b. a4 = 3a + 7, a10 = 3a + 19, aR

Rjeenje:
a.

a3 = 8 = a1 + 2d a7 = 20 = a1 + 6d 4d = 12 d =3

a1 + 2d = 8 a1 = 2 an = a1 + (n 1)d = 2 + (n 1) 3 an = 3n 1 Suma prvih n lanova aritmetikog niza dana je izrazom: Sn = n n n ( a1 + an ) = ( 2 + 3n 1) Sn = ( 3n + 1) 2 2 2

b.

a4 = 3a + 7 a10 = 3a + 19 a1 + 3d = 3a + 7 a1 + 9d = 3a + 19

6d = 12 d = 2 a1 + 3d = 3a + 7 a1 + 6 = 3a + 7 a1 = 3a + 1 an = a1 + (n 1)d = 3a + 1 + (n 1) 2 = 3a + 1 + 2n 2 an = 2n + 3a 1 Sn = n n n n ( a1 + an ) = ( 3a + 1 + 2n + 3a 1) = (2n + 6a) = 2(n + 3a) 2 2 2 2 Sn = n(n + 3a )

9
MATEMATIKA II Josipa Perkov, prof., pred. 2

VELEUILITE U IBENIKU ODJEL ZA MENADMENT

ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ 6. VJEBA

Zadatak 3. Naite opi lan aritmetikog niza ako je a10 a7 = 6, S7 = 56 .

Rjeenje: a10 a7 = 6 S7 = 56 a1 + 9d (a1 + 6d ) = 6 7 ( a1 + a7 ) = 56 / 2 2 3d = 6 d = 2 7 ( a1 + a1 + 6d ) = 112 / : 7 2a1 + 12 = 16 2a1 = 4 a1 = 2 an = a1 + (n 1)d = 2 + (n 1) 2 = 2 + 2n 2 an = 2n

9 Zadatak 4. Naite sumu svih prirodnih brojeva djeljivih s 3 od 1000 do 2000.

Rjeenje: Prvi prirodni broj koji je djeljiv s 3, a vei od 1000, je 1002, a posljednji, manji od 2000, je 1998. Svi ti brojevi ine aritmetiki niz s razlikom (diferencijom) d = 3: a1 = 1002, an = 1998, d = 3 Izraunajmo prvo koliko ima takvih brojeva:

a1 + (n 1)d = an 1002 + (n 1) 3 = 1998 3n 3 = 996 3n = 999 / : 3 n = 333 Dakle,

Sn = S333 n ( a1 + an ) 2 333 333 = (1002 + 1998) = 3000 S333 = 499500 2 2

MATEMATIKA II Josipa Perkov, prof., pred.

VELEUILITE U IBENIKU ODJEL ZA MENADMENT

ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ 6. VJEBA

Zadatak 5. U jednom proizvodnom pogonu proizvedeno je u razdoblju od 1997. do

2006. godine 109250 proizvoda A. Koliko je proizvoda proizvedeno u 1997. i 2006. godini ako se u tom razdoblju proizvodnja proizvoda A konstantno poveavala godinje za 650 komada? Rjeenje: Radi se o konanom aritmetikom nizu u kojem je d = 650, n = 10 i S10 = 109250 . Potrebno je odrediti a1 i a10. an = a1 + (n 1) d n ( a1 + an ) = Sn 2 a10 = a1 + 9 650 10 ( a1 + a10 ) = 109250 / : 5 2 a10 a1 = 5850 a1 + a10 = 21850 +

2a10 = 27700 a10 = 13850 a10 a1 = 5850 a1 = a10 5850 = 13850 5850 a1 = 8000

U 1997. godini proizvedeno je 8000, a u 2006. godini 13850 proizvoda A.

9

Zadatak 6. Naite opi lan geometrijskog niza ako je: a. a2 =

2 4 , a3 = 27 81

1 a 1 b. a3 = , 10 = 4 a7 8

MATEMATIKA II Josipa Perkov, prof., pred.

VELEUILITE U IBENIKU ODJEL ZA MENADMENT

ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ 6. VJEBA

Rjeenje:
a. Budui je opi lan geometrijskog niza an = a1q n 1 uz zadane uvjete dobivamo sustav

od 2 linearne jednadbe s 2 nepoznanice:

a2 = a1 q a3 = a2 q a1q = 2 27

2 4 27 q= 27 81 2 a1q = q= 2 2 1 2 3 1 a1 = = a1 = 27 27 q 27 2 9 2 3

1 2 an = a1q n 1 = 9 3
b.

n 1

1 2 (1) n 1 2 3 3

n 1

an = (1) n

2n 1 3n +1

a1q 2 = a1 q 9 a1 q
6

1 4 1 8

a1q 2 =
3

1 4
3

1 1 1 q = q3 = q = 8 2 2 1 1 1 a1q 2 = a1 = a1 = 1 4 4 4 1 = 1 2
n 1

an = a1q

n 1

( 1) = 1

n 1

2n 1

an

( 1) =

2n 1
9

MATEMATIKA II Josipa Perkov, prof., pred.

VELEUILITE U IBENIKU ODJEL ZA MENADMENT

ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ 6. VJEBA

Zadatak 7. Izraunajte: 1 + 2 + 4 + 8 + ... + 1024

Rjeenje: Radi se o geometrijskom nizu: a1 = 1, q = 2, an = 1024 . Odredimo prvo koliko ima lanova niza: a1q n 1 = an 2n 1 = 1024 2n 1 = 210 n 1 = 10 n = 11 Dakle, u zadatku se trai suma prvih 11 lanova geometrijskog niza. Sn = a1 S11 = qn 1 q 1

211 1 1 S11 = 2047

9

Zadatak 8.

Ako je zadan geometrijski niz kojemu je

a1 = 0.5, q = 2 i S n = 63.5

odredite n i an. Rjeenje: qn 1 = Sn q 1

a1

1 2n 1 = 63.5 2 2 2 1 2n 1 = 127 2n = 128 2n = 27 n = 7 1 a7 = a1q 6 = 26 = 25 a7 = 32 2

9

MATEMATIKA II Josipa Perkov, prof., pred.

VELEUILITE U IBENIKU ODJEL ZA MENADMENT

ARITMETIKI I GEOMETRIJSKI NIZ 6. VJEBA

Zadatak 9. Broj noenja turista u nekom gradu za razdoblje od 2002. do 2006. godine

poveavao se svake godine u odnosu na prethodnu godinu uz konstantnu stopu promjene. Odredite godinju stopu poveanja, broj noenja u 2002. godini i ukupan broj noenja turista za navedeno razdoblje ako je 2003. godine bilo 11000 i u 2006. godini 14641 noenja turista. Rjeenje: p p a1 = 1 + a1 , 100 100 p p p a2 = 1 + a2 = 1 + a1 ,... 100 100 100
an +1 p = 1+ = const. = q . 100 an
2

a2 = a1 + a3 = a2 +

Radi se o geometrijskom nizu, budui da je

Polazei od poznatih podataka a2 = 11000, a5 = 14641 , potrebno je odrediti q, a1 i S5 .

a2 = a1q = 11000 a5 = a1q 4 = 14641 a1 q a1 q q3 =
4

11000 14641

14641 = 1,331 q = 1,1 11000

1+

p = 1.1 100

p = 0.1 p = 10 konstantna stopa prirasta 100 a2 = a1q a1 = a2 11000 = a1 = 10000 q 1.1

S5 = a1

q5 1 1.15 1 = 10000 S5 = 61051 q 1 0.1

9
MATEMATIKA II Josipa Perkov, prof., pred. 7