Plany miast i ich zrznicowanie Pergamon

Pergamon miasto pooone w Azji mniejszej. Zaozenie datowane na okoo VIII w. p.n.e.. Ksztat miasta prezentuje idea hellenistycznego programu budowlanego, w ktrym reprezentacyjno, indywidualno i racjonalizm acza si integralnie. Starsze budowle stoja na wzgrzu zamkowym. Budowle poczone w kompleksy zostay ustawione na licznych tarasach

Fragment ulicy procesyjnej

Pompeje
Miasto zostao zaoone w VII w. p.n.e. przez Oskw. Pierwotnie Pompeje byy koloni greck. W czasach oskijskich lub etruskich miasto zostao otoczone murami obronnymi. Pod koniec IV wieku p.n.e. Pompeje zawary z Rzymem ukad sojuszniczy, ktry zobowizywa je do pomocy militarnej, ale pozostawia Pompejanczykom autonomi, wasne urzdy i jzyk. Pompeje posiaday system kanalizacyjny poprowadzony wzdu ulic. Woda do fontann ulicznych, term i bogatszych domw dostarczana bya akweduktem. Wszystkie budynki mieszkalne posiaday take zbiorniki impluvium gromadzce deszczwk. Zabudowa rozplanowana wzdu regularnej siatki ulic podzielona bya na dziewi sfer, z ktrych kada penia okrelon funkcj. Hotele i stajnie dla zwierzt jucznych rozlokowane byy w pobliu bram wjazdowych do miasta

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Forum Bazylika Forum trjktne Amfiteatr Brama Stabiaska Brama Morska Brama Sarnenska Brama Nolanska Brama Wezuwiusza

Fragment ulicy grobowcw

Cechy miejskich przestrzeni publicznych

Agora w Pergamonie

Akropole w pierwszych zaoeniach posiaday funckje obronna, pniej suy celom kultowym. Natomiast w okresie hellenistycznym akropol w Pergamonie zaczal penic funkcje wycznie reprezentacyjna.
Akropol w Pergamonie 1. 3. 5. 6. 7. 8. 9. swiatynia Karakalli na tarasie teatru swiatynia Trajana paac pergamoskich carw koszary i arsena biblioteka brama akropolu swiatynia
otarz pergamoski

2. teatr 4. peripteral, swiatynia Ateny

10. grna agora 11. otarz pergamoski

12. taras teatralny

Forum w Pompejach
Forum byo najwaniejszym miejscem w rzymskich miastach i znajdowao si przy skrzyowaniu dwch gwnych miejskich arterii komunikacyjnych: poprzecznej zwanej decumanus oraz podunej zwanej cardo. Odbyway si na nim sdy, kupcy mieli tam swoje stoiska. W Pompejach znajdowao si kilka for. (Forum gwne, forum trangualre). Forum gwne z IV w.p.n.e. byo pierwotnie nieregularnym placem targowym rozbudowanym wg planw hellenistycznego wzorca przy czym fasady niezbyt regularnie rozoonych budowli zostay przesonite ujednolicajcymi zaozenie cigami dwukondygnacyjnych kolumnad.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Forum Marcellum Gmach eumachi(targ sukienniczy) Kurie Bazylika Kapitol Switynia Apollina Switynia Larw Switynia Wespazjana

Plan dzielnicy teatralnej 1. 2. 3. 4. 5. 6. Forum triangulare Swiatynia dorycka Palestra Swiatynia Izydy Wielki Teatr Quadriporticus 7. Swiatynia Zeusa Melichiosa

Porwnanie mieszkalnego domu greckiego i rzymskiego

Dom Grecki Domy, o zwartej budowie, miay jedno wejcie prowadzce na dziedziniec z portykiem. Z dziedzica prowadziy wejcia do: pokoju rodzinnego (oikos), andronu (izby mczyzn), gyneceum i sypialni. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Wejscie Dziedziniec Pomieszczenia gospodarcze Wneka Przedsionek Megaron Sypialnie Dom Rzymski Wntrze domu skadao si z kilku prostoktnych pomieszcze. ciany wewntrzne pokrywano stiukiem. Zasadniczym zaoeniem domu rzymskiego jest ukad szeregu pomieszcze otwartych na atrium. Wyrniamy domy wiejskie i miejskie. Dom wiejski (domus) przeznaczony by dla jednej rodziny. 1. Przejscie i westybul 2. Atrium z compluvium u gry i z impluvium u dou 3. Tablinum 4. Perystyl 5. Exedra

Greckie obiekty uzytecznosci publicznej

Buleuterion to budowle czworoboczne, przykryte dachem, czsto wspartym na czterech lub wicej supach. Wntrze rozwizywano amfiteatralnie, rozmieszczajc siedzenia wzdu trzech stron czworoboku. W buleuterionie odbyway si posiedzenia Rady (bule) bdcej jednym z najwaniejszych cia politycznych w kadym greckim miecie.

Teatr Grecki Teatry pod goym niebembudowano, podobnie jak budowle sakralne, na podstawie obliczen matematycznych. Przeznaczone byy dla tysica widzw i musiay odznacza dobra akustyka, ktrej prawa stosowano przy budowie.Typ otwartego teatru uksztaotowa si w V w.p.n.e. Centrum stanowia pkolista

orchestra. Widownia zabudowana bya kamiennymi siedziskami usytuwanymi amfiteatralnie na zboczu wzgrza lub w naturalnym zagbieniu terenu.

1. 2. 3. 4. 5.

Orchestra Proskenion Skene Rampe Parodos

Rzymskie obiekty uzytecznosci publicznej

Bazylika to typ budowli na planie prostokta zwykle o o wntrzu jednonawowym bd podzielonym rzdami kolumn na kilka naw. Moga ona by kryta lub hypetralna (odkryta) z wejciem na krtszym lub duszym boku. Odprawiano w nich sady i peniy one funkcje hali targowej. W bazylice nawa srodkowa jest jest wyzsza ni nawy

boczne, a swiato wpada do niej przez okna umieszczone ponad dachami naw bocznych. Zakonczenie nawy tworzy nazywana pierwotnie trybuna apsyda, ktra zarezerwowana bya dla wysokiego urzdnika. Teatr Rzymski wykazuje wiele cech wsplnych z teatrem greckim okresu hellenistycznego. Budowla zozona bya z podobnych elementw, ale istniay tez dosc znaczne rznice. Rzymskie teatry byy kryte dachem chroniacym przede wszystkim przed promieniami sonca (nad widownia rozpinana by pcienna osona) Rzymskie teatry budowane byy najczesciej na paskim terenie. Widownia zatem bya inaczej uksztatowana. Byo to pkole wpisane w czworobok o amfiteatralnie umieszczonych miejscach dla widzw. W tylnej czesci w narozach o ksztacie zblizonym do trjkata z wklesym bokiem umieszczano klatki schodowe, pozwalajace wejsc na widownie. Do klatek prowadziy zewnetrzne, szerokie drzwi umieszczone pod arkadami fasady widowni. Fasada zbudowana bya jako kilkukondygnacyjny arkadowy mur zwienczony galeria.

1. 2. 3. 4. 5.

Sektory cavea Pkolista orchestra Skene Proscenium Periaktae

Bibligrafia 1. Wilfried Koch Style w architekturz 2. Witold Czarnecki Architektura rozwoju miast i urbanistyki 3. Laszlo Castiglione Pompeje i herkulanun 4. Tadeusz Sumien Forma miast kontekst i anatomia 5. Aleksandra Wasowicz Zagospodarowanie przestrzenne antycznych miast greckich 6. Pierre Grimal Miasta Rzymskie 7. W. Gruszkowski Zarys historii Urbanistyki 8. W. Bogusz Zarys historii architektury 9. Peter Levi Wielkie kultury Swiata Grecja 10. E. Czartynow Zarys historii architektury 11. F. Winzer Sownik sztuk piknych